Medical Diseases of US

အေနာက္ ႏိုုင္ငံမွေရာဂါ နွင့္ ကုုထုုံးအခ်ိဳ ့

ယခုု public health forum မွာ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ ဆိုုတဲ့ ဂဏွာ မျငိမ္ေသာ ေရာဂါ ေရးထား တာ ေတြ႕ လို႕ ကြန္မင့္ ေတာ့ ေပးမိ တယ္။ သူတိုု ့နားလည္ ပါ့ မလား ေတာ့ မသိပါဘူး။ စာေရးသူရဲ႕ ကုုိယ္ပိုုင္ ဘေလာက္ မွာ ႀကိဳးစား လိုု ့တင္ျပလိုုက္တာကိုု ဒီဘေလာက္ မွာ လက္ဆင့္ကမ္းလိုုက္ပါတယ္။

ေ႐ွ႕ က ပညာေပး ေဆာင္းပါး ဘာသာျပန္သူ ကိုု ျဖည့္စြက္ တင္ျပေသာ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္။ သူ ့ကိုု ေဝဖန္တာ မဟုုတ္ပါ။ ဆရာဝန္ ေတြ သုုံးတဲ့ေဆးေတြ ဟာ သတ္မွတ္ ထားတဲ့ ေဆးေတြ ျဖစ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ လူနာ ရွင္ ေတြ ကသာ အလြဲ သုုံးစား မျပဳ မိရန္ အေရးႀကီး တာ ပါ။ ဆရာဝန္ ကလည္း ျဖစ္တတ္တာ ကိုု သိထားရန္ သတိေပးရန္ အေရးႀကီး ပါတယ္။

နားလည္ လိပ္ပတ္ေအာင္ ဖတ္ၾကည့္ၾကပါ။ ဗဟုုသုုတ ရရွိတာ ေလးေတြ မွ်ေဝ ေပးတာပါ။ အဂၤလိပ္ စာေစာင္ေတြ ကိုု စံနစ္တက် ဘာသာ ျပန္ဘိုု ့လဲ အခ်ိန္ မ႐ွိေတာ့ ကိုုယ္ပိုုင္ အေတြ ့အႀကဳံ ေတြ ဘဲ ေရး ရန္ အားသန္ ေနပါတယ္။

အေမရိကန္ ေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ ေဆးသုုေတသန ေတြ လုုပ္ၾကပါတယ္။ ေဆးပညာလဲ တိုုးတက္ၾကတယ္။ ေဆးအသစ္ ေတြ လဲ ထုုတ္လုုပ္ ၾကတယ္။ အခ်ိဳ ့ေဆးေတြ ဆိုု ေတာ္ေတာ္ ကိုု အသက္ ကယ္ႏိုုင္ခဲ့ၾကတယ္။ လူေတြကိုု အသက္ ရွည္ေစ ခဲ့ၾကတယ္။ penicillin, prozac , viagra စတဲ့ wonder drug ေတြ ဟာ ေတာ္ေတာ္ ေက်းဇူး႐ွိပါတယ္။

အခ်ိဳ့ ၾကေတာ့လဲ ထူး မျခားနား ေတြ ျဖစ္တယ္။ အခ်ိဳ ့ ေတာ့လည္း ဘာ အေရးႀကီးတယ္ ဒီေဆး စားသင့္တယ္ လုုပ္ၾကတယ္ ေၾကာ္ျငာ ၾကတယ္။ ဆရာဝန္ေတြကိုု လိုုက္လံ သင္ျပၾကတယ္။ ေရာင္းၾကတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ၁၀ ႏွစ္ၾကာမွ အဲဒီေဆးဟာ ကင္ဆာ ျဖစ္တာေတြ ့တယ္ ေျပာၾကျပန္တယ္ ရုုပ္ သိမ္းၾကျပန္တယ္။ ရရွိတဲ့ အက်ိဳး ရလဒ္နဲ ့ေပးဆပ္ရတဲ ့ မလိုုလားတဲ့ ဒဏ္ေတြ ေၾကာင့္ ေဆးကိုု ပိတ္ပင္ တာ ခံရျပန္တယ္။ ေစ်းကြက္ မွာ မေရာင္း ေတာ့ ျပန္ဘူး။ ေခ်ာက္စား ေဟာက္စား ဆိုုတာလဲ ေဆးေလာကမွာ ႐ွိတာ သတိ ေပးတာပါ။ လူေတြ လဲ ေတာ္ေတာ္ လည္လာပါျပီ။ လူနာေတြ ဘက္ က တရားစြဲ ေပးတဲ့ေ႐ွ ့ေနေတြ ႐ွိတယ္။ လူနာ႐ွင္ အခ်င္းခ်င္း ပညာ ေပး ၾကတယ္ အားေပး ၾကတယ္။

