ဖ်ားနာၿခင္း ( Fever ) အေၾကာင္း
ကမၻာေပၚမွာ လူတိုင္းလူတိုင္း ေမြးစကေန ေသဆံုးတဲ့အခ်ိန္အထိ ဖ်ားနာၿခင္းကို လူတိုင္း ၾကံဳေတြ႔ဖူးၾကမွာပါ ။ ခႏၶာကိုယ္ ကေန လုပ္ေဆာင္ခ်က္အားလံုးဟာ ပံုမွန္ကဆင့္ ေသြဖီလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းဆိုတာ ဟာ လကၡဏာ တစ္ခုအေနနဲ႔ ၀င္ေရာက္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ လူၾကီးေတြမွာ fever ၀င္ၿပီဆိုရင္မ သက္မသာ ခံစားရေလ့ ရွိၿပီး ကိုယ္အပူခ်ိန္ 103' F (39.4 C) ထိ မေရာက္ခင္အထိေတာ့ ဖ်ားၿခင္းဟာ အႏၱရာယ္ သိပ္မရွိ လွပါဘူး ။ လူငယ္ေတြနဲ႔ ေမြးကင္းစကေလးေတြမွာေတာ့ အပူခ်ိန္ေလး နည္းနည္းတက္ၿခင္းမွာေတာင္မွ ၿပင္းထန္ေသာ ပိုး၀င္မႈ (Infection) ၀င္တာေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
ဒါေပမယ့္လည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မ်ားရင္ ေရာဂါ ရဲ႔ ၿပင္းထန္မႈ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အတတ္ေၿပာ လို႔မရပါဘူး ။ သာမန္ဖ်ားနာမႈေလးမွာလည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္အမ်ားၾကီးတက္ႏုိင္သလို ၿပင္းထန္တဲ့ ဖ်ားနာမႈေတြမွာလည္း အပူခ်ိန္နည္းနည္းေလးပဲ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ ပံုမွန္အားၿဖင့္ ရက္အနည္းငယ္ၾကာရင္ ကိုယ္အ ပူခ်ိန္က်သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတရံ ဘာေဆးမွ မေသာက္ပဲ ေနၿခင္းကလည္းပိုၿပီးေကာင္းမြန္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ၿခင္းဆိုတာ သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကေန ၿပင္ပမွ၀င္ေရာက္လာတဲ့ပိုးမႊားေတြကို ၿပန္လည္ တိုက္ထုတ္တဲ့ ၿဖစ္စဥ္ Mechanism တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဖ်ားနာၿခင္း၏ လကၡဏာမ်ား
သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္အၿမင့္မွာ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ Fever ရွိေနပါၿပီ ။ ပံုမွန္ကိုယ္ အပူခ်ိန္ဟာ 98.6'F ( 37 C) ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကို ၿဖစ္ေစတဲ့ ဇစ္ၿမစ္အခ်က္ အလက္ေတြအေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာလည္း ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
- ေခၽြးထြက္မ်ားၿခင္း
- ခ်မ္းတုန္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း
- ၾကြက္သားမ်ားနာၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္း
- ေမာပန္းႏြမ္းနည္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အပူခ်ိန္ေတြအရမ္းၿမင့္တဲ့ 103'F (39.4C ) နဲ႔ 106 ' F (41.1'C ) ၾကားမွာဆိုရင္ေတာ့
- ထင္ေယာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- သတိလစ္ၿခင္း
- ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း
- တက္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္းစသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ရွင္းၿပလို႔မရႏုိင္တဲ့ Unexplained fever ဟာ လူၾကီးေတြ ထက္ပိုၿပီး အၿဖစ္မ်ား ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ဟာ အပူခ်ိန္ 101'F (38.3 C) ထက္ပိုမ်ားလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုေခၚ ဖို႔လိုပါၿပီ ။ အကယ္၍ ေအာက္မွာေဖာ္ၿပထားတဲ့အခ်က္ေတြရွိရင္လည္းဆရာ၀န္ကို ၿပဖို႔လိုပါတယ္ ။
- ၃ လေအာက္ကေလးငယ္တြင္ ဖ်ားနာၿခင္း
- အစာေကၽြးၿခင္း ႏို႔တုိက္ၿခင္းအား ၿငင္းဆန္ေနၿခင္း
- ကိုယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ေနၿခင္း (ဥပမာ ေအာက္ခံ diaper လဲေပးသည့္အခ်ိန္တြင္ ၿပင္းထန္စြာ ကန္ေၾကာက္ ၍ ငိုၿခင္း)
- ကုိယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး မွိန္းေနၿခင္း ( ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ ေအာက္ကေလးေတြမွာ ဒါဟာ ဦးေႏွာက္ အေၿမွးေယာင္ၿခင္း Meningitis ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ Meningitis ဆိုတာ Spinal cord နဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို ကာရံထားတဲ့ အေၿမွးပါး membrane နဲ႔ အရည္ေတြမွာ ပိုး၀င္ၿပီး ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ သင္ရဲ႕ကေလး ငယ္ဟာ meningitis ၿဖစ္ေနတယ္လို႔ သံသယရွိရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ဆီအၿမန္ၿပသဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ ။
- ေမြးကင္းစကေလးငယ္တြင္ ပံုမွန္အပူခ်ိန္ထက္နည္းေနၿခင္း ( 97'F - 36.1 C ထက္ နည္းေနၿခင္း ကိုဆိုလို ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ေတြဖ်ားနာရင္ ခႏၶာကို္ယ္မွာ အပူခ်ိန္ကို ထိမ္းမထားႏုိင္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ပူတာ လည္းၿဖစ္ႏုိင္ သလို ေအးတာလည္းၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ )
အကယ္၍ သင့္ကေလးငယ္ဟာ ခဏခဏ အန္ေနၿပီဆိုရင္ ၊ အပူခ်ိန္ဟာ ရက္ၾကာရွည္ေန ၿပီဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ၿပသတာအေကာင္းဆံုးပါပဲ ။ ဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းနဲ႔အ တူေအာက္ပါ လကၡဏာ မ်ား ပါရွိလာရင္ေတာ့ သတိထားၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
- ေခါင္းအလြန္အမင္းကိုက္ၿခင္း
- လည္ပင္းေရာင္ၿခင္း
- အေရၿပားတြင္အကြက္မ်ားေပၚၿခင္း ၊ ပိုမိုဆိုးရြားလာၿခင္း
- ေတာက္ပေသာ အလင္းေရာင္မ်ားအား ဓါတ္မတည့္ၿခင္း
- လည္ပင္းခိုင္ၿခင္း လည္ပင္းအေရွ႕သို႔ေကြးမရၿခင္း
- စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားၿဖစ္ၿခင္း
- အၿမဲတမ္းအန္ေနၿခင္း
- အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း ၊ ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ၿခင္း
- ဗိုက္ေအာင့္ၿခင္း ၊ ဆီးသြားစဥ္နာက်င္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘာလို႔ ဖ်ားနာၾကသလဲ
သင့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္းမွာ ေၿပာင္းလဲႏုိင္ပါတယ္ ။ မနက္ပိုင္းမွာ အပူခ်ိန္ က်ၿပီး ေန႔လည္နဲ႔ညေနေတြမွာ အပူခ်ိန္မ်ားႏုိင္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုမွန္အပူခ်ိန္ဟာ ၉၇ ဖာရင္ဟိုက္ ကေန ၉၉ ဖာရင္ဟိုက္အတြင္းမွာ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္ ။ လူအခ်ိဳ႔ကေတာ့ ၉၈.၅ ဖာရင္ဟိုက္ ေက်ာ္ရင္ ဖ်ားနာၿပီလို႔ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေသြးဆင္း ခ်ိန္ကာလအတြင္း နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းအၿပင္းအ ထန္လုပ္ေနခ်ိန္ အတြင္းမွာလည္း သင့္ရဲ႕အပူခ်ိန္တက္ႏုိင္တယ္ဆိုတာ မေမ့ပါနဲ႔ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ တဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့
- ဗိုင္းရပ္နဲ႔ ဘတ္တီးရီးယားပိုးမႊားမ်ား၀င္ေရာက္ၿခင္း
- အပူရွပ္ၿခင္း
- ေနပူရွိန္ထဲ အခ်ိန္ၾကာၿမင့္စြာေနၿခင္း
- ေလးဖက္နာ အဆစ္ၿမစ္နာမ်ားရွိၿခင္း
- ကင္ဆာ အဖုအၾကိတ္မ်ားရွိၿခင္း
- အတက္က်ေဆးႏွင့္ေသြးေပါင္က်ေဆး မ်ား ၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေသာက္သံုးေနၿခင္း
- ဆံုဆို႔ၾကက္ညွာ ေမးခိုင္ စသည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးၿခင္း
