အစာအိမ္နာႏွင့္ စပ္မိစပ္ရာ

အစာအိမ္နာနဲ႔ပတ္သတ္ျပီး ေရွးရိုး အစဥ္အဆက္က သိထားနွင့္ျပီးသား အခ်က္ေတြရွိေပမယ့္ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ အေတြး အျမင္သစ္ေတြကို ဖတ္မိတဲ့အခါ စိတ္၀င္စားစရာမို႔ စပ္မိစပ္ရာေလးေတြ ေရးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

အစာအိမ္နာနွင့္ စိတ္ဖိစီးမႈ

စိတ္ဖိစီးမႈဟာ ေရာဂါအေတာ္မ်ားမ်ားကို ျဖစ္ေစတယ္လို႔ ေရွးယခင္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ကတည္းက ယူဆခဲ့ၾကပါတယ္။ San Francisco မွာရွိတဲ့ California တကၠသိုလ္ အစာအိမ္ႏွင့္အူလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ဌာန လက္ေထာက္ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ mathy က စိတ္ဖိစီးမႈဟာ က်န္းမာေရးစနစ္မွာ အဓိကက်တဲ့အခန္းက႑က ပါ၀င္ေပမယ့္ အစာအိမ္နာျဖစ္ေစဖို႔ ဒါမွမဟုတ္ ေပ်ာက္ကင္းေစဖို႔ကိုေတာ့ သိပ္မစြမ္းေဆာင္နိုင္လွပါဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။

အစာအိမ္နာႏွင့္ အပူအစပ္စာ

အပူအစပ္ေတြစားျပီးတဲ့အခါ ရင္ပူ၊ ရင္ေခါင္းေအာင့္တတ္တဲ့ အေတြ႕အၾကံဳေတြ ရွိေပမယ့္လည္း spice ကို capsaicin ဆိုတဲ့ငရုတ္ေကာင္းတမ်ဳိးမွရတဲ့ ဓါတ္တမ်ဳိးမွတဆင့္ ထုတ္လုပ္ထားတာျဖစ္ျပီး အဲဒီငရုတ္ေကာင္းဟာ အစာအိမ္နာကိုမျဖစ္ ေစပါဘူး။ ေဒါက္တာ Mathy ကေတာ့ တခ်ဳိ႕ေသာအစားအစာေတြဟာ အစာအိမ္နာမျဖစ္ေစေပမယ့္ အစာအိမ္နာရွိေနတဲ့သူကို ေ၀ဒနာပိုဆိုးေအာင္စြမ္းေဆာင္နိုင္တယ္လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ စကၤာပူနိုင္ငံမွာ ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ သုေတသနတစ္ခုအရ capsaicin ပါ၀င္မႈနည္းတဲ့ တရုတ္ အစားအစာကို စားသံုး သူေတြမွာ အိႏိၱယ၊ မေလးအစားအစာ စတဲ့ အပူအစပ္စာ စားတဲ့သူေတြထက္ အစာအိမ္နာျဖစ္ပြားမႈသံုးဆ ပိုတာကို ေတြ႕ရတာပါဘဲ။ သုေတသီေတြကေတာ့ capsaicin ဟာ အစာအိမ္မွာရွိတဲ့ အာရံုေၾကာေတြကို လႈံ႕ေဆာ္ျပီး အစာအိမ္နာကို ကာကြယ္ေပးတဲ့ ဓာတုပစၥည္းမ်ား ထုတ္ေပးတယ္လို႔ယူဆၾကပါတယ္။ အဲဒီလိုပါပဲ capsaicin အစာအိမ္မွာရွိတဲ့ အက္ဆစ္ ပမာဏကို ေျပာင္းလဲေစျပီး အစာအိမ္နာကို ျဖစ္ေစတဲ့ Helicobacter pylori ကိုေသေစတယ္လို႔လည္း ယူဆၾကျပန္ပါတယ္။

အစာအိမ္နာနွင့္ ႏြားနို႕ေသာက္သံုးမႈ

အပူအစပ္ေတြဟာ အစာအိမ္နာျဖစ္တယ္လို႔ လူအေတာ္မ်ားမ်ား ယံုၾကည္ၾကသလိုပဲ ႏြားနို႕ေသာက္ျခင္းဟာလည္း အစာအိမ္နာကို ေပ်ာက္ကင္းေစတယ္လို႔ ယူဆတာေတြရွိပါတယ္။ အခုေနာက္ဆံုး အယူအဆကေတာ့ ႏြားနို႔ဟာ အစာအိမ္နာကို ေပ်ာက္ကင္းေစတာ မဟုတ္ပဲ သက္သာရံုသက္သာ ေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းအရာနဲ႔ပတ္သတ္ျပီး ေဒါက္တာ Mathy က ႏြားနို႔ေသာက္သံုးျခင္းဟာ အစာအိမ္ကို တံတိုင္းတစ္ခုလို အလႊာတစ္ထပ္နဲ႔ ကာရံေပးေပမယ့္လည္း အစာအိမ္နာကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ေတာ့ မစြမ္းေဆာင္နိုင္ပါဘူးလို႔ ဆိုထားပါတယ္။

အဲဒီအျပင္ Los Angeles, California တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ Weinstein က လည္း လူဦးေရရဲ႕ ၆၅%ဟာ lactose နဲ႔ မတည့္တတ္ၾကျပီး အဲဒီလိုဓါတ္မတည့္ျခင္းဟာ အသက္ရလာတာနဲ႔အမွ် မ်ားလာတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစာအိမ္နာကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ႏြားနို႔သက္သက္ခ်ည္း ေသာက္သံုးတာဟာ သင့္ေလွ်ာ္တဲ့နည္းလမ္း မဟုတ္ဘူးလို႔လည္း ဆိုထားပါတယ္။

အစာအိမ္နာနွင့္ အက်ဳိးျပဳဘက္တီးရီးယား

ေဒါက္တာ Mathy ရဲ့ ရွင္းလင္းခ်က္အရ ခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ အခ်ဳိ႕ေသာ အက်ဳိးျပဳဘက္တီးရီးယားမ်ားဟာ ေလထျခင္း၊ ေလပြျခင္းတို႔ကို သက္သာေစတယ္ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီဘက္တီးရီးယားေတြဟာ အစာအိမ္နာကို ေပ်ာက္ကင္းေစဖို႔အထိေတာ့ ၾကာရွည္မေနနိုင္ၾကဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။

အစာအိမ္နာနွင့္ အရက္၊ အစာအိမ္နာနွင့္ caffeine ဓါတ္

အရက္ေသစာကို အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးျခင္းကလည္း အစာအိမ္နာျဖစ္ပြားမႈကို ဦးတည္ေေစပါတယ္။ အဲဒီအျပင္ အရက္ကို အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးျခင္းက အစာအိမ္နာရဲ့ ေနာက္ဆက္တဲ့ ဆိုးက်ဳိးေတြျဖစ္တဲ့ ေသြးယိုျခင္းကိုလည္း ျဖစ္ေစပါတယ္။

Caffeine ဓါတ္ဟာ အစာအိမ္ရဲ့ အက္ဆစ္ ထုတ္လုပ္မႈပမာဏကိုမ်ားျပားေစတာေၾကာင့္ caffeine ဓါတ္ပါတဲ့ ေကာ္ဖီ၊ ကိုလာကိုလာ အမ်ားအျပား ေသာက္သံုးသူေတြမွာ ျပသနာျဖစ္ပြားနိုင္တာမို႔ အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးမႈမွ ေရွာင္က်ဥ္သင့္တယ္လို႔ DR Weinstein က ဆိုပါတယ္။

အစာအိမ္နာနွင့္ ေဆးလိပ္

ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးသူေတြမွာ အစာအိမ္နာျဖစ္သြားမႈဟာ နွစ္ဆသာတယ္လုိ႔ဆိုပါတယ္။ ေလ့လာခ်က္အေတာ္မ်ားမ်ားအရ ေဆးလိပ္ကို နွစ္ရွည္လမ်ား ေသာက္သံုးျခင္းဟာ အစာအိမ္ရဲ့ နံရံ၊ ေသြးစီးဆင္းမႈကို ေျပာင္းလဲေစျပီး အစာအိမ္ေယာင္ယမ္းမႈကို ျဖစ္ေစတယ္လို႔သိရပါတယ္။ အဲဒီအျပင္ကို ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးျခင္းဟာ အစာအိမ္နာရဲ့ ေနာက္ဆက္တဲြ ဆိုးက်ဳိးမ်ားျဖစ္တဲ့ အစာအိမ္ေပါက္ျခင္း ၊ အစာအိမ္ေသြးယိုျခင္းတို႔ကိုလည္း ျဖစ္ေစျပီး အနာက်က္မႈကိုလည္းေႏွာင့္ေနွးေစပါတယ္။

Eleanor Roberts P. Ulcer Myths and Facts

Eating spicy foods does not cause an ulcer, and neither milk nor probiotics can heal them: everyday health; 2009 [updated 8.12.209; cited 2009]. ကို သင့္ေလွ်ာ္သလို ဘာသာျပန္ပါသည္။

မြန္းသက္ပန္ (ေဆး-၁)

ေလာကအလွ အြန္လိုင္း မဂၢဇင္း

၂၀၀၉ ခုနွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၁၀ ရက္

Read More...

Collapse...

(အလာဂ်ီ) သို႔မဟုတ္ မတည့္အတူေန

ကြ်န္ေတာ္ ခရီးေ၀းတခုသြားရင္း၊ (တက္စီ)သမားနဲ႔ ေလေပးေျဖာင့္လာေတာ့ သူကေမးတယ္။ ခုေခတ္မွာ (အလာဂ်ီ) ဆိုတာ သိပ္ေပါတယ္။ ဘာလို႔လဲတဲ့။ ကားဆရာအရြယ္က လူၾကီးပိုင္းမို႔ အေတြ႔အၾကံဳဳအရ ေျပာတာေနမွာပါ။ အရင္က အဲလိုမရွိပါဘူးတဲ့။

ဆိုခ်င္တာက ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီမွာသာမဟုတ္ သူမ်ားတိုင္းျပည္ေတြမွာပါ (အလာဂ်ီ)က ဒုကၡေပးပါတယ္။ အရင္တံုးက မရွိခဲ့တာေတြ အခုရွိလာေနလို႔ ျဖစ္ရတယ္လို႔ ေျပာရမွာပါ။ အရင္ကမရွိတာေတြထဲမယ္ အစားအေသာက္နဲ႔ အသံုးအေဆာင္ေတြ အစံုပါဘဲ။ အသစ္ထြင္လိုက္တဲ့ ပစၥည္းမ်ိဳးစံု၊ အစားအေသာက္မ်ိဳးစံု၊ ဒါေတြေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္ ျဖစ္လာရတဲ့ အနံ႔အသက္အသစ္ေတြ၊ ေနာက္ျပီး လူေျပာမ်ားေနျပီျဖစ္တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းလာတာေတြကိုပါ လက္ညွိဳးထိုးရပါလိမ့္မယ္။

(အလာဂ်ီ)ဆိုတာ ျဖစ္ရင္ အေတာ္ အခံရခက္တယ္။ ဒုကၡေသးေသးေလးကေန အသက္ကိုပါ ရန္ရွာႏိုင္တယ္။ ႏွာရည္ေတြ တယိုယို ျဖစ္ေနတာ။ ပန္းနာေရာဂါ၊ ႏွင္းကူနာ၊ မတည့္ျခင္းေပါင္းစံု (ပန္းနာ + ႏွင္းကူးနာ + ႏွာရည္ယို) အတူတြဲ ျဖစ္ေနတာ ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ သန္း-မွက္-ေလွးစတဲ့ အင္းဆက္ ကိုက္ခံရတာ၊ ခ်ိတ္သံေကာင္ ရွိတာ၊ ပန္း-ျမက္-သစ္ပင္-ေပါင္းပင္ေတြရဲ႔ ၀တ္မွံဳေတြ၊ (ဖန္းဂတ္စ္)မွိဳ၊ အိမ္ေမြးတိရစၧာန္ ေၾကာင္၊ ေခြးေတြဟာလည္း (အလာဂ်ီ)ကို ရေစတဲ့ အရာေတြပါဘဲ။

