ေသြးကင္ဆာအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား

ေသြးကင္ဆာအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား

Leukaemias ( လူကီးမီးယား) ကို ေသြးကင္ဆာအၿဖစ္ လူသိမ်ားၾကပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားဆိုတာ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ ဆီေတြ ကို ထုတ္လုပ္တဲ့ Haematopoietic stem cell ဌာနမွာ ၿဖစ္ပြားတဲ့ ကင္ဆာေရာဂါ တစ္မ်ိဳး (Malignant disorder ) ၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူကီးမီးယား ၿဖစ္ၿပီဆိုရင္ Bone Marrow လို႔ေခၚတဲ့ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီထဲမွာ (သို႔မဟုတ္) Peripheral Blood ထဲမွာ ေသြးၿဖဴဥဆဲလ္ အေရအတြက္ေတြၿမင့္တက္လာပါတယ္ ။ လူကီးမီးယား ၿဖစ္ပြားတဲ့ၿဖစ္ စဥ္ဟာ သူ႔ရဲ႕အမ်ိဳးအစားေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ရက္အနည္းငယ္ (သို႔) ရက္သတၱပတ္အနည္းငယ္ (သို႔) ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ ထိေအာင္ၾကာၿမင့္ႏိုင္ပါတယ္ ။ ေသြးကင္ဆာပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းဟာ ႏွစ္စဥ္ လူတစ္သိန္းမွာ ၁၀ ေယာက္ေလာက္ၿဖစ္ပြားေလ့ရွိၿပီး အဲဒီထဲက တစ္၀က္ခန္႔က လူကီးမီးယားပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ မိန္းမေတြ ထက္ ေယာကၤ်ားေတြက ပိုအၿဖစ္မ်ားႏုိင္ၿပီး အခ်ိဳးအေနနဲ႔ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Acute leukaemia မွာ ၃း၂ ရွိၿပီး နာတာရွည္ Chronic Lymphocytic Leukaemia မွာ ၂း၁ ရွိပါတယ္ ။ ပထ၀ီေၿမၿပင္အေနအထားအရေတာ့ တရုတ္ ၊ တရုတ္ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ မ်ိဳးႏြယ္မ်ားမွာ Chronic lymphocytic leukaemia အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ Acute Leukaemia ကိုေတာ့ အသက္ အသက္အရြယ္မ်ိဳးစံုမွာ ေတြ႔ရေလ့ရွိပါတယ္ ။ Acute Lymphocytic Leukaemia ဟာ အသက္ တစ္ႏွစ္ကေန ငါးႏွစ္အတြင္းမွာ အမ်ားဆံုးၿဖစ္ပါတယ္ ။ Acute Myeloid Leukaemia ပံုစံ မ်ိဳးစံု ကေတာ့ ငယ္ရြယ္ခ်ိန္အၿဖစ္နည္းၿပီး အလယ္အလတ္ပိုင္းနဲ႔ အသက္အရြယ္ၾကီးသူေတြမွာ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။

ေသြးကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္သလဲ ?



လူနာအမ်ားစုမွာ ေသြးကင္ဆာကိုၿဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကို မသိရွိရပါဘူး ။ ဒါေပမယ့္လည္း လူကီးမီး ယားၿဖစ္စဥ္နဲ႔ ပါ၀င္ပတ္သတ္ဆက္ႏြယ္မႈရွိေနပါတယ္ ။

၁ ။ ဓါတ္ေရာင္ၿခင္သင့္ၿခင္း (Ionising radiation)

ဂ်ပန္ႏို္င္ငံရွိ ၿမိဳ႕ေတာ္ေတြမွာ Atomic bombing ( အႏုၿမဴေရာင္ၿခည္သင့္ ) ေၾကာင့္ Myeloid Leukaemia ေတြ လြန္စြာၿမင့္မား လာခဲ့ပါတယ္ ။ ခါးရိုးဆစ္နာၿခင္း ( Ankylosing spondylitis ) အား ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပးၿပီးေသာ အခါ နဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကေလးငယ္အား ဓါတ္မွန္ရိုက္ၿခင္း ( Diagnostic X-Rays ) တို႔ေၾကာင့္ လူကီးမီး ယား ၿဖစ္ပြားမႈ ၿမင့္တက္လာပါတယ္ ။

၂ ။ အဆိပ္အေတာက္ၿဖစ္ေစေသာ ေဆး၀ါးမ်ား ( Cytotoxic drugs)

ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ cytotoxic drugs ေတြသံုးစြဲၿခင္း အားၿဖင့္ Myeloid Leukaemia ကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ စက္ရံုေတြ မွာ benzene ကိုထိေတြ႔ၿခင္းေၾကာင့္လည္း ၿဖစ္ေစပါတယ္ ။

၃ ။ ဗိုင္းရပ္စ္မ်ား ( Retroviruses)

ေၾကာင္ေတြမွာၿဖစ္ေစတဲ့ လူကီးမီးယားအားၿဖစ္ပြားေစေသာ ဗိုင္းရပ္စ္ႏွင့္ဆင္တူသည့္ retroviruses ဟာ ရွားပါးေသာ T-cell leukaemia/ Lymphoma နဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈရွိေနပါတယ္ ။

၄ ။ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ( Genetic)

ေသြးကင္ဆာရွိတဲ့ အမႊာ ေတြကေန ေသြးကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္း ၿမင့္မားေလ့ရွိတယ္ ။ Down's Syndrome နဲ႔အ ၿခားေသာ မ်ိဳးဗီဇ ေရာဂါေတြမွာလည္း ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းၿမင့္မားေလ့ရွိပါတယ္ ။

၅ ။ ခုခံအားစနစ္ (Immunological )

လတ္တေလာ ေသြးကင္ဆာ (Acute Leukaemia ) ဟာ primitive stem cells ေတြကိုပြားမ်ားေစၿပီး blasts ေတြ ကို စုပံုေစပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီထဲမွာ blasts ေတြ စုပံုလာတဲ့အတြက္ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီ ပ်က္ဆီးၿခင္း ( bone marrow failure ) ကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားကို အဓိကအားၿဖင့္ အုပ္စုေလး စုခြဲၿခားႏိုင္ ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့

-Acute Lymphoblastic Leukaemia ( ALL )
-Acute Myeloid Leukaemia ( AML )
-Chronic Lymphocytic Leukaemia ( CLL )
-Chronic Myeloid Leukaemia (CML ) စသည္တို႔ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူကီးမီးယားလို႔ သံသယရွိၿပီ ဆိုရင္ ေသြးၿဖဴဥ အရည္အတြက္ ၿမင့္မားလာၿပီး ေသြးဆဲလ္အရည္အတြက္ မူမမွန္ၿခင္းကေနစတင္ပါတယ္ ။

လူကီးမီးယားလို႔ ဘယ္လုိသိရွိႏုိင္မလဲ ?



လူကီးမီးယားကို ေရာဂါအမည္သတ္မွတ္ဖို႔ ( Diagnosis ) လုပ္ဖို႔ဆိုရင္ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီကို စစ္ေဆးရပါမယ္ ။ အဲဒီမွာ မူမ မွန္ဆဲလ္ေတြရဲ႕ Morphology ကိုစမ္းသပ္ၿခင္း ၊ Cell surface markers ( immunophenotyping ) အား စစ္ေဆးၿခင္း ၊ မူမမွန္ ( Clone-specific chromosone ) နဲ႔ ေမာ္လီက်ဴးေတြေၿပာင္းလဲၿခင္းတုိ႔ ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ဒါဟာ တိက်တဲ့ ေရာဂါအမည္သတ္မွတ္ၿခင္းကို ေပးယံုသာမကပဲ တန္ဖိုးရွိတဲ့ ေရာဂါေကာင္းက်ိဳးခန္႔မွန္းခ်က္ ( Valuable prognostic infromation) ကိုလည္းေပးေစပါတယ္ ။

လူကီးမီယားရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?

လူကီးမီးယား ဆဲလ္ အေရအတြက္ ၿမင့္မားလာၿခင္းနဲ႔ သင့္ရဲ႕ ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီက ပံုမွန္ ေသြးဆဲလ္ေတြကို မထုတ္ လုပ္ႏုိင္ၿခင္းကေန လူကီးမီးယားရဲ႕ လကၡဏာေတြက စတင္ပါတယ္ ။ Acute leukaemia ေတြၿဖစ္တဲ့ (AML , ALL ) မွာဆိုရင္ ပံုမွန္ ေသြးၿဖဴဥဆဲလ္ေတြနဲသြားၿပီး Neutropenia ဆိုတဲ့အေၿခအေနတစ္ခုကို ၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ေမာ ပန္းလြယ္ၿပီး ၿဖဴေဖ်ာ့လာမယ္ ။ အသက္ရွူရတာလည္း ခက္လဲပင္ပန္းလာမယ္ ။ Platelets လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးခဲေစတဲ့ အရာေတြနဲသြားရင္ေတာ့ Thrombocytopenia လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးမခဲတဲ့ အေၿခအေန တစ္ ခုၿဖစ္ႏုိင္ၿပီး ေသြးထြက္ၿခင္း ၊ ေသြးမတိတ္ၿခင္း လကၡဏာေတြ ခံစားရပါမယ္ ။ ေသြးေၿခဥၿခင္းနဲ႔ သင့္ရဲ႕ အေရ ၿပားေပၚ မွာ ခရမ္းေရာင္ သို႔မဟုတ္ အနီစက္ေလးေတြ ေတြ႔လာပါမယ္ ။ ေယဘူယ် လကၡဏာေတြကေတာ့
- အဖ်ားတက္ၿခင္း
- ပိန္ခ်ံဳးၿခင္း
- ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿခင္း
- လည္ေခ်ာင္းနာၿခင္း
- သြားဖံုးေရာင္ၿခင္း
- ညဖက္တြင္ေခၽြးေစးမ်ားထြက္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း ၊ အန္ၿခင္း
- အၿမင္အာရံု ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္း ၿပႆနာမ်ား
- အရိုးႏွင့္ အဆစ္အၿမစ္နာၿခင္း
- Lymph nodes မ်ားတြင္ နာက်င္မႈမရွိပဲ ေရာင္ရမ္းၿခင္း စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

Chronic leukaemia ရဲ႕ အစပိုင္းအဆင့္မ်ားမွာေတာ့ Leukaemic cells ေတြဟာ ပံုမွန္အေၿခအေနရွိၿပီး ဘာ လကၡဏာမွ ၿပေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာၿပၿပီဆိုရင္လည္း အနည္းငယ္မွ် သာၿဖစ္ၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ တၿဖည္းၿဖည္း နဲ႔ ဆိုးလာပါတယ္ ။ Chronic Leukaemia ရဲ႕ ေယဘူယ်လကၡဏာေတြကေတာ့

- ေမာပန္းလြယ္ၿခင္း
- ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ပိန္ခ်ံဳးၿခင္း
- ညဖက္တြင္ေခၽြးေစးမ်ားထြက္ၿခင္း
- Lymph nodes မ်ားတြင္ နာက်င္မႈမရွိပဲ ေရာင္ရမ္းၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း အထက္ပါ လကၡဏာေတြ ရွိတိုင္းလည္း လူကီးမီးယားမဟုတ္ပါဘူး ။ တၿခားၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ ပိုး၀င္ၿခင္းနဲ႔ ဖ်ားနာ တုပ္ေကြး ေတြလည္း ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ ၿပဳလုပ္ၿပီးမွသာ ေရာဂါအမည္ သတ္မွတ္ႏိုင္ မွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

Ref - Davidson's Principle and Practice of Medicine ( 20th Edition)
- http://www.cancer.ca/

www.thettantvillage.com
သက္တန္႔ခ်ိဳ

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Read More...

Collapse...

သင့္တင့္ေသာ လူေနမွဳပံုစံျဖင့္ အူမၾကီးကင္ဆာျဖစ္ပြားႏွဳန္းကို ၂၃ % ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္

က်န္းမာေရးအတြက္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္တဲ့ ေနထိုင္မွဳပံုစံ(LifeStyle) ေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ အူမၾကီးကင္ဆာျဖစ္ပြားမွဳကို ၂၃% အထိ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္လို႕ ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံ(Denmark) မွာ ျပဳလုပ္တဲ့ သုေတသန စာတမ္းမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဆိုပါေဆာင္းပါးကို ေအာက္တိုဘာ ၂၆ ရက္ ၂၀၁၀ ရက္စဲြနဲ႕ BMJ(British Medical Journal) မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

"ျပည္သူေတြဟာ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြရဲ႕ ေနထိုင္မွဳပံုစံနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ လမ္းညႊန္မွဳေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ လိုက္နာဖို႕ လိုအပ္ေၾကာင္း၊ မၾကီးမားလွတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြဟာ က်န္းမာေရးရလဒ္ေကာင္းေတြကို ယူေဆာင္ေပးႏိုင္ေၾကာင္း ကို လက္ရိွ ရလဒ္မ်ားက ညႊန္းဆိုေနပါတယ္" လို႕ သုေတသနမွာ ပါ၀င္တဲ့ သုေတသီတစ္ဦးက ဆိုပါတယ္။

သုေတသနာမွာ ေနထိုင္မွဳပံုစံနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ ေမးခြန္းပံုစံေတြကို အသက္ ၅၀ နဲ႕ ၆၄ ၾကားမွာရိွတဲ့ ျပည္သူ ၅၇,၀၅၃ ကို ျဖည့္စြက္ခိုင္းပါတယ္။ ကင္ဆာမ်ိဳးရိုးရိွသူေတြ၊ ကာလၾကာရွည္ အကို္က္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးေနသူေတြနဲ႕ ေဟာ္မုန္းအစားထိုးေဆးေတြ ေသာက္သံုးေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ မပါ၀င္ပါဘူး။ သုေတသနအဖဲြ႕ဟာ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖဲြ႕နဲ႕ ကမာၻ႕ကင္ဆာရန္ပံုေငြအဖဲြ႕မ်ားကေန ထုတ္ျပန္ထားၾကတဲ့ ေနထိုင္မွဳပံုစံ စံညႊန္းကိန္းမ်ားကို Denmark မွာ အသံုးျပဳတဲ့ Nordic Nutrition Recommendation နဲ႕ ေပါင္းစပ္ျပီး စံညႊန္းတစ္ခု ဖန္တီးလိုက္ပါတယ္။ အဆိုပါစံညႊန္းျဖင့္ သုေတသနျပဳလုပ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

စံညႊန္းမွာ ပါ၀င္တဲ့ အခ်က္ေတြကေတာ့

• ကိုယ္လက္လွဳပ္ရွားေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္း
• ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း
• ခါးအတိုင္းအတာ
• အရက္ေသာက္ျခင္း
• ေန႕စဥ္ အစားအေသာက္ပံုစံ

တို႕ပါ၀င္ၾကပါတယ္။

follow up ကို ၁၀ ႏွစ္ၾကာမွ ျပန္လုပ္လိုက္တဲ့အခါမွာ ၆၇၈ ေယာက္မွာ အူမၾကီးကင္ဆာျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ အဓိကျဖစ္ပြားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားသူမ်ားအားလံုး၏ ၂၃ % တို႕သည္ သတ္မွတ္ထားေသာ စံညႊန္းမ်ားကို မလိုက္နာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ "အူမၾကီး ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏွဳန္းသည္ ေနထိုင္မွဳစံညႊန္းမ်ားကို လိုက္နာမွဳႏွင့္ ေျပာင္းျပန္အခ်ိဳးက်သည္။ က်န္းမာေအာင္ ေနထိုင္ေလေလ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွဳ ေလ်ာ့နည္းေလေလျဖစ္သည္" ဟု သုေတသီမ်ားက ဆိုၾကသည္။

Read More...

Collapse...

အသည္းႏွင့္ အသည္းကင္ဆာ

ကၽြန္မ မိတ္ေဆြေတြအထဲမွာ အသည္းမေကာင္းသူေတြ မ်ားစြာ ရွိၿပီး အေမရိကားကို ေရာက္ေနတဲ့ တခ်ိန္က ရင္းႏွီးတဲ့ လုပ္ေဖၚကိုင္ဖက္ မိတ္ေဆြေဟာင္း တဦးလည္း အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ေၾကာင္း စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိရတယ္လို႔ လတ္တေလာ ၾကားသိလိုက္ရလို႔ ဒီပို႔စ္ကို တင္ျဖစ္ပါတယ္။ အဓိကက အသည္းနဲ႔ အသည္းကင္ဆာ အေၾကာင္းကို တင္ျပဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အသည္းႏွင့္ အသည္းကင္ဆာအေၾကာင္းကို မစခင္ ကင္ဆာေရာဂါရဲ့ အေျခခံ သေဘာသဘာ၀ အနည္းငယ္ကို အရင္တင္ျပထားပါတယ္။ ကင္ဆာကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိပံု (Dignosis) နဲ႔ ကုသမႈအပိုင္းကို ဒီပို႔စ္မွာ တင္ျပထားျခင္း မရွိဘဲ ေနာက္ပိုင္း အလ်ဥ္းသင့္ရင္ သီးသန္႔ေဖၚျပဖို႔ အစီစဥ္ ရွိပါတယ္။ ဒီပို႔စ္မွာ ကင္ဆာေရာဂါ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ျဖစ္ေပၚလာပံုကို မိတ္ဆက္ေပးၿပီး အသည္းကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားႏွင့္ ေရာဂါ အဆင့္သတ္မွတ္ပံုကို အဓိက တင္ျပထားပါတယ္။

ကင္ဆာရဲ့ အေျခခံသေဘာသဘာ၀

ပံုမွန္ဆဲလ္ပြားပံုႏွင့္ ကင္ဆာဆဲလ္ ပြားပံု (ဓါတ္ပံုေတြကို ႏွိပ္ၿပီး ပံုႀကီးကို ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္)

ကင္ဆာဆိုတာ ဆဲလ္ေတြမွာ ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ဆဲလ္ဆိုတာကေတာ့ အႏုၾကည့္မွန္ေျပာင္း (Microscope) ျဖင့္ ၾကည့္မွသာ ျမင္ႏိုင္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္ကို ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ အေသးငယ္ဆံုးေသာ အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ကို ႀကီးထြားေစဖို႔၊ သက္တမ္းကုန္ဆံုးတဲ့ ဆဲလ္ေတြ (သို႔) ဒါဏ္ရာ ဒါဏ္ခ်က္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ပ်က္စီးဆံုးရႈံး သြားတဲ့ ဆဲလ္ေတြကို ျပန္လည္ အစားထိုးဖို႔အတြက္ သက္ရွိတို႔ရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေတြဟာ အဆက္မျပတ္ ပြား (Multiply) လ်က္ ရွိပါတယ္။ ဒီလို ပြားတဲ့ေနရာမွာ ပံုမွန္အားျဖင့္ေတာ့ ဆဲလ္ေတြဟာ သူ႔အစီစဥ္ႏွင့္သူ လမ္းေၾကာင္းအမွန္အတိုင္း ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ေအာက္မွာပဲ ပြားေလ့ရွိပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း တခါတရံမွာ အေၾကာင္းမညီညြတ္ပါက အခန္႔မသင့္ဘဲ လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းကာ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔မရ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္သြားရင္ က်ဴမာ (Tumour) လို႔ ေခၚတဲ့ အေစ့ေလးကို စျဖစ္တဲ့ေနရာမွာ ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။

က်ဴမာမွာ Benign Tumour ႏွင့္ Malignant Tumour ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳး ႏွစ္စားရွိပါတယ္။ ဘီႏိုင္းက်ဴမာက မိမိ စတင္ျဖစ္ေပၚတဲ့ ေနရာမွာပဲ ရွိေနတတ္ၿပီး တျခားကို လြင့္သြားျခင္းမရွိပါ။ သို႔ေသာ္လည္း က်ဴမာအလံုးႀကီးလာပါက ပတ္၀န္းက်င္မွာ ရွိတဲ့ တစ္သွ်ဴးေတြ၊ တျခားခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းေတြကို မကူးစက္မျပန္႔ႏွ႔ံေသာ္လည္း သြားၿပီးဖိအားေပးကာ နာက်င္ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဘီႏိုင္းက်ဴမာကို ကင္ဆာဆဲလ္ျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားျခင္း မဟုတ္တဲ့အတြက္ ဘီႏိုင္းက်ဴမာကို ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေတြ႔ျခင္းဟာ ကင္ဆာေတြ႔ျခင္းမဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း တခ်ိဳ႔ဘီႏိုင္းက်ဴမာမ်ားကို မကုသဘဲ ထားပါက ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား ဆင့္ပြားျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

မူလကင္ဆာဆဲလ္ စတင္ျဖစ္ေပၚသည့္ ေနရာမွ တျခားေနရာသို႔ ကင္ဆာဆဲလ္ ျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ရွိပံု

Malignant Tumour က ကင္ဆာဆဲလ္ျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားၿပီး ၎စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ေနရာကို Carcinoma (ကင္ဆာစတင္ျဖစ္ေပၚျခင္း) လို႔ ေခၚပါတယ္။ စတင္ျဖစ္ပြားရာကေန တျဖည္းျဖည္း ႀကီးထြားလာ၊ ပြားလာၿပီး အနီးပတ္၀န္းက်င္ တစ္သွ်ဴးေတြအထိ ျပန္႔ႏွံ႔သြားႏိုင္ပါတယ္။ ၎အဆင့္ကိုေတာ့ အစဦးကင္ဆာ (Primary Cancer) လို႔ေခၚပါတယ္။ အခ်ိန္ၾကာျမင့္လာတဲ့ အခါမွာ အနီးအနား ပတ္၀န္းက်င္ တစ္သွ်ဴးမွာတင္မကပဲ ကင္ဆာဆဲလ္ တခ်ဳိ႔ဟာ အေ၀းကို လြင့္သြားၿပီး အေ၀းမွာရွိတဲ့ အရိုးအပါအ၀င္ တျခား အဂၤါအစိတ္အပိုင္း တခုခုမွာ သြားၿပီးတြယ္ကပ္ကာ ဆက္ပြားပါတယ္။ ၎ကို Secondary Cancer/Matastasis (ဆင့္ပြားကင္ဆာ) လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒါကေတာ့ အသည္းကင္ဆာအပါအ၀င္ ကင္ဆာအမ်ားစုရဲ့ အေျခခံ ျဖစ္ပါတယ္။

အသည္း၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္ အက်ဥ္း

အသည္း၏ တည္ေနရာႏွင့္ အနီးနားတ၀ိုက္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားပံု

အသည္းကင္ဆာ အေၾကာင္းကို မေျပာခင္ အသည္းအေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ ေဖၚျပသင့္ပါတယ္။ အသည္းက ခႏၶာကိုယ္မွာ ရွိတဲ့ အတြင္းအဂၤါအစိတ္မပိုင္းမ်ားအနက္ အႀကီးဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ရဲ့ ညာဘက္အျခမ္း နံရိုးေတြ ေအာက္နား၊ ညာဘက္အဆုပ္ႏွင့္ ကန္႔လန္႔ကာၾကြက္သား (Diaphragm) ရဲ့ ေအာက္တည့္တည့္မွာ ရွိပါတယ္။ ပိရမစ္ပံု ရွိၿပီး ဘယ္ဘက္နဲ႔ ညာဘက္ စိတ္အပိုင္းႏွစ္ခုအျဖစ္ တြယ္ဆက္လ်က္ ရွိပါတယ္။ အသည္းဟာ အရြယ္အစားႀကီးသေလာက္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လုပ္ေပးရတဲ့ အလုပ္ကလည္း အင္မတန္ မ်ားပါတယ္။ အသည္းဟာ ႏွလံုးမွ ေအာက္စီဂ်င္ သယ္လာေသာ ေသြးကိုလက္ခံၿပီး ႏွလံုးမွတဆင့္ ခႏၶာကိုယ္တခုလံုးသို႔ ျပန္ျဖန္႔ျဖဴးရန္ ႏွလံုးသို႔ ျပန္လည္ပို႔ေပးပါတယ္။ အသည္းက ပို႔ေပးတဲ့ အာဟာရေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္တခုလံုးအတြက္ လည္ပတ္ဖို႔ စြမ္းအင္ကို ရရွိပါတယ္။