တခါတရံမွာ ဖ်ားနာၿခင္းဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တယ္ဆိုတာ ခြဲၿခားေနဖို႔မလိုပါဘူး ။ အပူခ်ိန္ ၁၀၁ ဖာရင္ဟိုက္ေက်ာ္ သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ သံုးပတ္ထက္ပိုၿပီးဖ်ားေနရင္ ဒါဟာ ဆရာ၀န္ကလည္း ဘာမွ ေရာဂါဇစ္ၿမစ္ရွာလို႔မရတဲ့ ( Pyrexia of Unknow origin - PUO ) လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္ ။
ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား
ဖ်ားနာၿခင္းရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာေတြထဲမွာ ေရဓါတ္အလြန္အမင္းဆံုးရွံုးၿခင္း ၊ ထင္ေယာင္ထင္မ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ သတိလစ္၍ တက္ၿခင္းစတာေတြၿဖစ္ႏုိင္ပါ့တယ္ ။ အဖ်ားၾကီးၿပီးတက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ Febrile seizures လို႔ေခၚပါ တယ္ ။ တက္တဲ့အခါမွာ သတိလစ္ၿပီးေတာ့ ေၿခလက္ေတြ တုန္ယင္ၿပီးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိိန္မၾကာၿမင့္ေစ ဖို႔ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ကေလးကို အစာအိမ္ကို ၾကမ္းၿပင္ဖက္ထားၿပီး လဲေလ်ာင္းထားပါ ။
- ကေလးအနီးအနားမွ ခၽြန္ထက္ေသာ အရာမ်ားကိုဖယ္ရွားေပးပါ ။
- တင္းၾကပ္ေသာအ၀တ္အစားမ်ားကို ဖယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ကို ဒါဏ္ရာရေစၿခင္းမွ ကာကြယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ရဲ႕ပါးစပ္ထဲကို မည္သည့္အရာမွ မ၀င္ပါေစနဲ႔ ။ တက္ၿခင္းကို ရပ္တန္႔ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ ။
Seizures အမ်ားစုဟာ သူ႔ဘာသာသူ ၿပန္ရပ္သြားတာမ်ားပါတယ္ ။ ကေလးကို တက္ၿပီးၿပီးခ်င္း ၿဖစ္ေစတဲ့မူရင္း ဇစ္ၿမစ္ကိုသိေအာင္ ဆရာ၀န္နဲ႔အၿမန္ၿပသဖို႔လိုပါတယ္ ။ တက္တာဟာ ၁၀ မိနစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အေရးေပၚ ေခၚ ဖို႔လိုေနပါၿပီ ။
စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား
ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ပိုး၀င္ၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္တာလား သာမန္ လား ဆိုတာ ခြဲၿခားပါလိမ့္မယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးစစ္တာေလာက္ေတာ့လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ သံုးပတ္ ထက္ေက်ာ္ ၿပီးေငြ႔ေငြ႔ေလးဖ်ားေနတယ္ ၿပီးေတာ့ ဘာလကၡဏာမွလည္းမရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးလုပ္ ရမွာကေတာ့ ေသြးစစ္တာနဲ႔ ဓါတ္မွန္၇ိုက္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
အဖ်ားအနည္းငယ္ပဲရွိတယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလွ်င္စလို ခ်ပစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာေတြၿပၿပီး အဖ်ားၾကာရွည္မွသာလွ်င္ ေရာဂါရဲ႕ ဇစ္ၿမစ္ကို သိဖို႔ ခက္ခဲေလ့ရွိပါတယ္ ။ ကၽြမ္းက်င္ သူေတြကေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလြန္အမင္းခ်ပစ္ၿခင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကလည္း ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစၿပီး တၿခား အသက္ရွုလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာပိုး၀င္တာေတြကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ အဖ်ားအရမ္းၾကီးရင္ေတာ့ ေအာက္ပါေဆးေတြကို သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္ ။