မတည့္တဲ့အရာေတြထဲမွာ အမ်ားဆံုးလည္းျဖစ္၊ အဆိုဆံုးလည္းတစ္ ျဖစ္တာကေတာ့ ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ မတည့္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေဆး)ဆိုတဲ့ ဗမာစကားဟာ အေတာ္ကို ေကာင္းတာပါ။ ေဆးလို႔ ေျပာတာနဲ႔ ေရာဂါဘယ ကင္းေစမယ္။ ခြန္အားကိုေပးမယ္။ ေပ်ာက္ေစဆိုတဲ့ ေစတလံုးပိုင္လို႔ အဓိပၸါယ္ကို ေဆာင္တာပါ။ တကယ္ေတာ့ ေဆးဟာ အေကာင္း-အဆိုး ဒြန္တြဲေနတာမ်ိဳးပါ။ ဘယ္ေဆးမွာမဆို (ဆိုက္-အဖက္)ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ အနည္းနဲ႔အမ်ား ရွိၾကတယ္။ အဲဒါေတြထဲမယ္ (အလာဂ်ီ)ဆိုတာက တခုပါတယ္။

Anaphylaxis ေခၚတဲ့ (ေရွာ့ခ္) အျပင္းအထံ မတည့္ျခင္းကေတာ့ အသက္ရွဴတာ ႏွလံုးခုန္တာေတြ မမွန္ျဖစ္လာျပီး အေရးေပၚ ေဆးကုမွ အသက္ရွင္ႏိုင္တဲ့အထိ ဆိုးပါတယ္။

အစားအေသာက္ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာကို (အလာဂ်ီ) အမ်ိဳးအစား(၁)လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အစားတမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ မတည့္တာထဲမွာ ႏြားႏို႔၊ ဥ၊ ငါး၊ အေစ့အဆံမ်ား၊ အခ်ဥ္သီးမ်ား၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီးတို႔ပါတယ္။ အသားေတြကသာ (အလာဂ်ီ) ရေစတာ မဟုတ္ဘူး။

မတည့္တာတခုခု ကိုယ္ခႏၶာထဲ ၀င္လာရင္ လူကေန သူ႔ကိုတန္ျပန္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ)ဆိုတဲ့ ေဆးပညာလို ေျပာရရင္ IgE တနည္းေျပာရရင္ အတြင္းအား ဆိုတာ အလိုလိုထြက္လာတယ္။ သူတို႔တေတြ ရန္ျဖစ္-စစ္ခင္းၾကတာကို (အလာဂ်ီ)လို႔ ေခၚလိုက္တာပါဘဲ။ ႏွာရည္ေတြထြက္၊ ယားယံ၊ မ်က္လံုးေတြနီရဲ၊ အေရျပား အဖုအပိန္႔ထြက္၊ ၀မ္းပ်က္ စတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။

စစ္ကိုင္းေဆးရံုၾကီးမွာ တာ၀န္က်တံုးက အျပာ၀တ္ဆရာမတဦးရဲ႕ခင္ပြန္း ဆံပင္ဆိုးေဆးတခုသံုးမိတာ ေဆးရံုေတာင္ တက္ကုရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆံပင္ဆိုးေဆးမွန္သမွ်ကို မသံုးခင္စမ္းရတယ္။ လက္ဖ်ံေပၚမွာ ဆိုးေဆးကို တို႔ထားျပီး ၅ မိနစ္ ၁၀မိနစ္ စသည္ ေစာင့္ၾကည့္ရတယ္။ နီရဲ၊ ယားယံလာတာမျဖစ္မွ ဆံပင္ကုိ ဆိုးရမယ္။

အနာသိ ေဆးရွိလို႔ ဆိုေပမဲ့ အနာထပ္မျဖစ္ေအာင္ ဘာကိုမတည့္တာလည္းဆိုတာ သိဘို႔ လိုလာတယ္။ အမ်ားစုေသာ လူနာမ်ားက ကိုယ္က ဘာကိုမတည့္တာလဲဆိုတာ မသိၾကဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္တဲ့လူေတြ ထပ္ျဖစ္ေနရတာေပါ့။ မတည့္ဘူးထင္တာကို ေသျခာေအာင္၊ အတိအက် သိေအာင္လုပ္တဲ့နည္းကေတာ့ ေသြးစမ္းနည္းနဲ႔ အေရျပားစမ္းနည္း ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ ကရိကထ အေတာ္မ်ားပါတယ္။

ဒီလိုမ်ိဳးလုပ္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းမရွိရင္ ကုိယ့္အားကိုယ္ကိုးရပါလိမ့္မယ္။ ငါ ဘာနဲ႔ တကယ္မတည့္တာလဲဆိုတာ စနစ္တက် ဆန္းစစ္-ေရြးထုတ္-ေရွာင္က်ဥ္ပါေလ။ မဲမဲျမင္တိုင္းေတာ့ သရဲမမွတ္ပါနဲ႔။ လူသံုးပံုတပံုေလာက္က အစား တမ်ိဳးမ်ိဳး ေရွာင္ေနၾကတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ေပမဲ့ တကယ္မတည့္တာကေတာ့ ၃ ရာႏုန္း ေလာက္သာရွိတယ္လို႔ သုေတသန လုပ္ေတာ့ ေတြ႔ပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းခ်င္း ေနာက္တာရွိတယ္ မဟုတ္လား၊ နင္အရင္စားၾကည့္၊ နင္ဘာမွမျဖစ္မွ ဒို႔စားမယ္။ ဒါ႕႕႕ အေတာ္ပညာရွိတဲ့နည္းဗ်။

ဗမာလူမ်ိဳးေတြက ခန္႔မွန္းတာကို လြယ္လြယ္ၾကီး လုပ္တတ္တယ္။ ေဘးက လူေတြကလည္း ေစတနာေတာ့ ေစတနာေပါ့၊ ဟိုဟာက မတည့္ဘူးေအ့။ ဒီဟာကို မစားနဲ႔ကြ။ ဒီလိုနဲ႔ ေရွာင္လိုက္ရတာမ်ား စားစရာကို မရွိေတာ့ဘူး။ အသားေၾကာင့္ ထင္လို႔ (ဗက္ဂ်ီ) လုပ္လိုက္ရတဲ့အျဖစ္က ဒါ့ေၾကာင့္ေပါ့။

အမွန္က မတည့္တာက တမ်ိဳးထည္း ျဖစ္ေလ့ရွိတာပါ။ တမ်ိဳးမွာေတာင္ တိတိက်က် ေျပာရရင္ တမ်ိဳးထဲကမွ တမ်ိဳးက မတည့္တာမ်ိဳး။ ေခါင္းရွဳတ္မသြားနဲ႔၊ ဒီလိုပါ။ ဟင္းတခြက္ခ်က္ရင္ အမယ္မ်ိဳးစံု ထည့္ခ်က္ရတယ္ မဟုတ္လား။ အဲဒီထဲက နံနံပင္ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ၾကက္သြန္နီျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ကိုယ္နဲ႔မသင့္တာက တခုခုထဲျဖစ္မွာပါ။

ဟင္းခ်က္သလိုဘဲ၊ အသံုးအေဆာင္ေတြမွာလည္း အဲလိုဘဲ။ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္တခုမွာ အမယ္စံုထည့္လုပ္တာကိုး။ ေမႊးေအာင္လုပ္တဲ့ ဓါတုပစၥည္းေလး တခုေၾကာင့္ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္နဲ႔ မတည့္တာျဖစ္ေစတယ္။ (ေကာ့စ္မက္တစ္) လို႔ေခၚတဲ့ အလွသံုး ပစၥည္းေတြ၊ ေန႔စဥ္သံုး ပစၥည္းေတြထဲက တမယ္မယ္ကေန ကိုယ္နဲ႔မသင့္တာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိတ္ေဆြတဦးရဲ႕ ဇနီးဆိုရင္ ဆပ္ျပာမွန္သမွ် မတည့္တဲ့ဘ၀ ေရာက္ေနရရွာတယ္။ သူတို႔ အေမရိကားေရာက္ေတာ့လည္း ဒီအတိုင္းဘဲတဲ့။

ေရွာင္ရန္ မသိေသးရင္ ေဆာင္ရန္ကေတာ့ (အင္တီဟစ္စတမင္း) ေဆးမ်ားပါဘဲ။ (အလာဂ်ီ) ကုစရာ (ဘာမီတြန္)လို ေဆးေတြကို လူတိုင္းေလာက္ သိေနၾကျပီ။ ဒီေဆးမ်ိဳးေတြဟာ ေကာင္တာေပၚတင္ျပီး၊ ဆရာ၀န္ေဆးလက္မွတ္ မလိုဘဲ၊ အလြယ္တကူ ၀ယ္ယူႏိုင္တဲ့ ေဆးအမ်ိဳးေတြထဲမွာ ပါတယ္ေလ။ ေဆးျပားသာမက အေရးေပၚလိုရင္ ထိုးဘို႔ ထိုးေဆး၊။ လိမ္းေဆး၊ ရွဴေဆးနဲ႔ မ်က္စဥ္းေတာင္ရွိပါတယ္။

(အင္တီ-ဟစ္တမင္း)ေတြဟာ အိပ္ခ်င္၊ ေခါင္းကိုက္၊ မ်က္စိျမင္ေ၀၀ါး၊ ၀မ္းခ်ဳပ္၊ အာေျခာက္၊ ေခါင္းမူး၊ ဆီးသြားရခက္၊ ေခါင္းမၾကည္မလင္ျဖစ္တတ္တဲ့ ေဘးထြက္ မေကာင္းက်ိဳးေတြရွိပါတယ္။ ခုေခတ္မွာေတာ့ အိပ္ခ်င္ေစျခင္းမရွိတဲ့ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ဒုတိယ၊ တတိယမ်ိဳးဆက္ ဆိုတာေတြ ေပၚလာပါျပီ။

တကယ္လို႔ ထပ္သိခ်င္ရင္ ဆက္ဖတ္ပါ။ ေဆးညႊန္းစာေတြကို ေသေသျခာျခာဖတ္လို႔ Alimemazine (trimeprazine), Chlorphenamine (chlorpheniramine), Clemastine, Cyproheptadine, Hydroxyzine, Promethazine ဆိုဒါေတြ ျဖစ္ေနရင္ သိပ္အေကာင္းၾကီး မဟုတ္ေသးဘူး။ ဒီေဆးေတြက အိပ္ခ်င္ေစပါတယ္။ အလုပ္လဲ လုပ္စရာမရွိေအာင္ ကံေကာင္းသူမ်ားဆိုရင္ေတာ့ ကိစၥမရွိဘူးေပါ့ေလ။

Acrivastine (Semprex, Benadryl), Cetirizine (Zirtec, Zyrtec), Desloratadine (Neoclarityn), (Telfast 120, Telfast 180, Allegra), Loratadine (Clarityn, Clarityne, Boots Antihistamine Tablets, Claritin), Mizolastine (Mizollen, Mistamine) ဆိုတာေတြကေတာ့ အိပ္ခ်င္ေစျခင္းမရွိတဲ့ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ဒုတိယမ်ိဳးဆက္မို႔ ပိုေကာင္းတယ္လို႔ ညႊန္းလိုက္ပါတယ္။

(အလာဂ်ီ)ရတတ္သူမ်ား လက္ကိုင္အိပ္ထဲမွာ Zyrtec (Cetirizine hydrochloride) ကို ေဆာင္ထားပါ။ စားေဆး၊ ေသာက္ေဆး။ သူက 5 mg and 10 mg ဆိုျပီးလာတယ္။ အသက္ ၆ ႏွစ္အထက္ဆိုရင္ တေန႔ တျပား။ အစာနဲ႔နီးမွ ေ၀းမွဆိုတာ မရွိဘူး။ ေရာဂါျပင္းရင္ေတာ့ ပိုေသာက္ရမယ္ေပါ့။ တေန႔ကို ႏွစ္ခါခြဲေသာက္လဲရတယ္။ အသက္ငယ္ရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္အလိုက္ ေလွ်ာ့ေသာက္ရမယ္။ တ၀က္၊ ေလးပံုတပံု။

