ေရာဂါေ၀ဒနာမွာ ျပင္းထန္ေသာ္လည္း အစားအစာမ်ားကို အတန္အသင့္ ဆင္ျခင္ျခင္းအားျဖင့္ ေရွာင္ရွား နိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ားထဲမွ တစ္ခုကို တင္ျပခ်င္ပါသည္။
၄င္းေရာဂါမွာ အစားအေသာက္မ်ားကို က်က္ေအာင္ မခ်က္ျခင္း သို႕မဟုတ္ အသားစိမ္း၊ ငါးစိမ္းမ်ားကို စားျခင္းမွ တဆင္႔ ျဖစ္ေပၚတတ္ေသာ ေရာဂါတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။ထိုေရာဂါ ျဖစ္ပြားလာျပီ ဆိုပါလွ်င္ ထင္ရွားေသာ ေရာဂါလကၡဏာ တစ္ခုမွာ ေရာဂါျဖစ္ပြားသည့္ ေနရာ ေပၚမူတည္၍ အေရျပားေအာက္တြင္ ေရြ႕ရွားနိုင္ေသာ အဖုအက်ိတ္ကေလးမ်ား ခႏၶာကိုယ္ တစ္ေနရာရာတြင္ ေပၚလာတတ္ျခင္း၊ အင္ျပင္ထျခင္း၊ ေနမထိ ထိုင္မသာျဖစ္ကာ စိတ္ကို အေနွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစျခင္း ၊ ေယာင္ယမ္းျခင္း၊ အဖုအပိန္႔ ထြက္ေသာ ေနရာမ်ားတြင္ ယားယံျခင္း တခါတရံတြင္ နာက်င္တတ္ျခင္းတို႔မွစ၍ ခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ အေရးႀကီး အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ထိခုိက္နိုင္သည့္ အေပၚတြင္မူတည္ျပီး ျဖစ္ပြားတတ္ေပသည္။
အကယ္၍ ဦးေႏွာက္ကို ထိခုိက္ေစေသာအခါတြင္ ထိခိုက္ေသာ အစိတ္အပိုင္း အေပၚတြင္ မူတည္ျပီး အာရံုေၾကာမ်ား အလုပ္မလုပ္နိုင္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားကာ ထံုက်င္ျခင္း၊ နားမၾကားနိုင္ေတာ့ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ အေျမးပါး ေယာင္ျခင္း၊ ကိုယ္တစ္ပိုင္းေသျခင္း၊ သတိလစ္ေမ့ေျမာျခင္း၊ ေသဆံုးျခင္းတို႔ အထိ ျဖစ္ေစနိုင္ပါသည္။ ထို႕ျပင္ မည္သည့္ ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းတြင္မဆို အလံုးအက်ိတ္မ်ားျဖစ္ေပၚကာ ထိုအဂၤါ၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ေႏွာင့္ေႏွးေစျခင္း၊ ပ်က္စီးေစျခင္းမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။
ထိုေရာဂါသည္ nematode ဟုေခၚေသာ သံလံုးေကာင္ အမ်ဳိးအစားတြင္ ပါ၀င္သည္႕ ကပ္ပါး ေကာင္ငယ္ကေလးေၾကာင့္ ျဖစ္ျပီး ထိုကပ္ပါးေကာင္ကို ၁၈၃၆ ခုနွစ္တြင္ Sir Richard Owen ဆိုသူက လန္ဒန္ၿမိဳ႕ရွိ တိရစာၧန္ဥယ်ာဥ္တြင္းတြင္ ပင္မေသြးလႊတ္ေၾကာ ေပါက္ကာ ေသဆံုးသြားေသာ က်ားငယ္ကေလး၏ အစာအိမ္ အက်ိတ္ထဲမွ စတင္၍ ေတြ႕ရွိခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။