သူတိုု ့ဆီမွာ ထူးျခားတာ က ဖြံ ့ျဖိဳးစ နဲ ့မဖြံ ့ျဖိဳး ေသးေသာ ႏိုုင္ငံမ်ား မွာ မေတြ ့ရတဲ့ ေရာဂါ ေတြ ေတြ႕ရ တယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု ့ သူတိုု ့ေရာ ဂါ အထူး အဆန္း ေတြကိုု ဖြံ႕ျဖိဳးလြန္ ေရာဂါ လိုု ့သာ ေခၚလိုုက္ ခ်င္ပါတယ္။

ဥပမာ အားျဖင့္ အဝလြန္ ေရာဂါ ဆိုုပါေတာ့ ေတာ္ေတာ္ ႀကီးဝတာပါ။ ေျပာရမယ္ဆိုုရင္ ဒီမွာ ဆင္းရဲတဲ့ လူေတြ ဝတယ္။ အိႏၵိယ မွာ ဆင္းရဲတဲ့ လူေတြ ပိန္တယ္။ ဒီမွာ ဆင္းရဲသားေတြက စားေသာက္ဘူးေတြ ဖြင့္စားၾကတယ္။ လပ္ဆတ္တာ မစား ၾကပါ။ ဘူး ေတြ ထဲမွာ ပါတဲ့ ဓါတ္ေတြ က ဝေစတာ လူတိုုင္း သိတယ္ ... ဒါေပမဲ ့ မျပင္ၾကဘူး။ စားတဲ့ လူေတြကလဲ စားတာဘဲ။ သၾကား ေတြ အရမ္းသုုံး ၾကတယ္။ အခ်ိဳေတြ အရမ္း စားၾကတယ္။ refined sugar သၾကား က အႏုု ခ်က္ ထားတာ ဆိုုေတာ့ အလြန္ စိမ့္ဝင္ လြယ္ တယ္။ ဝ ေစတယ္။ အားလုုံး သိၾကတယ္ ။ မေရွာင္ ၾကဘူး။

စာေရးသူ ရန္ကုုန္ မွာ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ ကို စတင္ ၾကားဘူး တယ္။ သူေဌးသား ေတြ စကၤာပူ ကိုလြတ္ ျပီးကုရတယ္။ ငယ္ငယ္တုုံး က မၾကားဖူး ပါဘူး။

ေမ်ာက္ ေခ်ာက္ တာ ေပါ့။ အေၾကာက္တရား မ႐ွိ အလြန္ေဆာ့ေသာ ကေလးေပါ့။ အိမ္ က ေျမာက္စား တာလဲ ပါမွာေပါ့။ ဆုုံးမ မဲ့လူ မ႐ွိတာလား ။ အလြန္ သြက္ လက္ လိုု ့ ညဏ္ထက္ျပီး စိတ္ မ႐ွည္တတ္ တာလား ေတာ့ မသိပါ။ မျငိမ္ တာေတာ့ ေသခ်ာ တယ္။ ေဘးက လူေတြ စိတ္ညစ္ ေလာက္တယ္။

စသျဖင့္ ျမန္မာ ျပည္က လူေတြ က အဲဒီ အခ်ိန္က ခံယူ ေနခဲ့ၾကတယ္ ။ ေရာဂါမွန္း မသိခဲ့ ၾကပါဘူး။

အေမရိကားမွာ ေတာ္ေတာ္ ေခတ္စားတယ္။ မိဘေတြက ထိန္း မႏိုု္င္ရင္ ဆရာ မေတြ ဆရာေတြ ေက်ာင္းခန္းမွာ ထိန္းမႏိုုင္ရင္ ဆရာဝန္ ဆီ ပို ့တာဘဲ။ ဆရာဝန္ က ေဆးေကြ်း တာနဲ ့ကေလးဟာ ျငိမ္သြားတယ္။ ထိုုင္တယ္။ စာက်က္တယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို စိတ္ ျငိမ္စြာနဲ႕ လုပ္ႏိုုင္တယ္။

Ritalin ရီတယ္လင္ ဆိုုတဲ ့ေဆးဟာ ကမၻာေက်ာ္ သြားပါတယ္။ သုေတသန ျပဳတဲ ့ ေဆး ကုမၸဏီ ေတာ္ေတာ္ ျမတ္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုုင္း အလြဲ သုုံးစား တာေတြ အျဖစ္မ်ား လာပါတယ္။ Ritalin abuse

အသိတေယာက္ အရင္ အပတ္က သူ ့သား မဂၤလာေဆာင္ ပါတယ္။ သူေျပာျပတယ္ ” ငါ့သား ငယ္ငယ္ က သိပ္ေဆာ့တာ ။ သူ ့ေက်ာင္း က ဆရာမ က ေအဒီအိပ္ခ်္ဒီ ဆိုုျပီး ေဆးေကြ်း ခိုုင္းတယ္။ ဆရာဝန္ ဆီ ျပခိုုင္း တယ္။ ”နင္ ျပသလား ေဆးေကြ်း သလား” လိုု ့ေမး လိုုက္ေတာ့။ ”ငါ ေဆး မေကြ်း ပါဘူး။ ငါ့ သား ကိုု ေဆးနဲ ့ျငိမ္ေအာင္ မလုုပ္ခ်င္ ပါဘူး။ ငါ သူ ့ကိုု ေဘာ္လုုံး အားကစား အား ကုန္ေအာင္ ကစားခိုင္း လိုုက္တာ ေပါ့။” သူ ့သား က အေကာင္ႀကီး လိုက္တာ ေၾကာက္စရာ ဘဲ ေကာလိပ္မွာလဲ ေဘာ္လုုံး ခ်ံပီယံ ျဖစ္တယ္။ ေက်ာင္းအားရင္ သူ ့အလုုပ္က ဘား ကလပ္ ေတြမွာ အေပါက္ေစာင့္ တာ ေတာ္ေတာ္ ပိုုက္ဆံရ တယ္။ ေဘာက္ဆာ လိုု ့ေခၚတယ္။ လူဆိုုးထိန္းေပါ့။ အရက္ သမားေတြ ရန္ျဖစ္ရင္ ထိန္းဖိုု ့တဲ့။ အခုုေတာ့ အလုုပ္ အတည္အက် ရပါျပီ။ အခုုလဲ သူ ့ကိုု ထိန္းမဲ ့မိန္းမ ေကာင္းေကာင္း ရသြားပါျပီ။ ဘာပဲ ေျပာေျပာ ေဆးနဲ ့မဖိဘဲ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ သားကို ႀကီးေအာင္ ေမြးခဲ့တဲ့ အေမ ကို ေတာ္တယ္ ေျပာရပါမယ္။ အေဖ မရွိဘဲ သူ အလို လိုက္ ေမြးခဲ့ တာပါ။ ေဆး မေကြ်း ရင္ ေတာ္ေတာ္ ထိန္းရ ခက္တဲ့ ကေလးမ်ိဳး ျဖစ္ ပါလိမ့္မယ္။