အသည္းဟာ အေရးႀကီးတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ မ်ားစြာကုိ ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။
(၁) စားလိုက္တဲ့ အစားအစာေတြကို ခႏၶာကိုယ္က အဆင္သင့္အသံုးျပဳႏိုင္ေစရန္ သၾကားဓါတ္နဲ႔ အဆီဓါတ္ျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲေပးျခင္း၊
(၂) အာဟာရကို သိုေလွာင္ေပးျခင္း
(၃) အဆီကို ေျခဖ်က္ရန္အတြက္ အသည္းေျခရည္ကို ထုတ္ေပးျခင္း
(၄) ပိုလွ်ံေသာ အစားအစာမ်ားကို အဆီႏွင့္ ဂလိုင္ကိုဂ်င္ကို သၾကားဓါတ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲကာ သိုေလွာင္ထားေပးျခင္း၊
(5) အဆီတြင္ ေပ်ာ္၀င္ႏိုင္ေသာ ဗီတာမင္တခ်ိဳ႕နဲ႔ သတၱဳဓါတ္တခ်ိဳ႔ကို သိုေလွာင္ေပးျခင္း
(၆) ေသြးအတြက္ အသားဓါတ္ ထုတ္လုပ္ေပးျခင္း
(၇) ေသြးပ်စ္ျခင္းႏွင့္ က်ဲျခင္းကို ခႏၶာကိုယ္မွာ လိုရင္လိုသလို ျပဳျပင္ေပးျခင္း
(၈) ခႏၶာကိုယ္လည္ပတ္ရန္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ တျခားဓါတ္ေပါင္းတခ်ိဳ႕ကို ထုတ္လုပ္ေပးျခင္း
(၉) အရက္လို ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ဒုကၡေပးတဲ့ အရာေတြကို အဆိပ္မျဖစ္ေအာင္ ေျခဖ်က္ေပးျခင္းႏွင့္ အညစ္ေၾကးေတြကို ဖယ္ရွားေပးျခင္း စသည္တို႔အပါအ၀င္ အသည္းဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လုပ္ငန္းမ်ားစြာကို ေဆာင္ရြက္ေပးလ်က္ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ အသည္းမေကာင္းေသာ သူတဦးမွာ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္ေတြအတြက္ မထိခိုက္ေအာင္ ဂရုျပဳဖို႔ အထူးလိုအပ္ပါတယ္။

အသည္းကင္ဆာ
အသည္းကင္ဆာဆိုတာ အသည္းမွာ Malignant Tumour ရွိေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာမွာ အစဦး အသည္းကင္ဆာ (Primary cancer) ႏွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ကင္ဆာ (Secondary cancer) ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။

Primary Liver Cancer (အစဦး အသည္းကင္ဆာ)
အစဦးအသည္းကင္ဆာမွာလည္း Cholangio Carcinoma ေခၚ သည္းေျချပြန္တ၀ိုက္မွာ စတင္ျဖစ္ေပၚတဲ့ အသည္းကင္ဆာႏွင့္ hepatocellular carcinoma ေခၚ အသည္းထဲက ဆဲေတြမွာ စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ အသည္းကင္ဆာဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ဒီအမ်ိဳးအစားက အသည္းေျခာက္ေရာဂါ (Cirrhosis) သမားေတြမွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ Primary Liver Cancer က Secondary Liver Cancer ထက္ အျဖစ္နည္းသည္ကို ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

မူလအသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ရျခင္းအေၾကာင္းအရင္း
ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းအရင္းကို အတိအက် ရွာေဖြေတြ႔ရွိျခင္း မရွိေသးပါ။ သို႔ေသာ္ ၎အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ေသာသူ အမ်ားစုမွာ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သူမ်ားျဖစ္ပါတယ္။
(၁) အသည္းေရာင္ အသား၀ါ (B) or (C) ေၾကာင့္ ေရာဂါျဖစ္ေနသည့္ လူနာ
(၂) အရက္ ေသစာကို အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ ေသာက္သံုးလာသူ
(၃) အသည္းေျခာက္ျခင္းႏွင့္ တျခားအသည္းေရာဂါ တခုခု ရွိေနေသာသူမ်ားတြင္ Pramary Liver Cancer ကို အမ်ားဆံုး ေတြ႔ရပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း မူလအသည္းကင္ဆာက တဆင့္ခံ အသည္းကင္ဆာထက္ အျဖစ္နည္းပါတယ္။

Secondary Liver Cancer (ေနာက္ဆက္တြဲ အသည္းကင္ဆာ)
တျခားေနရာေတြမွာ အစဦး ျဖစ္ပြားတဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြက အသည္းကို ျပန္႔ႏွံ႔ေရာက္ရွိလာလို႔ တဆင့္ခံ ျဖစ္ပြားတဲ့ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ပါတယ္။ အသည္းဟာ တျခားအဂၤါအစိတ္ပိုင္း အားလံုးနီးပါးနဲ႔ ဆက္စပ္ ပတ္သက္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ တျခားအဂၤါ အစိတ္ပိုင္းမွာ ကင္ဆာျဖစ္ပါက အသည္းကို အလြယ္တကူ ျပန္ႏွ႔ံႏိုင္ၿပီး အသည္းကင္ဆာရသူ အမ်ားစုမွာ Secondary Liver Cancer ရသည့္ ဦးေရက မူလအစဦးကင္ဆာ ရသူထက္ အဆႏွစ္ဆယ္ ပိုမ်ားပါတယ္။ ထို႔အတူ Secondary Liver Cancer ကိုလည္း မူလေရာဂါ စျဖစ္တဲ့ ေနရာႏွင့္ပဲ အမည္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာ စအိုကင္ဆာက ျပန္႔ႏွံံ႔လာတဲ့ အသည္းကင္ဆာျဖစ္ရင္ Metastatic bowel cancer လို႔ ေခၚေလ့ရွိပါတယ္။ မူလျဖစ္တဲ့ေနရာမွာ ကင္ဆာကို စေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပန္႔ႏွံ႔လာလို႔ ျဖစ္္လာတဲ့ အသည္းကင္ဆာကိုပါ တခါတည္းေတြ႔တာ ရွိသလို ေနာက္မွ ထပ္ေတြ႔တာလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။

အသည္းကင္ဆာရဲ့ လကၡဏာမ်ား
မူလ အသည္းကင္ဆာ၌ အစပိုင္းမွာ ထူးျခားသည့္ လကၡမ်ားကို မေတြ႔ရပါ။ ေနာက္ပိုင္း အေျခအေန ဆိုးလာမွ သိရွိရတဲ့ အသည္းကင္ဆာရဲ့ လကၡဏာ မ်ားကေတာ့…
(၁) အားနည္းၿပီး ေမာပမ္းႏြမ္းနယ္ေနျခင္း
(၂) အသည္းတည္ရွိရာ ေနရာျဖစ္တဲ့ နံရိုးေတြရဲ့ ေအာက္ဘက္ရွိ ၀မ္းဗိုက္ရဲ့ ညာဘက္အေပၚေဒါင့္မွာ နာက်င္ျခင္း၊
(၃) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဆင္းျခင္း
(၄) အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း
(၅) မ်က္လံုးနဲ႔ အသားေရာင္မ်ား ၀ါလာျခင္း
(၆) ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္ျခင္း
(၇) ၀မ္းဗိုက္ေဖါင္းပြလာျခင္း
(၈) အဖ်ား၀င္ျခင္း စတဲ့လကၡဏာေတြကို ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။

အသည္းကင္ဆာကို အဆင့္ သတ္မွတ္ျခင္း
ကင္ဆာေရာဂါ ရွိေၾကာင္း စတင္စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိသည္ႏွင့္ ျပန္႔ႏွံ႔မႈ ရွိမရွိဆိုတာကိုပါ တခါတည္း ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ မူလစတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ ေနရာကေန ျပန္႔ႏွ႔ံမႈ ရွိမရွိႏွင့္ ျပန္႔ႏွံ႔မႈ ရွိေသာ္လည္း ဘယ္အတိုင္းအတာထိ ျပန္႔ႏွ႔ံေနၿပီဆိုတဲ့အေပၚ မူတည္ၿပီး ေရာဂါအဆင့္ကို သတ္မွတ္ပါတယ္။
အဆင့္ (၁) ကင္ဆာရဲ့ အရြယ္အစား ၂ ဆင္တီမီတာထက္ မပိုေသးျခင္းႏွင့္ စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ေနရာကလြဲၿပီး တျခားဘယ္မွ မျပန္႔ႏွ႔ံေသးသည့္အဆင့္။
အဆင့္ (၂) ကင္ဆာက အသည္းထဲရွိ ေသြးေၾကာမ်ားအထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေနျခင္း (သို႔) က်ဴမာအေရအတြက္ တခုထက္ပိုရွိေနျခင္း
အဆင့္ (၃) A: ကင္ဆာ အရြယ္အစား ၅ ဆင္တီမီတာထက္ ပိုႀကီးေနျခင္း (သို႔) အသည္းရဲ့ အနီးတ၀ိုက္ ေသြးေၾကာမ်ားအထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေနျခင္း
အဆင့္ (၃) B: ကင္ဆာက အသည္းအနီးအနားရွိ တျခားအဂၤါအစိတ္အပိုင္း အထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေနျခင္း။ သို႔ေသာ္လည္း ျပန္ရည္ေၾကာ အဖုထိ မေရာက္ေသးျခင္း။
အဆင့္ (၃) C: ကင္ဆာက အနီးအနားတ၀ိုက္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း တခုခု အျပင္ ျပန္ရည္ေၾကာဖုအထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေနျခင္း
အဆင့္ (၄) ကင္ဆာက အနီးအနားရွိ အဂၤါအစိတ္မပိုင္းမ်ား၊ ျပန္ရည္ေၾကာဖုအတြင္းႏွင့္ အေ၀းထိ တျခားအဂၤါအစိတ္အပိုင္းအထိ ျပန္႔ႏွံ႔ေနျခင္း စသည္ျဖင့္ ၆ ဆင့္ခြဲျခားထားပါတယ္။

Progranosis ကုသႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း
အေျခအေနအေပၚ မူတည္ၿပီး Primary Cancer ကို ေစာစြာ ေတြ႔ရွိပါက ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ Secondary Cancer ကိုေတာ့ ျပန္႔ႏွ႔႔ံေနၿပီ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကုသမႈျဖင့္ လံုး၀ အျမစ္မျပတ္ႏိုင္ေတာ့ေသာ္လည္း အသက္ဆက္လက္ ရွင္သန္ႏိုင္သည့္ကာလကို အတတ္ႏိုင္ဆံုး ပိုမိုရွည္လ်ားေစရန္ႏွင့္ နာက်င္ျခင္းကို သက္ေတာင့္သက္သာ ရွိေစရန္ ကုသမႈကို ခံယူႏိုင္ပါတယ္။

ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနသည္ကို စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိရတဲ့ ဆရာ၀န္က ကေလးႏွင့္စိတ္ပံုမွန္ မဟုတ္ေသာ လူနာမဟုတ္ရင္ လူနာရဲ့ ေရာဂါနဲ႔ အေျခအေန (ကင္ဆာေရာဂါ ေရာက္ရွိေနသည့္အဆင့္) ကို ထိန္ခ်န္ ဖံုးကြယ္ထားပိုင္ခြင့္ မရွိပါ။ ကုသႏိုင္သည့္ လမ္းေၾကာင္း ဘယ္ႏွစ္ခုရွိၿပီး လမ္းေၾကာင္းတခုစီရဲ့ ေကာင္းက်ိဳးဆိုးက်ိဳး ႏွစ္ခုစလံုးကို ဆရာ၀န္က လူနာ နားလည္ေအာင္ ရွင္းျပရပါတယ္။ ဆက္လက္ကုသမႈအတြက္ ဆရာ၀န္ရွင္းျပတဲ့ လမ္းေၾကာင္းေတြအထဲက မိမိအတြက္ အေကာင္းဆံုး ထင္တဲ့လမ္းေၾကာင္းကို လူနာက ေရြးခ်ယ္ရပါတယ္။ မိမိေရြးခ်ယ္တဲ့ ကုသမႈ လမ္းေၾကာင္းရဲ့ ေကာင္းက်ိဳးဆိုးက်ိဳး ႏွစ္ခုစလံုးကို မိမိသိဖို႔လိုပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာကို ကုသရာမွာ အသည္းျပင္ပသို႔ ကင္ဆာဆဲလ္ မျပန္႔ႏွံ႔ေသးတဲ့ Primary အဆင့္မွာ ကုသပါက ခြဲစိတ္ကုသၿပီး အသည္းအစိတ္အပိုင္းကို ျဖတ္ထုတ္ျခင္းမွသည္ အသည္းအစားထိုး ကုသျခင္းအထိရွိၿပီး လံုး၀ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုလို႔ ႏိုင္ပါတယ္။ အသည္းကို ခြဲစိတ္ကုသရာမွာ တျခားအဂၤါအဖြဲ႔အစည္းေတြကို ခြဲစိတ္ကုသထာထက္ အားေကာင္းသည့္ အခ်က္မွာ အသည္းဟာ သံုးပံုႏွစ္ပံုခန္႔ ျဖတ္ထုတ္ခံရသည့္တိုင္ေအာင္ ျဖတ္ထုတ္ခံရသည့္ အစိတ္အပိုင္းေနရာမွာ ဆဲလ္ေတြ ျပန္ပြားၿပီး ႏွစ္ပတ္မွ တလႏွစ္လ ကာလအတြင္း မူလအသည္း ဖြဲ႔စည္းပံုႏွင့္ အရြယ္အစားအတိုင္း သူ႔အလိုလို ျပန္ျဖည့္စြက္ေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

မိမိ (သို႔) မိမိ မိသားစုအဖြဲ႔၀င္ တဦးဦးမွာ ကင္ဆာ ရွိၿပီဆိုတာ သိတာနဲ႔ Dignosis လုပ္ေပးတဲ့ ဆရာ၀န္ကို ကင္ဆာ အမ်ိဳအစားႏွင့္ အဆင့္အပါအ၀င္ ကုသာရန္အတြက္ မိမိသိခ်င္တာ သိသင့္တာ အကုန္ေမးဖို႔ တကယ္လိုအပ္ပါတယ္။ ေရာဂါ ကုသမႈကို တိုင္ပင္ရန္ ဆရာ၀န္က အဓိကျဖစ္ေသာ္လည္း ကင္ဆာေရာဂါကို ကုသရာမွာ Health Care Team တခုလံုးက တာ၀န္ယူပါတယ္။ က်န္းမာေရးကို အစိုးရတာ၀န္ယူသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကင္ဆာ ရရွိသည့္ လူနာမ်ားအတြက္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္မႈအတြက္ ဆက္သြယ္ရန္ ဌာနေတြ၊ Services ေတြ မ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ လူနာအေနႏွင့္ ဘယ္လို Services ကို ရရွိႏိုင္ၿပီး အဲဒီ Service ေတြအတြက္ ကုန္က်စာရိတ္ကို အစိုးရက တာ၀န္ယူမႈ ရွိမရွိ၊ မရွိပါက မိမိအေနႏွင့္ စိုက္ထုတ္ႏိုင္ဖို႔ ကုန္က်ႏိုင္သည့္ ခန္႔မွန္းေျခစာရိတ္ စတာေတြကို ဆရာ၀န္ႏွင့္ အကုန္လံုး ေမးျမန္းတိုင္ပင္သင့္ ပါတယ္။

ဆရာ၀န္ကို ေမးျမန္္းသင့္သည့္ ေမးခြန္းမ်ား
(၁) မိမိမွာ diagnosis လုပ္ထားတဲ့ အသည္းကင္ဆာက ဘာအမ်ိဳးအစား အသည္းကင္ဆာလဲ။
(၂) ကင္ဆာက အသည္းရဲ့ အျပင္ကို ျပန္႔ႏွံ႔ေနၿပီလား။ အကယ္၍ ျပန္႔ႏွံ႔ေနပါက ဘယ္အထိ ေရာက္ေနၿပီလဲ။
(၃) မိမိမွာ ရွိတဲ့ အသည္းကင္ဆာက ဘယ္အဆင့္မွာ ရွိလဲ။
(၄) ကုသႏိုင္တဲ့ အခြင့္အေလမ္း အတိုင္းအတာက ဘယ္အထိ ရွိလဲ။
(၅) ဘယ္လို စမ္းသပ္မႈေတြကို ထပ္လုပ္ဖို႔လိုလဲ။
(၆) ဘယ္လို ကုသမႈကို အၾကံျပဳတိုက္တြန္းခ်င္လဲ။
(၇) ကုသမႈ တခုစီမွာ ရွိတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးနဲ႔ ဆက္ပြားျပႆနာေတြက ဘာေတြလဲ။
(၈) တျခား ေရြးခ်ယ္စရာ ဘာမ်ားရွိေသးလဲ။ အကယ္၍ မရွိဘူး ေျပာပါက ဘာေၾကာင့္လဲ။
(၉) တျခား ျဖည့္စြက္ကုသနည္း (Complementary Therapy) ေတြနဲ႔ ကုသလို႔ ရတာ ဘာေတြရွိႏိုင္လဲ။
(၁၀) ေဆးရံုမွာ ဘယ္ေလာက္ ၾကာၾကာေနရမလဲ။
(၁၁) ပံုမွန္အတိုင္း ျပန္ျဖစ္ဖို႔ ဘယ္ေလာက္ အခ်ိန္ယူရမလဲ။
(၁၂) Chemotherapy က ဘာအတြက္ အသံုးျပဳလဲ။ ဆိုးက်ိဳးေတြက ဘာရွိလဲ။
(၁၃) ကင္မိုသရဖီအတြက္ ကုန္က်စာရိတ္ ဘယ္ေလာက္ရွိလဲ။
(၁၄) ဒီကုသမႈက မိမိရဲ့ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ မ်ိဳးပြားျခင္းဆိုင္ရာကို ထိခိုက္ႏုိင္ပါသလား။
(၁၅) ဘယ္ေလာက္မွာ ဘယ္ႏွစ္ၾကိမ္ တခါ (How ofteen) စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈကို ျပဳလုပ္ဖို႔ လိုအပ္သလဲ။
(၁၆) ကုသမႈ တခု ၿပီးဆံုးသြားၿပီးေနာက္ ေနာက္တႀကိမ္ ကင္ဆာ ျပန္ထလာရင္ ဘယ္လိုဆက္လုပ္ရမလဲ စသည့္တို႔ ပါ၀င္ႏိုင္တဲ့ မိမိ သိခ်င္တဲ့ အခ်က္ေတြအားလံုးကို ဆရာ၀န္ႏွင့္ ေမးျမန္း တိုင္ပင္ဖို႔ လိုအပ္ၿပီီိီီီး ကုသမႈကို ခံယူသင့္ပါတယ္။



Bibliography
Cancer Council NSW. (2007). Understanding liver cancer: A Guide for people with cancer, their families and friends. NSW: Cancer Conucil NSW.

Read More...

Collapse...

Soft Drinks & Pancreatic Cancer

ပံု (၁) အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ soft drinks မ်ား

Reference : http://freetipstricks.com/photos/2009/09/soft-drinks2.jpg

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ soft drink လို႕ ေခၚတဲ့ အခ်ိဳရည္ပုလင္းေတြကို ျမိဳင္ျမိဳင္ဆိုင္ဆိုင္ထုတ္လာၾကတာ ႏွစ္ ၂၀ ေလာက္ရိွျပီ ထင္ပါတယ္။ Pepsi တို႕ 7up တို႕က စလိုက္တာ အခု fruito တို႕ cola တို႕ေခာတ္ အထိပါပဲ။ ၾကားထဲမွာ lippo တို႕ ကၽြဲရိုင္းတို႕လည္း ပါပါေသးတယ္။ သူတို႕ကို energy drink လို႕လည္း ေခၚၾကတယ္။ ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေသာ္ သူတို႕ထဲမွာ သၾကားဓာတ္ေတြ အေျမာက္အျမားပါ၀င္တယ္။ သၾကားဆိုတာ body အတြက္ စြမ္းအင္ပဲ။ အဲဒီေတာ့ အခ်ိဳရည္ေသာက္လိုက္ရင္ လန္းသြားတယ္ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ မဆန္းလွပါဘူး။ ေပၚစတုန္းက အရမ္းေခာတ္စားခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ျမိဳ႕ေပၚကလူေတြက ဒီအခ်ိဳရည္ေတြဟာ က်န္းမာေရးနဲ႕ မညီညြတ္ဘူးဆိုတာ သိရိွလာၾကပါတယ္။ ရလဒ္အျဖစ္ ေသာက္ေတာ့ေသာက္ၾကတယ္။ အလြန္အက်ဴးမေသာက္ၾကေတာ့ဘူး။ နယ္ဘက္မွာေတာ့ အစကတည္းက သိပ္ျပီး ေသာက္ၾကေလ့ မရိွဘူးထင္ပါတယ္။

ဒီအခ်ိဳရည္ေတြကို America မွာေတာ့ အခုထက္ထိ စဲြစဲြျမဲျမဲ ေသာက္ၾကတုန္းပဲ။ Coca cola ကလည္း အရမ္းနာမည္ၾကီးတယ္ေလ။ ေၾကာ္ျငာအားကလည္း တကယ္ေကာင္းတာ။ American ေတြက က်န္တဲ့ေနရာမွာသာ ေတာ္ရင္ေတာ္မယ္။ က်န္းမာေရး အမူအက်င့္နဲ႕ ပတ္သက္လာရင္ ဗမာေတြနဲ႕ သိပ္ကြာတာ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္လည္း အ၀လြန္ေရာဂါေတြ လူငယ္ေတြၾကားမွာ အရမ္းျဖစ္လာတာ။ သူတို႕တေတြက သိသိခ်ည္းနဲ႕ ေနခ်င္သလိုေန ေနၾကသလိုပဲ။

အခု အဲဒီ အခ်ိဳရည္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး သုေတသန စာတမ္းတစ္ေစာင္ ထြက္လာတယ္။ ျပဳလုပ္တဲ့ တကၠသိုလ္ကေတာ့ Washington, DC က Georgetown University Medical Center ကပါ။ ထိုစာတမ္းကို ေဖေဖာ္၀ါရီလထုတ္ ကင္ဆာ မဂၢဇင္းမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အခ်ိဳ၇ည္ ေသာက္မွဳနဲ႕ Pancreas Cancer တို႕ရဲ႕ ဆက္သြယ္မွဳကို သိရိွေအာင္ စင္ကာပူ ႏိုင္ငံမွာရိွတဲ့ တရုတ္လူမ်ိဳးေတြၾကားမွာ သုေတသနကကို ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၾကာျမင့္ခ်ိန္ကေတာ့ ၁၄ ႏွစ္ ျဖစ္ပါတယ္။

Pancreas ကို ဗမာလို မုန္႕ခ်ိဳအိတ္လို႕ တခ်ိဳ႕ကလည္း ေခၚၾကတယ္။ body အတြက္ အရမ္းအေရးၾကီးတဲ့ Insulin ေဟာ္မုန္းကိုု သူက ထုတ္ေပးပါတယ္။ ေနာက္ျပီး အစာေျခတဲ့ ျဖစ္စဥ္မွာလည္း တစ္တပ္တစ္အား ပါ၀င္ပါေသးတယ္။ Pancreas ဟာ ဗိုက္ထဲမွာ တည္ရိွျပီး အူမ်ား ကလီစားမ်ားရဲ႕ အေနာက္မွာ တည္ရိွပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ ေက်ာက္တည္ျခင္းေၾကာင့္ သို႕မဟုတ္ အရက္ေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ ေရာင္တတ္သည္မွာလြဲ၍ လူကို ေတာ္ရံုတန္ရံု ဒုကၡမေပးပါ။ Pancreas တြင္ ကင္ဆာျဖစ္ပါက အစပိုင္းတြင္ မည္သည့္လကၡဏာမွာ မျပတတ္ေသာ္လည္း ေရာဂါရင့္လာေသာအခါ သည္းေျချပြန္ကို ပိတ္ေစျပီး အသား၀ါျခင္းကို ျဖစ္ေစတတ္သည္။ ေရာဂါေစာေစာစီးစီးသိရိွပါက ခဲြစိတ္ကုသေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေသာ္လည္း quality of life သည္ ယခင္ကေလာက္ မေကာင္းေတာ့ေပ။ ထို႕ေၾကာင့္ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ျခင္းကသာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါသည္။ ခက္တာက ဘာေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္ရသလဲဆိုတာ ဘယ္သူမွ အတိအက် မေျပာႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ကာကြယ္ရန္လည္း မလြယ္လွေပ။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းႏွင့္ အ၀လြန္ျခင္းတို႕ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္သည္ ဟု ေျပာၾကေသာ္လည္း ရာခိုင္ႏွဳန္းက အရမ္းနည္းပါးေသာေၾကာင့္ "ခင္ဗ်ား ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ pancreas ကင္ဆာမျဖစ္ဘူးလို႕ အာမခံတယ္လို႕ "ယတိျပတ္ေျပာလို႕မရေပ။ ကင္ဆာကို ျဖစ္ေစတဲ့လို႕ သံသယရိွျခင္းခံရသူေတြကေတာ့ အ၀လြန္ျခင္း၊ အမ်ိဳးအစား ၂ ဆီးခ်ိဳရိွသူမ်ား ႏွင့္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အခုေတာ့ ေနာက္ထပ္အသစ္တစ္ခုတိုးလာျပီေပါ့။

ပံု (၂) pancreas တြင္ ကင္ဆာျဖစ္ပြားေနပံု

Reference : http://www.topnews.in/health/files/Pancreatic-Cancer2.gif

ပံု (၃) pancreas cancer ကို ခဲြစိတ္ရန္အတြက္ ျဖတ္ေတာက္ပစ္ရေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ား