ေစ်းခ်ိဳခ်ိဳ၊ ေပါပါလြယ္လြယ္ ၀ယ္ရတဲ့ ဗမာျပည္မွာ Burmeton နဲ႔ ကုလားျပည္မွာ Avil တို႔ဟာ Pheniramine maleate ေဆးပဌမမ်ိဳးဆက္ေတြပါ။ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ေျပာခဲ့သလို အိပ္ခ်င္လိမ့္မယ္။ စိုးရိမ္တတ္ရင္ ထိုးေဆးနဲ႔ ေဆးထိုးအပ္ပါ ေဆာင္ထားပါ။ ပုလိပ္နဲ႔ေတြ႔ရင္ေတာ့ ေသေသျခာျခာ ရွင္းျပေပါ့။

ပုရြက္ဆိတ္ကိုက္ရင္၊ ျခင္ကိုက္ရင္ လိမ္းဘို႔ ပရုပ္ဆီအနီ အသံုးက်ပါတယ္။ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ပါတဲ့လိမ္းေဆးလည္း သံုးႏိုင္သလို၊ Xylocaine (Lidocaine) 2% ထံုေဆးပါတဲ့လိမ္းေဆး၊ Calamine Lotion တို႔က ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို ယူပစ္သလို၊ အနာ-အယား သက္သာသြားမယ္။ အဲ ေဆးပ်ယ္သြားေတာ့ ျပန္သံုးေပါ့။

ငယ္တံုးက မတည့္ေပမဲ့ ၾကီးလာေတာ့ ေရွာင္စရာ မလိုေတာ့တာလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ လူၾကီးမ်ား ဒီေနရာမွာ ကံေကာင္း တယ္ေပါ့။ စက္ရံုေတြ ေပါတဲ့ေနရာ၊ လူေတြရွဳတ္တဲ့ ျမိဳ႔ၾကီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ေတာသူေတာင္သားေတြက ဒီေနရာမွာ သာသြားျပီ။ ေယာက္်ားေလးမ်ားက မိန္းကေလးေတြထက္ အျဖစ္မ်ားသတဲ့။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဂုဏ္ယူၾကပါေလ။ (အလာဂ်ီ)ဆိုတာ မိဘမ်ိဳးရိုး လိုက္တတ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အေမ-အေဖကိုလည္း ေရြးျပီးမွ အမ်ိဳးေတာ္ၾကပါေလ။

Dr. တင့္ေဆြ

Read More...

Collapse...

Anemia (အနီးမီးယား) ေခၚ ေသြးအားနည္းေရာဂါ

ဒုကၡသည္ကို (ရျဖဴဂ်ီ)လို႔ေျပာရင္ ပိုနားလည္ၾကတယ္။ အိႏၵိယကိုေရာက္ေနတဲ့ ကုိယ့္ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားေတြဟာ ဗမာမဟုတ္သူက အမ်ားၾကီး မ်ားလို႔ စကားအသံုးအႏွဳန္း အေတာ္ေရြးရပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ေဆးခန္းေလးကို (ရျဖဴဂ်ီ) ေဆးခန္းလို႔ ေျပာၾကေတာ့ ကိုယ့္လူမ်ိဳးေတြကို ဒုကၡေရာက္ေနသူေတြလို႔ မေျပာခ်င္တာနဲ႔ (ကြန္ျမဴနတီ) ေဆးခန္းလို႔ နာမည္တပ္ပါတယ္။

အေခၚက ဘယ္လိုေခၚေခၚ ဗမာျပည္က(ရျဖဴဂ်ီ)ေတြဟာ တကယ့္ဒုကၡေရာက္သူေတြပါ။ ဒီေတာ့ သူတို႔အဖို႔ ျဖစ္ခါမွျဖစ္ေရာ က်န္းမာေရးဆိုတာ စားစရာ၊ ေနစရာ၊ ၀တ္စရာေတြျပီးမွ စဥ္းစားရမဲ့ကိစၥ ျဖစ္ေနရပါတယ္။

တကယ္လို႔မ်ား ယမုန္နာေဆးခန္း (ဘေလာ့ခ္)ကို ဖတ္မိၾကရင္ လာသမွ် လူနာေတြထဲမွာ ၆၀%ေက်ာ္က အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္ျပီး၊ ကေလးမီးဖြါးသူဦးေရကလဲ မနည္းတာေတြ႔ၾကမွာပါ။ ကိုယ္၀န္လာအပ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးအမ်ားစုဟာ အသားအေရ ျဖဴဖတ္ျဖဴေရာ္ေတြ မ်ားတယ္။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္၀န္ မေဆာင္သူေတြနဲ႔ ကေလးေတြပါ က်ား-မ မေရြး၊ ျဖဴေရာ္ေရာ္ေတြ ေတြ႕လာရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးအားနဲေရာဂါအေၾကာင္း ေရးလိုက္တာပါ။

လူတိုင္း အသက္ရွဴေနၾကရတယ္။ ရွဴသြင္းလိုက္သည့္ေလထဲက ေအာက္စီဂ်င္ကိုသံုးျပီး ေသြးကို သန္႔ေအာင္ လုပ္ေပးဘို႔ပါ။ ေသြးထဲမွာ ေသြးနီဥရွိတယ္။ ေသြးနီဥမွာ ေအာက္စီဂ်င္ကို အသံုးခ်ႏိုင္တဲ့ (ဟီမိုဂလိုဘင္) ဆိုတာမွာ သံဓါတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ သံဓါတ္နည္းတာကို ေသြးအားနည္းတယ္လို႔ ေယဘူယ်ေခၚႏိုင္တယ္။ ေသြးစစ္ရင္ (Hb) (ဟီမိုဂလိုဘင္)နည္းေနသည္လို႔ အေျဖထြက္မယ္။ (ဟီမိုဂလိုဘင္)ဟာ ပံုမွန္အားျဖင့္ ကေလးမ်ားမွာ ၁၁ မွ ၁၂၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ ၁၁ မွ ၁၂၊ နဲ႔ ေယာက္်ားမ်ားမွာ ၁၃ မွ ၁၄ g/dl ရွိရပါတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါက တမ်ိဳးမကရွိတယ္။ ခဏတာေသြးအားနည္းျခင္းနဲ႔ နာတာရွည္ေသြးအားနည္းျခင္း၊ နဲနဲဆိုးျခင္းနဲ႔ မ်ားမ်ား ဆိုးျခင္း ဆိုျပီးရွိတယ္။

အသားအေရျဖဴဖတ္ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနတာ၊ ေမာပန္းလြယ္တာ၊ ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျဖစ္တာ၊ အသက္ရွဴမ၀ျဖစ္တာ၊ ရင္ပတ္နာတာ၊ ေခါင္းမူးတာ၊ ေျခလက္ေအးစက္တာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ဒီလကၡဏာေတြ ရွိေနရင္ ေသြးအား နည္းေနျပီလို႔ သိႏိုင္တယ္။

အစားအစာထဲမွာပါတဲ့ သံဓါတ္အျပင္ အျခားဓါတ္ေတြနဲ႔ ပရိုတင္းေတြကို သံုးျပီး (ရိုးတြင္းျခင္ဆီ)က ေသြးနီဥကို ထုတ္ေပးတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အစားအစာထဲမွာ ဒီဓါတ္ေတြနဲသူမ်ား၊ ဒဏ္ရာ၊ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ေသြးထြက္၊ ေသြးယို၊ ေသြးဆင္းသူမ်ားဟာ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

လစဥ္ ရာသီေသြးဆင္းေနရတာကိုက ေသြးအားနဲေစတယ္။ ေနာက္ျပီး ကိုယ္၀န္ရွိရင္၊ မစားႏိုင္လို႔-မစားတတ္လို႔ အာဟာရနဲသူေတြ၊ အစားအစာေရြးလြန္းသူ၊ အရက္ ၾကာၾကာေသာက္သူေတြ၊ Celiac Disease နဲ႔ Crohn's Syndrome ဆိုတဲ့အူေရာဂါေတြရွိရင္၊ အူကိုအရွည္ၾကီး ျဖတ္ျပစ္ရသူ၊ နာတာရွည္ ေက်ာက္ကပ္၊ အသဲ၊ ကင္ဆာေရာဂါေတြရွိရင္၊ ဓါတုအဆိပ္မိသူေတြဟာ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ (ရူမတြိဳက္) အဆစ္နာေရာဂါ တို႔ေၾကာင့္လည္း ေသြးအားနည္းႏိုင္ပါေသးတယ္။

အမ်ားဆံုးကေတာ့ သံဓါတ္နဲ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္တယ္။ Iron deficiency anemia ျဖစ္ရင္ သံဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာေတြ ေရြးစားရပါမယ္။ အစားအမ်ိဳးအစားေတြကို ခ်င့္ခ်ိန္ႏိုင္ေအာင္ သံဓါတ္ပါတဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြနဲ႔ တြဲမွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အသဲ (၇၀)၊ ပဲပုတ္ (၅၀)၊ တျခားပဲ (၂၀-၂၅)၊ တိုဖူး (၂၀)၊ ဟင္းႏုႏြယ္ (၂၀)၊ အမဲသား (၁၀-၂၀)၊ ၾကက္အသား (၆)၊ ေပါင္မံု႔ (၆)၊ ၀က္သား (၄)။

ေသြးအားေကာင္းဘို႔ စားေဆး၊ ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆးေတြ အလြယ္တကူ ၀ယ္ရပါတယ္။ ပံုမွန္ေသြးအားနည္းေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ကို သံဓါတ္ပါ စားေဆး (၃)လၾကာ ေပးသင့္တယ္။ အခ်ိန္ကာလ ၾကာၾကာေပးရ-ေသာက္ရမွာမို႔ ေစ်းခ်ိဳတာရွာ၀ယ္ပါ။ ေသြးအားေကာင္းေစတဲ့ေဆးေတြကို ေဆးကုမၸဏီေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးထုတ္တယ္။ Iron တမ်ိဳးထဲ၊ Iron နဲ႔ Folic acid တြဲ၊ Vitamin B, C ပါ ေရာထားတာလဲရွိတယ္။ (အရင္က ဗမာျပည္မွာ ျဖဴရာမင္ ဘီစီ)။ Ferrous fumarate ဟာ Ferrous sulphate, Ferrous gluconate တို႔ထက္သာတယ္။ သံဓါတ္ဆိုေတာ့ သံေခ်းနံ႔ရလို တခ်ိဳ႕က မၾကိဳက္ဘူး။ အေပၚက သၾကားအုပ္ေဆး ထုတ္တယ္။ ေဆးမျမိဳတတ္သူေတြအတြက္ ေဆးအရည္ထုတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ၾက သံဓါတ္က ၀မ္းခ်ဳပ္တတ္လို႔ ၀မ္းလြယ္ေအာင္ အစားအစာကို ေသျခာေရြးစားသင့္တယ္။ သေဘၤာသီး၊ မန္က်ီးမွည့္ ေဖ်ာ္ရည္၊ ကန္ဇြန္းရြက္၊ ျမန္မာဘယေဆးမ်ားကလည္း အသံုး၀င္လွပါတယ္။

သံဓါတ္ထိုးေဆးဆိုတာ Imferon Iron Dextran Injection ညိဳမဲမဲခပ္ျပစ္ျပစ္ျဖစ္တယ္။ ေဆးထိုးရင္ ဂရုစိုက္ ထိုးေပးရတယ္။ လူနာကို အိပ္လ်က္ေနေစျပီး၊ တင္ပါး အသားထူထူေနရာမွာ ခပ္နက္နက္ ၄၅ ဒီဂရီ ေစာင္းထိုးျပီး ေဆးထိုးအပ္ကို လမ္းေၾကာင္းေျပာင္း ႏုတ္ယူရတယ္။ ေဆးထိုအပ္က သိပ္မက်ဥ္းရ-မတိုရဘူး။ ေဆးထိုးျပီး မေခ်ရဘူး။ အမဲကြက္ျဖစ္ေနမွာစိုးလို႔။ Drip ပုလင္းထဲ ေဆးထည့္သြင္းတာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေဆးမထိုးခင္ ေဆးတည့္-မတည့္လဲ စမ္းရပါမယ္။ တခ်ိဳ႔က မတည့္ဘူး။