- ပါရာစီတေမာ ၊ ibuprofen ( ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ သံုးစြဲသင့္ပါတယ္ ၊ အမ်ားၾကီးေသာက္ သံုးၿခင္း ကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္ ။ ပါရာစီတေမာကို အမ်ားၾကီးေသာက္သံုးၿခင္းနဲ႔ ေရရွည္ေသာက္ၿခင္းဟာလည္း အသည္းႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ကို ထိခိုက္ေစပါတယ္ ။ ေဆးေသာက္လြန္သြားရင္ ေသႏုိင္တဲ့အထိၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အဖ်ား ၁၀၂ ေအာက္ မွာေတာ့ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္ရဲ႕အၾကံဥာဏ္မပါပဲ တိုက္ေကၽြးလို႔ရပါတယ္ ။
- Aspirin ( လူၾကီးပဲတိုက္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို တိုက္လို႔မရပါဘူး ။ ရွားပါးတဲ့ ေသႏုိင္တဲ့ Reye's syndrome ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
ကိုယ့္ရဲ႕ ဖ်ားနာၿခင္းၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမူတည္ၿပီးဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးေတြညႊန္ေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အထူး သၿဖင့္ နမိုးနီယားနဲ႔ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ၿခင္းေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Antibiotic ေတြဟာ ဗိုင္းရပ္ပိုး၀င္ၿခင္းကို မကုႏိုင္ပါဘူး ။( ဥပမာ Gastroenteritits and mononucleosis ေရာဂါေတြၿဖစ္ပါတယ္ ) Virus ကိုကု ဖို႔ antiviral ေဆးေတြေတာ့ရွိပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္၀င္တာကိုအေကာင္းဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ တခါတရံ အနား ယူၿပီး အရည္ရႊမ္းတဲ့အသီးေတြစားသံုးၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
အိမ္မွာဘယ္လိုလုပ္သင့္သလဲ
၁ ။ အရည္ရႊမ္းတဲ့သစ္သီးေတြစားပါ ( အရည္ဆံုးရွံုးၿခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ၿပီး တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလး ငယ္ေတြမွာ ကေလးဓါတ္ဆားေတြေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒီလို ဓါတ္ဆားေတြမွာ ေရနဲ႔ electrolytes ေတြ အခ်ိဳးက်ပါ၀င္ပါတယ္ ။
၂ ။ အနားယူပါ ။( ေကာင္းေကာင္းအနားယူဖို႔လိုပါတယ္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားၿခင္းဟာလည္း အပူခ်ိန္ကို တက္ေစ ပါတယ္)
၃ ။ ေရပတ္တိုက္ေပးပါ ။ ( ေရေႏြးေႏြးနဲ႔စိမ္ထားတဲ့ ေရပတ္၀တ္နဲ႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္က်ေအာင္တိုက္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ ေရပတ္တိုက္ရင္းနဲ႔ခ်မ္းတုန္လာရင္ေတာ့ ေရပတ္တိုက္တာကိုရပ္လုိက္ပါ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ခ်မ္းတုန္ တယ္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအပူခ်ိန္ေတြၿမင့္တက္လာတာၿဖစ္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အပူ ထြက္ေအာင္ လႈပ္ခါေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
အေကာင္းဆံုးနဲ႔ဖ်ားနာၿခင္းကိုကာကြယ္တဲ့နညး္ကေတာ့ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ထိေတြ႔မႈ နည္းေအာင္ေန ထုိင္ၿခင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ လက္ခဏခဏေဆးၿခင္းပါပဲ ။ ကေလးေတြကို ကစားၿပီး တိုင္း အစာ မစားခင္ အိမ္သာမွ ဆင္းလာတုိင္း ၾကမ္းၿပင္ေပၚတြားတြား ေဆာ့ကစားတိုင္း လက္ေဆးေပးဖို႔ လက္ေဆးဖို႔ အၾကံဥာဏ္ေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို ဖုန္မႈန္႔သဲေတြ နဲ႔ေဆာ့ ကစားၿပီး တိုင္း ႏွာေခါင္း ပါးစပ္နဲ႔မ်က္လံုးေတြကို မထိမိေအာင္ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ကေတာ့ ကေလးေတြကို လူအစုအေ၀းထဲသြားတဲ့အခါ ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္း ၊ ႏွာေခ်ၿခင္းနဲ႔ၾကံဳရ တဲ့အခါႏွာေခါင္းကို cover လုပ္ထားဖို႔ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