ေနာက္ အေမရိကန္ တေယာက္ ကလဲ ေအဒီအိပ္ခ်္ဒီ ပါဘဲ။ သူ ကေတာ့ လူႀကီးပါ။ ေတာ္ေတာ္ တက္ၾကြ သူပါ။ သူ ့မိန္းမ က ေအးေအး ေနလိုုတယ္ သူက အျမဲ တက္ၾကြ ေနတယ္။ မိန္းမက မ်က္ေစ့ ေနာက္လိုု ့သူ ့ကိုု ဆရာဝန္ ျပခိုုင္းတယ္။ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ ေဆး ေသာက္ခိုုင္းတယ္။ သူေျပာတာ ကေတာ့ အဲဒီေဆး ေသာက္လိုုက္ရင္ စိတ္ ကိုု တေနရာထဲ ထားလိုု ့ရတယ္တဲ့။ စာ ဖတ္လိုု ့ သိပ္ ေကာင္းတယ္။ အလုုပ္လဲ လုုပ္လိုု ့ ေကာင္းတယ္တဲ့။ ေနာက္ေတာ့ ေနလိုု ့ေကာင္းတယ္ ဆိုုျပီး ဆရာဝန္ ညြန္းတာထက္ ပိုုလိုု ့ ေသာက္ရင္း ေသာက္ရင္းနဲ ့စိတ္ အေနေတြ မမွန္ ေတာ့ဘူးေပါ့။ ထင္ေယာင္ ထင္မွား ေတြ ျဖစ္ လာတယ္။ ပိုုလိုု ့စိတ္ေတြ ပိ လာတယ္။ အျခား ဆရာဝန္ေတြ ဆီသြားရ တိုုင္ပင္ရ ျဖစ္ကုုန္ တယ္။ ေဆး အလြဲ သုုံးစားမႈ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သူ ေဆးျဖတ္ လိုုက္တယ္။ ဆရာဝန္ ကိုုလည္း သူ ့ကိုု ေဆးစာ မေရး ေပးရန္ ေတာင္းပန္ လိုုက္တယ္။ ေန ့စဥ္ ေျပးတယ္။ အားကစား လုုပ္တယ္။ သူ႕ မိန္းမ ကိုု လည္း ”ငါ ကေတာ့ ငါ ဘဲေဟ့ ။ တေနရာ မွာ အျငိမ္ မေနလိုုဘူး။ မေက်နပ္ရင္ ကြာ ႐ွင္း” လိုု ့ ေျပာလိုုက္ ပါတယ္။ တကယ္ဘဲ ကြာ႐ွင္း ျပတ္စဲ လိုုက္ၾက ပါတယ္။

အေမရိကန္မွာ ဆရာဝန္ ေတြကိုု ေဆးစာ ေရးခိုုင္းျပီး စိတ္ေရာဂါ ကုသတဲ့ ေဆးေတြ အလြဲသုုံးစား ေနၾကသူေတြ အမ်ားႀကီးပါဘဲ။ အနာ ေပ်ာက္တဲ့ ေဆးေတြ ”ကိုုဒိန္း ” ေတြ လဲ စြဲၾက ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု ့ တတ္ႏိုုင္ ရင္ေတာ့ ေဆးမေကြ်းဘဲ လူေနမႈ စရိုုက္ေတြ ျပင္ဆင္ ေနထိုုင္ ႏိုုင္ ၾကရင္ ေတာ့ အေကာင္းဆုုံး ပါဘဲ။ ျမန္မာျပည္ မွာေတာ့ အေမရိကန္မွာလိုု ေနာက္ ကက်ားလိုုက္ေနတဲ့ ေနရာမ်ိဳး မဟုုတ္ ေတာ့ လြယ္ပါတယ္။ သူတိုု ့ေလာက္ ဒုုကၡ မမ်ားပါဘူး။ အသက္ လဲ သူတိုု ့လိုု မ႐ွည္ ေပဘူး ေပါ့ေလ။ သူတိုု ့လိုု လဲ မေအာင္ျမင္ ဘူးေပါ့။ သိုု ့ေသာ္ သူတိုု ့မွားသလိုု လဲ မမွားဘူးေပါ့။ အေကာင္း အဆိုုး ေျပာရတာ ေတာ့ ခက္ပါတယ္။ ကိုုယ္ ့အေျခအေန ကို ၾကည့္ကာ ခ်င့္ခ်ိန္ ၾကပါ လိုု ့သာ ေျပာခ်င္ ပါတယ္။ ေဆး ဆိုုတာ ကေတာ့ ေဘး ဆိုုးက်ိဳး ရွိၾကပါတယ္။ လူနာ လက္ထဲ ျပစ္ထားလိုု ့လဲမရပါ။ စိတၱဇ ေဆးကိုု ေဘးက လူေတြ တိုုက္ရ တာပါ။ ခ်င့္ခ်ိန္ ရပါတယ္။ အလြဲသုုံးစား မလုုပ္ ပါေစနဲ ့။

ေနာက္ေရာဂါ တခုု လဲ သူတိုု ့ဆီမွာ ေတာ္ေတာ္ ေပါတယ္။ အစာ စားျပီး လက္ထိုုး အံတာ ။ ေလဒီ ဒိုု္င္ယာနာ မွာ ႐ွိတဲ့ေရာ ဂါ ေပါ့ ။ ဘူလီမီယား တဲ့။ ( bulimia ) စားကလဲ စားခ်င္ လွလဲ လွခ်င္ တယ္ေလ။ ေမာ္ဒယ္ေတြ ကလည္း အဝတ္အစား ခ်ိတ္လိုု ့ရေအာင္ ပိန္ကပ္ ေနတာကိုုး။ ေရာဂါသည္ ဟာ စားျပီး ဝါးျပီး အရသာခံျပီးရင္ လက္ထိုုး အံပါ ေလေရာ။ အစာအိမ္ထဲက အက္ဆစ္ေတြ သည္းေျခရည္ေတြ ပါ ပါကုုန္ တာေပါ့။ ဓါတ္မမွ်တ တာေတြ ့ျဖစ္ကုုန္ ပါေရာ။