သံဓါတ္အျပင္ (ေဖါလစ္အက္စစ္) Folic acid ေခၚ Folate ေခၚ Vitamin B 9 နဲတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ဆိုတာရွိတယ္။ သာမန္အခ်ိန္မွာ 400 mcg ႏို႔တိုက္ေနရင္ 500 mcg ကိုယ္၀န္ရွိရင္ 600 mcg ေန႔စဥ္ လိုအပ္ပါတယ္။ Folic acid ပါတဲ့ အစားအစာေတြကေတာ့ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ လိမ္ေမာ္သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ သေဘၤာသီး၊ စပ်စ္သီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ နာနတ္သီး၊ ပဲႏို႔၊ ဟင္းႏုႏြယ္၊ မံုညင္း၊ မံုလာအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အာလူး၊ ၾကက္သြန္နီပင္စတဲ့ အသီးအရြက္စိမ္းမ်ား၊ အေစ့အဆံမ်ား၊ ေနၾကာေစ့၊ ေျမပဲ၊ အသဲ-အျမစ္၊ နံံနက္စာအျဖစ္ စားေလ့ရွိတဲ့ ေကာက္ႏွံ-ေျပာင္း-ေျပာင္းဖူးထြက္ အစာမ်ား၊ ေပါင္မံု႔၊ ဂ်ံဳမွံဳ႕၊ ေခါက္ဆြဲ၊ ဆန္ေတြျဖစ္တယ္။ Folic acid ဟာ Spina bifida နဲ႔ Anencephaly ေခၚ ေမြးရာပါ ဦးေႏွာက္-အာရံုေၾကာ ေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။

ေနာက္တမ်ိဳးက ဗီတာမင္ ဘီ-၁၂ နဲတဲ့ေသြးအားနဲေရာဂါပါ။ တေန႔ကို 7 mcg လိုအပ္ပါတယ္။ နဲေနရင္ Injection Vitamin 12 ထိုးေပးရမယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ထိုးေဆးက ပန္းေရာင္ ျဖစ္တယ္။ ရာသက္ပန္ ထိုးေပးရမွာလဲရွိတယ္။ B-12 ဟာ ေသြးအတြက္သာမက အာရံုေၾကာအတြက္လည္း အသံုး၀င္တယ္။ ဗီတာမင္ ဘီ ၁၂ မ်ားတဲ့ အစားအစာေတြကေတာ့ ခရု၊ အသဲ၊ ေကာက္ႏွံမ်ား (မနက္စာအျဖစ္စားတဲ့အစာေတြ)၊ ငါး၊ အမဲသား၊ (ေရာဂတ္) ဒိန္ခ်င္၊ ႏြားႏို႔၊ ဥ၊ ၾကက္သားတို႔ ျဖစ္တယ္။

ဆရာ၀န္ေပါက္စေတြကို ၀ါရင့္ေတြက သင္ေပးသလို လူနာေတြက ဆရာ၀န္ကို သင္ေပးတာလဲရွိတယ္။ ေဆးထိုးတဲ့အခါ ဗီတာမင္ ဘီအုပ္စုကို ထိုးရင္ နာတယ္။ ဘီ ၁၂ ကို ထိုးရင္ မနာဘူး။ တခ်ိဳ႕လူနာက ေဆးထိုးတာ မနာမွ ဒီဆရာ၀န္ လက္ေကာင္းတယ္လို႔ သတ္မွတ္သလို၊ တခ်ိဳ႕ၾက ေဆးက နာလဲမနာဘူး၊ စြမ္းပံုမရဘူးလို႔ ေျပာသူလဲရွိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ (ဂ်ီပီ)ေကာင္းခ်င္ရင္ လူနာ့အထာ သိဘို႔လိုတယ္။

လူတေယာက္မွာ အစဥ္အျမဲ ေသြးနီဥ စုစုေပါင္း ၂႕၅ ထြီလီယန္ ရွိေနတယ္။ စကၠန္႔တိုင္း ေသြးနီဥအသစ္ေပါင္း ၁႕၅ မီလီယန္ ကို ရိုးတြင္းျခင္ဆီက ထုတ္ေပးေနပါတယ္။

Bone marrow (ရိုးတြင္းျခင္ဆီ) မေကာင္းသူေတြမွာ Aplastic anemia နဲ႔ ကင္ဆာႏွင့္တူတဲ့ Leukemia (လူကီးမီးယား) ေသြးအား နည္းေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ Aplastic anemia ဆိုရင္ ေသြးသြင္းေပးရတယ္။ bone marrow transplant ေခၚ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အစားထိုး ေပးရတယ္။ ဆိုး၀ါးတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါေတြျဖစ္လို႔ ၀တၳဳေတြ၊ ရုပ္ရွင္ေတြမွာ ဇာတ္လိုက္ကို ဒီေရာဂါရွိတယ္လုပ္ျပီး ေသခိုင္းတတ္တယ္ မဟုတ္လား။

အခ်ိဳ႔ေဆး၀ါးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ Hemolytic anemia ဆိုရင္ ေပးေနတဲ့ေဆး၀ါးေတြကို ဆန္းစစ္ျပီး ရပ္သင့္ရင္ ရပ္ပစ္ရမယ္။ (စတီရြိဳက္)ေဆး လိုခ်င္လိုပါမယ္။ Spleen ေခၚ (ေဘလံုး)ထုတ္ခ်င္ ထုတ္ေပးရမယ္။

Autoimmune disorders ေခၚ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုပ်က္စီးေစတဲ့ခံႏိုင္ရည္စနစ္ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာဆိုရင္ Immune-suppressing medications ေဆးေတြေပးရတယ္။

Sickle cell anemia, Thalassemia, Diamond Blackfan anemia, Fanconi anemia တို႔ကေတာ့ မ်ိဳးလိုက္ ရိုးလိုက္ ျဖစ္တယ္။ Sickle cell anemia လူနာအတြက္ ေအာက္စီဂ်င္ေပးဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။

အိပ္ေပါက္နဲ႔ ဖါးေကာက္သလိုမျဖစ္ေအာင္ ေသြးအားနဲတာဟာ ေသြးဆင္း-ေသြးထြက္မ်ားေနလို႔ျဖစ္ရင္ အေၾကာင္းရင္းကိုလည္း ကုသေပးရပါမယ္။ လိပ္ေခါင္းကေသြးယိုတာ၊ ရာသီဆင္းမ်ားတာ၊ သြားဖံုး-ႏွာေခါင္းက ေသြးယိုတာေတြေျပာတာပါ။ အစာလမ္းကေန မသိမသာ ေသြးယိုဖန္မ်ားျပီး၊ ရက္ေတြ၊ လေတြၾကာမွ ေသြးအား အလြန္ နည္းေနတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္တယ္။ ၀မ္းသြားတဲ့အထဲပါတဲ့ေသြးကို မ်က္စိနဲ႔မျမင္ႏိုင္လို႔ ၀မ္းစစ္မွေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ငွက္ဖ်ားေၾကာင့္ ေသြးအားနဲသူေတြ မနဲမေနာရွိတယ္။

ေသြးအားနည္းေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အားအင္ကုန္ခမ္း ေမာပမ္းလြယ္မယ္၊ ႏွလံုးက ပိုျပီးခုန္ရလို႔ arrhythmia ႏွလံုးခုန္မမွန္ေရာဂါ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ congestive heart failure ႏွလံုးအရြယ္ၾကီးလာႏိုင္တယ္။ ေသြးဖိအားက်ျပီး အသက္ဆံုးသြားႏိုင္တယ္။

Anemia ေသြးအားနဲတာနဲ႔ Blood Pressure (ပရက္ရွာ)နဲတာ မတူတာကို ခြဲသိထားေစခ်င္တယ္။ ခုခ်က္ခ်င္းၾကီး ေသြးယုိ-ေသြးဆင္းသူကို ေသြးဖိအားေခၚတဲ့ (ပရက္ရွာ) တိုင္းရင္ေတာ့ နဲေနတာကို ေတြ႕ရမယ္။ ရက္ၾကာၾကာ ေသြးအား နဲေနသူကို (ပရက္ရွာ) တိုင္းရင္ ပံုမွန္ျဖစ္ေနမယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ BP ေကာင္းေပမဲ့ ေသြးအားနဲေနႏိုင္တယ္။ ဘာ့လို႔လဲဆိုေတာ့ ေသြးဖိအားဆိုတာ ေသြးထုထည္နဲ႔ဆိုင္တာ။ လူတိုင္း ေသြးထုတည္ ၅ လီတာအျမဲရွိေနတာ။ ရက္ရွည္ ေသြးအားနဲသူေတြလဲ ၅ လီတာေပမဲ့ ေသြးကက်ဲေနလို႔ ေရေရာထားတဲ့ေဆးတို႔၊ အရက္တို႔လို အာနိသင္နဲေနရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကာလရွည္ၾကာ ေသြးအားနဲေနသူကို ေသြးမသြင္းဘဲ၊ တျခား D5, NS, DNS, RL သြင္းေဆးေတြ သြင္းေပးတာ အေၾကာင္းမထူးဘူး။ ဆီးပိုသြားတာဘဲရွိမယ္။

Blood Transfusion ေသြးသြင္းကုသျခင္းဟာ အေရးေပၚနဲ႔ ဆိုး၀ါးတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါေတြအတြက္ အသက္ကို ကယ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးနီဥဆိုတာ ရက္ ၉၀-၁၂၀ သာ အသက္ရွည္ျပီး အသစ္ထပ္ထပ္ ျဖစ္ေနၾကတာ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးလွဴရွင္တဦးဟာ ရက္ ၁၂၀ ဒါမွမဟုတ္ ၄ လတခါ (ေသြးလွဴဘဏ္ကလက္ခံရင္) စိတ္ခ်လက္ခ် လွဴႏိုင္ပါတယ္။

ေသြးအားနဲေရာဂါကို ပညာေတာ့ေပးႏိုင္ပါရဲ႕၊ (ရျဖဴဂ်ီ)လူနာေတြက အာဟာရလဲ စံုေအာင္မစားႏိုင္၊ ေဆးလဲအျပင္က မ၀ယ္ႏိုင္ၾကပါ။ ေဆးခန္းကေနလဲ တခါလာမွ ၂ ရက္စာကေန ၅ ရက္စာထက္ ပိုမေပးႏိုင္ပါ။ စားႏိုင္-ေသာက္ႏိုင္-၀ယ္ႏိုင္တဲ့ဘ၀ကို ျမန္ျမန္ၾကီး ေရာက္ၾကပါေစ။

တင့္ေဆြ
၂၇-၇-၀၉

Read More...

Collapse...