Reference : http://pathology.jhu.edu/pancreas/images/pcheadwhipple.gif

သုေတသနအေၾကာင္းကို ျပန္ေျပာရရင္ သူက လူေတြရဲ႕ အေအးေသာက္တဲ့ပံုစံ၊ lifestyle နဲ႕ ဒီကင္ဆာေရာဂါရဲ႕ ဆက္စပ္မွဳကို ရွာေဖြတာပါ။ သုေတသနရဲ႕ အစမွာ ပါ၀င္ေသာသူေတြရဲ႕ ၉.၇ ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္က တစ္ပတ္မွာ soft drink (coca cola or similar energy drink) ေတြကို ၂ ၾကိမ္နဲ႕ အထက္ ေသာက္သံုးၾကပါတယ္။ ၁၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ကေတာ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္အစစ္ေတြကို တစ္ပတ္ ၂ ၾကိမ္ေလာက္ ေသာက္ၾကပါတယ္။ soft drink ေသာက္သူအမ်ားစုဟာ ေယာက္က်ားေတြ ျဖစ္ေနတတ္ျပီး သူတို႕ဟာ ပညာတတ္တယ္။ အရက္ေသာက္တယ္။ အလုပ္မ်ားတယ္။ ကိုယ္လက္လွဳပ္ရွားနည္းတယ္။ ေဆးလိပ္လည္း ေသာက္ၾကတယ္။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ေသာက္သူေတြကလည္း မထူးမျခားနားေသာ lifestyle ေတြရိွၾကတယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတို႕မွာ ကြာတာက အေအးေသာက္ရင္ တစ္ခ်ိဳ႕က soft drink ေသာက္ျပီး တခ်ိဳ႕က သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ ေသာက္ၾကပါတယ္။ ၁၄ ႏွစ္ ၾကာျပီးေနာက္ သူတို႕ကို follow up လည္းလုပ္လိုက္ေကာ အေယာက္ ၆ ေသာင္းခဲြေလာက္မွာ ၁၄၀ က pancreas ကင္ဆာျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အေရအတြက္ခ်င္း ယွဥ္ၾကည့္လိုက္ရင္ မသိသာေပမယ့္ ျဖစ္သူအမ်ားစုက soft drink ကို တစ္ပတ္ကို ၂ ၾကိမ္ထက္ ပိုေသာက္ေနသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ လူတိုင္းကေတာ့ တစ္လကို တစ္ၾကိမ္ေလာက္ေတာ့ ေသာက္မွာပါ။ သို႕ေသာ္ သူတို႕ထက္ တစ္ပတ္ကို ၂ ၾကိမ္ထက္မက ေသာက္သူေတြက ၉၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ ျဖစ္ဖို႕ အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ lifestyle ခ်င္းအတူတူ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ေသာက္သူေတြကေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ၃၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ပဲ တက္လာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။သုေတသီေတြရဲ႕ ယူဆခ်က္ကေတာ့ soft drink ေတြတစ္ခုတည္းေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္ဖို႕ထက္ အျခားေသာ က်န္းမာေရးနဲ႕ မညီညြတ္တဲ့ ေနထိုင္နည္းပံုစံေတြနဲ႕လည္း ပတ္သက္ပါတယ္တဲ့။ လူကလည္း ေနခ်င္သလိုေနမယ္။ အခ်ိဳရည္ေတြလည္း နင္းကန္ ေသာက္ေနသူေတြသာ ကင္ဆာျဖစ္တာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ဒီ post ကို ဖတ္ျပီးေတာ့ အေအးထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီေတြကို တရားစဲြဖို႕ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအေအးေတြကလည္း ကိုယ္တကယ္ပင္ပန္းလာတဲ့အခ်ိန္မ်ိဳးေတြမွာ ေသာက္လိုက္ရင္ လန္းဆန္းတက္ၾကြေစပါတယ္။ သို႕ေသာ္ အလြန္အကၽြြံမေသာက္ဖို႕ေတာ့လိုပါတယ္။ သူတစ္ခုတည္းေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္သလား မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလားဆိုတာ ဘယ္သူမွ အတိအက်မသိေသးတဲ့အတြက္ သတိထားသင့္ပါေၾကာင္း။ ။



Reference


http://www.medscape.com/viewarticle/716806

Read More...

Collapse...

အဘိုးအို အေဖလိုေကာင္းပါမွ

ေၾသာ္ ေဟမာ ေဟမာ
(တကယ္ရီခ်င္တာပါ မေဟမာ ရန္စတာ မဟုတ္ပါဘူးဗ်ာ)
ေၾကာ္ျငာေကာင္းတာနဲ႔ ၂ ပို႔စ္ေတာင္ ေရးျဖစ္သဗ်ာ။
သို႔ေသာ္လဲ အဲတဲ့ ပထမပို႔စ္မွာ လူနာကို ခ်စ္သူလို သေဘာထားရင္ ဘာျဖစ္လဲဆိုတာကို အခု ျဖစ္ေနတဲ့ အမွဳေလး ၃ ခုနဲ႔ ေ၀ေ၀ဆာဆာ ေရးျပမိတာ။
ခ်စ္လွစြာေသာ ကိုယ့္ရဲ႕ဆရာကို ျပမိေတာ့ ...

"ညီေလး ညီေလး မင္းဟာၾကီးက လက္ရွိ ဗမာျပည္ၾကီးကို သေရာ္တာလားကြာ" တဲ့

"မွတ္ထား" တဲ့

"ဖ်က္ပလိုက္ မင္းပို႔စ္ကို" တဲ့

အဲနဲ႔ဘဲ တပို႔စ္ဘဲက်န္ပါတယ္ခညာ။

အဲနဲ႔ ဘဲ လူနာကို အေဖလို သေဘာထားကုရင္ ဘာျဖစ္လဲဆိုတာ ဇာတ္ေၾကာင္းေလးလွန္ရပါေတာ့မယ္။

အခ်ိန္သည္ကားဆိုရင္ ၃ နဲ႕ ၄ မွာ ဆရာ ××× ရင္ေခါင္းခြဲစိတ္ကုဌာန ထူေထာင္ျပီးခ်ိန္။
ဆရာၾကီး ××× မေသေသးခ်ိန္ေပတည္း။

ထိုအခါတြင္ လူၾကီးတေယာက္တြင္ Ca E ျဖစ္ပါသည္။
ထိုလူၾကီးကား သူ႔ေခတ္တြင္ အေကာင္တေကာင္ေပတည္း။
သားသမီးမ်ားလဲ ေတာ္ရွာပါသည္။ သားသမီး ၅ေယာက္ ၆ေယာက္သည္ အားလံုး ဆရာ၀န္မ်ား ျဖစ္သည္သာမက ယူလိုက္သည္မွာလဲ ဆရာ၀န္ အင္ဒံုနီယာေတြခ်ည္းပင္။

ထိုေရာအခါ ျပသနာျဖစ္ပါျပီ။
ခြဲခန္းတြင္ သားတေယာက္က အပ္ထားေသာ ဆရာ ××× လက္ေဆးေနခိုက္ ဆရာၾကီး ××× သည္ သမီးတေယာက္က ပင့္လို႔ ့ၾကြလာေလျပီ။ တဖန္တံု သားမက္ေတာ္က ပင့္ေသာ ဆရာၾကီး ေနာက္တေယာက္လဲ ခြဲခန္းထဲ ေရာက္လာေလသတတ္။

ယင္းႏွင့္ဘဲ မင္းလုပ္ပါ။ ငါလုပ္ပါႏွင့္ ေနာက္ဆံုးတြင္ ၀ါအၾကီးဆံုး ဆရာၾကီးတေယာက္ ခြဲမိပါေလတည္း။

Ca E ကိုခြဲရာတြင္ကား လက္တို႔သည္ အျမဲေသြးေနရေပသည္ (ယခုအခါ ယူေကတြင္ တႏွစ္ကို လူ ၂၀ ထက္ေလ်ာ့ခြဲေသာ ဆာဂ်င္သည္ ေနာက္ႏွစ္မွစျပီး လုပ္ခြင့္မရွိေတာ့ေပ။) ခ်ဳပ္ရေသာ္ ထိုလူနာသည္ ေနာက္ေန႔တြင္ Anastomosis leakage ရေလသတည္း။

ထိုအခါတြင္ ပြဲေတာ္ၾကီး စေလျပီ။
သမီးက ပင့္လာေသာ သမားေတာ္ၾကီး ×××
သားက ပင့္လာေသာ ဆရာၾကီး ×××
သားမက္က ပင့္လာေသာ ဆရာၾကီး ××× စုစုေပါင္း ဆရာၾကီး ၆ေယာက္ ၾကည့္ေလသတည္း။

ဆရာၾကီး (၂)။ ။ ေဟ့ ေကာင္ေလးလာစမ္း

လက္ေထာက္ဆရာ၀န္။ ။ ခညာ ဆရာ

ဆရာၾကီး (၂)။ ။ ဒီေကာင္ ဆရာၾကီး(၁)က ငါ့လူနာမွတ္တမ္းထဲ ဘာလို႔ေရးရတာလဲကြ။ ေျပာလိုက္ ငါ့ လူနာလို႔

(ဆရာၾကီး ၁ ေရးသည္ကို ဖ်က္ေစ )

ဆရာၾကီး (၁)။ ။ ေဟ့ေကာင္ေလး လာစမ္း ငါ့ လူနာ မွတ္တမ္းကို ဘယ္ေကာင္ဖ်က္လဲကြ

လက္ေထာက္ဆရာ၀န္။ ။ ဆရာၾကီး (၂) ပါခညာ

ဆရာႀကီး (၁)။ ။ အံမာ ရာရာစစ ငါ့လူနာကို

(ဆရာၾကီး ၂ေရးသည္မ်ားကို ဖ်က္ေစ)

ထိုႏွင့္ပင္ ဆရာ၀န္ေလးခမ်ာ လူနာမွတ္တမ္း ၆ခု လုပ္ရေလေတာ့သည္။
လူနာလဲ ကုထံုး ၆ မ်ိဳး ဆရာၾကီး ၆ ေယာက္ကုသည္ႏွင့္ အသက္ေပ်ာက္ေလသတည္း။
(အမွန္ေတာ့ ဘယ္လိုဘဲ ကုကုပါဗ်ာ ။ Ca E anastomosis leak ဆိုၾကြတာပါဘဲ)

ကဲ မေဟမာေရ ဂ်ပန္က ခုထိ နာမည္ေက်ာ္ အသက္ ၉၀ ေက်ာ္ ဆရာ၀န္ၾကီးဆိုလို႔ ေလးေတာ့ေလးစားပါတယ္ဗ်ာ။ ဒါေပမဲ့ ျမတ္စြာဘုရားနဲ႔ သာ၀ကၾကီးမ်ား စကားကလြဲရင္ က်န္တဲ့သူ စကားေတာ့ လက္ေတြ႔ လုပ္ေနရတာနဲ႔ မကိုက္ရင္ မကိုက္ေၾကာင္း ျပန္ေျပာရမွာဘဲဗ်။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အဘိုးဆရာ ဦးျပည္သိမ္းၾကီး စကားရွိတယ္ "ေဟ့ ... ဘယ္သိုင္းဆရာက ျပတဲ့နည္း ျဖစ္ျဖစ္ လက္ေတြ႔ခ်ၾကည့္။ ရန္သူလဲျပီး ကိုယ္မကြဲမွ နည္းမွန္ကြ" တဲ့။

PS ငယ္နိုင္ရ ဒီစာေရးေတာ့ မင္းေျပာဘူးတာနဲ႔ ကိုယ္သတိထားျပီး မရီမိေအာင္ အတည္ေရးတာဘဲ။ မရပါဘူး။ ကိုယ္ထင္တယ္။ ကိုယ္ဟာ အဘိဓမၼာသေဘာအရ ေသာမနႆသေႏၵထင္တယ္။ ဘာဘဲသတိရရ ရီစရာဘဲ သတိရေနေတာ့တာဘဲ။

PPS မေဟမာ ဒီစာတင္လို႔ မခင္ဘူး မထင္ပါနဲ႔။ ေဟမာဆိုတဲ့ နာမည္ ျမင္ထဲက ခင္ပါတယ္။ ငယ္ထဲက ေဟမာဆိုတဲ့ နာမည္ကို နိမိတ္ပံုေလးနဲ႔ကို မွတ္မိေနတာ။ :P


××× ဘေလာက္ အင္ဒမင္၏ ျဖည့္စြက္ခ်က္ ×××

ခက္ဆစ္။

၃ နဲ႔ ၄ = ရန္ကုန္ျပည္သူ႔ေဆးရံုႀကီး လူနာေဆာင္ (၃) ႏွင့္ (၄)
Ca E = Cancer Esophagus (လည္ေခ်ာင္းကင္ဆာ)
Anastomosis leakage = ျပန္ဆက္ခ်ဳပ္ရိုး မလံုျခင္း

Read More...

Collapse...

(Ca Cx) သာအိမ္အ၀ ကင္ဆာ

“ကဲယံုခ်င္ယံု မယံုခ်င္ေန” ဆိုတဲ့ထဲမွာ ကင္ဆာရဲ႕သမိုင္းလဲ ပါတယ္။ ဟိုေရွးေရွးကတည္းက ရွိခဲ့တဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္လို႔ပါ။ ဘီစီ ၁၅၀၀ က အီဂ်စ္ Papyrus ေရွးေဟာင္းစာမွာ ရင္သားကင္ဆာ လူနာ ၈ ေယာက္ကုိ ကုသတယ္လို႔ မွတ္တမ္း တင္ခဲ့တယ္။ ကင္ဆာကို နာမယ္ စေပးခဲ့သူကေတာ့ ေဆးပညာဖခင္ၾကီးလို႔ သတ္မွတ္ခံရတဲ့ Hippocrates ျဖစ္တယ္။ ဘီစီ ၄၀၀ တံုးက (ဟစ္ပိုခေရးတီးစ္) ကေန သားအိမ္ကင္ဆာ “ကုရာနတၴိ”လို႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။

ေဆးပညာ မသင္ဘူးလို႔ ေရာဂါေတြအေၾကာင္း သိပ္မသိေပမဲ့၊ ေဗဒင္ကိုေတာ့ ပိုသိၾကမယ္ ထင္ပါတယ္။ ကင္ဆာ နာမယ္ဟာ ေဗဒင္ကေန လာတာပါ။ ဇြန္ ၂၁ ကေန ဇူလိုင္ ၂၂ ရက္အတြင္း ေမြးဖြါးသူေတြရဲ႕ ဆယ့္ႏွစ္ရာသီခြင္ ရုပ္ဟာ ျမန္မာလို ပုဇြန္လံုး (ကရကဋ္)၊ အဂၤလိပ္လို Cancer zodiac sign 'The Crab' မဟုတ္ပါလား။ ေဗဒင္ေဟာရရင္ သူတို႔ဟာ စိတ္ သိပ္လႈတ္ရွားသူေတြေပါ့။ ဒီအရုပ္နဲ႔ ကင္ဆာ ဘယ္လို ဆက္စပ္သလဲ။ အရုပ္ကို ေသေသျခာျခာ ၾကည့္ပါ။ ေျခေထာက္ေတြ အမ်ားၾကီး မဟုတ္လား။ ကင္ဆာက အဲလိုဘဲ ဟိုေရာက္ ဒီေရာက္ သြားလြန္းလို႔၊ ျဖစ္တဲ့ေနရာတြင္ မကဘဲ ကူးစက္ေစတဲ့ အဓိပၸါယ္ကို ေဖၚညႊန္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။

အိႏၵိယမွာ Chaini Khaini (ခိုင္နီး)ဆိုတဲ့ ငံုေဆးကို ေရာင္းတဲ့အခါ ကင္ဆာအႏၲရာယ္ရွိတယ္လို႔ သိေစအာင္ အရုပ္ကိုပါ ပံုႏွိပ္ျပီးမွ ေရာင္းေစတယ္။ လြဲေနတာက ပုဇြန္လံုးရုပ္ မဟုတ္ဘဲ ကင္းျမီးေကာက္ ျဖစ္ေနတယ္။ ကင္းျမီးေကာက္ Scorpio ဆိုတာကလဲ ဆယ့္ႏွစ္ရာသီခြင္ ရုပ္ျဖစ္တယ္။ ဒီလူမ်ိဳးေတြက ေအာက္တိုဘာ ၂၃ နဲ႔ ႏို၀ဘၤာ ၂၂ ၾကား ဖြါးသူမ်ားပါ။ ေဗဒင္အရ ပဋိပကၡနဲ႔ ေမြးလာသူေတြလို႔ ဆိုပါတယ္။ အေ၀းၾကီး သြားရွာစရာ မလိုဘူးေနာ္။ သိပ္မလြဲဘူးလို႔ေတာ့ ေျပာရမလား၊ Scorpion ဆိုတာကလဲ လူကို ေသေစတဲ့ အဆိပ္ရွိ အေကာင္ဘဲ။

အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ အျဖစ္မ်ားတာေတြက ရင္သားကင္ဆာ၊ အဆုပ္ကင္ဆာ၊ အူမၾကီးကင္ဆာလို႔ သတ္မွတ္ ရာကေန အခု သားအိမ္အ၀ကင္ဆာဟာ ဒုတိယေနရာ ေရာက္လာျပီ။ ေသေစတတ္တဲ့ ကင္ဆာမွာေတာ့ နံပါတ္ ၅ လိုက္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၁ သိန္းမွာ ၁၆ ေယာက္ျဖစ္ျပီး၊ ၉ ေယာက္ ေသဆံုးရတယ္။ တႏွစ္ သန္းတ၀က္ ျဖစ္ေနျပီး၊ ၂ သိန္းခြဲေက်ာ္ ေသနရပါသတဲ့။

အီဂ်စ္သမိုင္းမွာ ရင္သားကင္ဆာကို မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ခဲ့တာက အျပင္ကေန စမ္းၾကည့္လို႔ ရတာေၾကာင့္ ျဖစ္မယ္ ထင္တယ္။ မွန္ပါတယ္ ရင္သားမွာ အလံုး-အၾကိတ္ ရွိ-မရွိ ကိုယ့္ဖါသာကိုယ္ စမ္းတဲ့နည္းရွိတယ္။ သားအိမ္အ၀ဆိုတာက မျမင္ကြယ္ရာ ဟို အထဲထဲမွာ ရွိတာကိုး။ သားအိမ္ရဲ႕ ပါးစပ္လို အ၀ (အေပါက္) မွာ ျဖစ္ရတာ။ သားအိမ္အ၀ ကင္ဆာက အသက္ၾကီးမွ ျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ အသက္ ၂၀ ေအာက္မွာ အနည္းဆံုး ျဖစ္ျပီး။ ၄၅ ကေန ၅၅ အထိအရြယ္မွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ Jade Goody ဆိုတဲ့ ျဗိတိန္က တီဗြီ မင္းသမီးဟာ ဒီေရာဂါနဲ႔ဆံုးေတာ့ အသက္ ၂၇ ႏွစ္ဘဲ ရွိေသးတယ္။

ကင္ဆာမွန္သမွ် ဘာ့လို႔ျဖစ္ရတယ္ဆိုတာ တိတိက်က် မသိၾကရေသးပါ။ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးအစားေတြမွာေတာ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) လို႔ သိေနရပါျပီ။ ၁၉၈၀ က်မွ သားအိမ္အ၀ကင္ဆာရဲ႕ တရားခံဟာ Human Papilloma Virus (HPV) လို႔ သိလာခဲ့တယ္။ (HPV) ဆိုတာ သားအိမ္အ၀ ကင္ဆာ ႏွစ္မ်ိဳးထဲက တမ်ိဳးကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ သူ႔ေၾကာင့္ ဆိုရင္ေတာ့ လိင္ဆက္ဆံတာကေန ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ေမြးလမ္းမွာ ၾကြက္ႏို႔ျဖစ္တာနဲ႔လဲ ဆိုင္တယ္။

အမ်ားအားျဖင့္ ေစာေစာပိုင္းမွာ ဘာလကၡဏာမွ မေပၚလို႔ ကင္ဆာ ရွိေနမွန္း မသိႏိုင္ဘူး။ အခ်ိန္အခါမဟုတ္ ေမြးလမ္းကေန ေသြးဆင္းတာ။ ေသြးဆံုးျပီးမွ ေသြးဆင္းတာ။ အတူေနျပီး ေသြးဆင္းလာတာ။ အတူေနတံုး ထူးျပီး နာက်င္တာ။ ေသြးမဟုတ္ဘဲ အရည္ဆင္းတာ။ အနံ႔ဆိုးထြက္တာမ်ိဳးလဲ ရွိႏိုင္တယ္။ အျဖဴ၊ ပန္းေရာင္၊ အနီေရာင္၊ အညိဳေရာင္ေတြလဲ ဆင္းတတ္တယ္။

သိပ္မဆိုးတာက သားအိမ္အ၀ကင္ဆာဟာ ေစာေစာစီစီး မကူးတတ္ဘူး။ ပုဇြန္လံုးက အသြားေႏွးတယ္ မဟုတ္လား။ ေနာက္ဆက္ျဖစ္ရင္ သားအိမ္ကေန ေဘးကူးျပီ။ ကူးရင္လဲ အနီးအနားမ်ားတယ္။ အေ၀းသြားရင္ ေသြးျပန္ရည္လမ္း ကေနကူးတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ေရာက္လာရင္ေတာ့ အစားပ်က္၊ အားယုတ္၊ ပိန္လာမယ္၊ တင္ပါးဆံုတြင္းက နာမယ္၊ ေျခေထာက္နာ-ေယာင္၊ ဆီးလမ္း၊ ၀မ္းသြားလမ္း ထိခိုက္၊ အရိုးနာတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။

လူ-တိရစၧာန္-သစ္ပင္ သက္ရွိေတြရဲ႕ အေသးဆံုးအစိတ္အပိုင္း တခုကို Cell (ဆဲလ္) လို႔ေခၚတယ္။ အေရျပား၊ ၾကြက္သား၊ အရိုး စသျဖင့္ (ဆဲလ္) အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ (ဆဲလ္) မွန္သမွ် အသစ္ ျဖစ္လာၾက၊ ၾကီးရင့္လာၾက၊ ေနာက္ဆံုး ေသၾကတယ္။ “အနိစၥ အျမဲမရွိ၊ ေဖါက္ျပန္ ပ်က္စီးသည့္ သေဘာရွိ၏” ဆိုတာ ေဆးသိပၸံ အလိုအရပါ မွန္တယ္။

(ဆဲလ္)ေတြ အသစ္ေပါက္ဘို႔ မလိုဘဲ ေပါက္လာရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ ေသရမဲ့(ဆဲလ္)က မေသတာမ်ိဳး ျဖစ္လာရင္ Lump (Tumor) အၾကိတ္ (အလံုး) ႏွစ္မ်ိဳးထဲက တခုခုျဖစ္လာမယ္။ တခုကေတာ့ ကင္ဆာ။ တမ်ိဳးက ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ အၾကိတ္။

အဲလို မူမမွန္တဲ့ (ဆဲလ္)ေတြ ျဖစ္ေန-မေန သိေအာင္ Pap smear လုပ္ရတယ္။ Pap နည္းဆိုတာက ၁၉၂၈ ကတည္းက စေပၚတယ္။ Pap test စမ္းလို႔ မေကာင္းတာ ေတြ႔ရေပမဲ့ ေရာဂါဟုတ္ မဟုတ္ စမ္းလို႔ ေသျခာမွ ကင္ဆာ ေခၚတယ္။ ကင္ဆာ မျဖစ္ေသးတဲ့ အဆင့္ကို Dysplasia လို႔ ေခၚတယ္။ ေယာက္်ားေတြကို HPV ပိုး ရွိမရွိ စစ္ေဆးလို႔ မရေသးပါ။

Pap smear နဲ႔ ဆရာ၀န္ျပတာကို အသက္ ၂၀ ေက်ာ္ေတြ ၁ ႏွစ္ တခါ မွန္မွန္လုပ္သင့္တယ္။ Pap test က ေကာင္းေနယံု နဲ႔ေတာ့ မရွိဘူးလို႔ ရာႏွဳန္းျပည့္ မေျပာႏိုင္ပါ။ ေရာဂါရွိမွန္း ေသျခာေအာင္ ေမြးလမ္းေၾကာင္း စစ္ေဆးတာနဲ႔ စရတယ္။ ၾကည့္တာနဲ႔ကို အေနအထား ေျပာင္းေနတာ ျမင္ရတယ္။ ေသျခာေအာင္ အသားစ ျဖတ္ယူျပီး၊ ဓါတ္ခြဲခမ္းမွာ မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ေဆးရတယ္။ Biopsy ေခၚတာေပါ့။

