စာဖတ္သူ ဘိုဘို အေမးရွိလာလို႔ ကိုယ္တိုင္ မေတြ႕ဖူး၊ မကုဖူး(ေသး)တဲ႔ ေရာဂါအေၾကာင္း ရွာေဖြဖတ္ရႈၿပီး ပို႔စ္တင္လိုက္ပါတယ္။ အမ်ားအတြက္ အက်ိဳး ရွိေစလိမ္႔မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ ပါတယ္။
္လူႀကီးေတြမွာ ျဖစ္တဲ႔ အာရံုမစိုက္ႏိုင္တဲ႔ ေရာဂါ (Adult Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) ဟာ ကေလးေတြမွာ ျဖစ္တဲ႔ ADHD ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ေတာ္ေတာ္တူပါတယ္။ ေဒါက္တာ ဇင္သူ ေရးၿပီးသားမို႔ သူ႔စာကိုပဲ ဒီမွာ ၫႊန္းလိုက္ပါတယ္။
အတိုခ်ဳပ္ နည္းနည္း ျပန္ေကာက္ရရင္ေတာ႔ အဓိက လကၡဏာေတြမွာ
ကေလးေတြမွာ ဒီေရာဂါကို ေရာဂါအေနနဲ႔ သတိျပဳ ရွာေဖြ၊ လက္ခံကုသႏႈန္း ျမင္႔မားေပမယ္႔ လူႀကီးေတြမွာေတာ႔ ဒီလို မျဖစ္ေသးပါဘူး။ ဒီေရာဂါရွိတဲ႔ ကေလးေတြဟာ အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေလ်ာ႔ပါးလာတယ္ ဆိုေသာ္ျငား၊ သူတို႔အားလံုး လူငယ္လူလတ္ပိုင္း ေရာက္တာနဲ႔ ဒီေရာဂါ လံုး၀ အရွင္းေပ်ာက္သြားတယ္ ဆိုတဲ႔ သာဓက မရွိပါဘူး။ ဆိုလိုတာက ေရာဂါလကၡဏာတခ်ိဳ႕ က်န္ေနႏိုင္ၿပီး လူနာရဲ႕ ေန႔စဥ္ လူမႈဘ၀၊ အလုပ္အကိုင္ စတာေတြမွာ အေႏွာက္အယွက္ေပး၊ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။
လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ႏွစ္ေလာက္က ထုတ္ေ၀ခဲ႔တဲ႔ ေပါင္းခ်ဳပ္သုေတသန (Meta-analysis) စာတမ္းတစ္ေစာင္အရ ADHD ေရာဂါရွင္ ကေလးေတြကို အသက္ (၂၅)ႏွစ္မွာ ျပန္စစ္ေဆးၾကည္႔တဲ႔အခါ ၁၅% ခန္႔ဟာ ေရာဂါလကၡဏာအားလံုး ရွိေနေသးၿပီး ၆၅% ကေတာ႔ ေရာဂါလကၡဏာတခ်ိဳ႕ ရွိေနပါေသးသတဲ႔။
ADHD ေရာဂါရွင္ လူႀကီးေတြမွာ ဂနာမၿငိမ္ဘဲ အျမဲတမ္း လႈပ္ရြေနျခင္း (Hyperactivity) ဟာ ကေလးဘ၀က ခႏၶာကိုယ္ လႈပ္ရြေနတာမ်ိဳးထက္ မိမိဖာသာ ခံစားရတဲ႔ စိတ္ထဲက ဂနာမၿငိမ္တာမ်ိဳး၊ စိတ္ကုိ ေလွ်ာ႔ဖို႔ရာ ခက္ခဲတာမ်ိဳး၊ ၿငိမ္ၿငိမ္ေလး ေနရရင္ စိတ္ညစ္လာတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါသတဲ႔။
အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း (Inattention) ဆိုရင္လည္း အေသးစိတ္ေလးေတြကို အာရံုစိုက္မရတာမ်ိဳး၊ စာတစ္ေၾကာင္းတစ္ပုဒ္ကို အခါခါ ျပန္ဖတ္ေနရတာမ်ိဳး၊ လုပ္စရာ ကိစၥ ဆံုစရာ ခ်ိန္းဆိုခ်က္ေတြကို ေမ႔တတ္တာမ်ိဳး၊ ပစၥည္းေတြ ခဏခဏ ေပ်ာက္၊ စကားေျပာလက္စ အစေပ်ာက္သြားတတ္တာမ်ိဳး