Cerebrovascular Accident (Stroke)

ေသြးေၾကာေပါက္ၿပီး ေလျဖတ္ပံုႏွင့္ ေသြးေၾကာပိတ္ဆို႕ၿပီး ေလျဖတ္ပံု

ေလျဖတ္ျခင္း

 အရပ္သံုးစကား ေလျဖတ္ျခင္း (stroke) ဟု ေခၚေသာ ေဆးအေခၚအေ၀ၚ Cerebro-Vascular Accident (CVA) သည္ ႏွလံုးမွ ဦးေႏွာက္သို႔ ေသြးေထာက္ပံ့ေပးေနေသာ ေသြးေၾကာ ထိခိုက္ပ်က္စီး၍ ဦးေႏွာက္အတြင္း ေသြးယိုစီးျခင္း (Haemorrhage) (သို႔မဟုတ္) တျခားမွ ေမ်ာပါလာေသာ အစအနတခုခုက ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာကို လာေရာက္ ပိတ္ဆို႔ေစျခင္း (Thrombosis)  တခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ေသြးယုိစီးျခင္း (Haemorrhage) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ ေသြးေၾကာပိတ္ဆို႔ျခင္း (Thrombosis)  ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ  ထိုသို႔ ျဖစ္ပါက ဦးေႏွာက္တြင္ ႏွလံုးမွ ပို႔ေပးေသာ ေအာက္စီဂ်င္ကို အလံုအေလာက္ မရႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ တစ္ရွဴးတခ်ိဳ႕ ပ်က္စီးသြားသည္။ ထိုအခါ ထိုသက္ဆိုင္ရာ ဦးေႏွာက္အစိတ္ပိုင္း ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ဦးေႏွာက္ၾကား အဆက္အသြယ္ ျပတ္သြား၍ ဦးေႏွာက္မွ အမိန္႔ေပးႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့၍ ထိုအစိတ္အပိုင္းမ်ား အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားျခင္းကို ေလျဖတ္ျခင္းဟု ေခၚသည္။

ျဖစ္ရသည့္အေၾကာင္းရင္း

ေလျဖတ္ျခင္းကို ျဖစ္ေစသည့္ အဓိကအရင္းခံ ျပႆနာမ်ားမွာ

(၁)ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊
(၂) ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားျခင္း
(၃) ေသြးထဲေကာ္လက္စေရာလ္ (တိရိစာၦာန္မွ ထြက္သည့္ အဆီတမ်ိဳး) မ်ားျခင္း၊
(၄)ေသြးတိုး (သို႔) ဆီးခ်ိဳ တခုခု (သို႔) ႏွစ္ခုစလံုး ရွိျခင္း၊
(၅)အရက္ အလြန္အမင္း ေသာက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။

(၁) ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း

ေဆးလိပ္ ေသာက္ေသာအခါ ေဆးလိပ္အတြင္းတြင္ ပါ၀င္ေသာ နီကိုတင္းသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း အဂၤါအစိတ္အပိုုင္း အားလံုးကို ထိခိုက္ေစၿပီး ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ကို အလြန္အမင္း မ်ားေစၿပီး ေသြးေၾကာထဲ ေအာက္စီဂ်င္ကို နည္းေစျခင္း၊ ေသြးလႊတ္ေၾကာအတြင္းရွိ တျခား ပါ၀င္ေသာ ဓါတ္ေပါင္းမ်ား (Arterial Blood gases) ကိုလည္း မမွ်မတ ျဖစ္ေစျခင္းျဖင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာကို ထိခိုက္ေစပါသည္။

(၂) ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားျခင္း

ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မ်ားေသာအခါ ႏွလံုးမွ ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔အျပားသို႔ အာဟာရႏွင့္ ေအာက္စီဂ်င္ ေထာက္ပ့့ံရာတြင္ အေရာက္ေႏွးေကြးေစပါသည္။ အရပ္ႏွင့္မမွ်ေအာင္ ႀကီးမားေနေသာ ခႏၶာကိုယ္မွ ေတာင္းဆိုသည့္အတိုင္း အာဟာရႏွင့္ ေအာက္စီဂ်င္ကို အလံုအေလာက္ ပို႔ေပးႏိုင္ရန္ ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာသည္ ခႏၶာကိုယ္ ႀကီးမားေလ အလုပ္ကို မႏိုင္မနင္း ပိုလုပ္ရေလ ျဖစ္သည္။

(၃) ေသြးထဲ ေကာ္လက္စထေရာလ္ အဆီမ်ားျခင္း

ေသြးထဲတြင္ ေကာ္လက္စထေရာလ္ မ်ားပါက ေကာ္လက္စထေရာလ္ေၾကာင့္ ေသြးကို လိုသည္ထက္ပို၍ ပ်စ္ခဲေစၿပီး ေသြးစီးမႈကို ေႏွးေစျခင္း၊ ၎မွ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အဆီဖတ္မ်ားသည္ ေသြးေၾကာနံရံတြင္ အနည္ထိုင္ကာ တြယ္ကပ္ေစၿပီး ေသြးလႊတ္ေၾကာကို မာေက်ာေစျခင္းႏွင့္ က်ဥ္းေစျခင္း၊ အခ်ိန္ၾကာလာေသာအခါ ေသြးေၾကာနံရံတြင္ အနည္ထိုင္၍ မာေက်ာေနေသာ ေကာ္လက္စထေရာလ္ အဖတ္မ်ားသည္ တစစီပဲ႔ထြက္ကာ ေသြးထဲ၌လႊင့္ေမ်ာၿပီး ေသြးေၾကာကို ပိတ္ဆို႔ေစပါသည္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာ၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာႏွင့္ မည္သည့္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းရွိ ေသြးေၾကာကို ပိတ္ဆို႔ခံရသည္ျဖစ္ေစ ပိတ္ဆို႔ခံရေသာ အစိတ္အပိုင္းအတြက္ ေအာက္စီဂ်င္ကို ျပတ္ေတာက္ေစပါသည္။

(၄) ေသြးတိုးႏွင့္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါမ်ား ရွိျခင္း

ေသြးတိုးေရာဂါသည္ ထိုကဲ့သို႔ ေသြးလႊတ္ေၾကာမွ မႏိုင္မနင္း အလုပ္လုပ္ရဖန္ မ်ားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္လာရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိသူသည္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကို ပံုမွန္အတိုင္း မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ပါက ကိုယ္အေလးအခ်ိန္ မ်ားျခင္းေၾကာင့္ ရင္ဆိုင္ရေသာ အထက္ပါ အခက္အခဲမ်ားအျပင္ ေသြးလႊတ္ေၾကာမွာ က်ံဳ႔ႏိုင္ဆန္႔ႏိုင္သည့္အား မရွိေသာေၾကာင့္ အရွိန္ႏွင့္ တိုက္စားလာေသာ ေသြးဖိအားဒဏ္ကို မခံႏိုင္ပဲ ေသြးေၾကာကို လြယ္ကူစြာ ေပါက္ျပဲေစၿပီး ေသြးယိုစီးေစျခင္း (Haemorrhage)ကို ျဖစ္ၿပီး ေလျဖတ္ေစႏိုင္သည္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိသူမ်ားသည္ ေသြးထဲရွိ သၾကားဓါတ္ကို ပံုမွန္ျဖစ္ေနေအာင္ အျမဲတမ္း မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ပါက စားသံုးလိုက္သည့္ ထမင္းႏွင့္ တျခားအာဟာရမ်ားမွ ကူးေျပာင္းေပးလိုက္ေသာ ဂလူးကို႔စ္ (သို႔) သၾကားဓါတ္မ်ားကို ဆဲလ္မ်ားမွ စုပ္ယူႏိုင္ျခင္းမရွိပဲ ေသြးထဲတြင္သာ လွည့္လည္သြားလာ ေနေသာေၾကာင့္ ၎မွာလည္း ေကာ္လက္စထေရာလ္နည္းတူ ေသြးေၾကာနံရံတြင္ အနည္ထိုင္ေစကာ ေသြးေၾကာကို မာေက်ာ၊ က်ဥ္းေျမာင္းေစၿပီး အစပဲ့ထြက္လႊင့္ေမ်ာကာ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာကို သြားပိတ္ဆို႔ေစျခင္း((Thrombosis) ကို ျဖစ္ၿပီး ေလျဖတ္ေစပါသည္။

(၅) အရက္ အလြန္အကၽြံေသာက္ျခင္း

အရက္အလြန္အကၽြံ ေသာက္ျခင္းသည္ ဗဟိုအာရံုေၾကာ အဖြဲ႔အစည္း (Central Nervous System (CNS) အား တိုက္ရိုက္ ထိခိုက္ေစေသာေၾကာင့္ အာရံုတုံ႔ျပန္မႈ (Motor Function) အလုပ္လုပ္ႏိုင္အားကို ပ်က္စီး (သို႔) ေလွ်ာ့နည္းေစသည္။ ထို႔အျပင္ ေသြးေၾကာအပါအ၀င္ ခႏၶာကိုယ္ရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အားလံုးရွိ ၾကြက္သားမ်ားကိုလည္း ေျပေလွ်ာ့ေစေသာေၾကာင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ၏ အလုပ္လုပ္ႏိုင္မႈ အားကို ဆုတ္ယုတ္ေစၿပီး ေအာင္စီဂ်င္ ျဖန္႔ျဖဴးမႈကို ထိခိုက္ေစပါသည္။ ၾကြက္သား ေျပေလွ်ာ့ေစျခင္းႏွင့္ အာရံုတုံ႔ျပန္မႈ အားနည္းေသာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ အလုပ္လုပ္မႈႏွင့္ ဦးေႏွာက္ထိန္းခ်ဳပ္မႈကို ေလွ်ာ့ေစေသာ္လည္း အရက္ေသာက္ျခင္းသည္ စိတ္ကို တက္ၾကြေစၿပီး အာရံုခံစားမႈ (Sesory) ကိုမူ လြန္ကဲေစပါသည္။ ထိုတက္ၾကြလြန္ကဲေသာ အာရံုေၾကာင့္ မရွိကို အရွိအျဖစ္ ထင္မွတ္ယူဆျခင္း (delusion)၊ အာရံုတြင္ တကယ္မဟုတ္သည့္ အၾကား၊ အျမင္ႏွင့္ ခံစားမႈမ်ား ထင္ဟပ္ျဖစ္ေပၚေနျခင္း (Auditory, visual and tatile hallusination) တို႔အား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ အရက္မူးျခင္း ႏွစ္ခုစလံုးသည္ ဦးေေႏွာက္ကို ထိခိုက္ေစျခင္း ဟူသည့္ အေၾကာင္းရင္း တူေသာေၾကာင့္ ေလျဖတ္ေသာ သူတေယက္တြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည့္လကၡာတခ်ိဳ႔ကို အရက္မူးေနသူတြင္လည္း ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ၎တို႔မွာ အသိ၊ မွတ္ဉာဏ္ႏွင့္ ဆင္ျခင္တံုတရား နည္းသြားျခင္း၊ စကားေျပာလ်င္ ဗလံုးဗေထြးျဖစ္ေနျခင္း၊ လမ္းကို ဒယိမ္းဒယိုင္ေလွ်ာက္ျခင္း၊ မ်က္လံုးကို ေကာင္းေကာင္း မဖြင့္ႏိုင္ျခင္း၊ အစာေကာင္းေကာင္း မမ်ိဳႏိုင္ျခင္း စသည္တို႔သည္ ဦးေႏွာက္ပံုမွန္ အလုပ္မလုပ္ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာ လဏၡာမ်ား ျဖစ္သည္။

လကၡဏာမ်ား

ထိခိုက္သည့္ ေသြးေၾကာအလိုက္ ဦးေႏွာက္တစ္ရွဴး ပ်က္စီးသည့္ အစိတ္အပိုင္း ကြဲျပားေသာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္း (သို႔) အလုပ္လုပ္မႈစနစ္ ခၽြတ္ယြင္းသြားသည့္ ေနရာႏွင့္ လကၡဏာမ်ားမွာလည္း ကြဲျပားသည္။ ထိခိုက္သြားေသာ ဦးေႏွာက္၏ ဧရိယာအေပၚမူတည္၍ လႈပ္ရွားရာ၌ ဟန္ခ်က္ မထိန္းႏိုင္ျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္တျခမ္း (သို႔) တပိုင္းေသသြားႏိုင္ျခင္း၊ မွတ္ဉာဏ္ ဆံုး႐ံႈးျခင္း၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းသြားႏိုင္ျခင္း၊ စကားမေျပာႏိုင္ျခင္း (သို႔) မပီေတာ့ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ နားထဲမွာ ပံုမွန္မဟုတ္ပဲ အျမဲဆူညံေနသလို ခံစားရျခင္း စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိပံု

ေလျဖတ္ျခင္းကို X-ray, CT (Computer Tomography) scan, Magnetic Resonance Imaging (MRI), ေသြးစစ္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္အတြင္း အရည္စစ္ေဆးျခင္း၊ ဦးေႏွာက္လွ်ပ္စစ္လႈိင္းကို (EEG) စစ္ေဆးျခင္းတို႔ျဖင့္ စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။