Gnathostomiasis ဟုေခၚေသာ အဆိုပါေရာဂါကို ျဖစ္ပြားေစသည့္ သံလံုးေကာင္ ၏ superfamily မွာ Ganthostomatoidea ျဖစ္ျပီး Fmaily အမည္မွာ Ganthostomatoidea ျဖစ္ကာ Genus မွာ Gnathostoma ျဖစ္ေလသည္။ ၎သည္ မ်ဳိးစိတ္မ်ားစြာ ရွိသည့္အနက္ မ်ဳိးစိတ္တစ္မ်ဳိးျဖစ္ေသာ ခႏၶာကိုယ္တြင္ အဆူးခၽြန္မ်ားစြာ ပါရွိသည့္ Gnathostoma spinagium ကိုသာ အဓိကေတြ႕ရွိရျပီး ထိုင္းနိုင္ငံတြင္ လည္း ထိုမ်ဳိးစိတ္တစ္မ်ဳိးကသာ လူသားတို႕ကို ေရာဂါျဖစ္ေစနိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရေပသည္။
ေယဘူယ်အားျဖင့္ Gnathostomiasis သည္ လူသားမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားေလ႕ မရိွတတ္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ထိုသံလံုးေကာင္သည္ က်ား၊ က်ားသစ္၊ ေၾကာင္၊ ေခြးတို႕၏ အစာအိမ္ နွင့္ အစာမ်ဳိျပြန္တို႕ကို ပင္မမွီတြယ္ေကာင္ အျဖစ္သတ္မွတ္ကာ ေနထိုင္ျပီး သူ၏ သံသရာလည္ပတ္မႈတြင္ cyclop ဟုေခၚေသာ အေကာင္ငယ္မ်ား၊ ငါး ၊ လိပ္၊ ၾကက္၊ ငွက္ နွင့္ အခ်ဳိ႕ေသာ နို႕တိုက္သတၱ၀ါမ်ားကို ယင္းတို႕၏ သားေလာင္း အဆင့္ေပၚမူတည္ျပီး မွီခိုေလ႕ရွိေပသည္။
ယခုေခတ္အခါတြင္ အစားအေသာက္ ပံုစံေျပာင္းလဲလာကာ အသားငါးမ်ားကို မဆင္မျခင္ က်န္းမာေရးနွင့္ မညီညြတ္စြာ စားေသာက္လာၾကျခင္းေၾကာင့္ လူသားမ်ားသည္ ထို သံလံုးေကာင္မ်ား၏ မွီတြယ္ရာ သတၱ၀ါတစ္မ်ဳိး အျဖစ္ မေတာ္တဆ ေရာက္ရွိလာျခင္းျဖစ္သည္။
Gnathostoma သည္ လူသားတြင္ ျဖစ္ပြားေၾကာင္းကို ၁၈၈၉ ခုနွစ္တြင္ Deuntzer ဆုိသူမွ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦး၏ ရင္သားအက်ိတ္မွ ခဲြစိတ္ရယူခ့ဲျပီးလွ်င္ Levinsen မွ ထိုအေကာင္ငယ္ကို အတည္ျပဳနိုင္ခဲ့ေလသည္။ လူသားမ်ားသည္ ထိုကပ္ပါးေကာင္၏ အရြယ္ေရာက္ျပီး တတိယ သားေလာင္း အဆင့္ပါေသာ အစားအစာမ်ားကို မဆင္မျခင္ စားသံုးမိပါလွ်င္ ထိုေရာဂါမ်ားကို ခံစားရမည္ျဖစ္သည္။
ေ၀ဒနာ ခံစားေနရသူမ်ားကို ေလ့လာ ၾကည့္ပါက-
တို႕ကို ေတြ႕ရွိနိုင္ေပသည္။
(၁) ထိုေရာဂါ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ ေနရာမ်ား ျဖစ္သည္႕ အစၥေရး ၊ အိႏၵိယ၊ ဂ်ာဗာ၊ မေလးရွား ထိုင္းနိုင္ငံ စေသာ ေနရာမ်ားတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္ျခင္း။
(၂) ေရာဂါျဖစ္ပြားေသာ ေနရာမ်ားသို႕ သြားေရာက္လည္ပတ္ေသာ သမိုင္းေၾကာင္းရွိျခင္း။
(၃) အသားစိမ္း ၊ ငါးစိမ္းမ်ားကို စားတတ္ေသာ အက်င့္မ်ားရွိျခင္း သို႕မဟုတ္ အသားငါးမ်ားကို မက်က္တက်က္ ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္ျခင္းကို ခံုမင္သူမ်ားျဖစ္ျခင္း
ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ၏ အဓိက ေသာ့ခ်က္မွာ အစားအေသာက္မဆင္ျခင္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ေသာ္လည္း တခါတရံတြင္ အေရျပားကိုေဖာက္ကာ ၀င္တတ္ျခင္း ၊ မိခင္မွတဆင့္ ကူးစက္ျခင္းမ်ားကို ရွားပါးစြာ ေတြ႕ရွိနိုင္ေပသည္။