Ref : http://www.mayoclinic.com/health/fever
သက္တန္႔ခ်ိဳ
12 July 2011
thettantchocho@gmail.com
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
ဒါေပမယ့္လည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မ်ားရင္ ေရာဂါ ရဲ႔ ၿပင္းထန္မႈ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အတတ္ေၿပာ လို႔မရပါဘူး ။ သာမန္ဖ်ားနာမႈေလးမွာလည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္အမ်ားၾကီးတက္ႏုိင္သလို ၿပင္းထန္တဲ့ ဖ်ားနာမႈေတြမွာလည္း အပူခ်ိန္နည္းနည္းေလးပဲ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ ပံုမွန္အားၿဖင့္ ရက္အနည္းငယ္ၾကာရင္ ကိုယ္အ ပူခ်ိန္က်သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတရံ ဘာေဆးမွ မေသာက္ပဲ ေနၿခင္းကလည္းပိုၿပီးေကာင္းမြန္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ၿခင္းဆိုတာ သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကေန ၿပင္ပမွ၀င္ေရာက္လာတဲ့ပိုးမႊားေတြကို ၿပန္လည္ တိုက္ထုတ္တဲ့ ၿဖစ္စဥ္ Mechanism တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဖ်ားနာၿခင္း၏ လကၡဏာမ်ား
သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္အၿမင့္မွာ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ Fever ရွိေနပါၿပီ ။ ပံုမွန္ကိုယ္ အပူခ်ိန္ဟာ 98.6'F ( 37 C) ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကို ၿဖစ္ေစတဲ့ ဇစ္ၿမစ္အခ်က္ အလက္ေတြအေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာလည္း ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
- ေခၽြးထြက္မ်ားၿခင္း
- ခ်မ္းတုန္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း
- ၾကြက္သားမ်ားနာၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္း
- ေမာပန္းႏြမ္းနည္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အပူခ်ိန္ေတြအရမ္းၿမင့္တဲ့ 103'F (39.4C ) နဲ႔ 106 ' F (41.1'C ) ၾကားမွာဆိုရင္ေတာ့
- ထင္ေယာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- သတိလစ္ၿခင္း
- ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း
- တက္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္းစသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ရွင္းၿပလို႔မရႏုိင္တဲ့ Unexplained fever ဟာ လူၾကီးေတြ ထက္ပိုၿပီး အၿဖစ္မ်ား ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ဟာ အပူခ်ိန္ 101'F (38.3 C) ထက္ပိုမ်ားလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုေခၚ ဖို႔လိုပါၿပီ ။ အကယ္၍ ေအာက္မွာေဖာ္ၿပထားတဲ့အခ်က္ေတြရွိရင္လည္းဆရာ၀န္ကို ၿပဖို႔လိုပါတယ္ ။
- ၃ လေအာက္ကေလးငယ္တြင္ ဖ်ားနာၿခင္း
- အစာေကၽြးၿခင္း ႏို႔တုိက္ၿခင္းအား ၿငင္းဆန္ေနၿခင္း
- ကိုယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ေနၿခင္း (ဥပမာ ေအာက္ခံ diaper လဲေပးသည့္အခ်ိန္တြင္ ၿပင္းထန္စြာ ကန္ေၾကာက္ ၍ ငိုၿခင္း)
- ကုိယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး မွိန္းေနၿခင္း ( ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ ေအာက္ကေလးေတြမွာ ဒါဟာ ဦးေႏွာက္ အေၿမွးေယာင္ၿခင္း Meningitis ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ Meningitis ဆိုတာ Spinal cord နဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို ကာရံထားတဲ့ အေၿမွးပါး membrane နဲ႔ အရည္ေတြမွာ ပိုး၀င္ၿပီး ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ သင္ရဲ႕ကေလး ငယ္ဟာ meningitis ၿဖစ္ေနတယ္လို႔ သံသယရွိရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ဆီအၿမန္ၿပသဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ ။
- ေမြးကင္းစကေလးငယ္တြင္ ပံုမွန္အပူခ်ိန္ထက္နည္းေနၿခင္း ( 97'F - 36.1 C ထက္ နည္းေနၿခင္း ကိုဆိုလို ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ေတြဖ်ားနာရင္ ခႏၶာကို္ယ္မွာ အပူခ်ိန္ကို ထိမ္းမထားႏုိင္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ပူတာ လည္းၿဖစ္ႏုိင္ သလို ေအးတာလည္းၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ )
အကယ္၍ သင့္ကေလးငယ္ဟာ ခဏခဏ အန္ေနၿပီဆိုရင္ ၊ အပူခ်ိန္ဟာ ရက္ၾကာရွည္ေန ၿပီဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ၿပသတာအေကာင္းဆံုးပါပဲ ။ ဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းနဲ႔အ တူေအာက္ပါ လကၡဏာ မ်ား ပါရွိလာရင္ေတာ့ သတိထားၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
- ေခါင္းအလြန္အမင္းကိုက္ၿခင္း
- လည္ပင္းေရာင္ၿခင္း
- အေရၿပားတြင္အကြက္မ်ားေပၚၿခင္း ၊ ပိုမိုဆိုးရြားလာၿခင္း
- ေတာက္ပေသာ အလင္းေရာင္မ်ားအား ဓါတ္မတည့္ၿခင္း
- လည္ပင္းခိုင္ၿခင္း လည္ပင္းအေရွ႕သို႔ေကြးမရၿခင္း
- စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားၿဖစ္ၿခင္း
- အၿမဲတမ္းအန္ေနၿခင္း
- အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း ၊ ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ၿခင္း
- ဗိုက္ေအာင့္ၿခင္း ၊ ဆီးသြားစဥ္နာက်င္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘာလို႔ ဖ်ားနာၾကသလဲ
သင့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္းမွာ ေၿပာင္းလဲႏုိင္ပါတယ္ ။ မနက္ပိုင္းမွာ အပူခ်ိန္ က်ၿပီး ေန႔လည္နဲ႔ညေနေတြမွာ အပူခ်ိန္မ်ားႏုိင္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုမွန္အပူခ်ိန္ဟာ ၉၇ ဖာရင္ဟိုက္ ကေန ၉၉ ဖာရင္ဟိုက္အတြင္းမွာ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္ ။ လူအခ်ိဳ႔ကေတာ့ ၉၈.၅ ဖာရင္ဟိုက္ ေက်ာ္ရင္ ဖ်ားနာၿပီလို႔ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေသြးဆင္း ခ်ိန္ကာလအတြင္း နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းအၿပင္းအ ထန္လုပ္ေနခ်ိန္ အတြင္းမွာလည္း သင့္ရဲ႕အပူခ်ိန္တက္ႏုိင္တယ္ဆိုတာ မေမ့ပါနဲ႔ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ တဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့
- ဗိုင္းရပ္နဲ႔ ဘတ္တီးရီးယားပိုးမႊားမ်ား၀င္ေရာက္ၿခင္း
- အပူရွပ္ၿခင္း
- ေနပူရွိန္ထဲ အခ်ိန္ၾကာၿမင့္စြာေနၿခင္း
- ေလးဖက္နာ အဆစ္ၿမစ္နာမ်ားရွိၿခင္း
- ကင္ဆာ အဖုအၾကိတ္မ်ားရွိၿခင္း
- အတက္က်ေဆးႏွင့္ေသြးေပါင္က်ေဆး မ်ား ၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေသာက္သံုးေနၿခင္း
- ဆံုဆို႔ၾကက္ညွာ ေမးခိုင္ စသည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးၿခင္း
တခါတရံမွာ ဖ်ားနာၿခင္းဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တယ္ဆိုတာ ခြဲၿခားေနဖို႔မလိုပါဘူး ။ အပူခ်ိန္ ၁၀၁ ဖာရင္ဟိုက္ေက်ာ္ သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ သံုးပတ္ထက္ပိုၿပီးဖ်ားေနရင္ ဒါဟာ ဆရာ၀န္ကလည္း ဘာမွ ေရာဂါဇစ္ၿမစ္ရွာလို႔မရတဲ့ ( Pyrexia of Unknow origin - PUO ) လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္ ။
ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား
ဖ်ားနာၿခင္းရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာေတြထဲမွာ ေရဓါတ္အလြန္အမင္းဆံုးရွံုးၿခင္း ၊ ထင္ေယာင္ထင္မ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ သတိလစ္၍ တက္ၿခင္းစတာေတြၿဖစ္ႏုိင္ပါ့တယ္ ။ အဖ်ားၾကီးၿပီးတက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ Febrile seizures လို႔ေခၚပါ တယ္ ။ တက္တဲ့အခါမွာ သတိလစ္ၿပီးေတာ့ ေၿခလက္ေတြ တုန္ယင္ၿပီးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိိန္မၾကာၿမင့္ေစ ဖို႔ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ကေလးကို အစာအိမ္ကို ၾကမ္းၿပင္ဖက္ထားၿပီး လဲေလ်ာင္းထားပါ ။
- ကေလးအနီးအနားမွ ခၽြန္ထက္ေသာ အရာမ်ားကိုဖယ္ရွားေပးပါ ။
- တင္းၾကပ္ေသာအ၀တ္အစားမ်ားကို ဖယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ကို ဒါဏ္ရာရေစၿခင္းမွ ကာကြယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ရဲ႕ပါးစပ္ထဲကို မည္သည့္အရာမွ မ၀င္ပါေစနဲ႔ ။ တက္ၿခင္းကို ရပ္တန္႔ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ ။
Seizures အမ်ားစုဟာ သူ႔ဘာသာသူ ၿပန္ရပ္သြားတာမ်ားပါတယ္ ။ ကေလးကို တက္ၿပီးၿပီးခ်င္း ၿဖစ္ေစတဲ့မူရင္း ဇစ္ၿမစ္ကိုသိေအာင္ ဆရာ၀န္နဲ႔အၿမန္ၿပသဖို႔လိုပါတယ္ ။ တက္တာဟာ ၁၀ မိနစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အေရးေပၚ ေခၚ ဖို႔လိုေနပါၿပီ ။
စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား
ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ပိုး၀င္ၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္တာလား သာမန္ လား ဆိုတာ ခြဲၿခားပါလိမ့္မယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးစစ္တာေလာက္ေတာ့လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ သံုးပတ္ ထက္ေက်ာ္ ၿပီးေငြ႔ေငြ႔ေလးဖ်ားေနတယ္ ၿပီးေတာ့ ဘာလကၡဏာမွလည္းမရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးလုပ္ ရမွာကေတာ့ ေသြးစစ္တာနဲ႔ ဓါတ္မွန္၇ိုက္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
အဖ်ားအနည္းငယ္ပဲရွိတယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလွ်င္စလို ခ်ပစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာေတြၿပၿပီး အဖ်ားၾကာရွည္မွသာလွ်င္ ေရာဂါရဲ႕ ဇစ္ၿမစ္ကို သိဖို႔ ခက္ခဲေလ့ရွိပါတယ္ ။ ကၽြမ္းက်င္ သူေတြကေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလြန္အမင္းခ်ပစ္ၿခင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကလည္း ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစၿပီး တၿခား အသက္ရွုလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာပိုး၀င္တာေတြကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ အဖ်ားအရမ္းၾကီးရင္ေတာ့ ေအာက္ပါေဆးေတြကို သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္ ။
- ပါရာစီတေမာ ၊ ibuprofen ( ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ သံုးစြဲသင့္ပါတယ္ ၊ အမ်ားၾကီးေသာက္ သံုးၿခင္း ကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္ ။ ပါရာစီတေမာကို အမ်ားၾကီးေသာက္သံုးၿခင္းနဲ႔ ေရရွည္ေသာက္ၿခင္းဟာလည္း အသည္းႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ကို ထိခိုက္ေစပါတယ္ ။ ေဆးေသာက္လြန္သြားရင္ ေသႏုိင္တဲ့အထိၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အဖ်ား ၁၀၂ ေအာက္ မွာေတာ့ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္ရဲ႕အၾကံဥာဏ္မပါပဲ တိုက္ေကၽြးလို႔ရပါတယ္ ။