ကုသမႈ

ေလျဖတ္သည္ဟု သိသည္ႏွင့္ (သို႔) သကၤာမကင္း ျဖစ္သည္ႏွင့္ ခ်က္ခ်င္း အေရးေပၚ ေဆးရံုတင္ရမည္။ ေသြးေၾကာ ပိတ္ဆို႔မႈ (သို႔) ေသြးယိုစီးမႈအတြက္ ဦးေႏွာက္ကို ခြဲစိတ္ကုသရမည္။ ခြဲစိတ္ၿပီးေနာက္ ေနာက္ထပ္တႀကိမ္ ေသြးေၾကာပိတ္ဆို႔ၿပီး ေလျဖတ္ျခင္းကို ထပ္မျဖစ္ေစရန္ ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ ဆရာ၀န္မွ  Aspirin, Warfarin စသည့္ လူနာႏွင့္ သင့္ေတာ္သည့္ ေသြးကိုက်ဲေစသည့္ ေဆးတခုခု ေပးႏိုင္သည္။ ထိခိုက္သြားေသာ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းအား အေကာင္းဆံုး ျပန္လည္ အလုပ္လုပ္ ႏိုင္ေစရန္အတြက္ ထိခိုက္ ပ်က္စီးသြားသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းႏွင့္ ထိခိုက္သည့္ အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္ၿပီး သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား၏ အကူအညီျဖင့္ ျပန္လည္ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ ေလ့က်င့္ျခင္း (Rehabilitation) ျဖင့္ အခ်ိန္ယူ၍ ကုသရပါသည္။

ဦးေႏွာက္ တစ္ရွဴးပ်က္စီး ဆံုးရႈံးမႈ အနည္းအမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး အနည္းအက်ဥ္းမွ လံုး၀ ျပန္လည္ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး လုပ္ရမည့္ ေလ့က်င့္ခန္းမွာလည္း ကြဲျပားသည့္အတြက္ ေတြ႔ရမည့္ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားလည္း ကြဲျပားပါတယ္။ ဥပမာ- စကားေျပာမရ၊ အစာမ်ိဳမရ၊ (သို႔မဟုတ္) စကားေျပာမပီ၊ အစာမ်ိဳရခက္ ျဖစ္သြားပါက လ့က်င့္ခန္းအတြက္ Speech Pathologists ႏွင့္ Dieticians ကို ေတြ႔ရမယ္။ ကိုယ္ကာယ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္း မသန္စြမ္း၊ ျဖစ္သြားပါက Physiotherapists နဲ႔ Occupational therapists တို႔အား ေတြ႔ရမယ္။ ၾသစေၾကးလ်ားတြင္ ေလျဖတ္သည့္ အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္၍ သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားနဲ႔ ေတြ႔ၿပီးပါက အိမ္မွာ မိမိဖါသာ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ေန႔စဥ္ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္သည့္ တကိုယ္ေရ တကာယကိစၥမ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္ႏွင့္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ႏိုင္ရန္အတြက္ အေသးစိတ္ကို သင္ျပေပးၿပီး ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ အစီစဥ္ေတြ (Follow up programmes) ေတြကို ေပးၿပီးမွ ေဆးရံုက ေပးဆင္းပါသည္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေလျဖတ္သူအတြက္ ေလျဖတ္သူအတြက္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ေပးသည့္ ၀န္ေဆာင္မႈ (Rehabilitation Services) ရွိမရွိ မေသခ်ာသည့္အတြက္ အေကာင္းဆံုးက အိမ္ေရာက္ၿပီးႏွင့္ ေနာက္ပိုင္း ဆက္လုပ္ရမည့္ အခ်က္မ်ားကို ေဆးရံုမဆင္းမီ ေဆးရံုမွာ မိမိအား အဓိက တာ၀န္ယူ ကုသေပးသည့္ ဆရာ၀န္ (Treating Doctor) ႏွင့္ အေသအခ်ာ တိုင္ပင္ေမးျမန္းျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

ကာကြယ္ျခင္း

ေဆးလိပ္မေသာက္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ အေလးခ်ိန္ထိန္းျခင္း (BMI 18.5-25)၊ အဆီမ်ားသည့္ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အသားကို လိုသည္ထက္ ပိုမစားျခင္း၊ ေသြးတိုးရွိသူမ်ားသည္ ေသြးေပါင္းခ်ိန္ကို အျမဲတမ္းပံုမွန္ ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ဆရာ၀န္၏ ညြန္ၾကားခ်က္အတိုင္း မပ်က္မကြက္ လိုက္နာျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူမ်ားသည္လည္း ေသြးထဲ သၾကားဓာတ္ကို မျမဲတမ္းပံုမွန္ ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းခ်ဴပ္ႏိုင္ဘို႔အတြက္  ဆရာ၀န္ ညြန္ၾကားသည့္အတိုင္း မပ်က္မကြက္ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အရက္ကို ေသာက္သင့္သည္ဟု သတ္မွတ္ထားသည္ထက္ ပိုမေသာက္ျခင္း (လံုး၀မေသာက္က ပိုေကာင္းပါသည္)၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ပံုမွန္ ျပဳလုပ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖင့္ ေလျဖတ္ျခင္းကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုသုိ႔ မကာကြယ္ႏိုင္ပါက ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အ၀လြန္သူ၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ ရွိသူ၊ အရက္အလြန္အမင္းေသာက္သူ၊ သူမ်ားသည္ တေန႔ေလျဖတ္ၿပီး မသန္စြမ္းဘ၀ ေရာက္မည့္ရာခိုင္ႏႈန္းအေတာ္မ်ားပါသည္။  ေလျဖတ္ျခင္းကို ျဖစ္ၿပီးသူမ်ား ပိုမဆိုးေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ၿပီး မျဖစ္ေသးသူမ်ား ေကာင္းစြာကာကြယ္ႏိုင္ၾကပါေစ။

ရႊ႔င္လန္းခ်မ္းေျမ့ၾကပါေစ

Photo Credit: medical-dictionary.thefreedictionary.com

Read More...

Collapse...

Asthma

ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာဂါ

ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါဟာ အဆုတ္ တြင္း႐ွိ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း ကို ထိခိုက္ ေစေသာ နာတာ႐ွည္ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္ .. အေမရိကတြင္ လူဦးေရ ၁၇ သန္းေက်ာ္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါ ခံစားေနရျပီး သံုးပံု တစ္ပံုမွာ ကေလးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္.. ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ တြင္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါေၾကာင့္ ေဆး႐ံု တက္ရ သူေပါင္း ၄၇၈,၀၀၀ ဦး ႐ွိျပီး ၄,၆၅၇ ဦး ေသဆံုးခဲ့ ပါတယ္...

အဆုတ္ရဲ႕ လုပ္ငန္း တာ၀န္ အေၾကာင္း ပထမဆံုး ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္.. ႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့ ေလထဲမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ တို႔ ဖလွယ္ျခင္း သည္ အဆုတ္၏ အဓိက လုပ္ငန္း တာ၀န္ ျဖစ္ပါတယ္... ေအာက္ဆီဂ်င္ ၾကြယ္၀ ေသာ ႐ွဴသြင္း လိုက္တဲ့ ေလဟာ ေလမ်ဳိ (Larynx)၊ ေလျပြန္မၾကီး (Trachea)၊ ေလျပြန္ (Bronchus)၊ ေလျပြန္ငယ္ (Bronchiole) တို႔ကို အဆင့္ဆင့္ ျဖတ္သန္းျပီး ေလအိတ္ (Alveoli) မ်ား သို႔ ေရာက္႐ွိ တဲ့အခါ အဆုတ္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ ငယ္ (Pulmonary arteriole) မ်ားထဲမွ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ နဲ႔ ဖလွယ္ ၾက ပါတယ္ (Gas Exchange) ... အဲဒီမွ တစ္ဆင့္ အဆုတ္ ေသြးျပန္ေၾကာ (Pulmonary veins) မ်ားမွ ႏွလံုး သို႔ ပို႔ေဆာင္ျပီး ႏွလံုးမွ ခႏၶာကိုယ္ တစ္ခုလံုး သို႔ ျဖန္႔ေ၀ ပို႔လႊတ္ပါတယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ ကို ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔အျပား မွ တစ္႐ွဴးမ်ား၊ ဆဲလ္ မ်ား အသက္ ႐ွင္သန္ ေရးအတြက္ အသံုး ျပဳႏိုင္ ၾကပါတယ္..

ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ ခံစား ရျပီ ဆိုလွ်င္ အဆုတ္ဟာ အဓိက တုန္႔ျပန္မႈ (၃) ရပ္ ျဖစ္ေပၚ ပါတယ္...

1. အဆုတ္ ေလျပြန္ငယ္ မ်ား (Bronchioles) က်ဥ္းေျမာင္း လာျခင္း (Bronchoconstriction)
   
   
   
   • ေလျပြန္ငယ္ မ်ား႐ွိ ၾကြက္သား မ်ား က်ဳံ႕ျခင္း ေၾကာင့္ ေလျပြန္ငယ္ မ်ား က်ဥ္း လာပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ အသက္ ႐ွဴထုတ္ တဲ့ အခါ ၀ီစီ ကဲ့သို႔ အသံ ျမည္ျပီး ေမာလာ တတ္ပါတယ္..


2. အဆုတ္ ေလ၀င္ ရာ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ ေယာင္ရမ္းျပီး အခၽြဲမ်ား (mucus) ထြက္လာျခင္း (Bronchial Inflammation)
   
   
   
   • ဓါတ္မတည့္ ပစၥည္း တစ္မ်ဳိး ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း ၀င္ေရာက္ လာပါက ေလျပြန္ငယ္ နံရံ တစ္ေလွ်ာက္ မွ ေယာင္ရမ္း ျခင္းကို ျဖစ္ေစေသာ ဓာတု ပစၥည္း မ်ား (Histamine, Leukotrienes) ထြက္လာျပီး ေလျပြန္ ငယ္ မ်ားက္ို ေယာင္ရမ္း ေစျပီး ခၽြဲျပစ္ေသာ အရည္မ်ား (mucus) ထြက္လာပါတယ္.. ေလျပြန္ငယ္ ေယာင္ရမ္း မႈ၊ ခၽြဲထြက္ လာမႈ ေၾကာင့္ ေလျပြန္ငယ္ က်ဥ္းျခင္း ပိုဆိုး လာေစ ပါတယ္...


3. အဆုတ္ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္မွ တုန္႔ျပန္မႈ လြန္ကဲျခင္း (Hyperreactivity)
   
   
   
   • ဓာတ္မတည့္ မႈေၾကာင့္ ၾကာ႐ွည္စြာ ေလျပြန္ငယ္ ေယာင္ရမ္း ျခင္း ၊ ေလျပြန္ငယ္ က်ဥ္းေျမာင္္း ျခင္း ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ဓာတ္မတည့္ မႈ ပစၥည္း မ်ား ကို ပို၍ တုန္႔ျပန္မႈ မ်ား လာပါတယ္...(Hypersensitivity)

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ားမွာ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ကြဲျပား နိုင္ပါတယ္... အဓိက အျဖစ္မ်ား ဆံုး လကၡဏာ (၄)မ်ဳိး မွာ

1. အသက္ ႐ွဴခက္ လာျခင္း (Shortness of Breath)


2. အသက္ ႐ွဴထုတ္ ရာတြင္ ၀ီစီသံ ကဲ့သို႔ အသံ ျမည္ လာျခင္း (Wheezing)


3. ရင္က်ပ္လာျခင္း (Tightness of chest)


4. ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း (Coughing)

တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. ရင္က်ပ္ မႈ ျပင္းထန္ပါက ေလအိတ္မွ ကာဗြန္ ဒိုင္ေအာက္ ဆိုဒ္ နဲ႔ ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ဖလွယ္ ျခင္း လုပ္ငန္း ထိခိုက္ လာ၍ ေသြးတြင္း ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ေလ်ာ့က်ျပီး ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ မ်ားလာ ပါတယ္... ေအာက္ဆီ ဂ်င္ နည္းလာ၍ ေျခသည္း လက္သည္း ႏွင့္ ႏႈတ္ခမ္း မ်ား ျပာလာျခင္း (cyanosis)၊ နံ႐ိုး ၾကား ၾကြက္သား မ်ား အသံုးျပဳ ၍ ျပင္းထန္စြာ အသက္႐ွဴ ရျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ ပါတယ္...

ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္း ဟာ ကိုယ့္ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန (Environmental factors) ေၾကာင့္လား? မ်ဳိး႐ိုး ဗီဇ (Genetic factors) ေၾကာင့္လား? ဆိုတာကို တိတိက်က် မသိရ ေသးေသာ္လည္း အဓိက အားျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး ႏွစ္စား ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. ျပင္ပ မွ ဓါတ္မတည့္ မႈ (allergies or extrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ႏွင့္ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း အေျခ အေန (nonallergies or intrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ဆိုျပီး ေတြ႔ရ ပါတယ္.. ဓါတ္မတည့္ မႈ (allergies or extrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာဟာ အေတြ႔ မ်ားျပီး လူနာ အားလံုး၏ ၉၀ % ႐ွိျပီး က်န္ ၁၀ % ကသာ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း အေျခ အေန (nonallergies or intrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ျဖစ္ပါတယ္.. ဓါတ္မတည့္ ျဖစ္ေစေသာ ပစၥည္း မ်ားမွာ

• ေနအိမ္ ပတ္၀န္းက်င္ ႐ွိ ေန႔စဥ္ ထိေတြ႔ ေနက် အရာမ်ား
  
  
  
  • တိရစၧာန္ အညစ္အေၾကးမ်ား ႏွင့္ အေမႊးအမွ်င္မ်ား၊ ဖုန္ႏွင့္ အမိႈက္သ႐ိုက္မ်ား (Dust)၊ ပိုးဟပ္ အညစ္အေၾကးမ်ား (cockroach )၊ အေဆာက္အဦး၊ နံရံေဟာင္း မ်ား ႐ွိေရညွိ ပင္မ်ား (mold)၊ ပန္း၀တ္မႈန္မ်ား (Pollen)


• ေနအိမ္ သံုး ပစၥည္းမ်ား ၏ အနံ႔အသက္ မ်ား
  
  
  
  • ေရေမႊး ႏွင့္ အေမႊး နံ႔သာမ်ား၊ ဆပ္ျပာ ဆပ္ျပာရည္ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္ မ်ား၊ hair spray, hair gel, sun screen, cosmetics, facial cream, deodorant, shaving cream ကဲ့သို႔ အသံုး အေဆာင္ ပစၥည္း မ်ား၊


• အစား အစာမ်ား
  
  
  
  • ႏြားႏို႔ (Cow's Milk)၊ ေျမပဲ (Peanut)၊ ပဲပုတ္ (Soy)၊ ငါး (Fish)၊ တိရိစၧာန္ ဥမ်ား (Eggs)၊ ပုဇြန္ ႏွင့္ အခြံမာ ပင္လယ္စာမ်ား (Shrimp & other shellfish)၊ ၾကာ႐ွည္ အထားခံ ေသာ အစားအစာ မ်ား (Preservative Foods)


• သံုးစြဲ ေနေသာ ေဆးမ်ား
  
  
  
  • အက္စ္ပရင္ (aspirin)၊ beta-blockers (propranolol, atenolol)၊ ပင္နစလင္မ်ား၊


• စက္႐ံု ႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ မွ အေငြ႔မ်ား
  
  
  
  • ဆာလဖိုက္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား၊ ကလိုရာမင္း ဓာတ္ေငြ႔မ်ား၊ စက္ပစၥည္း မ်ားမွ အိပ္ေဇာ ေငြ႔မ်ား၊ ေဆးလိပ္ေငြ႔၊ ျခင္ေဆးေခြ ေငြ႔မ်ား၊ အစ ႐ွိသျဖင့္...


• အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမ်ား
  
  
  
  • အဓိက အားျဖင့္ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း အထက္ပိုင္း ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ၀င္ေရာက္မႈ (Upper respiratory tract infection) ေၾကာင့္ ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ လူၾကီး အားလံုး၏ ၈၀% ႏွင့္ ကေလးအားလံုး ၏ ၆၀% ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္...

ဓာတ္မတည့္ ျခင္းျဖစ္စဥ္ တြင္ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ဓာတ္မတည့္ ပစၥည္း ခ်င္း၊ ဓာတ္မတည့္ ႏိုင္ခ်င္း တူညီ ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ..

ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါ ကုထံုးမ်ား
အဓိက အားျဖင့္ အာနိသင္ (၂) မ်ဳိး လိုအပ္ ၍ သာ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ ႐ွဴေဆး အေနျဖင့္ ထုတ္လုပ္ ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္... ပထမ အာနိသင္ မွာ ေလျပြန္ ကို က်ယ္ေစျခင္း ျဖစ္ျပီး ဒုတိယ အာနိသင္ မွာ ေလျပြန္ ေယာင္ရမ္း မႈကို က်ေစ ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ေလျပြန္ ကို က်ယ္ေစ တဲ့ ေဆးမ်ား မွာ beta 2 agonist (salbutamol, terbutaline, ...), anticholinergic drugs (ipratropium bromide), methyxanthine (Theophylline, Aminophylline, ..); ေလျပြန္ ေယာင္ရမ္း မႈကို က်ေစေသာ ေဆးမ်ား မွာ corticosteroids (Prednisolone, Beclomethasone, Triamcinolone, Budesonide, ...), Leukotriene modifiers (montelukast, zafirlukast, pranlukast, and zileuton), Cromoglycate (Cromolyn sodium) တို႔ ျဖစ္ၾက ပါတယ္.. ႐ွဴေဆးမ်ား (Inhalers) မွာ ေလျပြန္ ကို တိုက္႐ိုက္ သက္ေရာက္မႈ ႐ွိ၍ ေရာဂါ လကၡဏာ ကို ျမန္ဆန္စြာ သက္သာ ေစျပီး ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မွာလည္း ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး ထက္ စာလွ်င္ နည္းပါး ပါတယ္... ထို႔ေၾကာင့္ ေရာဂါ ျပင္းထန္ မႈေပၚ မူတည္၍ ႐ွဴေဆး၊ ေသာက္ေဆး မ်ားကို ေ႐ြးခ်ယ္ ေပးျခင္း ျဖင့္၎၊ ေဆး တစ္မ်ဳိး ႏွင့္ မလံု ေလာက္ပါက ႏွစ္မ်ဳိး သံုးမ်ဳိး တြဲေပး ျခင္း ျဖင့္၎ ကုသ ႏိုင္ပါ တယ္... လုိအပ္ ပါက ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ေပး၍၎၊ ေဆးမ်ားကို စက္ျဖင့္ မႈတ္သြင္းနည္း (Nebulizer) ျဖင့္၎ လူနာ အေျခ အေန ေပၚ မူတည္၍ ကုသ ေပးရ ပါမယ္...

ေရာဂါ ကာကြယ္ ေရး အေနျဖင့္ မိမိႏွင့္ မတည့္ေသာ ဓာတ္ပစၥည္း မ်ား၊ အစား အေသာက္ မ်ား၊ အသံုး အေဆာင္မ်ား ဂ႐ုစိုက္ ေ႐ွာင္႐ွား ဖုိ႔လုိ ပါမယ္.. လူဦးေရ ထူထပ္ ေသာ ေနရာ ေလထု ညစ္ညမ္း ေသာ ေနရာ မ်ား ကို ေ႐ွာင္႐ွား ရပါမယ္.. ေဆးလိပ္ ေသာက္သူ ျဖစ္ပါက ေဆလိပ္ လံုး၀ ျဖတ္ရ ပါမယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ မိမိ ရင္က်ပ္ တတ္ေသာ အေျခ အေန၊ ေနရာ ေဒသ၊ အသံုး အေဆာင္၊ အျပဳ အမူ မ်ားကို ဂ႐ု စိုက္ ေ႐ွာင္႐ွား ရင္း က်န္းမာ စြာ ေနထိုင္ ႏိုင္ေရး ကို အေလး ထား သင့္ ေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရပါတယ္.. ေဘးဘယာ ေရာဂါ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ႏိုင္ပါေစ..

References;
Wikipedia
Medicinenet

Read More...

Collapse...

US Health Care System & Diabetes

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္ႏွင္႔ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

တျခားႏိုင္ငံမွာ လတ္တေလာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာေလးေတြကိုလဲ ဒီမွာ တင္ျပလုိ႔ရတယ္လို႔ ေျပာထားတဲ့အတြက္ အေမရိကန္ ႏို္င္ငံက က်န္းမာေရး စနစ္နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ အေျခအေနေလးကို အနည္းငယ္ တင္ျပခ်င္ပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံလို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ လူအေတာ္မ်ားမ်ားက ကမၻာေပၚမွာ ဘာမဆို ထိပ္ဆံုးက ရွိေနမယ္။ အစစ အရာရာ အေကာင္းဆံုးေတြ ျဖစ္မယ္လို႔ ထင္မွတ္မွားမိတတ္ၾကပါတယ္။ တကယ္တမ္းမွာ ေကာင္းတာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိသလို ဆိုးတာေတြလဲ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ စင္းလံုးေခ်ာ မဟုတ္တာကေတာ့ သဘာ၀ တရားေလးပါ။

ဒါေပမယ့္ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႔က အမွတ္ေပး ဆံုးျဖတ္ထားတဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အရည္အေသြး အဆင့္အတန္းမွာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံက ပထမ ဆယ္ႏိုင္ငံ ထဲမွာေတာင္ မ၀င္ဘူးဆိုရင္ အံ႔ၾသၾကေလမလား။ သူ႔ရဲ႕ အဆင့္က (၃ရ) မွာ ရွိပါတယ္။ နံပါတ္(၁) က ျပင္သစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ၿပီး၊ နံပါတ္(၂)က အီတလီ ႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါက ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာလဲဆိုတာေလးကို နားလည္သေလာက္ ျပန္ေျပာျပရမယ္ ဆိုရင္ အေမရိကန္ေတြက အားလံုး တေျပးညီ တန္းတူ ရရွိၾကမယ့္ က်န္းမာေရး စနစ္မ်ိဳးကို socialize medicine လို႔ သတ္မွတ္ၿပီး အလြန္အမင္း ေၾကာက္ရြံ႕ ထိတ္လန္႔ ၾကပါတယ္။ ဒီလို စနစ္မ်ိဳး ေပၚလာရင္ သူတို႔မွာ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္မႈေတြ က်ဆင္းသြားမယ္၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အရည္အေသြးေတြကို ရသင့္သေလာက္ ျမင့္ျမင့္မားမား မရရွိႏိုင္ေတာ့ဘူးလို႔ ယူဆထားၾကပါတယ္။ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြကို ရယူဖို႔အတြက္ လူအမ်ားစုက က်န္းမာေရး အာမခံ စနစ္ေတြကို ၀ယ္ယူ ထားရွိရပါတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ သူတို႔ရဲ႕ အလုပ္ရွင္ေတြက သူတို႔ကို ၀ယ္ယူေပး ၾကရပါတယ္။ ဒါမွ တစ္ခုခု ျဖစ္လာရင္ မတန္တဆ ေပးရတဲ့ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈေတြရဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ ဒဏ္ကို မခံစားရမွာပါ။ အဲဒီလို မ၀ယ္ယူႏိုင္သူ၊ မရရွိ ႏိုင္သူေတြက ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ ၄၅.၇ သန္းအထိ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အခုက ပိုမ်ားမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္။

က်န္းမာေရး အာမခံေတြကို ေပးေနတာက ပုဂၢလိက ကုမၸဏီေတြက အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ဗဟို စနစ္ မရွိတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္က တစ္စစီ ျပန္႔က်ဲေနပါတယ္။ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားေတြ ကိုယ္တိုင္ေတာင္ သူတို႔ရ႕ဲ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္အေၾကာင္းကို ေသေသခ်ာခ်ာ မသိၾကတာ မ်ားပါတယ္။ အစိုးရကေန ေပးတဲ့ က်န္းမာေရး အာမခံကို ရရွိသူေတြထဲမွာ စစ္ဘက္ဆုိင္ရာ ၀န္ထမ္းေတြ၊ ဖီဒရယ္ အစိုးရ ၀န္ထမ္းေတြနဲ႔ အသက္(၆၅)ႏွစ္နဲ႔ အထက္ လူအမ်ားစု၊ အခ်ိဳ႕ေသာ ေရာဂါ ရွိသူေတြ (ဥပမာ မ်က္လံုးကန္း သြားတဲ့သူေတြ၊ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီး သြားတဲ့သူေတြ)၊ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အတိုင္းအတာ တစ္ခု အထိ ဆင္းရဲသူေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