အကယ္၍ လူသားတစ္ေယာက္တြင္ အဆိုပါ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ခံစားေနရပါလွ်င္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ေသခ်ာစြာ ေလ့လာျခင္း၊ ေနထိုင္ စားေသာက္ေသာ အေလ့အထကို အေသးစိတ္ စူးစမ္းျခင္းမ်ား အျပင္ ေသြးထဲ၌ရွိေသာ Eosinophil ပမာဏကို တိုင္းတာျခင္း၊ ELISA ၊ Immuno blot test စေသာ ေခတ္မွီနည္းစနစ္မ်ားကို အသံုးျပဳဳ၍ သိရွိနိုင္ျခင္း၊ အက်ိတ္ ျဖစ္ပြားရာေနရာ သို႕မဟုတ္ ေရာဂါ ခံစားေနရေသာေနရာမွ ေန၍ ထိုအေကာင္ငယ္ကို ခဲြစိတ္ရယူနိုင္ျခင္းအားျဖင့္ စမ္းစစ္နိုင္ပါသည္။
ထိုအေကာင္ငယ္၏ ထူးျခားခ်က္မွာ ေ၀ဒနာရွင္ တစ္ေယာက္လွ်င္ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ တစ္ေကာင္နႈန္းျဖင့္သာ ေနထိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ သံလံုးေကာင္ျဖစ္ေသာ ထိုေရာဂါသည္ ကုသနိုင္ေသာ ေရာဂါျဖစ္ၿပီး အျခား သံေကာင္မ်ားတြင္ သံုးစဲြနိုင္ေသာ ေဆးတစ္မ်ဳိး ျဖစ္သည့္ Albendazole 400 mg ကို တစ္ခါေသာက္လွ်င္ ၂ လံုးနႈန္းျဖင့္ တစ္ေန႕လွ်င္ ႏွစ္ၾကိမ္က် ေသာက္ကာ ၂ ပတ္ေသာက္သံုးနိုင္ေပသည္။သို႕ေသာ္လည္း တခါတရံတြင္ ေရာဂါျပန္ၾကြျခင္းမ်ားကိုေတြ႕ရွိရေပသည္။ ထိုသို႕ေသာ အခါတြင္ Ivermetin ဟုူေသာ ေဆးကို ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း သံုးစဲြနုိင္ပါသည္။
ျမန္မာျပည္၏ သမိုင္းေၾကာင္းကိုေလ့လာၾကည့္ပါက ၂၀၀၁ ခုနွစ္ ႏွစ္ဦးပိုင္းတြင္ ျမန္မာျပည္သို႕ လာေရာက္လည္ပတ္စဥ္အတြင္း ကိုရီးယား စားေသာက္ဆိုင္တြင္ အသားစိမ္းမ်ားကို စားေသာက္ခဲ့ေသာကိုရီးယားလူမ်ဳိး ၆၀ အနက္ ၃၈ ေယာက္မွာ ၁၀ ပတ္ခန္႕အၾကာတြင္ ၎ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ခံစားခဲ့ၾကသည္ ျဖစ္ရာ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား၏ ထံုးတမ္းစဥ္လာတြင္ အသားစိမ္းငါးစိမ္းမ်ားကို စားသံုးေသာ အေလ့အထမ်ားစြာ မရွိေသာ္လည္း ေနထိုင္မႈ စနစ္ေျပာင္းလဲလာသည္ နွင့္အညီ ျဖစ္ပြားနိုင္ေသာ အလားအလာမ်ား ကိုေတြ႕ရွိရေပသည္။
အသြားမေတာ္ တစ္လွမ္း အစားမေတာ္ တစ္လုတ္ဟူေသာ စကားပံုႏွယ္ မျဖစ္ရေလေအာင္ အစားအစာမ်ားကို က်န္းမာေရးနွင့္ လိုက္ေလ်ာ ညီေထြစြာ ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္လွ်င္ ထို ကပ္ပါးငယ္ေလးေၾကာင့္ ၾကံဳေတြ႕နိုင္မည့္ ကိုယ္က်န္းမာေရး၊ စိတ္က်န္းမာေရး စသည္တို႕ကို ထိခိုက္ေစနိုင္ေသာ ေဘးဆိုးမ်ားကို ကာကြယ္နိုင္မည္ျဖစ္သည္။
မြန္းသက္ပန္ (ေဆး-၁)
Posts