- Aspirin ( လူၾကီးပဲတိုက္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို တိုက္လို႔မရပါဘူး ။ ရွားပါးတဲ့ ေသႏုိင္တဲ့ Reye's syndrome ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
ကိုယ့္ရဲ႕ ဖ်ားနာၿခင္းၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမူတည္ၿပီးဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးေတြညႊန္ေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အထူး သၿဖင့္ နမိုးနီယားနဲ႔ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ၿခင္းေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Antibiotic ေတြဟာ ဗိုင္းရပ္ပိုး၀င္ၿခင္းကို မကုႏိုင္ပါဘူး ။( ဥပမာ Gastroenteritits and mononucleosis ေရာဂါေတြၿဖစ္ပါတယ္ ) Virus ကိုကု ဖို႔ antiviral ေဆးေတြေတာ့ရွိပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္၀င္တာကိုအေကာင္းဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ တခါတရံ အနား ယူၿပီး အရည္ရႊမ္းတဲ့အသီးေတြစားသံုးၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
အိမ္မွာဘယ္လိုလုပ္သင့္သလဲ
၁ ။ အရည္ရႊမ္းတဲ့သစ္သီးေတြစားပါ ( အရည္ဆံုးရွံုးၿခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ၿပီး တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလး ငယ္ေတြမွာ ကေလးဓါတ္ဆားေတြေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒီလို ဓါတ္ဆားေတြမွာ ေရနဲ႔ electrolytes ေတြ အခ်ိဳးက်ပါ၀င္ပါတယ္ ။
၂ ။ အနားယူပါ ။( ေကာင္းေကာင္းအနားယူဖို႔လိုပါတယ္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားၿခင္းဟာလည္း အပူခ်ိန္ကို တက္ေစ ပါတယ္)
၃ ။ ေရပတ္တိုက္ေပးပါ ။ ( ေရေႏြးေႏြးနဲ႔စိမ္ထားတဲ့ ေရပတ္၀တ္နဲ႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္က်ေအာင္တိုက္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ ေရပတ္တိုက္ရင္းနဲ႔ခ်မ္းတုန္လာရင္ေတာ့ ေရပတ္တိုက္တာကိုရပ္လုိက္ပါ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ခ်မ္းတုန္ တယ္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအပူခ်ိန္ေတြၿမင့္တက္လာတာၿဖစ္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အပူ ထြက္ေအာင္ လႈပ္ခါေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
အေကာင္းဆံုးနဲ႔ဖ်ားနာၿခင္းကိုကာကြယ္တဲ့နညး္ကေတာ့ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ထိေတြ႔မႈ နည္းေအာင္ေန ထုိင္ၿခင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ လက္ခဏခဏေဆးၿခင္းပါပဲ ။ ကေလးေတြကို ကစားၿပီး တိုင္း အစာ မစားခင္ အိမ္သာမွ ဆင္းလာတုိင္း ၾကမ္းၿပင္ေပၚတြားတြား ေဆာ့ကစားတိုင္း လက္ေဆးေပးဖို႔ လက္ေဆးဖို႔ အၾကံဥာဏ္ေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို ဖုန္မႈန္႔သဲေတြ နဲ႔ေဆာ့ ကစားၿပီး တိုင္း ႏွာေခါင္း ပါးစပ္နဲ႔မ်က္လံုးေတြကို မထိမိေအာင္ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ကေတာ့ ကေလးေတြကို လူအစုအေ၀းထဲသြားတဲ့အခါ ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္း ၊ ႏွာေခ်ၿခင္းနဲ႔ၾကံဳရ တဲ့အခါႏွာေခါင္းကို cover လုပ္ထားဖို႔ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
Ref : http://www.mayoclinic.com/health/fever
သက္တန္႔ခ်ိဳ
12 July 2011
thettantchocho@gmail.com
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Posts