ေရာဂါကို ႏွိမ္နင္းဘို႔ဆိုတာ လူေတြကို အသိရွိေနေအာင္ Awareness လုပ္တာဟာ အေရးပါတယ္။ Screening ေခၚတဲ့ လူေတြကို အစုလိုက္ Pap smear လုပ္ေပးရင္ ေရာဂါျဖစ္တာကို အေစာၾကီးသိရတယ္။ ေကာင္းေကာင္း ကုေပးႏိုင္လို႔ အေသအေပ်ာက္ အေတာ္နည္းလာတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ဳိးသမီး ၁၀၀၀ ကို Pap Smear စစ္တမ္း ေကာက္ယူ စစ္ေဆးခဲ့ဘူးတယ္။ အဲဒီမွာ သားအိမ္အ၀ကင္ဆာ ျဖစ္စျပဳေနသူ ၅ ေယာက္ကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရတယ္လို႔ ၈-၄-၁၉၇၀ ရက္ေန႕မွာ က်င္းပတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေဆးသုေတသန ေဆြးေႏြးပြဲမွာ တင္ျပခဲ့ဖူးတယ္။

ကင္ဆာေတြထဲမွာ ကာကြယ္ေဆးရယ္လို႔ရွိတာ ဒီေရာဂါပါ။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ FDA ကေန အသိအမွတ္ ျပဳခဲ့တဲ့ ကာကြယ္ေဆးကို Gardasil လို႔ေခၚတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ့ Cervarix ပါ။ သားအိမ္အ၀ကင္ဆာ ၇၀% ကိုျဖစ္ေစတဲ့ HPV ႏွစ္မ်ိဳးအျပင္ တျခား လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ ေရာဂါေတြကိုပါ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ၉၂-၉၈% ထိေရာက္တယ္။ သူမ်ားတိုင္းျပည္ေတြမွာေတာ့ လိင္ဆက္ဆံတာမ်ိဳးနဲ႔ မၾကံဳႏိုင္ေသးတဲ့ အသက္ ၉ ႏွစ္သမီးကေန ၂၆ ႏွစ္အရြယ္ မိန္းကေလးေတြကို ျပစ္မွတ္ထားျပီး ထိုးေပးတယ္။ မုဒိတာပြါးပါေလ။ ကိုယ့္ဆီအတြက္ ခက္တာက ဆင္းရဲသူေတြ အျဖစ္မ်ားရတဲ့အထဲ ေဆးေစ်းက ၾကီးလွတယ္။

က်န္းမာေရး (ဘေလာ့ခ္)မွာ ဒီေရာဂါအေၾကာင္း တင္တံုးက ျပည္တြင္းက ဆရာ၀န္တဦးကေန (ကြန္မင့္)မွာ ေရးလာတာတခု ရွိတယ္။ “ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HPV ကာကြယ္ေဆးထိုးဘို႔ အခက္အခဲေတြ ရွိေနပါတယ္။ လူအမ်ားစုက အဲဒီ ဗဟုသုတ နည္းေနၾကျပီး၊ ေဆးတလံုး က်ပ္ ၅ ေသာင္းေလာက္ ေပးေနရတယ္။ အစိုးရက ျဖစ္ျဖစ္ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔မ်ားကျဖစ္ျဖစ္ တာ၀န္ယူ ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္ရင္ သားအိမ္အ၀ ကင္ဆာ ျဖစ္ရတာကို အေတာ္ၾကီး ကယ္တင္ႏိုင္မယ္”။ ေနာက္ဆရာတေယာက္ ေရးတာကေတာ့ “ေဆးတလံုးကို ၈၆၀၀၀ ကုန္က်ျပီး၊ စုစုေပါင္း ၃ လံုးထိုးရင္ က်ပ္ေငြ ၂ သိန္း၊ ၄ ေထာင္ က်ပါတယ္”။

ေရာဂါျဖစ္ရင္ ၁-၂-၃-၄ ဆိုျပီး၊ အဆင့္ေတြ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ကုသတဲ့အခါလဲ အဆင့္လိုက္ ကုရတယ္။ ေစာေစာသိ၊ ခ်က္ခ်င္းကုရင္ ေပ်ာက္ပါတယ္။ အဆင့္ ၁ ကို သားအိမ္ထုတ္ေပးရတယ္၊ သားအိမ္ေဘးက ေသြးျပန္ရည္ အၾကိတ္ေတြကိုပါ ထုတ္ရတာလဲရွိတယ္။ ကေလး ရခ်င္ေသးသူမ်ားဆိုရင္ (LEEP) နည္း လုပ္ေပးရတယ္။ အဆင့္၁ ေနာက္ပိုင္း ေရာက္ေနရင္ အားလံုးကုန္ထုတ္နည္း နဲ႔ ဓါတ္ကင္တာ လုပ္ေပးတယ္။ အဆင့္ ၂ ေရာက္ေနရင္ ဓါတ္ကင္တာနဲ႔ ေဆး၀ါးနဲ႔ ကုေပးတာ ေရာတယ္။ တခ်ိဳ႕လဲ ခြဲစိတ္တာပါ လုပ္ရတယ္။ ၂၀၀၆ ကတည္းကသံုးေနတဲ့ေဆး ၂ မ်ိဳးကေတာ့ Hycamtin နဲ႔ Cisplation တို႔ျဖစ္တယ္။

ကင္ဆာလူနာမွန္သမွ် ၅ ႏွစ္အထိ အသက္ရွင္သူ ရာႏွဳန္းဘယ့္ေလာက္ရွိလဲ ဆိုတာနဲ႔ အဆိုးအေကာင္း ခဲြျခား သတ္မွတ္တယ္။ အဆင့္ေစာေလ ေကာင္းေလ။ အဆင့္ ၁ ဆိုရင္ ၈၀-၉၀%။ ၂ ေတြက ၆၅-၇၀%။ ၃ က ၂၅-၃၀% နဲ႔ ေနာက္က်တဲ့ ၄ က ၁၅% ျဖစ္တယ္။

ျပည္တြင္းထုတ္ မဂၢဇင္းတခုမွာ ေရးတာရွိတယ္။ သားအိမ္ေခါင္းလို႔ သံုးႏံႈးတယ္။ “ကိုယ့္လူက ပါးစပ္ထဲ လက္ထည့္ရင္ေတာင္ မကိုက္တတ္ဘူး” လို႔ေျပာၿပီး၊ ေရာဂါလကၡဏာ ေပၚလာသူ အမ်ိဳးသမီးေတြ ဒုနဲ႕ေဒး။ ပါတနာ (သို႔) ခင္ပြန္းက ေပ်ာ္ပါးလို႔ ဘဝနစ္မြန္းခဲ့ရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြလဲ ရွိသလို ပါတနာ (သို႔) ခင္ပြန္းကို အႂကြင္းမဲ့ ယံုၾကည္မိလို႔ ေနာက္ဆံုး ဓားစာခံျဖစ္သြားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြလဲ တပံုႀကီးပါ။ တိုးတက္လြန္းၿပီး၊ စိတ္မခ်ရတဲ့ ေခတ္ႀကီးထဲမွာ ဘယ္သူ႔ ဘယ္သူကိုမွ ယံုဖို႔ မခက္ေပဘူးလား” တဲ့။

ကြန္ဒြန္း (Condoms) သံုးတာ ဒီေရာဂါအတြက္ပါ ေကာင္းတယ္။ တကယ္လို႔ အေဖၚမွာ ၾကြက္ႏို႔ရွိေနရင္ ဆက္ဆံဘို႔ ျငင္းသင့္တယ္။ သားအိမ္အ၀ကင္ဆာဟာ ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္နဲ႔ လိင္ဆက္ဆံသူေတြ အျဖစ္မ်ားလို႔ ဆယ္ေက်ာ္သက္မ်ား သတိထားၾကပါ။ ကေလး အေမြးမ်ားသူေတြမွာလဲ ပိုျဖစ္တတ္လို႔ မိသားစုစီမံကိန္း လုပ္ၾကပါ။ ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးသူေတြမွာ ပိုျဖစ္ၾကရတယ္။ ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ ေနႏိုင္ေအာင္ ဒုတိယ-တတိယႏိုင္ငံမ်ား သြားခ်င္ သြားပါေလ။ အေဖၚမ်ားမ်ားနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံသူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားလို႔ အတူေနအေဖၚ နည္းႏိုင္သမွ် နည္းသင့္တယ္။ တလင္-တမယားစနစ္ကို အေလးအနက္ ျပန္ထားသင့္ေနျပီ။

Dr. တင့္ေဆြ
၅-၁၂-၀၉

Read More...

Collapse...

Screening Breast Cancer

ရင္သားကင္ဆာ ရွိမရွိ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးျခင္း

အခုရက္ပိုင္း အေမရိကန္ႏိုင္ငံ က်န္းမာေရး သတင္းေတြမွာ ေရပန္းစားေနတာကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ရင္သားကင္ဆာ ရွိမရွိ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးျခင္းကို ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ စၿပီး လုပ္သင့္တယ္၊ ဘယ္ေလာက္တစ္ခါ လုပ္သင့္တယ္ ဆိုတဲ့ ကိစၥပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသတင္းနဲ႔ ဆက္ဆိုင္တဲ့ သုေတသန စာတမ္းေတြ၊ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ေတြကို ျပန္လည္ တင္ျပၿပီး ဒီအခ်က္အလက္ေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံက အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ဘယ္လို ဆက္စပ္ႏိုင္လည္း ဆိုတာကိုပါ ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးတင္ျပသြားပါမယ္။ ေဆြးေႏြးခ်က္က နည္းနည္းရွည္ေတာ့ အႏွစ္ခ်ဳပ္ကို အရင္ေဖာ္ျပၿပီး အေသးစိတ္ အခ်က္အလက္ေတြကို ေနာက္ပိုင္းမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

အႏွစ္ခ်ဳပ္

အေမရိကန္ႏိုင္ငံ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာန (U.S. Department of Health and Human Services) ရဲ႕ ဌာနခြဲ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အရည္အေသြး ျမွင့္တင္ေရး နဲ႔ သုေတသန ဌာနခြဲ (Agency for Healthcare Research and Quality) က အရပ္ဖက္ ပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္တဲ့ အဖြဲ႔တစ္ခု (U.S. Preventive Services Task Force) ဖြဲ႔စည္းေပးပါတယ္။ ဒီအရပ္ဖက္ ပညာရွင္ေတြက က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ စြက္ဖက္မႈ၊ ႀကိဳတင္အေျဖထုတ္ေပးမႈေတြ မပါပဲ မိမိတို႔ တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ပညာနဲ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သုေတသနျပဳၿပီး ရလဒ္ကို အမ်ားျပည္သူ သိရွိရေအာင္ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ အေနနဲ႔ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလမွာ အခုလို ထုတ္ျပန္ပါတယ္။

• အေမရိကန္ႏိုင္ငံရွိ အသက္ ၅၀ မွ ၇၄ ႏွစ္အတြင္း အမ်ိဳးသမီးမ်ား အားလံုး အနည္းဆံုး ၂ ႏွစ္ ၁ ႀကိမ္ ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္ၿပီး စစ္ေဆးသင့္သည္။
• အေမရိကန္ႏိုင္ငံရွိ အသက္ ၄၀ မွ ၄၉ အတြင္းရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အေနျဖင့္မူ ပံုမွန္ စစ္ေဆးရန္မလို။ အကယ္၍ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ရွိပါက ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္သင့္မရိုက္သင့္ကို ဆရာ၀န္ႏွင့္ တိုင္ပင္ၿပီး ေဆာင္ရြက္သင့္သည္။
• အေမရိကန္ႏိုင္ငံရွိ အသက္ ၇၅ ႏွစ္ေက်ာ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္မူ မည္သည့္ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္မွ် မေပးႏိုင္ေသးပါ။ (သုေတသနျပဳခ်က္မ်ား ျပည့္စံုလံုေလာက္မႈ မရွိ။)

ဒီလို ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ဟာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသူေတြ အတြက္သာ အဓိကျဖစ္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံသူေတြ အေနနဲ႔ ဒီအတိုင္း ထပ္ခ်ပ္ ေဆာင္ရြက္သင့္တယ္လို႔ ေျပာဖို႔ခက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္တဲ့ စက္နဲ႔ ဓာတ္မွန္ဖတ္တတ္သူက ၿမိဳ႕တိုင္း နယ္တိုင္းမွာ မရွိပါ။ ေရာဂါေတြ႔လာလွ်င္ စနစ္တက် ကုသေပးႏိုင္တဲ့ ဆရာ၀န္၊ ေဆးရံုမ်ားကလည္း အကန္႔အသတ္ႏွင့္သာ ရွိပါတယ္။ ကုန္က်စရိတ္ကလည္း ထည့္စဥ္းစားစရာ အခ်က္တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ရင္သားကင္ဆာဆိုင္ရာ သုေတသန ျပဳခ်က္ေတြ ပိုၿပီး ထြက္ေပၚလာေစဖို႔နဲ႔ သုေတသန ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကို ျပည္သူအမ်ား သိရွိႏိုင္ေအာင္ ခ်ျပ ေျပာဆိုဖို႔ လိုအပ္ေၾကာင္း ေျပာလိုပါတယ္။

ကင္ဆာ၏ အေျခခံသေဘာတရားမ်ား

ကင္ဆာတို႔ မည္သည္ မ်က္စိျဖင့္မျမင္ႏိုင္ လက္ျဖင့္ မစမ္းသပ္ႏိုင္ေသာ အရြယ္အစားေလးမွ တဆင့္ စမ္းသပ္ႏိုင္သည့္ အရြယ္အထိ ႀကီးထြားလာသည့္ သေဘာရွိသည္။ ႀကီးထြားႏႈန္း အေႏွးအျမန္မွာ ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစား တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု မတူေပ။ လက္ျဖင့္ကိုင္တြယ္ စမ္းသပ္ႏိုင္ေသာ အဖုအက်ိတ္အရြယ္ထိ ႀကီးထြားလာေနၿပီဆိုလွ်င္ အေတာ့္ကို အႏၱရာယ္ရွိေနေပၿပီ။ တဖန္ အျခား ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကိုပါ ျပန္႔ပြားေနၿပီဆိုလွ်င္ ကင္ဆာေရာဂါ အဆိုးဆံုး အေျခအေနကို ေရာက္ေနၿပီဟု ေျပာလို႔ရႏိုင္သည္။

ဘာေၾကာင့္ႀကိဳတင္စစ္ေဆးဖို႔လိုအပ္တာလဲ

တကယ္လို႔မ်ား လက္ျဖင့္ စမ္းသပ္ႏိုင္သည့္ အဖုအက်ိတ္အရြယ္ မေရာက္မီကပင္ ကင္ဆာကို ရွာေဖြႏိုင္ခဲ့ၿပီး နည္းမွန္လမ္းမွန္္ ကုသႏိုင္ခဲ့လွ်င္ အသက္ပိုရွည္ႏိုင္သည္။ ဒါေၾကာင့္လည္း က်န္းမာေရး ပညာရွင္ေတြက ကင္ဆာရွိမရွိ ႀကိဳတင္ စစ္ေဆးဖို႔ တို္က္တြန္းၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ‘ေပါ့ေစလိုလို႔ ေၾကာင္ရုပ္ထိုး ေဆးအတြက္ေလး’ ဆိုတာမ်ိဳး မျဖစ္ရေအာင္ ကင္ဆာရွိမရွိ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးသည့္ နည္းလမ္းမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္လာႏိုင္သည့္ အႏၱရာယ္မ်ားကိုလည္း ထည့္တြက္သင့္သည္။

အမ်ိဳးသမီးမ်ား ႏွင့္ ရင္သားကင္ဆာ

ရင္သားကင္ဆာသည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္သာ ျဖစ္ႏိုင္သေလာ။ မဟုတ္ပါ။ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ကမာၻေပၚ၌ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးသူ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အနက္ ရင္သားကင္ဆာက အဓိက တရားခံျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားမ်ား အတြက္မူ လည္ေခ်ာင္းႏွင့္ အဆုတ္ကင္ဆာမ်ားက ဒုကၡအေပးဆံုးပင္။ (WHO global burden of disease)
 

ရင္သားကင္ဆာ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးနည္းမ်ား

အဓိက စစ္ေဆးနည္း ၅ မ်ိဳးမွာ -

1. သံလိုက္အားသံုး ဓာတ္မွန္ – Magnetic Resonance Imaging (MRI)
2. ရင္သား ဓာတ္မွန္ – Film Mammography
3. ရင္သား ဒစ္ဂ်စ္တယ္ ဓာတ္မွန္ – Digital Mammography
4. ဆရာ၀န္ စမ္းသပ္ျခင္း - Clinical Breast Examination
5. မိမိကိုယ္တိုင္ စမ္းသပ္ျခင္း - Breast Self Examination

အခုလို ႀကိဳတင္စစ္ေဆးနည္းမွာ ဘယ္ဟာက ပိုသာလဲ ဆိုတာကို ေတြ႔ရွိႏိုင္စြမ္း (sensitivity) နဲ႔ တိက်မႈ (specificity) ဆိုတဲ့ အခ်က္ ႏွစ္ခ်က္ နဲ႔တိုင္းပါတယ္။

ႀကိဳတင္စစ္ေဆးနည္း တစ္ခုရဲ႕ ‘ေတြ႔ရွိႏိုင္စြမ္း’ ဆိုတာဟာ ကင္ဆာရွိေနသူ လူ ၁၀၀ ကို စစ္ေဆးၾကည့္လိုက္လို႔ အဲဒီအထဲက ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ကို ကင္ဆာရွိေနပါတယ္ လို႔ မွန္မွန္ကန္ကန္ အေျဖထြက္လဲ ဆိုတာကို ၾကည့္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ ေပးရရင္ ေဗဒင္ဆရာ တစ္ေယာက္ကို ေဗဒင္သြားေမးတယ္ ဆိုပါစို႔။ ခင္ဗ်ားအိမ္မွာ သရက္ပင္ ရွိတယ္လို႔ ေဟာတယ္။ အိမ္မွာ သရက္ပင္ရွိတဲ့ ေမးသူ ၁၀၀ မွာ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ကို မွန္ေအာင္ ေဟာႏိုင္လဲ ဆိုတာ ‘ေတြ႔ရွိႏိုင္စြမ္း’ ပါပဲ။ သတိခ်ပ္ဖို႔က တခ်ိဳ႕ေမးသူေတြအိမ္မွာ သရက္ပင္ရွိေပမယ္လို႔ ေဗဒင္ဆရာက သရက္ပင္ရွိတယ္လို႔ မေဟာလိုက္ႏိုင္ဘူး။ (မသိတဲ့ အခါလည္း မသိဘူးေပါ့)

‘တိက်မႈ’ ဆိုတာက်ေတာ့ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးနည္း အေျဖက ကင္ဆာ ေရာဂါရွိတယ္ လို႔ အေျဖထြက္ေပမယ့္ တကယ္တန္း လက္ေတြ႔မွာ အဲဒီလူအားလံုး ေရာဂါရွိေနတာ မဟုတ္ပါ။ တခ်ိဳ႕တေလမွာ ေရာဂါ မရွိပါပဲနဲ႔ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးနည္းက ေရာဂါရွိပါတယ္လို႔ အေျဖထြက္လာတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ နဲ႔ ရွင္းျပရရင္ ေဗဒင္ဆရာက တစ္ႏွစ္အတြင္း ထီေပါက္မယ္လို႔ ေဟာလိုက္တယ္။ အဲဒီလို ထီေပါက္မယ္လို႔ အေဟာခံရတဲ့ လူ ၁၀၀ မွာ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္က တစ္ႏွစ္အတြင္း တကယ္ ထီေပါက္သလဲ ဆိုတာဟာ ‘တိက်မႈ’ ျဖစ္ပါတယ္။ သတိခ်ပ္ဖို႔က ထီေပါက္မယ္ အေဟာခံရတိုင္း ေပါက္ခ်င္မွ ေပါက္တာ။ (မွားတဲ့အခါလည္း မွားေပမေပါ့)

အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ နည္းလမ္း ၅ မ်ိဳးရဲ႕ ေတြ႔ရွိႏိုင္စြမ္း၊ တိက်မႈနဲ႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက ကုန္က်စရိတ္ ကို ဇယားနဲ႔ ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။

စဥ္	နည္းလမ္း	ေတြ႔ရွိႏိုင္စြမ္း	တိက်မႈ	ကုန္က်စရိတ္
၁။	သံလိုက္အားသံုး ဓာတ္မွန္	၇၁ - ၁၀၀%	၈၁ - ၉၁%	ေဒၚလာ ၃၆၀၀ + စမ္းသပ္ခ
၂။	ရင္သား ဓာတ္မွန္	၇၇ - ၉၅%	၉၄ - ၉၇%	ေဒၚလာ ၈၅ + စမ္းသပ္ခ
၃။	ရင္သား ဒစ္ဂ်စ္တယ္ ဓာတ္မွန္	၇၇ - ၉၅%	၉၄ - ၉၇%	ေဒၚလာ ၁၃၅ + စမ္းသပ္ခ
၄။	ဆရာ၀န္ စမ္းသပ္ျခင္း	၄၀ - ၆၉%	၈၈ - ၉၉%	စမ္းသပ္ခ
၅။	မိမိကိုယ္တိုင္ စမ္းသပ္ျခင္း	၁၂ - ၄၁%	-	-

ရာခိုင္ႏႈန္းေတြကို နမူနာ ရွင္းျပရမယ္ ဆိုရင္ -

ရင္သားဓာတ္မွန္ရဲ႕ ကင္ဆာ ေတြ႔ရွိႏိုင္စြမ္း ၇၇ မွ ၉၅% ဆိုတာ၊ တကယ္တန္း ကင္ဆာ ေရာဂါရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၁၀၀ ကို ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ၾကည့္ရင္ ၇၇ ေယာက္ကေန ၉၅ ေယာက္ေလာက္အထိရဲ႕ ဓာတ္မွန္မွာ ကင္ဆာသ႑န္ကို ေတြ႔ႏိုင္ပါမယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ခန္႔မွန္းေခ် ၅ ေယာက္ကေန ၂၃ ေယာက္ေလာက္ကေတာ့ ေရာဂါရွိေနလ်က္နဲ႔ ဓာတ္မွန္မွာ ေရာဂါ ေတြ႔မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ တနည္း ေျပာရရင္ ဓာတ္မွန္မွာ ကင္ဆာ မေတြ႔ဘူးဆိုတိုင္း ကင္ဆာ မရွိဘူးလို႔ တတ္အပ္ ေျပာလို႔ မရပါ။

တစ္ခါ တိက်မႈ ၉၄ မွ ၉၇% ဆိုတာ ရင္သားဓာတ္မွန္မွာ ကင္ဆာသ႑န္ေတြ႔တဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၁၀၀ မွာ ၉၄ ေယာက္ကေန ၉၇ ေယာက္ေလာက္ အထိက တကယ္ ကင္ဆာ ရွိၾကပါတယ္။ တနည္း ေျပာရရင္ ဓာတ္မွန္မွာ ကင္ဆာ ေတြ႔တိုင္းလည္း ကင္ဆာ ရွိေနၿပီလို႔ ေသခ်ာေပါက္ ေျပာလို႔ မရပါ။

ဒါဆို ေသခ်ာေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ရမလဲ။

ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္လို႔ ကင္ဆာ သ႑န္ ေတြ႔တယ္ဆိုရင္ အဲဒီ ကင္ဆာ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ သံသယရွိတဲ့ ေနရာက အသားစ နမူနာယူၿပီး ဓာတ္ခြဲ စစ္ေဆးရပါမယ္။ အဲဒါမွ ကင္ဆာရွိမရွိ ပိုၿပီး ေသေသခ်ာခ်ာ သိႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္လို႔ ကင္ဆာ သ႑န္ မေတြ႔ရင္လည္း ေနာက္ ၂ ႏွစ္ေနရင္ တစ္ခါ ျပန္ရိုက္သင့္ပါတယ္။

ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္ပံုရိုက္နည္းနမူနာ

ေအာက္ပါ ယူက်ဳ ဗြီဒီယိုကို ၾကည့္ရႈေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။

ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ စၿပီးေတာ့ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္သင့္လဲ

အေမရိကန္ႏိုင္ငံ က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ ဌာနခြဲ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အရည္အေသြး ျမွင့္တင္ေရး နဲ႔ သုေတသန ဌာနခြဲ က အရပ္ဖက္ ပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္တဲ့ အဖြဲ႔တစ္ခု ဖြဲ႔စည္းေပးပါတယ္။ ဒီအရပ္ဖက္ ပညာရွင္ေတြက က်န္းမာေရး၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕ စြက္ဖက္မႈ၊ ႀကိဳတင္အေျဖထုတ္ေပးမႈေတြ မပါပဲ မိမိတို႔ တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ပညာနဲ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သုေတသနျပဳၿပီး ရလာဒ္ကို အမ်ားျပည္သူ သိရွိရေအာင္ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ အေနနဲ႔ ထုတ္ျပန္ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ဆက္ဆိုင္လို႔ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ (Recommendation) ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကို ရွင္းခ်င္ပါတယ္။ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ဆိုတာ ဥပေဒနဲ႔ မတူပါဘူး။ လိုက္လုပ္လည္း ရတယ္။ မလုပ္ခ်င္လည္း ရတယ္။ ကင္ဆာဆရာ၀န္ သို႔မဟုတ္ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္က ကုိယ့္သမၻာ နဲ႔ကိုယ္ ဆံုးျဖတ္ၿပီး ပညာရွင္ေတြရဲ႕ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ကို မလိုက္နာပဲ ကုေပးတာကို ဘယ္သူကမွ လာၿပီး အျပစ္ေပးလို႔ မရပါ။ ဘယ္ ရဲ ကမွလည္း ေစာင့္ၾကည့္မေနပါ။