တို႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေတြးေတြကလည္း ဟိုေရာက္ဒီေရာက္ အျမဲပဲ ေယာက္ယက္ခတ္လို႔။ ဘာကိစၥပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ၿပီးေအာင္ မလုပ္ႏိုင္၊ ျပႆနာဆိုလည္း မေျဖရွင္းႏိုင္၊ အခ်ိန္နဲ႔လည္း မၿပီးဆိုေတာ႔ အလုပ္မွာ ဘယ္အဆင္ေျပပါ႔မလဲ။ စိတ္ကလည္း က်သြားလိုက္၊ တက္ႂကြႏိုးၾကားလိုက္နဲ႔ တစ္ခါတေလဆို ေဒါသေပါက္ကြဲတာမ်ိဳးေတာင္ ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဒီလို ျဖစ္ေတာ႔ လူေတြ (မိသားစု၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း၊ ခ်စ္သူ) နဲ႔ ဆက္ဆံေရးပါ ထိခိုက္လာတာေပါ႔။
လွ်ပ္တပ်က္ စိတ္ကူးေပၚရာ မစဥ္းစား၊ အႏၲရာယ္ကို မမႈပဲ လုပ္ကိုင္တတ္တဲ႔ (Impulsivity) အက်င္႔ေၾကာင္႔ လူအမ်ားနဲ႔တြဲၿပီး လုပ္ရတဲ႔ အလုပ္ေတြမွာ ျပႆနာ ေပၚႏိုင္ပါတယ္။ က်ားမ ဆက္ဆံေရး Relationship ကိုလည္း မစဥ္းမစား စိတ္ထဲေပၚရာ ခုေတြ႕ခုတြဲ ခုျပတ္ လုပ္တတ္ပါတယ္။ ဘယ္အရာကိုမွ အေလးအနက္ မစဥ္းစားပဲ ေပါ႔ေပါ႔ဆဆ ကေမ်ာေသာပါး ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ိဳး ခ်တတ္ပါတယ္။
ဒါမ်ိဳး တို႔လည္း ျဖစ္တာပဲ၊ ဒါကို ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ရမွာလား-လို႔ ေမးစရာ ရွိပါတယ္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာေတြကို ကၽြန္မတို႔၊ စာဖတ္သူတို႔လည္း ရံဖန္ရံခါ ၾကံဳတတ္ ျဖစ္တတ္တာပါပဲ။ ေရာဂါရွင္ေတြမွာေတာ႔ ဒီလကၡဏာေတြဟာ ေန႔စဥ္ေတြ႕ၾကံဳေနရတာ ျဖစ္ၿပီး၊ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း စိတ္ညစ္ရ၊ သူတို႔ ပတ္၀န္းက်င္ကလူေတြလည္း စိတ္ညစ္ရနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ အလုပ္အကိုင္ေတြကိုပါ ထိခိုက္ေလာက္တဲ႔အထိ ျဖစ္တာပါ။ အတိုင္းအတာအားျဖင္႔ အမ်ားႀကီး ပိုဆိုးတာေပါ႔။
Adult ADHD ဟာ မသိလို႔ မကုမိတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြဟာ ျပင္ပလူနာဌာနမွာ လာျပတံုး ေပၚခ်င္မွလည္း ေပၚပါမယ္။ ဆရာ၀န္က ဒီေရာဂါနဲ႔ ထိေတြ႕မႈ နည္းရင္လည္း သံသယထားမႈ (high index of suspicion) မရွိေတာ႔ လြတ္သြားတတ္ပါတယ္။ ေရာဂါရဲ႕ သေဘာကိုက လကၡဏာေတြဟာ ကေလးအသက္ (၇)ႏွစ္ မတိုင္မီကတည္းက ေပၚတာမို႔ ငယ္ငယ္ကတည္းက တစ္သက္လံုး ဒီလိုပဲ ဆိုၿပီး သူ႕သဘာ၀ပဲေလ-လို႔ သတ္မွတ္လိုက္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို မသိလိုက္၊ မကုမိလိုက္တဲ႔အခါ သို႔မဟုတ္ တျခားေရာဂါ (ဥပမာ စိတ္ႂကြစိတ္က်ေရာဂါ၊ စိတ္ပူပန္ ဂနာမၿငိမ္တဲ႔ ေရာဂါ၊ လူရည္လူေသြး မူကြဲ ပံုမမွန္တဲ႔ ေရာဂါ စသည္) အျဖစ္ ကုမိတဲ႔အခါ လူနာမွာ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာျခင္း မရွိတဲ႔အျပင္ ပိုလို႔ေတာင္ စိတ္ပင္ပန္းရပါေသးတယ္။ ေဆးကုေပမယ္႔ မေပ်ာက္ဘူး ဆိုၿပီး စိတ္ပိုညစ္တာေပါ႔။ အဲဒီလိုနဲ႔ပဲ တခ်ိဳ႕ေသာ ေရာဂါသည္ေတြဟာ အရက္၊ မူးယစ္ေဆး စသည္တို႔ကို သံုးစြဲလာတယ္။ ေဆးမွန္မွန္ကန္ကန္နဲ႔ မကုရေတာ႔ သူတို႔ရဲ႕ အျပဳအမူေတြကလည္း ပိုဆိုးလာၿပီး လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ ပဋိပကၡေတြ ပိုျဖစ္လာတတ္ၾကပါတယ္။
ေလာေလာလတ္လတ္ ထြက္လာတဲ႔ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ ဆယ္ႏိုင္ငံ ပါ၀င္ခဲ႔တဲ႔ သုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္အရ သုေတသန ျပဳခဲ႔တဲ႔ လူဦးေရေပါင္းရဲ႕ ၃.၅% ဟာ Adult ADHD ေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိတယ္လို႔ ေတြ႕ရပါတယ္။ သူတို႔ေတြဟာ ေရာဂါမရွိသူေတြနဲ႔စာရင္ တစ္ႏွစ္ ပ်မ္းမွ်ျခင္း အလုပ္မွ ပ်က္ကြက္ရက္ (၂၂)ရက္ ပိုတယ္လို႔လည္း ေတြ႕ရပါသတဲ႔။ ကုန္ထုတ္စြမ္းအား ေလ်ာ႔က်ေစတဲ႔ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ အလုပ္ရွင္ေတြ၊ အစိုးရေတြ သတိထားသင္႔ေၾကာင္း၊ ဒီေရာဂါကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေဆးကုသသင္႔ေၾကာင္း သုေတသနစာတမ္းရွင္မ်ားက တုိက္တြန္းထားပါတယ္။
ေဆးပညာပိုင္းအရ ေျပာရရင္ေတာ႔ ခုေနာက္ပိုင္း အေထြေထြ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္မ်ား (General Adult Psychiatrists) ကို Adult ADHD အေၾကာင္း ပိုသတိေပး ေဆြးေႏြးလာၾကပါတယ္။ ငယ္ငယ္တံုးက ကေလးစိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ ႀကီးၾကပ္မႈနဲ႔ လံႈ႕ေဆာ္ေဆး (stimulants) ေတြ ေသာက္ခဲ႔ရတဲ႔ ကေလးေတြ လူငယ္လူလတ္ပိုင္း ေရာက္လာတဲ႔အခါ ေဆး ဆက္ေသာက္ရဖို႔ အလားအလာ မ်ားပါတယ္။ အဲသလို ငယ္ငယ္က ေရာဂါ ရွာမရခဲ႔တဲ႔ ေရာဂါရွင္ေတြဟာ အသက္ႀကီးမွ အထက္ပါ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ စိတ္ေရာဂါအထူးကုေတြဆီ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေရာက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ေရာဂါရွာေတြ႕ (diagnosis ရ) သြားရင္ ေဆးကုႏိုင္ၿပီေပါ႔။