ေနာက္ တခုု ႐ွိေသးတယ္။ အေနာ္ရက္ဆစ္ anorexia တဲ့ ။ အစာ ကိုု မစား ေတာ့တာ။ ကိုုယ္ ကိုုယ္ ကိုု မသထာ ေတာ့ တာေပါ့။ ပဌာန္း ေဒသနာ က စိတ္ ေဝဒနာ လိုုမ်ိဳး ေပါ့။ အဲဒီ မိန္းမေတြ ဟာ ဝမွာ ပုုံပ်က္မွာ ကိုုအေၾကာက္လြန္ျပီး အငတ္ခံေနတာပါဘဲ။ လူလဲ အရိုုးေျခာက္ လိုု ပုုံ ေပါက္ ေနတယ္ ။ မလွလိုုက္တာ။ သူ ့စိတ္ေရာဂါ က လည္း အစား ကိုု ပါးစပ္ထဲကိုု မထဲ့တာ။ ဒါလဲ ျပသနာပါဘဲ။ အေမရိကန္ မွာ ေနျပီး အာဖရိက ဒုုကၡသည္ ပုံ ျဖစ္ေနတယ္။

ေနာက္ ေရာဂါ တခု ႐ွိေသးတယ္။ ေအာ္တစ္ဇင္ autism တဲ့ ။ ကေလးေတြ ဟာ စိတ္မျပည့္တာ။ ဘာ လိုု ေနလဲ မသိဘူး။ ဉာဏ္ေတာ့လဲ မဆိုုး လွဘူး။ မိဘေတြ ေတာ္ေတာ္ ဒုုကၡ ေရာက္တယ္။ ျမန္မာျပည္ မွာေတာ့ မိသားစုု က ၾကည့္ေန ၾကရတာပါဘဲ။ စာလဲ သိပ္သင္လိုု ့မရ ပါဘူး။ အေမရိကန္မွာ ျပႆနာ က မိဘ ကလည္း အလုုပ္ လုုပ္ရတယ္ ကေလး ၾကည့္မဲ့ လူမ႐ိွဘူး။ ကေလးထိန္း စရိတ္ ကုုန္တယ္။ သူတိုု ့လိုု ခ်င္တာ က အစိုုးရ က်န္းမာေရး စရိတ္ က ေန ေထာက္ပန္ ့စရိတ္ ရေအာင္ တိုုက္ ေနၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု ့သူတိုု ့တိုုင္းျပည္ ရဲ ့က်န္းမာေရး ျပသနာေတြ နဲ ့ ျမန္မာျပည္လိုု ေနရာရဲ့ ျပႆနာ ေတြ အသြင္မတူ ကြဲျပား ေနတာ သိျမင္ မိတာ ေျပာတာပါ။

တင္ျပတာ အေသးစိပ္ ေတြ ေတာ့ မပါလိုု ့လိုု တာေတြ ႐ွိပါလိမ့္မယ္။ အထက္ပါ ေရာဂါေတြကိုု အျခား ဆရာဝန္မ်ား ေဆးစာလိုု အေသးစိပ္ ေရးျပ ႐ွင္းျပ ႏိုုင္ပါတယ္။ autism ကိုု အေသးစိပ္ ႐ွင္းျပ ႏိုုင္ပါတယ္။

စာေရးသူ ကေတာ့ အေတြ ့အၾကဳံဘဲ ေရးတတ္ သူပါ။ အခ်ိန္ ရရင္ေတာ့ ကိုုယ္ပိုုင္ စာတမ္း ျပဳတာ ကိုု တင္ျပ ေပးပါမယ္။ ေလာေလာ ဆယ္ေတာ့ ဒီေလာက္ဘဲ ပါဝင္ ကုုသိုုလ္ ျပဳ ပါရေစ။

Related Posts :