ဒါေပမယ့္ ဘာသာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ (ဒီကိစၥမွာ ရင္သားကင္ဆာ ဆိုင္ရာ) တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ပညာရွင္ေတြက ဒီလို ဒီလိုေတာ့ျဖင့္ လုပ္သင့္ပါတယ္ ေျပာထားလ်က္နဲ႔ ကိုယ္က လိုက္မလုပ္ျဖစ္ခဲ့လို႔ လူနာမွာ တစ္ခုခု နစ္နာ ဆံုးရံႈးသြားရမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ နစ္နာမႈနဲ႔ တရားစြဲတာ ခံရႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းကိစၥကေတာ့ တရားခြင္မွာ ဆက္ရွင္းေပါ့။

အရပ္ဖက္ပညာရွင္အဖြဲ႔ဆိုတာမ်ိဳးက အခုမွ ေပၚလာတာ မဟုတ္ပါ။ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက ရွိခဲ့တဲ့ အဖြဲ႔ျဖစ္ပါတယ္။ အဖြဲ႔၀င္ေတြ ေျပာင္းရင္သာ ေျပာင္းသြားမယ္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္မႈ သေဘာတရားကေတာ့ မေျပာင္းပါ။ ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္ၿပီး ရင္သားကင္ဆာ ရွာေဖြၾကည့္ျခင္း ဆိုင္ရာ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ကို ၂၀၀၂ ခုႏွစ္တုန္းက ဒီအဖြဲ႔ကပဲ ေျပာခဲ့ဖူးပါတယ္။ အခုေတာ့ သုေတသန ေတြ႔ရွိခ်က္ အသစ္ေတြေပၚ အေျခခံၿပီး ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ကို ထုတ္တာပါ။ ဘာေတြကြာျခားလဲ ဆိုတာ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ရေအာင္။

အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အသက္	၂၀၀၂	၂၀၀၉
၄၀ - ၄၉ ႏွစ္	၁ ႏွစ္ (သို႔) ၂ ႏွစ္ လွ်င္ တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းျဖင့္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္သင့္သည္။	ရင္သားဓာတ္မွန္ ပံုမွန္ ရိုက္စရာမလို။ လူတစ္ဦးခ်င္း အေနအထားေပၚ မူတည္၍ ဆရာ၀န္ႏွင့္ တိုင္ပင္ကာ လိုအပ္မွ ရိုက္သင့္သည္။
၅၀ - ၇၄ ႏွစ္	၁ ႏွစ္ (သို႔) ၂ ႏွစ္ လွ်င္ တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းျဖင့္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္သင့္သည္။	၂ ႏွစ္ ၁ ႀကိမ္ႏႈန္းျဖင့္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္သင့္သည္။
၇၅ ႏွစ္ အထက္	၁ ႏွစ္ (သို႔) ၂ ႏွစ္ လွ်င္ တစ္ႀကိမ္ႏႈန္းျဖင့္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္သင့္သည္။	သုေတသနျပဳခ်က္မ်ား လံုေလာက္မႈမရွိသျဖင့္ အတတ္မေျပာႏိုင္။

၂၀၀၉ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္မွာ ပါတဲ့ ေနာက္အခ်က္ တစ္ခုကေတာ့ MRI, Digital Mammography နဲ႔ ဆရာ၀န္ စမ္းသပ္တာေတြ အတြက္ကိုေတာ့ မည္သို႔မွ် မေျပာလိုေၾကာင္း၊ သုေတသန ျပဳခ်က္မ်ား မလံုေလာက္ေၾကာင္း ပါရွိပါတယ္။ ‘မိမိကိုယ္တိုင္စမ္းသပ္ျခင္း’ နည္းလမ္းကိုေတာ့ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးမႈအတြက္ အသံုးမျပဳသင့္ေၾကာင္း ေျပာထားပါတယ္။

ဘာေၾကာင့္ ဒီလို ေထာက္ခံအႀကံျပဳသလဲ

ရင္သားကင္ဆာေၾကာင့္ အသက္ေသဆံုးရမႈ ေလွ်ာ့က်ေစဖို႔ကို အဓိကရည္ရြယ္ၿပီး ဒီလို ေထာက္ခံအႀကံျပဳတာျဖစ္ပါတယ္။

သူတို႔ ဘယ္လိုသိသလဲ

အေမရိကန္ အရပ္ဖက္ ပညာရွင္အဖြဲ႔႕က အျခားသုေတသီေတြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သမွ်ေတြကို စနစ္တက် ေလ့လာၿပီး အႏွစ္ခ်ဳပ္ရလဒ္ကို ၾကည့္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသူေတြရဲ႕ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏႈန္း၊ ေရာဂါအျပင္းအေပ်ာ့၊ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္း စတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ကြန္ပ်ဴတာထဲ ထည့္သြင္းၿပီး ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္တာက ရင္သားကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္လဲ ဆိုတာကို ဆန္းစစ္ပါတယ္။

ဒီဆန္းစစ္ခ်က္ေတြအရ အသက္ ၅၀ ကေန ၆၉ ႏွစ္အတြင္း ရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ၂ ႏွစ္ ၁ ႀကိမ္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္တာက ရင္သားကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းကို ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ၿပီး၊ မလိုအပ္ပဲ အသားစယူခံရမႈ အနည္းဆံုး ဆိုတာ ေတြ႔ပါတယ္။ အသက္ ၄၀ နဲ႔ ၅၀ ၾကား အမ်ိဳးသမီးေတြကိုပါ ၂ ႏွစ္ ၁ ႀကိမ္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ၿပီး စစ္ေဆးမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ရွားရွားပါးပါး တစ္ေယာက္ တစ္ေလရဲ႕ အသက္ကို ထပ္ၿပီး ကယ္တင္ေကာင္း ကယ္တင္ႏိုင္ပါမယ္။ ဒီလို အသက္တစ္ေခ်ာင္း ကယ္တင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ လူ ၁၃၀၀ ေလာက္ကို ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ၿပီးစစ္ေဆးဖို႔ လိုပါမယ္။ ရင္သားဓာတ္မွန္ ၁၂၉၉ ႀကိမ္ (တန္ဖိုးအားျဖင့္ ေဒၚလာ ၁ သိန္း ၃ ေသာင္းဖိုးေလာက္) က အပိုရိုက္ရသလို ျဖစ္ေနတယ္။ အၾကမ္းဖ်င္း ေျပာေၾကးဆိုရင္ အသက္တစ္ေခ်ာင္းက ေဒၚလာ ၁ သိန္း ၃ ေသာင္း တန္တယ္ ဆိုပါစို႔ရဲ႕။ စာရႈသူဆိုရင္ ဘယ္လို ဆံုးျဖတ္မလဲ။

ေဆြးေႏြးခ်က္

ဒီ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ ထြက္ေပၚအၿပီးမွာ အေမရိကန္ ရုပ္ျမင္သံၾကားေတြက ရင္သားကင္ဆာ ေ၀ဒနာရွင္ အမ်ိဳးသမီး တစ္ခ်ိဳ႕နဲ႔ ေတြ႔ဆံုပါတယ္။ ကာယကံရွင္ေတြ ေျပာတာက သူတို႔ေတြ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ ၅၀ မတိုင္မီအရြယ္တုန္းက ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္လိုက္မိလို႔သာ ကင္ဆာကို ေစာေစာေတြ႔ၿပီး အသက္ရွင္ႏိုုင္တာပါတဲ့။ မွန္ပါတယ္။ တစ္ဦးခ်င္း အေနနဲ႔ ဒီလို အေတြ႔အႀကံဳမ်ိဳးကေတာ့ ရွိမွာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္လည္း ရုပ္ျမင္သံၾကားမွာ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္း ခံရတဲ့ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ ရွိရင္၊ သူ႔လိုပဲ အသက္ ၅၀ မတိုင္ခင္ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ၿပီး ကင္ဆာမရွိပါပဲ ကင္ဆာရွိတယ္လို႔ မွားၿပီး သတ္မွတ္ခံရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးက ၈၈ ေယာက္ ရွိေနပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီ ၈၈ ေယာက္မွာေတာ့ မလိုအပ္ပဲ အသားစယူ စစ္ေဆးတာ ခံခဲ့ရမွာပါ။ ဒီလို မွားယြင္းၿပီး အသားစယူခံရတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ေတြကိုေတာ့ ရုပ္ျမင္သံၾကားေတြက ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းျခင္း မျပဳပါဘူး။

အခု ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္ဟာ သိပၸံနည္းက် စနစ္တက် သုေတသနျပဳၿပီး ရလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြေပၚမွာ အေျခခံ ေရးသားထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ က်န္းမာေရး ေပၚလစီ ခ်မွတ္တဲ့ အခါမွာ သိပၸံနည္းက်တာ မက်တာ တစ္ခ်က္တည္းနဲ႔ ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒျပဳ အမတ္ေတြကို ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္ထားတဲ့ ျပည္သူလူထုက မႀကိဳက္ရင္ သိပၸံနည္း ဘယ္လို က်ေနေန အမတ္ေတြ ဘာမွ မတတ္ႏို္င္ပါဘူး။

ေနာက္တစ္ခ်က္က ရင္သားဓာတ္မွန္ေၾကာင့္ အက်ိဳးျဖစ္ေနသူေတြ (ဥပမာ ဓာတ္မွန္စက္ တီထြင္သူေတြ၊ ဓာတ္မွန္စက္ ေထာင္သူေတြ၊ ဓာတ္မွန္ ဆရာ၀န္ေတြ) လည္း အမ်ားအျပားရွိေသးေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ အျမင္ေတြကလည္း ဥပါဒါန္ မကင္းႏိုင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ေနာက္ဆံုး လူေတြ မေျပာခ်င္ၾကေပမယ့္ မေျပာမျဖစ္ေျပာရမယ့္ ကိစၥက ေငြေရးေၾကးေရးပါ။ ‘ေငြဘယ္ေလာက္ကုန္ကုန္ ကုလိုက္မယ္’ ဆိုတာ စကားအျဖစ္သာ ရွိပါတယ္။ တကယ္တန္းမွာ မိသားစုတိုင္း၊ မိသားစုတိုင္း ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္မႈေပၚ မူတည္ၿပီး က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ကို သံုးၾကရပါတယ္။ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာလည္း ဒီအတိုင္းပါပဲ။ တိုင္းျပည္က ဘယ္ေလာက္ ခ်မ္းသာေနလဲ၊ က်န္းမာေရးအတြက္ ဘယ္ေလာက္ ေငြအကုန္ခံေနလဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြဟာ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ေတြပါ။

ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ားနဲ႔ ဘယ္လို သက္ဆိုင္မလဲ

ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ သံုးသပ္ခ်က္အရကေတာ့ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြမွာ ရင္သားကင္ဆာဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ဒုတိယ ဒုကၡအေပးဆံုး ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ ဒီလိုဆိုေတာ့ အေရွ႕ေတာင္အာရွထဲမွာ ပါတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံက အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္လည္း အေရးႀကီးတာေပါ့။

ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ရင္သားကင္ဆာ ႀကိဳတင္စစ္ေဆးျခင္း ကိစၥကို တစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေနၿပီလို႔ေတာ့ မၾကားမိေသးပါ။ စာေရးသူတို႔ ေဆးေက်ာင္းသား ဘ၀ကမ်ားဆိုရင္ ရင္သားကင္ဆာ ေ၀ဒနာရွင္ေတြဟာ အဖုအက်ိတ္ အေတာ္ႀကီးကို ႀကီးမွ ေဆးရံုေရာက္လာၾကတာေတြ ရွိပါတယ္။ ေရာဂါကြ်မ္းမွ ေရာက္လာတာေပါ့။ ကုသရလည္း ခက္ခဲသြားၿပီး အသက္ရွင္ဖို႔လည္း မလြယ္ေတာ့ပါ။

ဒီေန႔ ဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္လို႔ ရေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္ ၿမိဳ႕တိုင္းမွာေတာ့ မရေသးပါ။ က်န္းမာေရး ဗဟုသုတရွိသူ ေဆးရံုေဆးခန္းနဲ႔ နီးစပ္သူမ်ားကေတာ့ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ဖို႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္တာေတြ ရွိလာေနပါၿပီ။ တစ္ဖက္မွာလည္း ရင္သားဓာတ္မွန္ရိုက္တယ္ ဆိုတာကို ဘာမွန္း မသိသူမ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္။ အရြယ္ေရာက္တဲ့ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း ရင္သားကင္ဆာ ဗဟုသုတ ရွိေနဖို႔ အေတာ္အားထုတ္ လုပ္ေဆာင္ရပါဦးမယ္။

ေဖာ္ျပပါ သုေတသန ျပဳခ်က္ေတြဟာ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အဓိကထား စဥ္းစားထားတာျဖစ္လို႔ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ လည္း ဒီလိုအေျခအေနရွိမယ္လို႔ တပ္အပ္ မေျပာႏိုင္ပါ။ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း၊ ေရာဂါအမ်ိဳးအစား၊ အႏုအရင့္ စတာေတြကို သိရွိႏိုင္ဖို႔ သုေတသန ျပဳခ်က္ေတြ လိုပါမယ္။

ကဲ စာေရးသူေရ ေ၀့၀ိုက္မေနပါနဲ႔ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးေတြကို ဘယ္လို အႀကံေပးမလဲ ဆိုရင္ေတာ့ …

• အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ၿပီး မိသားစု (မိခင္၊ အေဒၚ၊ ညီမ၊ အစ္မ) မွာ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ဖူးရင္
• အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ၿပီး ရင္သားမွာ နဂိုကမရွိတဲ့ အဖုအက်ိတ္ ရွိလာၿပီလို႔ သံသယရွိရင္
• အသက္ ၅၀ ေက်ာ္ၿပီး ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ဖို႔ အဆင္ေျပရင္ (မိမိေနတဲ့ၿမိဳ႕မွာ ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္လို႔ရရင္)

နီးစပ္ရာ တတ္ကြ်မ္းနားလည္တဲ့ ဆရာ၀န္မ်ားနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး ရင္သားဓာတ္မွန္ ရိုက္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။ တစ္ဆက္တည္း ၂ ႏွစ္ ၁ ႀကိမ္ ပံုမွန္ စစ္ေဆးဖို႔ရာလည္း တိုက္တြန္းလိုက္ပါတယ္။

သိခ်င္ ေဆြးေႏြးခ်င္တာမ်ားရွိရင္ မွတ္ခ်က္မွာ ေရးသားေပးခဲ့ပါ။ စီေဘာက္မွာ ေဆြးေႏြးရတာ အဆင္မေျပလို႔ပါ။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။

Mandelblatt et al. Effects of Mammography Screening Under Different Screening Schedules: Model Estimates of Potential Benefits and Harms. Ann Intern Med. 2009;151:738-747.

Nelson et al. 2009. Screening for Breast Cancer: An Update for the U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med. 2009;151:727-737.

Screening for Breast Cancer: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement. U.S. Preventive Services Task Force*. 2009. Ann Intern Med. 2009;151:716-726.

U.S. Preventive Services Task Force’s recommendation on Screening for Breast Cancer. 2002. Retrieved from http://www.ahrq.gov/clinic/pocketgd09/gcp09s2.htm#BreastScreening on November 19, 2009.

U.S. Preventive Services Task Force’s recommendation on Screening for Breast Cancer. 2009. Retrieved from http://www.ahrq.gov/clinic/uspstf/uspsbrca.htm on November 19, 2009.

WHO. 2006. Global disease burden 2004 update.

Read More...

Collapse...

Smoking and Lung Cancer

" ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း သည္ က်န္းမာေရး ကို ထိခိုက္ ႏိုင္ပါသည္ "

ဆိုတဲ႔ ဆိုင္းဘုတ္ စာတမ္း ကေလး ကို လူတိုင္း ေတြ႔ဖူး ျမင္ဖူး ၾကမွာပါ။ ကမာၻနဲ႔ အ၀ွမ္း ဘာသာ စကား ေပါင္းစံုနဲ႔ ေရးသားျပီး ေရဒီယို၊ ရုပ္ျမင္ သံၾကား၊ သတင္းစာ၊ ေတြက အစ၊ လူျမင္ကြင္း ေစ်း၊ ဘူတာေတြ အလယ္၊ ေဆးလိပ္ ဘူးခြံ အဆံုး ေရးသား ေဖာ္ျပျပီး သတိေပး ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ လူေတြ ေဆးလိပ္ ေသာက္တာ ေလ်ာ႔သြား လား ဆိုေတာ႔ မေလ်ာ႔ ပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႔က ဆင္ေျခ ေပးတတ္ ပါ ေသးတယ္။ ဒီ ေဆးလိပ္ က အေငြ႕ စစ္တဲ့ အထူး အစီခံ filter ပါတယ္ ဆိုပဲ။

အေငြ႕ စစ္တဲ့ အထူး အစီခံ Filter ပါတယ္ ဆိုတာ ေရာင္း ေကာင္းေအာင္ ေၾကာ္ျငာတဲ႔ လုပ္ကြက္ တစ္ခုပါ။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း မျဖတ္ႏိုင္တဲ႔ သူေတြကို လည္း အျပစ္ မဆိုသာ ပါဘူး။ မေကာင္းမွန္း သိလွ်က္နဲ႔ ဆက္လုပ္ ေနမွေတာ႔ မျဖတ္ႏိုင္ လို႔ေပါ႔။ ေဆးလိပ္မွာ ဓာတုေဗဒ ပစၥည္း ေပါင္း ၄၀၀၀ ေက်ာ္ပါ ပါတယ္။ အဲဒီ ပစၥည္းေတြ ဟာ ေဆးလိပ္ ေသာက္သူ သာမက ေလထဲကို ျပန္႔ေနတဲ႔ ေဆးလိပ္ ေငြ႔ ေတြက တဆင္႔ ေဘး ပတ္၀န္းက်င္ က လူေတြကိုပါ ထိခိုက္ တတ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ၾကံဳၾကိဳက္လို႕ တစ္ခု ေျပာပါရေစ။ အေနာက္ ႏိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား မွာ ေယာကၤ်ား၊ မိန္းမ မေရြး ေဆးလိပ္ ေတာ္ေတာ္ ေသာက္ၾက ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ စည္းကမ္း ရွိပါတယ္။ အနား မွာ လူရွိေနရင္ ခြင္႔ေတာင္း ၾကပါတယ္။ အိမ္ခန္းထဲမွာ မေသာက္ၾက ပါဘူး။ ေလွကားလို ေနရာမ်ိဳးမွာ ထြက္ေသာက္ျပီး မီးျငိမ္းမွ အခန္းထဲ ျပန္လာ ၾကပါတယ္။ အမ်ား ျပည္သူနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ႔ ေနရာ ေတြမွာ လံုး၀ ေဆးလိပ္ မေသာက္ၾက ပါဘူး။ အတိအက် လိုက္နာ ၾကပါတယ္။ ျမန္မာေတြ ကေတာ႔ ဒီအခ်က္ေတြ အားနည္း တယ္ လို႔ ရိုးသားစြာ ျမင္မိပါတယ္။

ေဆးလိပ္ေငြ႔ေတြ ကို ရွဴရွိဳက္မိတဲ႔ သူဟာ ေဆးလိပ္ ေသာက္သူနဲ႔ မျခား ေရာဂါ ေ၀ဒနာေတြ ရတတ္ ပါတယ္။ သင္႔ ကေလးေတြကို ေဆးလိပ္ေငြ႔ ေတြထဲမွာ မြန္း မေနပါ ေစနဲ႔။ ေဆးလိပ္ေၾကာင္႔ ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ၊ ေသြးတိုး ေရာဂါ၊ ေလျဖတ္ ေလငန္း ေရာဂါ၊ အဆုတ္ ကင္ဆာ ေရာဂါ အပါအ၀င္ ေရာဂါေပါင္းစံု ျဖစ္ပြား ေစပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ေသာက္တဲ႔ မိခင္ေတြ ဆိုရင္ ကို္ယ္လက္ အဂၤါ မစံုတဲ႔ ရင္ေသြးေတြ ေတာင္ ေမြးတတ္ ပါသတဲ႔။ အဆုတ္ ကင္ဆာ ေရာဂါ ကေတာ႔ အဆိုး၀ါးဆံုး ပါ။ ကုသရန္ ခက္ခဲျပီး ေသဆံုးႏႈန္း ျမင္႔မား ပါတယ္။ ေယာက်ၤား ေတြမွာ ဒုတိယ အျဖစ္ အမ်ားဆံုး ကင္ဆာ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီး ေတြမွာ ေတာ႔ တတိယ အျဖစ္ အမ်ားဆံုး ကင္ဆာ ေရာဂါပါ။ မ်ားေသာ အားျဖင္႔ အသက္ ၄၅ ႏွစ္ ကေန ၇၀ အတြင္း မွာ ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္။

ျဖစ္ပြားရတဲ႔ အေၾကာင္းအရင္း

(၁) ေဆးလိပ္ ေသာက္သံုးျခင္း
(၂) တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေငြ႔ ရွဴရွိဳက္ျခင္း
(၃) ဓါတ္ေရာင္ျခည္ သင္႔ျခင္း
(၄) ဓာတု ပစၥည္းမ်ား ႏွင္႔ ၾကာရွည္စြာ ထိေတြ႔ျခင္း (ေက်ာက္ဂြမ္း asbestos , arsenic, chromates, nickel, chloromethyl ethers, mustard (poison war) gas, and coke oven emissions.

ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား

(၁) ကာလ ၾကာရွည္စြာ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း
(၂) ေခ်ာင္းဆိုးလွ်င္ ေသြးပါျခင္း
(၃) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဆင္းျခင္း
(၄) အစားအေသာက္ ပ်က္ျခင္း
(၅) ရင္ဘတ္ ေအာင္႔ျခင္း
(၆) အက်ိတ္မ်ား ထြက္ျခင္း
(၇) ေမာပန္း ႏြမ္းနယ္ျခင္း

ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားတဲ႔ ေနရာနဲ႔ ေရာဂါ အႏု အရင့္ ေပၚ မူတည္ျပီး လကၡဏာေတြ ကြဲျပား တတ္ပါတယ္။

အဆုတ္ ကင္ဆာ ကို ေအာက္ပါ အတိုင္း အမ်ိဳးအစား ခြဲျခား ႏိုင္ပါတယ္။

(၁) Squamous cell carcinoma
(၂) Adenocarcinoa
(၃) Small Cell Carcinoma
(၄) Large Cell carcinoma

ကင္ဆာ အမ်ိဳး အစား ေပၚ မူတည္ျပီး ကုသပံု ကုသနည္း ကြာျခား ပါတယ္။

Small cell carcinoma ကိုေတာ႔ အဓိက အားျဖင္႕ chemotherapy ေခၚ ကင္ဆာ ေဆး၀ါးမ်ား ေပးျပီး ကုသ ပါတယ္။ ဒီ အမ်ိဳးအစား က ေရာဂါ ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိခ်ိန္မွာ ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔ကို ျပန္႔နံ႔ ေနျပီး ျဖစ္တတ္လို႔ ခြဲစိတ္ ကုသဖို႔ ခက္ခဲ ပါတယ္။ Non small Cell carcinoma လို႔ ေခၚတဲ႔ အျခား အုပ္စု ကိုေတာ႔ ခြဲစိတ္ ကုသ ႏိုင္ပါတယ္။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင္႔ ကုသနည္း ကိုလည္း တြဲဖက္ အသံုးျပဳ ႏိုင္ပါတယ္။

အသက္ ရွင္ႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အလမ္း

အဆုတ္ ကင္ဆာ ေရာဂါ ျဖစ္ပြား ေနေၾကာင္း ေစာေစာစီးစီး ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိလွ်င္ ေတာ႔ အသက္ရွင္ ႏိုင္တဲ႔ အခြင့္ အလမ္း ၅၀% ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ၅ ႏွစ္ အထိ အသက္ရွင္ ႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အလမ္း ကေတာ႔ ၁၀-၁၅% ပဲ ရွိပါတယ္။

ကဲ ... ... သင္နဲ႔ သင္႔ မိသားစု ထိေတ႔ြ ေနရတဲ႔ ေဆးလိပ္ေငြ႔ ေတြရဲ႔ အႏၱရာယ္ကို သတိျပဳ ႏိုင္ပါေစ။

Read More...

Collapse...