ေဆးေတြက ဦးေႏွာက္ထဲက မညီမွ်တဲ႔ ဓာတုပစၥည္းေတြကို ၫိႇႏိႈင္းေပးပါတယ္။ စြဲတတ္တဲ႔ သဘာ၀ရွိလို႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ တိုင္ပင္ၿပီးမွ စီစဥ္တာ ေကာင္းပါတယ္။ ေဆးအျပင္ brief structured psychotherapy (ဥပမာ- Cognitive Behaviour Therapy) ဟာလည္း ထိေရာက္တယ္လို႔ တခ်ိဳ႕ သုေတသနျပဳခ်က္ေတြက ဆိုပါတယ္။ အျပဳအမူပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမႈဆက္ဆံေရးပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲသင္႔တာေတြကို အမူအက်င္႔နဲ႔ဆိုင္တဲ႔ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြ လုပ္ခိုင္းၿပီး ကုသတာပါ။ ေနာက္ထပ္ ေလ႔လာမႈ၊ သုေတသနေတြ လုပ္ဖို႔ေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ လိုအပ္ပါေသးတယ္။
ျမန္မာလူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။
္လူႀကီးေတြမွာ ျဖစ္တဲ႔ အာရံုမစိုက္ႏိုင္တဲ႔ ေရာဂါ (Adult Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) ဟာ ကေလးေတြမွာ ျဖစ္တဲ႔ ADHD ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ေတာ္ေတာ္တူပါတယ္။ ေဒါက္တာ ဇင္သူ ေရးၿပီးသားမို႔ သူ႔စာကိုပဲ ဒီမွာ ၫႊန္းလိုက္ပါတယ္။
အတိုခ်ဳပ္ နည္းနည္း ျပန္ေကာက္ရရင္ေတာ႔ အဓိက လကၡဏာေတြမွာ
(၁)အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း (Inattention)တို႔ ပါ၀င္ပါတယ္။
(၂)ဂနာမျငိမ္ဘဲ အျမဲတမ္း လႈပ္ရြေနျခင္း (Hyperactivity)
(၃)လွ်ပ္တပ်က္ စိတ္ကူးေပၚရာ မစဥ္းစား၊ အႏၲရာယ္ကို မမႈပဲ လုပ္ကိုင္တတ္ျခင္း (Impulsivity)
ကေလးေတြမွာ ဒီေရာဂါကို ေရာဂါအေနနဲ႔ သတိျပဳ ရွာေဖြ၊ လက္ခံကုသႏႈန္း ျမင္႔မားေပမယ္႔ လူႀကီးေတြမွာေတာ႔ ဒီလို မျဖစ္ေသးပါဘူး။ ဒီေရာဂါရွိတဲ႔ ကေလးေတြဟာ အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေလ်ာ႔ပါးလာတယ္ ဆိုေသာ္ျငား၊ သူတို႔အားလံုး လူငယ္လူလတ္ပိုင္း ေရာက္တာနဲ႔ ဒီေရာဂါ လံုး၀ အရွင္းေပ်ာက္သြားတယ္ ဆိုတဲ႔ သာဓက မရွိပါဘူး။ ဆိုလိုတာက ေရာဂါလကၡဏာတခ်ိဳ႕ က်န္ေနႏိုင္ၿပီး လူနာရဲ႕ ေန႔စဥ္ လူမႈဘ၀၊ အလုပ္အကိုင္ စတာေတြမွာ အေႏွာက္အယွက္ေပး၊ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။
လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ႏွစ္ေလာက္က ထုတ္ေ၀ခဲ႔တဲ႔ ေပါင္းခ်ဳပ္သုေတသန (Meta-analysis) စာတမ္းတစ္ေစာင္အရ ADHD ေရာဂါရွင္ ကေလးေတြကို အသက္ (၂၅)ႏွစ္မွာ ျပန္စစ္ေဆးၾကည္႔တဲ႔အခါ ၁၅% ခန္႔ဟာ ေရာဂါလကၡဏာအားလံုး ရွိေနေသးၿပီး ၆၅% ကေတာ႔ ေရာဂါလကၡဏာတခ်ိဳ႕ ရွိေနပါေသးသတဲ႔။