Treatment of Leukemia

ေသြးကင္ဆာ ကုသျခင္း

ဒီတစ္ခါ မွာေတာ႔ ေသြးကင္ဆာ ကို ကုသႏိုင္ တဲ႔ နည္းလမ္း ေလးေတြ ကို ေျပာျပ ပါမယ္။ ေယ်ဘူယ် အားျဖင္႔ ေသြးကင္ဆာ ေ၀ဒနာရွင္ ေတြကို -

(၁) Chemotherapy
(၂) Interferon therapy
(၃) Radiation therapy
(၄) Stem cell transplantation
(၅) Surgery

ဆိုျပီး ကုသနည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ မ်ားေသာ အားျဖင္႔ ကင္ဆာ ေရာဂါ ပါရဂူေတြဟာ ကုသပုံ ၁မ်ိဳး ထည္း မဟုတ္ဘဲ ေပါင္းစပ္ ကုသ တတ္ၾက ပါတယ္။ ကုသနည္း တိုင္းမွာ ေကာင္းက်ိဳး ဆိုးက်ိဳး ေတြ ဒြန္တြဲ ေနတတ္ ပါတယ္။ stem cell transplant ဆိုလွ်င္ ကုန္က် စရိတ္ အလြန ္ၾကီးမားျပီး ေဆးရံု မွာလည္း ၾကာရွည္စြာ ေနရ တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါ အမ်ိဳးအစား ေပၚ မူတည္ျပီး ကုသပံု ကုသနည္း လည္း ကြာျခား တတ္ပါတယ္။

Chemotherapy

ကင္ဆာ ဆဲလ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးဖို႔ အာနိသင္ ျပင္းတဲ႔ ေဆး၀ါးမ်ားကို သံုးစြဲျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ leukemia အမ်ိဳးအစား ေပၚ မူတည္ျပီး ေဆး၀ါး ေရြးခ်ယ္ရာမွာ မတူညီ တတ္ပါဘူး။ အဆိုပါ ေဆးမ်ားဟာ လွ်င္ျမန္စြာ တုိးပြား လာတဲ႔ ကင္ဆာ ဆဲလ္ေတြကို ဖ်က္ဆီး ပစ္ပါတယ္။ ဆိုးက်ိဳး က ခႏၶာကိုယ္မွာ ရွိတဲ႔ ေသြးျဖဴဥ၊ ေသြးမႊား ၊အစာအိမ္နဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္းမွာ ရွိတဲ႔ လ်င္ျမန္စြာ တိုးပြား တဲ႔ ပံုမွန္ ဆဲလ္ ေတြကိုပါ ထိခိုက္ တတ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင္႔ အဆိုပါ ေဆး၀ါးမ်ားနဲ႔ ကုသ ေနခ်ိန္မွာ

(၁) ဆံပင္ကြၽတ္ျခင္း
(၂) ပါးစပ္မွာ အနာ ေပါက္ျခင္း
(၃) ေသြးအားနည္း ေရာဂါ ခံစား ရျခင္း
(၄) ေသြးျဖဴဥ အေရအတြက္ က်ဆင္းျပီး ကူးစက္ ေရာဂါ ခဏခဏ ၀င္တတ္ျခင္း
(၅) အစာအိမ္ႏွင့္ အူ လမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေ၀ဒနာမ်ား (အန္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ ၀မ္းေလွ်ာျခင္း - စသည္)

ခံစား ရတတ္ ပါတယ္။

ကုသရာမွာ အဓိက သံုးစြဲတဲ႔ ေဆး၀ါး ေတြကေတာ႔ daunorubicin, doxorubicin, cytarabine, hydroxyurea, busulfan, prednisone, vincristine sulfate, cyclophosphamide, chlorambucil, fludarabine phosphate, pentostatin, cladribine တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

Interferon

ဗိုင္းရပ္ ပိုး၀င္ ထားတဲ႔ ဆဲလ္ေတြက ထုတ္ေပးတဲ႔ ပရိုတိန္း (အသားဓါတ္) တစ္မိ်ဳး ျဖစ္တဲ့ အင္တာဖာ႐ြန္ Interferon ဟာ leukemia ဆဲလ္ မ်ား မပြားႏိုင္ ေအာင္ တားဆီး ေပးပါတယ္။ ေယဘူယ် အားျဖင္႔ stem cell transplant လုပ္ရန္ မသင္႔ေလွ်ာ္တဲ႔ လူနာ အသစ္ ေတြမွာ အသံုးျပဳ ေလ႔ရွိပါတယ္။ ဆိုးဆိုး ၀ါး၀ါး ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳး မရွိ ေပမယ္႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ား နာက်င္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ အရိုး အဆစ္မ်ား နာက်င္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ ကိုယ္ပူခ်ိန္ တက္ျခင္း၊ ခ်မ္းတံုျခင္း စတဲ႔ ေ၀ဒနာ ေတြကို ခံစား ရတတ္ ပါတယ္။

stem cell transplantation

မူလ ဗီဇ ဆဲလ္မ်ား အစားထိုး ထည့္သြင္းျခင္း မလုပ္ခင္မွာ leukemia cell ေတြကို chemotherapy ၊ radiotherapy စတာ ေတြနဲ႔ ေခ်ဖ်က္ ပစ္ရ ပါတယ္။ ဒီေနာက္ မွာေတာ႔ stem cell မ်ား သြင္းေပးျပီး ရိုးတြင္း ခ်ဥ္ဆီ ကေန ေသြးဆဲလ္ အသစ္မ်ား ထုတ္ေပး ပါတယ္။ အဲဒီလို လုပ္ရာမွာ Autologous နဲ႕ Allogeneic ဆိုျပီး (၂) မ်ိဳးရွိပါတယ္။Autologous ဆိုတာက ေတာ႔လူနာရဲ႔ Stem cell ကို ျပန္သံုး တာပါ။ စိတ္မခ် ရလို႔ ဒီနည္းကို အသံုးနည္း ပါတယ္။ Allgoneic ဆိုတာ ကေတာ႔ တစ္ျခား သူရဲ႔ stem cell ကို သံုးတာပါ။ ဒီနည္းလမ္း ကို အသံုးျပဳ ရင္ေတာ႔ လူနာရဲ႔ ခုခံအား စနစ္ကို ဖိႏွိပ္ ထားဖို႔ ေဆး၀ါး ေတြ သုံးရ ပါတယ္။ ဒါမွသာ ခႏၵာကိုယ္ထဲ ၀င္ေရာက္ လာတဲ႕ တစ္ပါး သူရဲ႔ ဆဲလ္ေတြကို reject မလုပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ Transplant လုပ္ျပီး ရင္ေတာ႔ လူနာရဲ႔ ေသြးျဖဴဥ အေရ အတြက္ ၅၀၀ ေက်ာ္တဲ႔ အထိ သီးသန္႔ခန္း မွာ ထားရ ပါမယ္။ ၂-၃ ပတ္ ၾကာရင္ေတာ႔ ေသြးျဖဴဥေတြ စျပီး ထုတ္ေပး ပါလိမ္႔မယ္။ ေနာက္ ေသြးမႊား နဲ႔ ေသြးနီ ဥေတြ ထုတ္ေပး ပါလိမ္႔မယ္။ ေသြးျဖဴဥ အေရအတြက္ ၁၀၀၀ ေက်ာ္ ရင္ေတာ႔ ေဆးရံု က ဆင္းႏိုင္ ပါျပီ။ stem cell transplant ဟာ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁သိန္းႏွင္႔ အထက္ ကုန္က် နိုင္ျပီီး၊ လူနာရွဴ သြင္းတဲ႔ ေလကို ပါ စစ္ထုတ္ သန္႕စင္ျခင္း လုပ္ေပး ရတဲ႔ အတြက္ အရည္ အေသြး ျမင္႔တဲ႔ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ ေတြ လိုအပ္ ပါတယ္။

Surgery

ခြဲစိပ္ ကုသျခင္း ကေတာ႔ သိပ္ျပီး အသံုး မရွိလွ ပါဘူး။ ေဘလံုး ၾကီးလာ ရင္ေတာ႔ ေဘလံုးကို ခြဲစိတ္ ဖယ္ရွား ေပးပါတယ္။

က်န္းမာ ရႊင္လန္း ၾကပါေစ ...

Read More...

Collapse...

Leukemia (1)

ေသြးကင္ဆာ အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ (၁)

Leukemia ဆိုတဲ႔ ေသြးကင္ဆာအေၾကာင္း ကို မေရးခင္ ကြၽန္ေတာ္ဟာ ကင္ဆာ ေရာဂါ အထူးကု မဟုတ္သလို ေသြးေရာဂါ ဆိုင္ရာ ပါရဂူလည္း မဟုတ္ပါဘူး ဆိုတာ ၾကိဳတင္ ေျပာၾကား လိုပါတယ္။ အရမ္းက်ယ္ျပန္တဲ႔ ေခါင္းစဥ္ထဲကေန သိသင္႔ သိထိုက္ တာေလးေတြ ထုတ္ႏႈတ္ျပီး တင္ျပ လိုပါတယ္။

ေသြးကင္ဆာ အေၾကာင္း မေျပာခင္ ပံုမွန္ ေသြးဆဲလ္ေတြ အေၾကာင္း ေျပာျပ လိုပါတယ္။ bone marrow လို႔ ေခၚတဲ႔ ရိုးတြင္း ခ်ဥ္ဆီ ကေန ျပီးေတာ႔ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ၊ နဲ႔ platelet ဆိုတဲ႔ ေသြးမႊားဆဲလ္ (၃) မ်ိဳးကို ထုတ္လုပ္ ေပးပါတယ္။ သူတို႔ (၃) မ်ိဳး မွာ ကိုယ္စီ တာ၀န္ေတြ ရွိပါတယ္။ ေသြးနီဥေတြက ေအာက္ဆီဂ်င္ကို သယ္ေဆာင္ ေပးျပီး ေသြးနီဥ နည္းရင္ေတာ႔ ေသြးအားနည္း ေရာဂါ (anemia) ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ ေသြးျဖဴဥရဲ႔ တာ၀န္ ကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း ၀င္ေရာက္ လာတဲ႔ ေရာဂါ ပိုးမႊား ေတြကို တိုက္ခိုက္ ေပးပါတယ္။ ေသြးျဖဴဥေတြ ပံုမွန္ မဟုတ္ရင္ေတာ႔ ေရာဂါ ပိုးမႊားေတြကို တိုက္ဖ်က္ ႏိုင္စြမ္း၊ ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္း က်ဆင္းျပီး ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ထူေျပာ တတ္ပါတယ္။ platelet (ေသြးမႊား) ကေတာ႔ ေသြးခဲရာမွာ တာ၀န္ယူျပီး ေသြးအလြန္အကြၽံ မထြက္ေအာင္ ကာကြယ္ ေပးပါတယ္။

leukemia ေရာဂါမွာေတာ႕ရိုးတြင္းခ်ဥ္ဆီ ကေန ပံုမွန္ မဟုတ္တဲ႔ ေသြးျဖဴဥ ေတြ ထုတ္ေပး ပါတယ္။ အစ ပထမေတာ႔ အဲဒီ ေသြးျဖဴဥ ေတြဟာ ပံုမွန္ ေသြးျဖဴဥ ေတြနဲ႔ မျခား အလုပ္ ေကာင္းေကာင္း လုပ္ၾက ပါေသး တယ္။ အခ်ိန္ၾကာလာ တာနဲ႔ အမွ် ေဖာက္ျပန္ လာသလို ေသြးနီဥနဲ႔ platelet တို႔ရဲ႔ မူလ တာ၀န္ ေတြကိုပါ ထိခိုက္ လာတဲ႔ အတြက္ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ျပလာ ပါေတာ႔ တယ္။

leukemia ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါသလဲ ?
အဓိက အားျဖင္႔ ေရာဂါလကၡဏာ ျမန္ျမန္ ျပသလား။ေႏွးေႏွး ျပသလား ဆိုတာကို အေျခခံျပီး -

(၁) chronic leukemia
(၂) acute leukemia

ဆိုျပီး (၂)မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္ ပါတယ္။

Chronic leukemia မွာဆိုလွ်င္ မူမမွန္တဲ႔ ေသြးျဖဴဥ ေတြက ပံုမွန္ အလုပ္ေတြ လုပ္ေနၾကလို႔ အစပိုင္းမွာ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ မျပတတ္ပါဘူး။ အခိ်န္ ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် မူမမွန္ ဆဲလ္ အေရအတြက္ မ်ားလာျပီ ဆိုမွသာ ေရာဂါ လကၡဏာ ျပတတ္ ပါတယ္။

Acute leukemia မွာေတာ႔ မူမမွန္ ဆဲလ္ေတြဟာ အလွ်င္အျမန္ တိုးပြား လာရံုမက ပံုမွန္ အလုပ္ ေတြကို လံုး၀ မလုပ္ႏိုင္ တဲ႔အတြက္ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ခ်က္ခ်င္း ျပတတ္ပါတယ္။

ေသြးျဖဴဥ အမိ်ဳးအစား ေပၚ မူတည္ျပီးလည္း အမိ်ဳးအစား ထပ္ခြဲ ႏိုင္ပါေသးတယ္။
lymphoid cell မွာ ျဖစ္ရင္ lymphocytic leukemia ၊ myeloid cell မွာ ျဖစ္ရင္ေတာ႔ myeloid leukemia လို႔ ထပ္ခြဲ ႏိုင္ပါတယ္။

Chronic Lymphocytic leukemia ။ အသက္ (၅၅) ႏွစ္ အထက္မွာ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ ကေလးေတြမွာ မျဖစ္သေလာက္ ပါပဲ။
Chronic Myeloid Leukemia။ အရြယ္ေရာက္ျပီး သူေတြမွာ အဓိက ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။
Acute Lymphocytic Leukemia ကေလးငယ္ ေတြမွာ အဓိက ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး လူရြယ္ ေတြမွာ လည္း ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္။
Acute myeloid leukemia ဒီအမ်ိဳးအစား ကေတာ႔ လူၾကီး လူငယ္ မေရြး ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္။

ဘယ္လို လူမ်ိဳးေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္သလဲ ?
ဘာေၾကာင့္ leukemia ျဖစ္ရတယ္ ဆိုတာ ဘယ္သူမွ အတိအက် မသိၾကပါဘူး။ သုေတသန စာတမ္းေတြ အရေတာ႔ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ risks မ်ားတဲ႔ အေနအထား ေတြကို သတ္မွတ္ ႏိုင္ခဲ႔ ပါတယ္။

ဓါတ္ေရာင္ျခည္ သင္႔မႈ ။ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ အတြင္းက ဂ်ပန္ကို က်ဲခ်ခဲ႔တဲဲ႔ အႏုျမဴဗံုး ဒဏ္မွ အသင္ရွင္ က်န္ရစ္ သူေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႔ ေဆြစဥ္ မ်ိဳးဆက္ ေတြမွာ leukemia ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ပိုမို ျဖစ္ပြားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေဆး ပညာ မွာလည္း ဓါတ္ေရာင္ျခည္ကို သံုးျပီး ကုသ ရတာ ရွိပါတယ္။ ဒါဟာလည္း သာမန္ လူေတြထက္ စာလွ်င္ ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္ဖို႔ အလား အလာ ပိုမ်ားပါတယ္။

ဓာတုေဗဒ ပစၥည္းမ်ား ။ အလုပ္ခြင္မွာ ဘင္ဇင္း(Benzene) ၊ ေဖာ္မယ္ဒီဟိုက္ (Formaldehyde) စတဲ႔ ဓာတုေဗဒ ပစၥည္း ေတြကို ကိုင္တြယ္ ထိေတြ႔ ေနရ သူေတြဟာ ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ မ်ားပါတယ္။

ေဆး၀ါးမ်ား ။ အခ်ိဳ႕ေသာ ကင္ဆာ ေရာဂါ ကုသ ေဆး၀ါးမ်ားကို ၾကာရွည္ သံုးစြဲလွ်င္ ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ မ်ားပါတယ္။

Down syndrome ။ ေမြးရာပါ ေရာဂါ တစ္ခုျဖစ္ျပီး အဆိုပါ ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ မ်ားဟာ ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္ပြား ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ား ပါတယ္။

Human T-cell leukemia virus-I ။ အဆိုပါ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးေၾကာင့္ human T-cell leukemia ဆိုတဲ႔ ရွားပါး ေသြးကင္ဆာ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္။ Myelodysplastic syndrome acute myeloid leukemia ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ား ပါတယ္။

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ။ အျခား ကင္ဆာ ေရာဂါမ်ား ကဲ႔သို႔ ေသြးကင္ဆာ ဟာလည္း မ်ိဳးရိုး လိုက္တတ္ပါတယ္။

ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား
မူမမွန္ ေသြးဆဲလ္ အေရအတြက္ အနည္း အမ်ား ေပၚ မူတည္ျပီး ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ျပပံုလည္း မတူတတ္ ပါဘူး။ အဓိက ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြကေတာ႔ ...

(၁) နာတာရွည္ အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ညဘက္ ေခြၽးထြက္ျခင္း
(၂) ကူးစက္ေရာဂါ မၾကာခဏ ၀င္တတ္ျခင္း
(၃) ပင္ပန္း ႏြမ္းနယ္ျခင္း
(၄) ေခါင္းခဏခဏ ကိုက္ျခင္း
(၅) ေသြး မတိတ္ျခင္း
(၆) အရိုးနဲ႔ အဆစ္မ်ား နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း
(၇) အက်ိတ္ မ်ားထြက္ျခင္း
(၈) ေဘလံုး ၾကီးျခင္း

အထက္ ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာ ေတြဟာ အျခားေရာဂါ ေျမာက္ျမားစြာ မွာလည္း ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ မိမိမွာ အဆိုပါ လကၡဏာ ေတြ ခံစား ေနရျပီ ဆိုရင္ေတာ႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေတြ႔ျပီး ေရာဂါ ျပသ သင္႔ပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Lifestyle, Genetics and Cancer

သင္၏ေနထုိင္မႈပံုစံ၊ သင္၏မ်ိဳးေစ့ဗီဇႏွင့္ ကင္ဆာ

ဆန္းစစ္မႈ အသစ္မ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္္တို႕အတြက္ ေၾကာက္စရာ အေကာင္းဆံုးေသာ ေရာဂါျဖစ္ေပၚေစသည့္ ႐ႈပ္ေထြးသည့္ အျပန္အလွန္ ဆက္ႏြယ္ ျဖစ္ေပၚမႈမ်ား ကို ေလ့လာ လ်က္႐ိွသည္။

အဆီမ်ားသည့္ အစားအစာမ်ား၊အ၀လြန္ျခင္း၊ ေလ့က်င့္ခန္းမျပဳလုပ္ျခင္းတို႕သည္ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားတို႕ကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ အေျခအေနပိုမိုျဖစ္ေပၚေစေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ္တို႕ သိ႐ိွခဲ့သည္မွာ ၾကာပါၿပီ။ ယခုထပ္မံ သိ႐ိွလာၾကရသည္မွာ အထက္ ေဖၚျပပါ အခ်က္မ်ားသည္ပင္လွ်င္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚေစရာတြင္လည္း အဓိက အေၾကာင္းအရာမ်ား ျဖစ္ေနေၾကာင္း ပင္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းမွာ သတင္းဆိုးႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ သုိ႕ရာတြင္ သတင္းေကာင္းမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေနထိုင္မႈပံုစံအတြက္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ကိုယ္တိုင္ လုပ္ေပး ႏိုင္သည့္ အရာမ်ား ႐ိွေနေသးျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕အေနျဖင့္ မ၀ေအာင္ ထိန္းႏိုင္လွ်င္ (ပို၍ပိန္ေအာင္လုပ္ႏိုင္လွ်င္)၊ ေလ့က်င့္ခန္း မွန္မွန္ ျပဳလုပ္လွ်င္၊ အဆီမ်ားသည့္ red meat (အမဲသား၊ သိုးသားတို႕ကဲ့သို႕ေသာ ခ်က္ၿပီးလွ်င္ အေရာင္အညိဳရင့္႐ိွေသာ အသားမ်ား) မ်ားေ႐ွာင္ၾကဥ္္ၿပီး ၾကက္၊ဘဲသားမ်ား၊ ငါးႏွင့္ ပ႐ိုတင္းပါ၀င္မႈမ်ားသည့္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ဟင္းသီး ဟင္း႐ြက္မ်ား ပါ၀င္သည့္ အစားအစာမ်ားကို မ်ားစြာစားသံုးျခင္းႏွင့္ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္လွ်င္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အေနျဖင့္ ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားအားလံုး ျဖစ္ႏိုင္ေျခအား ၇၀%အထိ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။

ကင္ဆာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေနထုိင္စားေသာက္မႈပံုစံ အေရးႀကီးပံု၏ အဓိကသက္ေသ အေထာက္အထားတစ္ခုမွာ အဓိက ကင္ဆာအမိ်ဳးအစားမ်ားသည္ ကမၻာတစ္၀ွမ္း ေနရာအလိုက္ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း မတူညီဘဲ တိုးတက္ျဖစ္လာေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားမႈ အလြန္မ်ားေနသည့္ ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားမ်ားျဖစ္ေသာ အူမ ကင္ဆာ၊ ပေရာ့စတိတ္ကင္ဆာ (သုတ္ရည္လႊတ္္ ေပးသည့္ အက်ိတ္ျဖစ္သည္) ႏွင့္ ရင္သားကင္ဆာတို႕သည္ ကမၻာ့အျခားေနရာမ်ားတြင္ အေမရိကန္တြင္ ျဖစ္ပြားမႈ ႏႈန္း၏ ၁/၁၀ ပံုမွ ၁/၂၀ အတြင္းသာ ရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အလားတူ အံ့ၾသဖြယ္ေကာင္းသည္မွာ အျခားႏိုင္ငံမ်ားမွ အေမရိကသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ လာေရာက္ေနထုိင္ၾကသည့္အခါ မ်ိဳးဆက္တစ္ခုအတြင္း၌ပင္ ၄င္းတို႕ မိသားစု၀င္မ်ား၏ ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈ ႏႈန္းမ်ားသည္ အေမရိကတြင္ အစဥ္တစိုက္ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည့္ မိသားစုမ်ား၏ ႏႈန္းသို႕ တိုးတက္ျဖစ္ပြားလာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ အျခား ႏိုင္ငံမွ သူမ်ား သည္ အေမရိကားသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ လာေရာက္ ေနထိုင္ျခင္းမျပဳဘဲ ၄င္းတို႕ႏိုင္ငံတြင္ ဆက္လက္ ေနထိုင္ေစကာမူ အေမရိက ႏိုင္ငံ၏ လူေနမႈပံုစံကို ေျပာင္းလဲေနထိုင္မႈ ျပဳလာပါကလဲ ၊ ၄င္းတို႕ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း တိုးတက္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ဥပမာ- ဂ်ပန္ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ အေနာက္တိုင္း လူေနမႈပံုစံမ်ားကို ေျပာင္းလဲလာၾကသည့္ အေလ်ာက္၊ ၄င္းတို႕ အူမ၊ ရင္သားႏွင့္ ပေရာ့စတိတ္ ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း သည္ တဟုန္ထိုး တိုးတက္ လာခဲ့သည္ကို ေတြ႕႐ိွရပါသည္။


ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေနထုိင္မႈပံုစံမ်ားထဲမွာ မည္သည့္အခ်က္မ်ားသည္ ကင္ဆာအမ်ိဳးအစား မ်ားစြာတို႕၏ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းကို တိုးတက္ လာေစ ပါသနည္း။ အဓိက တရားခံမွာ အေနာက္တိုင္းပံုစံ စားေသာက္ျခင္း၊ အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ လႈပ္႐ွားမႈနည္းျခင္းတို႕ ျဖစ္ပံု႐ိွသည္။ ကၽြန္ေတာ္ တို႕ သည္ ေဆး႐ြက္ႀကီးႏွင့္ ကင္ဆာ၏ အေရးပါမႈကို သိ႐ိွခဲ့သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀) ေက်ာ္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း အစားအေသာက္၊ ေကာင္းမြန္ သည့္ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ႏွင့္ က်န္းမာေရးေလ့က်င့္ခန္း ျပဳလုပ္ျခင္းတို႕သည္ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစျခင္းမွ ကာကြယ္ ေပးႏိုင္ေၾကာင္း ကို ယခုမွ စတင္ သိ႐ိွလာေနျခင္း ျဖစ္သည္။

စားေသာက္ပံုအေနျဖင့္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္မႈအေပၚ ႀကီးမားစြာ အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ႐ိွႏိုင္သည့္အေၾကာင္း သိသာထင္႐ွားေသာ ဥပမာအား ၿပီးခဲ့သည့္ ေႏြရာသီတြင္ အေမရိကန္ေဆး၀ါးႏွင့္ က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ဂ်ာနယ္ (Journal of American Medical Association) တြင္ ေဖာ္ျပ ထားသည့္ အစီရင္ခံစာတြင္ ေတြ႕႐ိွရပါသည္။

ဆရာ၀န္မ်ားမွ အူမႀကီးကင္စာ႐ိွသူမ်ားအား ခြဲစိတ္မွုျပဳလုပ္ၿပီး ကင္ဆာအား ဖယ္႐ွားၿပီးေနာက္ ၄င္းတို႕၏ စားေသာက္မႈပံုစံအား ေလ့လာခဲ့ၾကရာ (၅)ႏွစ္အတြင္း အေနာက္ႏိုင္ငံ၏ စားေသာက္မႈပံုစံ ႐ိွသူမ်ားမွာ ကင္ဆာျပန္ျဖစ္ႏိုင္သည့္အေျခအေနသည္ အစားအေသာက္အား ခ်င့္ခ်ိန္ၿပီး အသီးအႏွံႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္ မ်ားမ်ားစားသံုးၿပီး red meat အနည္းငယ္သာ စားသံုးသူမ်ားထက္ (၃)ဆပိုမ်ား သည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။ ၄င္း လူနာမ်ားအေပၚ အစားအေသာက္မွ မည္ကဲ့သို႕အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႐ိွေနသနည္း။ ခြဲစိတ္္မႈအေနျဖင့္ အူမႀကီးကင္ဆာဆဲလ္အားလံုးကို ဖယ္႐ွားႏိုင္ျခင္းမ႐ိွသည္မွာ ထင္႐ွားပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ခြဲစိတ္္မႈ မျပဳခင္၌ပင္ ကင္ဆာျဖစ္ေနသည့္ ဆဲလ္မ်ားးမွာ အဓိက Tumor (တ်ဴမာ) ဆီမွတဆင့္ ျပန္႕ႏွံ႕သြားၿပီျဖစ္သည္။ အေနာက္ႏိုင္ငံ၏ စားေသာက္ပံုမ်ားမွာ က်န္ရစ္သည့္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားအား တိုးပြားလာရန္ တနည္းနည္းျဖင့္ လံႈ႕ေဆာ္ေပးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

အ၀လြန္ျခင္းသည္လည္း ေဆး႐ြက္ႀကီးၿပီးလွ်င္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ ဒုတိယအေရးႀကီးသည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။ သင့္တင့္သည့္ ကိုယ္အေလ့ခ်ိန္ထား႐ိွျခင္းသည္ ကင္ဆာျဖစ္ေစျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ေၾကာင္း အေထာက္အထားေတြ႕႐ိ္ွထားၿပီး ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ကင္ဆာအဖြဲ႕အစည္း (American Cancer Society)မွ ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ သုေသသနျပဳမႈ တစ္ခုတြင္ က်စ္လ်စ္ပိန္ပါးေသာသူႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္လွ်င္ ၀လြန္းေသာသူမ်ားအေနျဖင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ကင္ဆာ(၁၀)မ်ိဳးျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ကင္ဆာ (၁၂)မ်ိဳးျဖင့္ လည္းေကာင္း ေသဆံုးႏိုင္မႈအေျခအေန သိသိသာသာ တိုးတက္လာေၾကာင္း ေတြ႕႐ိွခဲ့ ရသည္။ အဓိကအားျဖင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ေက်ာက္ကပ္ကင္ဆာာ (၉ဆအထိတိုးလာ) ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ မ်ိဳးဥအိမ္ကင္ဆာ (၆ ဆထက္ ပို၍) တို႕ျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားမ်ားမွ ကာကြယ္ရာတြင္ ေလ့က်င့္ခန္းျပဳလုပ္ျခင္းသည္လည္း ထိေရာက္မႈ႐ိွသည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ဆိုေသာ္ သူနာျပဳမ်ား၏ က်န္းမာေရးေလ့လာမႈ အရ (Nurse’s Health Study) မွ တစ္ေန႕လွ်င္ တစ္နာရီ အနည္းဆံုး ေလ့က်င့္ခန္း အသင့္အတင့္ ျပဳလုပ္သူအမ်ိဳးသမီးမ်ားအေနျဖင့္ ေလ့က်င့္ခန္း ေလွ်ာ့၍ျပဳလုပ္သည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားထက္ အူမႀကီး ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္မႈႏႈန္း ၃၀% ပိုနည္းသည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့သည္။ ေလ့က်င့္ခန္းျပဳလုပ္ျခင္းသည္ ရင္သား ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈမွလည္း အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္သည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။

ေနထိုင္မႈပံုစံသည္ ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္သည့္ဆဲလ္ႏွင့္ ကင္ဆာျဖစ္ေနသည့္ဆဲလ္မ်ားကိုပါ အက်ိဳးတက္ေရာက္မႈ႐ိွေစေသာ ႀကီးထြားမႈကို အားေပးသည့္အခ်က္ျပမႈမ်ားကို ထုတ္လုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ လူတစ္ဦးတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚေစႏိုင္မႈကို ပိုမို္ေစသည္။ အဆိုပါ ဆဲလ္မ်ားအား ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ေအာင္ ဦးစြာျပဳလုပ္ေပးသည့္အရာမွာ ၄င္းတို႕၏ မ်ိဳးဗီဇ(genes)မ်ား ေျပာင္းလဲ လာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

တ်ဴမာအားလံုးသည္ ခြဲထြက္သြားသည့္ (renegade) ဆဲလ္မွ စတင္ျခင္းျဖစ္သည္။ အစကနဦးတြင္ အဆိုပါဆဲလ္သည္ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း႐ိွ ၃၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ (သန္းေပါင္း သန္း၃၀) ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ဆဲလ္မ်ားထဲမွ တစ္ခုပင္ျဖစ္ၿပီး ၄င္း၏ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ႐ိွသည့္ အျခားဆဲလ္မ်ားႏွင့္ ကြာျခားမႈ မ႐ိွပါ။ ၄င္းအျပင္ အဆိုပါဆဲလ္သည္ ၄င္းပါ၀င္သည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းမွ ခြဲထြက္ ခိုင္းမွသာ လွ်င္ ဆဲလ္ကြဲမႈျပဳပါသည္။ ထိုကဲ့သို႕ ျဖစ္သြားလွ်င္ အဆိုပါဆဲလ္၏ ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမွ လိုအပ္သည့္ ဆဲလ္ပမာဏ ႐ိွေစကာမူ ခြဲထြက္သြားသည့္ ဆဲလ္သည္ မထိန္းႏိုင္ မသိမ္းႏိုင္ ပြားမ်ားလာေလေတာ့သည္။

ကင္ဆာဆိုသည္မွာ ခၽြတ္ယြင္းေနသည့္ မ်ိဳးဗီဇမ်ားႏွင့္ ဆိုင္သည့္ေရာဂါျဖစ္သည္။ ကင္ဆာေရာဂါသည္မ်ားအနက္ ၁၀%မွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ မ်ိဳးဗီဇမ်ားကို ဆက္ခံထားသည့္ သူမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚျခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕တြင္ ထိုမ်ိဳးဗီဇမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈမွာ ႀကီးမား လြန္းသည့္အတြက္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခမွာ အလြန္ပင္ ျမင့္မားသည္။ သို႕ရာတြင္ လူအမ်ားစုမွ အျပစ္အနာအဆာကင္းစြာ ဖြံ႕ၿဖိဳး ႀကီးထြားမႈကုိ ျဖစ္ေစသည့္ ေကာင္းမြန္သည့္ မ်ိဳးွဗီဇမ်ားႏွင့္ ေမြးဖြားလာၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ အမွန္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ မ်ိဳးွဗီဇမ်ား (genes) မ်ားမွာ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၆၀၀ေက်ာ္အခ်ိန္ယူၿပီး အေကာင္းဆံုးအဆင့္သို႕ ေရာက္႐ိွလာျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္လည္း ၄င္းတို႕သည္ ေကာင္းမြန္စြာ လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ရမည္ ျဖစ္သည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဘ၀တစ္သက္တာတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ခႏၶာကိုယ္တစ္၀ွမ္းမွဆဲလ္မ်ားသည္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚရသည္။ ၄င္း ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ (mutant cell) ဆဲလ္မ်ားသည္ပင္လွ်င္ ကင္ဆာ အမ်ားစုကို ျဖစ္ေစျခင္းျဖစ္သည္။ ဆဲလ္တိုင္းတြင္ ႀကီးထြားမႈကို ျဖစ္ေစ သည့္ “ပ႐ိုတို-အြန္ကိုဂ်င္း (proto-oncogenes)” မ်ား ပါ၀င္သည့္အျပင္ ႀကီးထြားမႈကို ရပ္တန္႕ေစသည့္ “တ်ဴမာ တားဆီးသူ (tumor suppressor) ဂ်င္းမ်ား ပါ၀င္သည္။ ပ႐ိုတို-အြန္ကိုဂ်င္းအား အက်ိဳးတက္ေရာက္မႈ႐ိွသည့္ mutation မ်ားသည္ ႀကီးထြားမႈကို လံႈ႕ေဆာ္ ေပးသည့္ ေမာ္လီက်ဴးက အခ်က္ျပမႈမ်ားကို ဆက္တိုက္ထုတ္လႊင့္ေပးေစသည္၊၊ ထိုအခါ ဆဲလ္အားအဆက္မျပတ္တိုးပြားျခင္း ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ ထို႕အတူTumor suppressors gene အား အက်ိဳးတက္ေရာက္မႈျဖစ္ေပၚပါက ထိုသို႕ႀကီးထြားမႈကို ရပ္တန္႕ေစသည့္ ေမာ္လီက်ဴးက အခ်က္ျပမႈမ်ားကို တားဆီး လိုက္သည္။ လူႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ကင္ဆာအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ mutation ပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚ ေလ့႐ိွသည္။

၄င္းတို႕အနက္ အခ်ိဳ႕မွာ oncogenes မ်ားအား အလုပ္လုပ္ေစၿပီး ၊ အခ်ိဳ႕မွာ tumor suppressor gene မ်ားကို တားဆီး ေပးသည္။ တနည္းအားျဖင့္ဆိုလွ်င္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားမွာ ညွပ္ေနသည့္ လီဗာ သို႕မဟုတ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနေသာ ဘရိတ္မ်ား႐ိွေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဘ၀သက္တမ္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း႐ိွ ဆဲလ္မ်ားသည္ အၾကမ္းအားျဖင့္ ၁၀၁၆ ႀကိမ္ ဆဲလ္ကြဲမႈ ျဖစ္ေပၚသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ဆိုေသာ္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚႏိုင္သည့္ အေျခအေနအား လူ႕ဘ၀သက္တမ္းတစ္ခုတြင္ အႀကိမ္ေပါင္း ၁၀၁၆ ႀကိမ္ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။

အျခားအေရးႀကီးသည့္ gene တစ္ခုျဖစ္ေသာ Telom- erase သည္ က်န္းမာသည့္ ဆဲလ္တြင္ အလုပ္လုပ္ျခင္းမ႐ိွ (Turn off) ျဖစ္ေနသျဖင့္ ဆဲလ္တစ္ခုသည္ ၄င္း၏ မူလထက္ ႏွစ္ဆတိုးပြားမႈ အႀကိမ္ေပါင္း (၅၀)ျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ေသသြားေစသည္။ ကင္ဆာဆဲလ္ အမ်ားစုတြင္ အဆိုပါ gene သည္ အလုပ္ လုပ္ေနသည္ (Turn on ) ။ ထို႕ေၾကာင့္ ဆဲလ္အား အကန္႕အသတ္မ႐ိွ တိုးပြားမႈ ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ ဆဲလ္အေနျဖင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈတစ္စံုတစ္ရာ ျဖစ္ေပၚသည့္အခါ မိမိကုိယ္ကို သတ္ေသမႈ ျဖစ္ေပၚေစသည့္ gene အမ်ိဳအစား မ်ားလည္း ႐ိွေသးသည္။ အဆိုပါ gene မ်ား ပံုမွန္ အလုပ္လုပ္ျခင္း မ႐ိွသည့္အခါ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား ဆက္လက္တိုးပြားမႈ ျဖစ္ေပၚ ေနေတာ့သည္။

ကင္ဆာျဖစ္ေနသည့္ဆဲလ္အား အဓိက Tumor ထံမွ ခြဲထြက္ၿပီး အနီး႐ိ္ွ ေသြးေၾကာျပြန္ငယ္မ်ား ၊ ေသြးျဖဴဥျပြန္မ်ား၏ နံရံမ်ားကို ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ေသြးလွည့္ပတ္မႈမွတဆင့္ အျခားေသာ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမ်ားဆီသို႕ ေရာက္႐ိွသြားေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးသည့္ gene မ်ားလည္း ႐ိွေသးသည္။ ယမန္ႏွစ္က ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ သုေသတန စာတမ္းတစ္ခုတြင္ သားအိမ္ထဲ႐ိွ ဆဲလ္သည္ သေႏၶသားေလာင္း အတြင္း တစ္ေနရာမွ အျခားတစ္ေနရာသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ရန္ လိုအပ္သည့္ အခါမွသာ အလုပ္လုပ္သည့္ (Active gene) မ်ားကို ႐ွာေဖြ၍ စာရင္းျပဳစုခဲ့သည္။ Tumor ထံမွ ခြဲထြက္လာသည့္ ဆဲလ္မ်ားတြင္ အဆိုပါ gene မ်ားသည္ ဆက္လက္၍ Active ျဖစ္ေနသည္။ ဤနည္းျဖင့္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားအား ၄င္း၏ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ တစ္႐ွဴးမ်ားထံမွ ခြဲထြက္ေစသည္။

မၾကာေသးမီက RNA-10b ဟုေခၚသည့္ ေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုအား ႐ွာေဖြေတြ႕႐ိွခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းသည္ ရင္သားကင္ဆာဆဲလ္အား တစ္႐ွဴးဆီမွ ခြဲထြက္ေစႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။ အဆိုပါ ေတြ႕႐ိွခ်က္သည္ အလြန္အေရးပါသည့္ သုေသတန ရလဒ္ျဖစ္သည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ ဆုိေသာ္ ၄င္းေမာ္လီက်ဴဳးအား ရင္သားကင္ဆာကုသရာတြင္ အသံုးျပဳလာႏိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚေစသည့္ မ်ိဳးွဗီဇာေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို မည္သည့္အရာက ျဖစ္ေစသနည္း။ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ျမဴေတဂ်င္ (Mutagen)ဟုေခၚေသာ Mutation ျဖစ္ေစသည့္ ဓါတုပစၥည္းမ်ားသည္ အထက္ပါ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ပထမဦးဆံုး မွာ ေဆးလိပ္မီးခိုးျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ အမ်ားမွ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည္ဟု ယူဆထားၾကသည့္ ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ဓါတု ပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ အစားအစာၾကာ႐ွည္ခံေဆးမ်ား ၊ ေရထဲတြင္ ပါသည့္ အဆိပ္အေတာက္ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ား ၊ စက္႐ံု မီးခိုး ေခါင္းတုိင္မ်ား မွ ထြက္လာသည့္ အဆိပ္အေတာက္ မ်ားတို႕သည္ ကင္ဆာကို ထင္သေလာက္ မျဖစ္ေစေၾကာင္း ေတြ႕႐ိွရပါသည္။ အမွန္အားျဖင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကင္ဆာမ်ား၏ ၁% (သို႕မဟုတ္) ၂% ေလာက္သာလွ်င္ အဆိုပါပတ္၀န္းက်င္႐ိွ အဆိပ္ အေတာက္မ်ား ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႕႐ိွရသည္။

ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ Mutation မ်ားမွာ ဆဲလ္မ်ားမွ မိမိတို႕၏ gene အား မေတာ္တဆ ဖ်က္ဆီးလိုက္သည့္အခါတြင္ ျဖစ္ေပၚသည္က မ်ားသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ဆဲလ္တိုင္းသည္ ၄င္း၏ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္မွ ေဘးထြက္္ပစၥည္းအျဖစ္ Mutation ျဖစ္ေစသည့္ ဓါတ္ပစၥည္းမ်ားကို အစဥ္အၿမဲ ထုတ္လႊတ္ေနသည္။ ဆဲလ္မ်ားမွ ေအာက္ဆီဂ်င္အား ေရအျဖစ္သို႕ ေျပာင္းလဲရာတြင္ စြမ္းအင္ထြက္လာသည္ႏွင့္အတူ ပံုစံ ေျပာင္းလဲ သြားသည့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ေမာ္လီက်ဴးမ်ားျဖစ္ေသာ Oxygen Radical မ်ားကိုပါ ထုတ္လႊတ္ေပးသည္။ အဆိုပါ ေမာ္လီက်ဴး မ်ားသည္ ဆဲလ္မ်ားထဲ႐ိွ DNA အပါအ၀င္ အျခားေသာေမာ္လီက်ဴးမ်ားကို ၀ါးလံုးသိမ္းတိုက္ခိုက္ေလေတာ့သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ဆဲလ္မ်ား သည္ အဆိုပါတုိက္ခိုက္မႈမ်ားမွ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ပ်က္စီးမႈမ်ားကို ျပင္ဆင္ႏိုင္သည့္ အရည္အခ်င္း႐ိွေသာ္လည္း ၿပီးျပည့္စံု သည့္ ကာကြယ္မႈမ်ိဳးကို မေပးႏိုင္ေခ်။ ထို႕ေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အသက္ႀကီးျပင္းလာသည္ႏွင့္အမွ် Mutation မ်ား ၊ Mutant gene မ်ား တိုးပြားလာ ေလေတာ့သည္။

Mutation မ်ားသည္ ကင္ဆာျဖစ္ရန္ လိုအပ္သည္ဆိုေသာ္လည္း လံုလံုေလာက္ေလာက္ မ႐ိွပါ။ ကင္ဆာဆဲလ္၏ အျပင္မွ တစ္ခုခု မွလည္း အားျဖည့္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။ Mutation ေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ေနေသာ ဆဲလ္သည္ ကင္ဆာျဖစ္ရန္ တာဆူေနသည္ (သို႕မဟုတ္) ကင္ဆာျဖစ္စ ျပဳေနၿပီဆိုေသာ္လည္း ၄င္းဆဲလ္သည္ ျပင္ပမွ ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို အားေပးသည့္ အခ်က္ျပမႈမ်ား (Growth promoting signal)ရ႐ိွမွသာလွ်င္ လံုး၀ျပည့္စံုသည့္ Tumor အဆင့္သို႕ ေရာက္႐ိွသြားႏိုင္ သည္။ အမွန္အားျဖင့္ လူသားမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚမႈအမ်ားစုမွာ အထက္ေဖာ္ျပပါ ကဲ့သို႕ Mutation ႏွင့္ မဆုိင္ေသာ ေမာ္လီက်ဴလာ အခ်က္ေပးမႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ လာျခင္း ျဖစ္သည္။

အေနာက္ႏိုင္ငံ စားသံုးမႈပံုစံမ်ားသည္ မည္သို႕ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚမႈကို အားေပးသနည္း ဆိုသည္ကို မသိ႐ိွရေသးပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ စားသံုး သည့္ အစားအစာမ်ားတြင္ gene မ်ားအား Mutate ျဖစ္ေစသည့္ ဓါတုပစၥည္းမ်ား ပါ၀င္သျဖင့္ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ ဥပမာဆိုရလွ်င္ အဆီမ်ားေသာ red meat မ်ားအား အပူျပင္းျပင္းျဖင့္ ခ်က္လိုက္လွ်င္ ဟက္ထ႐ိုဆိုက္ကလစ္ - အမိုင္နီ (Heterocyclic amines) ဟု ေခၚသည့္ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ Mutagen မ်ား ထုတ္လုပ္ေပးသည္။ အစားအစာမ်ားတြင္ ဓါတုပစၥည္းေပါင္းမ်ားစြာ ပါ၀င္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ ခႏၶာကိုယ္ထဲသို႕ ေရာက္သြားသည့္အခါ အျခားဓါတုပစၥည္းမ်ားအျဖစ္သို႕ ဓါတ္ျပဳ ေျပာင္းလဲ သြားသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အေနာက္ႏိုင္ငံ အစားအစာမ်ားထဲမွ မည္သည္က ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္သည္ကို အတိအက် မေျပာႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံ အစားအစာမ်ားသည္ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည္မွာေတာ့ ေသခ်ာသည္။

အ၀လြန္ျခင္းသည္ အဘယ္ေၾကာင့္ ကင္ဆာပိုမုိျဖစ္ေစသနည္းဆိုသည္ကို နားမလည္ ေသးေသာ္လည္း ကင္ဆာပိုမုိျဖစ္ေပၚေစသည့္ အခ်က္မ်ားထဲတြင္ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည္မွာေတာ့ ေသခ်ာသည္။ အ၀လြန္ျခင္းသည္ ႀကီးထြားမႈကို ျဖစ္ေစသည့္ အင္ဆူလင္ ကဲ့သို႕ေသာ ဓါတ္မ်ား (IGF-1) ကို ေသြးထဲသို႕ ပိုမုိထုတ္လႊတ္္ေပးသည္။ သီအိုရီအရဆိုလွ်င္ ၄င္း IGF-1 သည္ ကနဦး ကင္ဆာ ဆဲလ္မ်ားကို မေသသြားေအာင္ ကာကြယ္ေပးသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ ေရာင္ကိုင္္ျခင္းသည္လည္း အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ ကင္ဆာၾကား ဆက္ႏြယ္မႈကို ႐ွင္းျပႏိုင္သည္။ ေရာင္ကိုင္း္ျခင္းသည္ ေရာဂါကူးစက္မႈျဖစ္ေနေသာ တစ္႐ွဴးအား ဖယ္႐ွားၿပီး ျပန္လည္ကုသေပးသည့္ ခႏၶာကိုယ္၏ သဘာ၀ျဖစ္စဥ္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္၏ ဇီ၀ကာကြယ္ေရးစနစ္တြင္႐ိွေသာ ဆဲလ္မ်ားသည္ အဆိုပါ ေရာင္ကိုင္း ျခင္း အား ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၄င္းတို႕ အသံုးျပဳသည့္ လက္နက္မ်ားမွာ ဆိုက္တိုကိုင္း (Cytokines) ဟုေခၚသည့္ ဓါတု အခ်က္ျပျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ေရာင္ကိုင္းျခင္းမွာ ခဏသာ ျဖစ္ေလ့႐ိွသည္။ ရံဖန္ရံခါ ထိုေရာင္ကိုင္းျခင္းမ်ား အျမန္ ေပ်ာက္ကင္းျခင္း မ႐ိွသည့္အခါ ၄င္းသည္ နာတာ႐ွည္ျဖစ္လာသည္။ ထိုအခါမ်ိဳးတြင္ ထိခိုက္ထားေသာ တစ္႐ွဴးသည္ အၿမဲပင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးႀကီးထြားမႈကို အားေပး သည့္ ဆိုက္တိုကိုင္းထဲတြင္ နစ္ျမွပ္ ေနေလ ေတာ့သည္။ ၄င္းအားျဖင့္ ဆဲလ္မ်ားသည္ စ၍ပြားမ်ားလာေလေတာ့သည္။ အကယ္၍ အဆိုပါ ဆဲလ္မ်ားသည္ Mutation ျဖစ္ၿပီးၿပီဆိုပါက ဆိုက္တိုကိုင္းေၾကာင့္ ကင္ဆာစတင္ျဖစ္ေပၚ လာေစေတာ့သည္။ ဥပမာ- အစာအိမ္ အတြင္း႐ိွ အူမ်ားထဲမွ ဘက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ ၀မ္းဗိုက္အတြင္း႐ိွတစ္႐ွဴးမ်ားသည္ ၾကာ႐ွည္စြာ ေရာင္ကိုင္းေနသည့္အခါ ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚလာ ႏိုင္သည္။ အလားတူ ဆီးအိမ္၏ ႏႈတ္ခမ္းသားမ်ားသည္ ဆီးအိမ္အတြင္း ေက်ာက္တည္မႈမ်ားေၾကာင့္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရာင္ကိုင္း ေနသည့္အခါမ်ိဳးတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္သည္။

ေရာင္ကိုင္းမႈႏွင့္ အ၀လြန္မႈ မည္သို႕ ဆက္စပ္မႈ ႐ိွသနည္း။ အဆီဆဲလ္မ်ားသည္ ေရာင္ကိုင္းမႈကိုျဖစ္ေစသည့္ ဓါတုပစၥည္းမ်ားကို ေသြး ထဲသို႕ ထုတ္လႊတ္ကာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚမႈကို အားေပးသည္။ အ၀လြန္ေလေလ အဆိုပါထုတ္လႊတ္မႈ မ်ားေလေလ ျဖစ္သည္။ ျဖစ္ႏိုင္ သည္မွာ Cytokines မ်ားသည္ ကင္ဆာ အားေပးသူအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ေပးသည္။ သို႕ရာတြင္ မွန္သည္မွားသည္ကို ဆံုးျဖတ္ရန္ ဆက္လက္၍ သုေတသန လုပ္ေဆာင္ရ ဦးမည္ ျဖစ္သည္။ ေလ့က်င့္ခန္း မွန္မွန္ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေသြးထဲ႐ိွ IGF-1 ႏွင့္ Cytokines ပမာဏကုိ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္သည္။ ၄င္းသည္ပင္လွ်င္ ပံုမွန္ ေလ့က်င့္ခန္းျဖင့္ ကင္ဆာကို တားဆီးေပးသည္ ဆိုသည့္ အခ်က္ကို ႐ွင္းျပေပးေနျခင္း ျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္ျခင္းျဖင့္ ေသြးထဲ႐ိွ အက္ထ႐ိုဂ်င္ (Estrogen) ပမာဏကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးၿပီး ရင္သား ကင္ဆာျဖစ္ျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္သည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ gene မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ အဆိုပါ gene မ်ားအေပၚ ကင္ဆာအားေပးသည့္ ဓါတု အခ်က္ျပမႈမ်ားမွ လႊမ္းမိုးသက္ေရာက္ပံုမ်ားကို ပိုမိုသိ႐ိွနားလည္လာျခင္းျဖင့္ ပိုမုိ ေကာင္းမြန္သည့္ ေရာဂါစစ္ေဆးပံုမ်ား၊ ကုသမႈစနစ္မ်ား ေတြ႕႐ိွ လာၾကသည္ ျဖစ္သည့္အျပင္ ပို၍ အေရးႀကီးသည့္ တိုးတက္မႈမ်ားကိုလည္း ေနာင္တြင္ ရ႐ိွလာေစမည္ျဖစ္သည္။ ေနထိုင္မႈ ပံုစံမ်ားႏွင့္ ကင္ဆာ အေၾကာင္း ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာကိုေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္သည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္း ရ႐ိွေစသည္။ ေနထုိင္မႈပံုစံကို ေျပာင္းလဲ ပစ္ရန္ မလြယ္ကူေသာ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ယခုအခါတြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၌ ေဆး႐ြက္ႀကီးသံုးစြဲသူဦးေရမွာ လြန္ခဲ့သည့္ မ်ိဳးဆက္ ႏွစ္ခုထက္စာလွ်င္ လြန္စြာ ေလွ်ာ့နည္းသြားၿပီ ျဖစ္သည္။ ေဆး႐ြက္ႀကီးသံုးစြဲမႈ ပိုမိုေလွ်ာ့ခ်ရန္၊ စားသံုးမႈပံုစံျပင္ဆင္ရန္ႏွင့္ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ေလ့က်င့္ခန္း မွန္မွန္ျပဳလုပ္ျခင္း စသည့္ အေလ့အထမ်ား ရ႐ိွေစရန္ မ်ိဳးဆက္ (၂)ဆက္ခန္႕ ၾကာလိမ့္ ဦးမည္ ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ျဖစ္လာ ႏိုင္ေသးသည္။ ထိုသုိ႕ျဖစ္လာလွ်င္ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေျမး၊ျမစ္မ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ မ်ိဳးဆက္အား လည္ျပန္ၾကည့္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ အေၾကာက္႐ြံ႕ဆံုးျဖစ္ေနေသာ ေရာဂါဆိုးႀကီးမွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ေနထုိင္မႈပံုစံအား ေျပာင္းလဲလိုက္ျခင္း အားျဖင့္ ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္ကို အဘယ္ေၾကာင့္ ဤမွ် အခ်ိန္ယူခဲ့ရ သနည္း ဆိုသည့္ ေမးခြန္းကို ေခါင္းကုတ္၍ အေျဖ႐ွာေနေပေတာ့မည္။

လင္းဦး (စိတ္ပညာ)

Read More...