ADHD ေရာဂါရွင္ လူႀကီးေတြမွာ ဂနာမၿငိမ္ဘဲ အျမဲတမ္း လႈပ္ရြေနျခင္း (Hyperactivity) ဟာ ကေလးဘ၀က ခႏၶာကိုယ္ လႈပ္ရြေနတာမ်ိဳးထက္ မိမိဖာသာ ခံစားရတဲ႔ စိတ္ထဲက ဂနာမၿငိမ္တာမ်ိဳး၊ စိတ္ကုိ ေလွ်ာ႔ဖို႔ရာ ခက္ခဲတာမ်ိဳး၊ ၿငိမ္ၿငိမ္ေလး ေနရရင္ စိတ္ညစ္လာတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါသတဲ႔။
အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း (Inattention) ဆိုရင္လည္း အေသးစိတ္ေလးေတြကို အာရံုစိုက္မရတာမ်ိဳး၊ စာတစ္ေၾကာင္းတစ္ပုဒ္ကို အခါခါ ျပန္ဖတ္ေနရတာမ်ိဳး၊ လုပ္စရာ ကိစၥ ဆံုစရာ ခ်ိန္းဆိုခ်က္ေတြကို ေမ႔တတ္တာမ်ိဳး၊ ပစၥည္းေတြ ခဏခဏ ေပ်ာက္၊ စကားေျပာလက္စ အစေပ်ာက္သြားတတ္တာမ်ိဳး တို႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေတြးေတြကလည္း ဟိုေရာက္ဒီေရာက္ အျမဲပဲ ေယာက္ယက္ခတ္လို႔။ ဘာကိစၥပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ၿပီးေအာင္ မလုပ္ႏိုင္၊ ျပႆနာဆိုလည္း မေျဖရွင္းႏိုင္၊ အခ်ိန္နဲ႔လည္း မၿပီးဆိုေတာ႔ အလုပ္မွာ ဘယ္အဆင္ေျပပါ႔မလဲ။ စိတ္ကလည္း က်သြားလိုက္၊ တက္ႂကြႏိုးၾကားလိုက္နဲ႔ တစ္ခါတေလဆို ေဒါသေပါက္ကြဲတာမ်ိဳးေတာင္ ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဒီလို ျဖစ္ေတာ႔ လူေတြ (မိသားစု၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း၊ ခ်စ္သူ) နဲ႔ ဆက္ဆံေရးပါ ထိခိုက္လာတာေပါ႔။
လွ်ပ္တပ်က္ စိတ္ကူးေပၚရာ မစဥ္းစား၊ အႏၲရာယ္ကို မမႈပဲ လုပ္ကိုင္တတ္တဲ႔ (Impulsivity) အက်င္႔ေၾကာင္႔ လူအမ်ားနဲ႔တြဲၿပီး လုပ္ရတဲ႔ အလုပ္ေတြမွာ ျပႆနာ ေပၚႏိုင္ပါတယ္။ က်ားမ ဆက္ဆံေရး Relationship ကိုလည္း မစဥ္းမစား စိတ္ထဲေပၚရာ ခုေတြ႕ခုတြဲ ခုျပတ္ လုပ္တတ္ပါတယ္။ ဘယ္အရာကိုမွ အေလးအနက္ မစဥ္းစားပဲ ေပါ႔ေပါ႔ဆဆ ကေမ်ာေသာပါး ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ိဳး ခ်တတ္ပါတယ္။
ဒါမ်ိဳး တို႔လည္း ျဖစ္တာပဲ၊ ဒါကို ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ရမွာလား-လို႔ ေမးစရာ ရွိပါတယ္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာေတြကို ကၽြန္မတို႔၊ စာဖတ္သူတို႔လည္း ရံဖန္ရံခါ ၾကံဳတတ္ ျဖစ္တတ္တာပါပဲ။ ေရာဂါရွင္ေတြမွာေတာ႔ ဒီလကၡဏာေတြဟာ ေန႔စဥ္ေတြ႕ၾကံဳေနရတာ ျဖစ္ၿပီး၊ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း စိတ္ညစ္ရ၊ သူတို႔ ပတ္၀န္းက်င္ကလူေတြလည္း စိတ္ညစ္ရနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ အလုပ္အကိုင္ေတြကိုပါ ထိခိုက္ေလာက္တဲ႔အထိ ျဖစ္တာပါ။ အတိုင္းအတာအားျဖင္႔ အမ်ားႀကီး ပိုဆိုးတာေပါ႔။
Adult ADHD ဟာ မသိလို႔ မကုမိတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြဟာ ျပင္ပလူနာဌာနမွာ လာျပတံုး ေပၚခ်င္မွလည္း ေပၚပါမယ္။ ဆရာ၀န္က ဒီေရာဂါနဲ႔ ထိေတြ႕မႈ နည္းရင္လည္း သံသယထားမႈ (high index of suspicion) မရွိေတာ႔ လြတ္သြားတတ္ပါတယ္။ ေရာဂါရဲ႕ သေဘာကိုက လကၡဏာေတြဟာ ကေလးအသက္ (၇)ႏွစ္ မတိုင္မီကတည္းက ေပၚတာမို႔ ငယ္ငယ္ကတည္းက တစ္သက္လံုး ဒီလိုပဲ ဆိုၿပီး သူ႕သဘာ၀ပဲေလ-လို႔ သတ္မွတ္လိုက္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို မသိလိုက္၊ မကုမိလိုက္တဲ႔အခါ သို႔မဟုတ္ တျခားေရာဂါ (ဥပမာ စိတ္ႂကြစိတ္က်ေရာဂါ၊ စိတ္ပူပန္ ဂနာမၿငိမ္တဲ႔ ေရာဂါ၊ လူရည္လူေသြး မူကြဲ ပံုမမွန္တဲ႔ ေရာဂါ စသည္) အျဖစ္ ကုမိတဲ႔အခါ လူနာမွာ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာျခင္း မရွိတဲ႔အျပင္ ပိုလို႔ေတာင္ စိတ္ပင္ပန္းရပါေသးတယ္။ ေဆးကုေပမယ္႔ မေပ်ာက္ဘူး ဆိုၿပီး စိတ္ပိုညစ္တာေပါ႔။ အဲဒီလိုနဲ႔ပဲ တခ်ိဳ႕ေသာ ေရာဂါသည္ေတြဟာ အရက္၊ မူးယစ္ေဆး စသည္တို႔ကို သံုးစြဲလာတယ္။ ေဆးမွန္မွန္ကန္ကန္နဲ႔ မကုရေတာ႔ သူတို႔ရဲ႕ အျပဳအမူေတြကလည္း ပိုဆိုးလာၿပီး လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ ပဋိပကၡေတြ ပိုျဖစ္လာတတ္ၾကပါတယ္။
ေလာေလာလတ္လတ္ ထြက္လာတဲ႔ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ ဆယ္ႏိုင္ငံ ပါ၀င္ခဲ႔တဲ႔ သုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္အရ သုေတသန ျပဳခဲ႔တဲ႔ လူဦးေရေပါင္းရဲ႕ ၃.၅% ဟာ Adult ADHD ေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိတယ္လို႔ ေတြ႕ရပါတယ္။ သူတို႔ေတြဟာ ေရာဂါမရွိသူေတြနဲ႔စာရင္ တစ္ႏွစ္ ပ်မ္းမွ်ျခင္း အလုပ္မွ ပ်က္ကြက္ရက္ (၂၂)ရက္ ပိုတယ္လို႔လည္း ေတြ႕ရပါသတဲ႔။ ကုန္ထုတ္စြမ္းအား ေလ်ာ႔က်ေစတဲ႔ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ အလုပ္ရွင္ေတြ၊ အစိုးရေတြ သတိထားသင္႔ေၾကာင္း၊ ဒီေရာဂါကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေဆးကုသသင္႔ေၾကာင္း သုေတသနစာတမ္းရွင္မ်ားက တုိက္တြန္းထားပါတယ္။