Collapse...

Breast Cancer

ရင္သားကင္ဆာ

ကင္ဆာေရာဂါအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ (၂)

အမွန္ကေတာ့ က်ြန္ေတာ္ရင္သားကင္ဆာအေၾကာင္းေရးဖို ့စိတ္ကူးမရွိေသးပါဘူး။ Suewann က တင္ေပးဖို ့ ေျပာလို ့ပါ။ ရင္သားကင္ဆာက သိထားသင့္တဲ့အေၾကာင္းတစ္ခုပါ။ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အဓိကျခိမ္းေျခာက္ေန တဲ့ ေရာဂါတစ္ခုဆိုလဲ မမွားပါဘူး။ ဒါေပမယ့့္ ေစာေစာစီးစီး သိရွိရင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသႏိုင္တဲ့အတြက္

ဘယ္လိုသူေတြမွာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားဖို ့အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားသလဲ?

ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ ့လာမွာလဲ?

ေစာေစာစီးစီးသိေအာင္ဘာေတြလုပ္ႏိုင္မလဲ?

ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြနဲ ့ကုသႏိုင္သလဲ? ဆိုတာေတြ သိထားဖို ့လိုပါတယ္။

(၁) ဘယ္လိုသူေတြမွာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားဖို ့အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားသလဲ?

- အပ်ိဳေဖာ္၀င္ေစာျခင္း (ရာသီဦးေစာျခင္း) (Early menarche)

- ေသြးဆံုးေနာက္က်ျခင္း (ရာသီကုန္ ေနာက္က်ျခင္း) (Late menopause)

- သားသမီးမထြန္းကားျခင္း

- သားဦးကို အသက္ (၃၀) ေက်ာ္မွ ေမြးဖြားျခင္း

- ရာသီကုန္ျပီးေနာက္ေဟာ္မုန္းအစားထိုးသံုးစြဲျခင္း

- ဓါတ္ေရာင္ျခည္ထိေတြ ့ခဲ့ဖူးျခင္း

- မိသားစု၀င္ထဲ၊ ဒါမွမဟုတ္ေဆြမ်ိဳးထဲတြင္ ရင္သားကင္ဆာ၊သားဥအိမ္ကင္ဆာမ်ားျဖစ္ဖူးျခင္း

စတာေတြဟာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္နုိင္ေျခ ပိုမ်ားေစတဲ့ အခ်က္ေတြပါ။ အဲဒီအခ်က္ေတြ မိမိမွာရွိတယ္ဆိုရင္ မိမိရင္သားကို အစဥ္ဂရုျပဳ စစ္ေဆးေနဖို ့ လိုပါလိမ့္မယ္။

(၂) ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ ့လာမွာလဲ?

- ရင္သားအက်ိတ္။ ဂ်ိဳင္းျပန္ရည္က်ိတ္ၾကီးျခင္း။

- ရင္သားအေရျပား ခ်ိဳင့္၀င္ျခင္း၊ ထူထဲျပီး လိေမၼာ္ခြံကဲ့သို ့ျဖစ္ေနျခင္း၊

- ႏုိ ့သီးေခါင္းခိ်ဳင့္၀င္ေနျခင္း၊ ႏုိ ့သီးတ၀ိုက္မွုိ ုစြဲသကဲ့သို ့ျဖစ္ျခင္း၊ ႏုိ ့သီးမွေသြးထြက္ျခင္း စတာေတြအျပင္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားအျမစ္ပြားျခင္း (Metastasis) ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ လကၡဏာေတြနဲ ့လဲလာႏုိင္ပါတယ္။

(၃) ေစာေစာစီးစီးသိေအာင္ဘာေတြလုပ္ႏိုင္မလဲ?

- မိမိရင္သားကိုေရခ်ိဳးစဥ္မွာျဖစ္ျဖစ္ တစ္ပါတ္တစ္ခါေလာက္ စမ္းၾကည့္သင့္ပါတယ္။ (အထူးသျဖင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္နဲ ့ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျပီးစအခ်ိန္မ်ား)စမ္းတဲ့အခါမွာလည္း ႏုိ ့ သီးေအာက္မွအစ၊ ရင္သား တစ္ခုလံုး၊ ဂ်ိဳင္းအထိ စမ္းသင့္ပါတယ္။

- အထက္မွာေျပာထားတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့သူမ်ိဳးဆို၇င္ေတာ့ လိုအပ္သလို ရင္သားဓါတ္မွန္ (Mammogram) ကို ၁-၂ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ထိ ရုိက္ျပီး စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္၊(လိုအပ္သလိုဆိုတဲ့ေန၇ာမွာ သက္ဆိုင္ရာပါရကူက မည္သည္အသက္အရြယ္ကစရုိက္၇မယ္ ဆိုတာကို risk factor ေတြအေပၚ မူတည္ျပီး confirm လုပ္သင့္တာေတြကို လုပ္ျပီး ဆံုးျဖတ္ေပးပါလိမ့္မယ္။ ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ screening program ေတြနဲ ့လုပ္ေနပါတယ္။ National Cancer Institute (U.S) guideline အ၇ အသက္ ၄၀-၇၀ ၾကားကို ၁-၂ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ screening လုပ္ဖို ့recommend လုပ္ပါတယ္။ NHS Breast Screening Programme (UK) ကေတာ့ ၅၀-၇၀ႏွစ္ၾကားကိုလုပ္ပါတယ္။ )

- တစ္ကယ္လို ့မသကၤာဖြယ္ရာအက်ိတ္ (သို ့) ရင္သားဓါတ္မွန္ရလဒ္မ်ိဳးေတြ ့ရင္ေတာ့ ရင္သားအသားစယူစစ္ေဆးျခင္း (FNA, Core biopsy, Excisional biopsy)၊ ျပန္ရည္က်ိတ္စစ္ေဆးမွဳမ်ား အျပင္ အဆုတ္၊အသည္း၊အရိုးအစရွိေသာအစိတ္အပိုင္းမ်ားသို ့ ကင္ဆာပြားျခင္းရွိမရွိစမ္းသပ္မွဳေတြကို ဆက္လုပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။

(၄) ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြနဲ ့ကုသႏိုင္သလဲ?

- ခြဲစိတ္မွဳကေတာ့မျဖစ္မေနလုပ္ရမွာပါ (အသားစအေျဖကကင္ဆာျဖစ္ေနရင္)။ ေရာဂါက အေစာပိုင္းအဆင့္မွာရွိေသးရင္ေတာ့ ရင္သားထိန္းသိမ္းခြဲစိတ္ျခင္း (Breast Conservative Treatment) လုပ္ႏိုင္တဲ့အတြက္ရင္သားကိုထိန္းသိမ္းႏိုင္မွာပါ။ ေရာဂါအဆင့္ျမင့္ေနရင္ေတာ့ ရင္သားသာမကျပန္ရည္က်ိတ္ မ်ားပါထုတ္ပစ္ရမွာပါ။

- ကင္ဆာတိုက္ဖ်က္ေဆးမ်ားႏွင့္ကုသျခင္း(Chemotherapy)ကလည္းခြဲစိတ္မွ ုမတိုင္မီနဲ့ ့ခြဲစိတ္ျပီး၊ (သို ့)ခြဲစိတ္ျပီးမွာ လူနာရဲ ့ အသက္၊ရာသီအေနအထား၊အၾကိတ္အရြယ္အစား၊ျပန္ရည္က်ိတ္ပါ၀င္မွ ု၊ ေဟာ္မုန္းလက္ခံပရုိတင္း(ER/PR) စတာေတြအေပၚမွာမူတည္ျပီး ေပးေလ့ရွိပါတယ္။

- ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း(Radiation Therapy)တို ့အျပင္

- ေဟာ္မုန္းကုထံုး(Hormonal Therapy)၊ ဇီ၀ကုထံုး(Biotherapy)စတဲ့ ထိေရာက္ေသာေခတ္မီ ကုထံုးေတြနဲ ့ပူးတြဲကုသႏိုင္ပါတယ္။ ကုသမွ ုေတြအျပီးမွာလည္း သံုးလတစ္ၾကိမ္၊ ေျခာက္လတစ္ၾကိမ္၊ တစ္ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ အစရွိသျဖင့္ ျပန္လည္ေခၚယူစမ္းသပ္မွဳတို ့ ပုံမွန္သြားေရာက္ဖို ့လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေရာဂါျပန္လည္ထၾကြမွဳ၊ အျခားအစိတ္အပိုင္းမ်ားသို ့ကင္ဆာပ်ံ ့ႏွံ ့မွဳေတြရွိမရွိ သိရွိဖို ့ျဖစ္လို. အလြန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္

- ေရာဂါမျဖစ္ခင္စဥ္ကတည္းက ေရွာင္ၾကဥ္၍ ရသည္ကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း (ဥပမာ-ေဟာ္မုန္းမ်ား)

- ေရာဂါကို ေစာစီးစြာ သိရွိေအာင္ သတိ(awareness)ထား၍ မိမိကိုယ္ကိုစမ္းသပ္ျခင္း (Self examination)

- ထိေရာက္ေသာကုသမွဳခံယူျခင္းျဖင့္ ေရာဂါအဆင့္မတိုးေအာင္ ကာကြယ္ျခင္း

- ကုသမွဳခံယူျပီးေနာက္ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း ျပန္လည္ျပသျခင္းစတာေတြနဲ ့ ရင္သားကင္ဆာ ေရာဂါကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားႏိုင္ၾကမွာပါ။

Note*: You can read more about self examination of breast here.

Read More...

Collapse...

Cancer

ကင္ဆာေရာဂါအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ (၁)

ကင္ဆာေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လဲ။ ဘာေတြကုိကာကြယ္လို ့ရမလဲ။

ကင္ဆာဆိုသည္ႏွင့္ ကြ်န္ေတာ္တို ့ျမန္မာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေျပးျမင္ၾကသည္မွာ ကင္ဆာသည္ အတိတ္က ကံေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ၀ဋ္နာကံနာဟု ယူဆၾကသည္။ ဘာေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုသိပ္မသိၾကပါ။ယေန ့ ေခတ္မွာကင္ဆာနဲ ့ ပက္သက္တဲ့ဘာသာရပ္ေတြ အလ်င္္အျမန္တိုးတက္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ကုသမွ ု ရလဒ္ ေတြလဲ အလြန္ေကာင္းမြန္လာပါျပ ီ။ သို ့ေသာ္ မည္သည့္ေရာဂါမဆို ၾကိဳတင္ကာကြယ္ႏုိင္ရင္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရာဂါျဖစ္ရျခင္းအေၾကာင္းရင္းကို သိထားဖို ့လိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြမွာေတာ့ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းဆိုတာထက္ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားဆိုရင္ ပိုမိုမွန္ကန္ပါမယ္။ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားေလ၊ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေသာရာခိုင္ႏွ ုန္းမ်ားေလပါပဲ။ ဒီေတာ့ အဲဒီအေၾကာင္းရင္းေတြက ဘာေတြလဲဆုိတာ ၾကည့္လိုက္ၾကရေအာင္။

(၁) အစားအစာမ်ား ။ အခ်ဳိ ့အစားအေသာက္ထဲမွာပါ၀င္တဲ့ပစၥည္းေတြက ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ျဖစ္စဥ္ကို အားေပးပါတယ္။ ကိုယ့္မွာ အဲဒီအစားအစာေတြ မ်ားမ်ားစားတဲ့အေလ့အထရွိရင္ ဆင္ျခင္သင့္ပါတယ္။

- မီးကင္ထားေသာအစားအစာမ်ား (Nitrosamine)

- အေရာင္တင္ထားေသာအစားအစာမ်ား

- ဆိုဒါပါေသာအစားအစာမ်ား

- အဆီမ်ားေသာအစားအစာမ်ား

- ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္မ်ားေသာအစားအစာမ်ား (ဥပမာ - ဆန္၊ အာလူး၊ ပဲ၊ ေပါင္မုန္ ့)

- မိိွ ုတြယ္ေသာအစားအစာမ်ား

အထူးသျဖင့္ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ အစာစြန္ ့ပစ္လမ္းေၾကာင္း ေတြျဖစ္တဲ့ အစာအိမ္၊ အူလမ္းေၾကာင္း၊ အသည္း၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေတြမွာ ကင္ဆာေရာဂါေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ုျဖစ္စဥ္ကို ဟန္ ့တားႏိုင္ေသာ အစားအစာေတြကေတာ့

- ဗီတာမင္ေအ ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- အသည္း၊ ေထာပတ္၊ ဥ၊ မုန္လာဥနီ၊ အ၀ါေရာင္ပါေသာသစ္သီးမ်ား)

- ဗီတာမင္စီ ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- ဆီးျဖဴသီး၊ ခ်ဥ္ေသာအသီးအႏွံမ်ား)

- ဗီတာမင္အီး ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- ေျမပဲ၊ ႏွံစားေျပာင္း၊ အေစ့မ်ား၊ ေနၾကာဆီ၊ ပဲပိစပ္) စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစားေသာက္မွ ုအေလ့အထေတြဟာကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ု ေတြရဲ ့၃၅% အက်ဳံး၀င္ေနတာေတြရပါတယ္။

(၂) ေဆးလိပ္ ႏွင့္ ေဆးရြက္ၾကီး(ကြမ္း)။ ေဆးလိပ္ေငြ ့မွာ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ု ျဖစ္စဥ္ကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ 3,4 Benzpyrene, Polonium 210, Nicotine, Cyanhydric acid, Ammonia, Lead, Cadmium, Chromium, Carbon monoxide, Arsenic trioxide စတာေတြပါရွိပါတယ္။အဲဒီျဒပ္ေပါင္းေတြေၾကာင့္ႏွ ုတ္ ခမ္း၊ ခံတြင္း၊ လွ်ာ၊ လည္ေခ်ာင္း၊ ေလျပြန္၊ အစာျပြန္၊ အဆုတ္ စတဲ့ တိုက္ရုိက္ ထိေတြ ့ေနတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ အျပင္ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးအိမ္၊ သရက္ရြက္ စတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြမွာပါ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ေဆးလိပ္နဲ ့ေဆးရြက္ၾကီးဟာလဲကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြရဲ ့၃၀%ခန္ ့ ပက္သက္ေနတာေတြ ့ ရပါတယ္။

(၃) ဗိုင္းရပ္(စ္)မ်ား။ ေအာက္ပါဗိုင္းရပ္(စ္)ေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြနဲ ့၁၀%ေလာက္ထိ ပက္သက္ ေနတာေတြ ့ရပါတယ္။

- Infectious mononucleosis လို ့ေခၚတဲ့ ကိုယ္ပူျခင္း၊ အက်ိတ္မ်ားေရာင္ျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားျဖစ္တတ္သည့္ ေရာဂါကို ျဖစ္ေစေသာEbstein-Barr Virus

- အသည္းေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အသည္းေရာင္ေရာဂါဗိုင္းရပ္(စ္) ဘီပိုး၊ စီပိုး (HBV, HCV)

- အဖုအက်ိတ္မ်ားျဖစ္ေစေသာ Human Papilloma Virus (HPV)

- ေသြးကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ HTLV

- HIV

ဒါေတြကိုေတာ့ထပ္မရွင္းေတာ့ပါဘူး။ ဘီပိုး၊ စီပိုး နဲ ့အိပ္(ခ်္)အိုင္ဗီပိုးေတြကေတာ့ အေတာ္မ်ားမ်ား သိျပီးၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၄) ေဟာ္မုန္းမ်ား။ ေဟာ္မုန္းေတြဟာလဲ ရင္သားကင္ဆာ၊ သားအိမ္ကင္ဆာ၊ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ၊ သားဥကင္ဆာ၊ သရက္ရြက္ကင္ဆာ၊ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ စတဲ့ကင္ဆာေရာဂါေတြကို ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာေတာ့

- ရာသိီဦး ေစာျခင္း (Early menarche)

- ေသြးဆံုးေနာက္က်ျခင္း (late menopause)

- သားသမီးမရျခင္း

- ငယ္ရြယ္စဥ္ အိမ္ေထာင္က်ျခင္း

- ကာလရွည္ၾကာစြာ တားေဆးမ်ားသံုးျခင္း

- ကိုယ္၀န္မၾကာခဏပ်က္က်ျခင္း

- ေဟာ္မုန္းႏွင့္ကုသျခင္း (Hormone Replacement Therapy) စတာေတြဟာ အထက္ပါ ကင္ဆာေရာဂါ ေတြနဲ ့ပက္သက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြျဖစ္ပါတယ္။

(၅) မ်ိဳးရုိးလိုက္ျခငး္။ ကင္ဆာေရာဂါဟုယူဆရေသာ အေျခအေနတြင္ ဆရာ၀န္မ်ား ေမးေလ့ရိွေသာ ေမးခြန္းမွာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းထဲတြင္ အလားတူကင္ဆာေရာဂါမ်ိဳးျဖစ္ဖူးသလား ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ မ်ိဳးရုိးလိုက္ျခင္း သည္လည္း ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ုျဖစ္စဥ္တြင္ ၁၀%ထိပက္သက္မွ ုရွိသည္။ မ်ဳိးရုိးလိုက္ေသာ ကင္ဆာ ေရာဂါမ်ား၏ ထူးျခားခ်က္မွာ အသက္ငယ္စဥ္မွာပင္စတင္ျဖစ္ပြားျခင္း၊ ပထမအဆင့္ပက္သက္ေသာ ေဆြမ်ဳိး (ဥပမာ-အေဖ၊အေမ၊ေမာင္ႏွမ)တြင္ ကင္ဆာျဖစ္ဖူးျခင္း၊ ဒုတိယအဆင့္ပက္သက္ေသာေဆြမ်ဳိး ႏွစ္ဦးထက္ မနည္းတြင္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ဖူးျခင္း၊ အသက္ရွင္မွ ု ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေကာင္းျခင္းတိုု ့ ျဖစ္သည္။

(၆) ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္းေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ ေသြးႏွင့္ဆိုင္ေသာ ကင္ဆာမ်ား၊ သိုင္းရြိဳက္ကင္ဆာ၊ အစာျပြန္ကင္ဆာစတဲ့ ေ၇ာဂါေတြကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ကမာၻမွာ ထင္ရွားတဲ့ ဥပမာေတြကေတာ့ ဟီရုိရွီးမား၊ နာဂါစကီအႏုျမဴဗံုးက်ဲမွ ု၊ ရုရွား ခ်ီႏုိဘီး(လ္)စကာရားအႏုျမဴဓါတ္ေပါင္းဖို မေတာ္တဆမွ ုေတြပါ။ ထိုသို ့ေသာ လူအေျမာက္အျမားျဖစ္ပြားေစေသာ အႏုျမဴွဓါတ္ေ၇ာင္ျခည္မ်ဳိးသာမက ဓါတ္ေရာင္သင့္ေစေသာ ကုသမွ ုမ်ားသည္လည္း ကင္ဆာျဖစ္ေစႏုိင္မွ ုကို တိုးပြားေစသည္။

(၇) ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမွ ုမ်ား။ ကားအိတ္ေဇာ၊ စက္ရုံမ်ားမွထြက္ေသာဓါတ္ေငြ ့ မ်ားသည္ အသက္ရႉ လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားေစသည္။ ဓါတုေဗဒစက္ရုံမ်ား၊ အထည္စက္ရုံမ်ား၊ သတၱဳစက္ရုံမ်ားမွ စြန္ ့ပစ္ပစၥည္းမ်ားကို သန္ ့ စင္ျခင္းမရွိဘဲ (သို ့) သန္ ့စင္မွ ုအဆင့္အတန္းမျပည့္ဘဲ ျမစ္၊ ေခ်ာင္းမ်ားသို ့စြန္ ့ပစ္ျခင္း သည္လည္း လူအေျမာက္အျမားကို ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းအရာတစ္ခု ျဖစ္သည္။

(၈) ကာလရွည္စြာေနေလာင္ခံျခင္း။ အေရျပားကင္ဆာမ်ား၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းျဖစ္သည္။ အေနာက္ နိုင္ငံမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားေသာေရာဂါ ျဖစ္သည္။ ရင္သားကင္ဆာ၊ ေသြးကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြႏွင့္လည္း ဆက္စပ္သည္ ဟုဆိုၾကသည္။

(၉) အရက္။ အသည္းကင္ဆာ၊ အစာလမ္းေၾကာင္းကင္ဆာမ်ား၏ လက္သည္တရားခံတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အယ္(လ္)ကိုေဟာပါ၀င္မွ ု၊ ေသာက္သံုးမွ ုပမာဏ ႏွင့္ ကာလၾကာရွည္မွ ုတို ့မွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္ အခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ ကာ(လ္)ဗာေဒါ့(စ္) ဟူသည့္ ပန္းသီးဘရမ္ဒီ ကိုေသာက္ေလ့ေသာက္ထရွိေသာ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံေျမာင္ပိုင္းတြင္ အစာျပြန္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ုမွာ စပ်စ္၀ိုင္ေသာက္ေလ့ရိွေသာ ေတာင္ပိုင္းထက္ အဆမတန္ပိုမိုမ်ားျပားသည္ကို ေတြ ့ရွိရသည္။

အဆိုပါအခ်က္မ်ားမွာ ေယဘုယ်အျဖစ္မ်ားေသာ အခ်က္မ်ားျဖစ္ျပီး ကင္ဆာေရာဂါအမ်ဳိးအစားအလိုက္ သီးျခားအခ်က္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ မည္သို ့ဆိုေစ မိမိ၏ ေနထိုင္စားေသာက္မွ ုစတိုင္(လ္)ကို အကဲဲျဖတ္ ႏိုင္ေလာက္ျပီဟု ယူဆပါသည္။ ကင္ဆာေရာဂါမျဖစ္ပြားေအာင္ ရာႏွ ုန္းျပည့္ မဟုတ္ေသာ္လည္း အတတ္ ႏိုင္ဆံုး မည္သို ့ ကာကြယ္ႏိုင္သည္ကို သိရွိႏိုင္ျပီဟု ယူဆပါသည္။

Read More...

Collapse...