ေဆးပညာပိုင္းအရ ေျပာရရင္ေတာ႔ ခုေနာက္ပိုင္း အေထြေထြ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္မ်ား (General Adult Psychiatrists) ကို Adult ADHD အေၾကာင္း ပိုသတိေပး ေဆြးေႏြးလာၾကပါတယ္။ ငယ္ငယ္တံုးက ကေလးစိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ ႀကီးၾကပ္မႈနဲ႔ လံႈ႕ေဆာ္ေဆး (stimulants) ေတြ ေသာက္ခဲ႔ရတဲ႔ ကေလးေတြ လူငယ္လူလတ္ပိုင္း ေရာက္လာတဲ႔အခါ ေဆး ဆက္ေသာက္ရဖို႔ အလားအလာ မ်ားပါတယ္။ အဲသလို ငယ္ငယ္က ေရာဂါ ရွာမရခဲ႔တဲ႔ ေရာဂါရွင္ေတြဟာ အသက္ႀကီးမွ အထက္ပါ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ စိတ္ေရာဂါအထူးကုေတြဆီ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေရာက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ေရာဂါရွာေတြ႕ (diagnosis ရ) သြားရင္ ေဆးကုႏိုင္ၿပီေပါ႔။
ေဆးေတြက ဦးေႏွာက္ထဲက မညီမွ်တဲ႔ ဓာတုပစၥည္းေတြကို ၫိႇႏိႈင္းေပးပါတယ္။ စြဲတတ္တဲ႔ သဘာ၀ရွိလို႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ တိုင္ပင္ၿပီးမွ စီစဥ္တာ ေကာင္းပါတယ္။ ေဆးအျပင္ brief structured psychotherapy (ဥပမာ- Cognitive Behaviour Therapy) ဟာလည္း ထိေရာက္တယ္လို႔ တခ်ိဳ႕ သုေတသနျပဳခ်က္ေတြက ဆိုပါတယ္။ အျပဳအမူပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမႈဆက္ဆံေရးပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲသင္႔တာေတြကို အမူအက်င္႔နဲ႔ဆိုင္တဲ႔ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြ လုပ္ခိုင္းၿပီး ကုသတာပါ။ ေနာက္ထပ္ ေလ႔လာမႈ၊ သုေတသနေတြ လုပ္ဖို႔ေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ လိုအပ္ပါေသးတယ္။
ျမန္မာလူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။
Reference
- Asherson, P., Craddock, B., Taylor, E. (2007) 'Adult attention-deficit hyperactivity disorder: recognition and treatment in General Adult Psychiatry' , British Journal of Psychiatry, 190; 4-5.
- De Graaf, R. et al (2008) 'Prevalence and effects of Adult attention-deicit/ hyperactivity disorder (ADHD) on the performance of workers: results fromthe WHO World Mental Health Surver Initiatives, Occupational and Environmental Medicine;65:835-842.