က်န္းမာေရး အာမခံ ရရွိၿပီးသား သူေတြမွာေတာင္ တစ္ခုခု ျဖစ္လို႔ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္းမွာ ျပရၿပီဆိုရင္ ကိုယ့္ဘက္ကလဲ ျပန္စိုက္ ေပးရတာမ်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ- တစ္ခါ ေဆးခန္းျပတိုင္း ၂၅ ေဒၚလာကို ကိုယ့္ဖက္က ေပးရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။ အဲဒါေတြကလဲ အာမခံ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု သတ္မွတ္တာခ်င္း မတူလို႔ အလြန္ကို နားလည္ရခက္ၿပီး ရႈပ္ေထြးလွပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းေလးကို ပိုၿပီး နားလည္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ ဒါရိုက္တာ Michael Moore ရိုက္တဲ့ sicko ဆိုတဲ့ ရုပ္ရွင္ကားေလးကို ရွာၿပီး ၾကည့္ၾကပါလို႔ပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

အခု ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါရဲ႕ အေျခအေန အေၾကာင္းေလးကို ဆက္ေျပာခ်င္ပါတယ္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ CDC က ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့ သတင္း အရ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသား စုစုေပါင္းရဲ႕ (၈)ရာခုိင္ႏႈန္းနီးပါးက ဆီးခ်ိဳေရာဂါကို ခံစားေနရပါတယ္။ အရင္တုန္းက ဆီးခ်ဳိေရာဂါကို type 1 က ကေလးေတြမွာ ျဖစ္တယ္၊ type 2 က လူႀကီးေတြမွာ ျဖစ္တယ္ ဆိုၿပီး ေျပာၾကေပမယ့္ အခုအခ်ိန္မွာ အ၀လြန္ ေရာဂါရဲ႕ စနက္ေၾကာင့္ type 2 ကို ကေလးေတြနဲ႔ ပိုမို ငယ္ရြယ္တဲ့ အသက္အရြယ္ေတြမွာ ေတြ႔ေနရၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံရဲ႕ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ ျဖစ္ပြားသူေတြထဲမွာ type 1 က ၁၀ ကေန ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္အထိပဲ ရွိၿပီး type 2 က ၉၀ ကေန ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ေလာက္အထိ ရွိတယ္လို႔ သိရွိရပါတယ္။ Type 2 က ကာကြယ္လို႔ ရႏိုင္ေလာက္တဲ့ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ အမ်ိဳးအစားပါ။ ဒါေပမယ့္ ကာကြယ္မႈေတြ လံုေလာက္ေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ အတြက္ ၁၉၈၀ နဲ႔ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာ ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိသူ ဦးေရက သံုးဆ အထိ ျမင့္တက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီပံုအတိုင္းသာ ဆက္သြားေနမယ္ဆိုရင္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသား ၃ ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ဟာ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ဆီးခ်ိဳေရာဂါကို ခံစားရႏိုင္တယ္လို႔ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ခန္႔မွန္းၾကပါတယ္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါကလည္း ေပ်ာက္ေအာင္ ကုလို႔ မရတဲ့ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ တစ္ခု ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီေရာဂါ ရွိေနၿပီလို႔ သိရၿပီဆိုရင္ ကာယကံရွင္ေတြမွာ အလြန္အမင္း တုန္လႈပ္မႈကို ခံစားၾကရပါတယ္။ က်န္းမာေရးကို စနစ္တက် ေစာင့္ေရွာက္ ေနထိုင္ရင္ သာမန္လူေတြလိုပဲ ေနႏိုင္တယ္ ဆိုေပမယ့္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ ကုန္က်စရိတ္ေတြ၊ အစားအေသာက္ ဆင္ျခင္ရတာ၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ဂရုစိုက္ေနရတာေတြက တစ္ေန႔ ၊ တစ္လ ကိစၥ မဟုတ္တဲ့ အတြက္ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ၀န္ပိေစႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပါ။ ဂရုမစိုက္ဘဲ ပစ္ထား ျပန္ရင္ ရလာမယ့္ ဆိုးက်ိဳးေတြကလဲ ျပင္းထန္ပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာ အဓိက မ်က္စိကန္းရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္း၊ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္း အသစ္ေတြထဲမွာ ေလာေလာဆယ္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါက ထိပ္ဆံုးမွာ ေနရာယူထားပါတယ္။ ဂရုစိုက္မယ္ ဆိုရင္ ကာကြယ္လို႔ ရတ့ဲ အဲဒီဆိုးက်ိဳးေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ဖုိ႔ ေရာဂါ ရွိသူေတြက က်န္းမာေရး အသိပညာ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရရွိဖို႔လိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕က်န္းမာေရး အာမခံေတြက အဲဒီလို က်န္းမာေရး အသိပညာ ခံယူဖို႔အတြက္ စရိတ္စကေတြကို မေပးပါဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြ၊ အထူးကုေတြကလည္း လူနာေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ က်န္းမာေရး ပညာေပးဖုိ႔၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးဖုိ႔ အခ်ိန္ မေပးႏိုင္ၾကပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးခ်ိဳ ေ၀ဒနာရွင္ေတြခမ်ာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို လိုအပ္သလို မေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္၊ ကုသမႈေတြကို တိတိက်က် မလိုက္နာႏိုင္တာေတြ ျဖစ္ကုန္ၾကပါတယ္။

က်န္းမာေရး အာမခံ မထားႏိုင္တဲ့သူေတြက စရိတ္စက ႀကီးလို႔ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈကို လက္လွမ္း မမီႏိုင္ၾကပါဘူး။ က်န္းမာေရး အာမခံ ထားေပမယ့္ ကိုယ့္ဖက္က ျပန္စိုက္ရတာေတြ မ်ားေနတဲ့ သူေတြကလဲ ကုသမႈေတြကို လံုေလာက္ေအာင္ မခံယူႏိုင္ၾကပါဘူး။ အဲ .. ဒါေပမယ့္ သိပ္ အေျခအေန ဆိုးၿပီး မ်က္လံုးကန္းတဲ့ အေျခအေနအထိ ေရာက္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ အစိုးရက ေပးတဲ့ အာမခံ တစ္ခု ျဖစ္တဲ့ Medicaid ကေန တစ္ဆင့္ လုိအပ္တဲ့ ကုသမႈေတြ၊ ပစၥည္း ကိရိယာေတြ၊ ေဆး၀ါးေတြကို ရရွိႏိုင္ပါတယ္။ မ်က္စိ မျမင္သူေတြ ကိုယ့္ဖာသာကိုယ္ ေသြးေဖာက္လို႔ရေအာင္ အသံထြက္တဲ့ ေသြးခ်ိဳ စစ္ေဆး စက္ကေလးကိုလဲ လိုအပ္ရင္ Medicaid က ေထာက္ပံ႔ပါလိမ့္မယ္။ ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးၿပီး dialysis စက္နဲ႔ ေနရၿပီ ဆိုတဲ့ အေျခအေနမွာလဲ အဲဒီအတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို အစိုးရ အာမခံေတြကေန ရယူႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အေျခအေနက အဲေလာက္အထိ ဆိုးေအာင္ ေစာင့္ရမလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒီအတြက္လဲ ကုန္က် စရိတ္ေတြ မ်ားေနပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံရဲ႕ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ အတြက္ စုစုေပါင္း ကုန္က်ေငြ ၅ ေဒၚလာမွာ ၁ေဒၚလာက ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ ခံစားေနရသူေတြအတြက္ တိုက္ရုိက္ ေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးေနရတဲ့ ကုန္က်စရိတ္ ျဖစ္ၿပီး ကုန္က်ေငြ ၁၀ေဒၚလာမွာ ၁ ေဒၚလာက ဆီးခ်ိဳေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သြယ္၀ိုက္ေသာ ကုန္က်မႈေတြအတြက္ ေပးေနရတယ္လို႔ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ခန္႔မွန္းၾကပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ေနၾကတဲ့ ပညာရွင္ေတြက မွားေနတယ္လို႔ ဆိုၾကေပမယ့္ ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖုိ႔က ခဲယဥ္းေနပါေသးတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈအေပၚ ျမင္ၾကတ့ဲ အျမင္ေတြ၊ ခံယူမႈေတြအျပင္၊ ေငြေၾကးရွိၿပီး ၾသဇာႀကီးမားတဲ့ က်န္းမာေရး အာမခံ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ ၀ါဒျဖန္႔မႈ၊ သိမ္းသြင္းမႈေတြက က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈကို အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားတိုင္း လက္လွမ္းမီႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္ဖို႔ ခဲယဥ္းေစတဲ့ အေၾကာင္းအခ်က္ေတြထဲမွာ အဓိက အခ်က္ တစ္ခု အျဖစ္ ပါ၀င္ေနပါတယ္။

ျမင္မိ သိမိသေလာက္ကေလးကို အတိုခ်ဳပ္္ၿပီး ျပန္မွ်ေပးတာမို႔ ျပည္႔စံုမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ပိုသိခ်င္ရင္ ဖတ္လို႔ရေအာင္ ေနရာေလးေတြ ညႊန္းေပးလိုက္ပါတယ္။

(စာကိုး -
CDC website
ADA website
Delivery health care in America : System Approach by Leiyu Shi & Douglas A. Singh
Diabesity by Francine R. Kaufman )

Read More...

Collapse...

Hypertension

ေသြးတိုးအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

ေသြးေပါင္ခ်ိန္ဆိုသည္မွာ

ေသြးေၾကာတစ္ေလွ်ာက္ ေသြးစီးသြားစဥ္ ေသြးေၾကာ နံရံေပၚ သက္ေရာက္ေသာဖိအားကို ေခၚသည္။

အေပၚေသြး (Systolic blood pressure) ဆိုသည္မွာ

ႏွလံုးကေသြးညွစ္ေနခိုက္ ေသြးေၾကာအတြင္းရိွ အျမင့္ဆံုးဖိအားကို ေခၚဆိုျပီး

ေအာက္ေသြး (Diastolic blood pressure) ဆိုသည္မွာ

ႏွလံုးေသြးျဖည့္ေနခုိက္ ေသြးေၾကာအတြင္းရိွ အနိမ့္ဆံုးဖိအားကို ေခၚဆိုပါသည္။

ေခတ္သစ္ေဆးပညာတြင္ ေသြးေပါင္တက္သည္ကို ေရာဂါတစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားျပီး ျမန္မာအမ်ားစုတြင္ ေတြ႕ရတတ္ေသာ ေသြးေပါင္က်ျခင္းကို ေရာဂါတစ္ခုအေနျဖင့္ မသတ္မွတ္ထားပါ။ ေသြးေပါင္က်ျခင္းႏွင့္ ေသြးအားနည္းျခင္းသည္လည္း မတူညီပါ။ ေသြးေပါင္က်ျခင္းဆိုသည္မွာ အေပၚေသြးႏွင့္ ေအာက္ေသြးကို တိုင္းတာပါက ရိွသင့္ေသာ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ထက္ နည္းေနသည္ကို ေခၚဆိုျပီး ေသြးအားနည္းျခင္းဆိုသည္မွာ ေသြးအတြင္းရိွ ေသြးနီဥမ်ားတြင္ ပါ၀င္ေသာ ဟီမိုဂလုိဗင္ဓာတ္(Haemoglobin) အားနည္းျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ထိုအေျခအေနႏွစ္ခုသည္ မတူညီေသာ္လည္း ေရာဂါျဖစ္ရေသာ အေျခခံ အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ တူညီပါသည္။ ၎မွာ အသားဓာတ္ႏွင့္ သံဓာတ္ကို ျပည့္စံုလံုေလာက္ေအာင္ မစားေသာက္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။

ေသြးတိုးေရာဂါ အဆင့္ သတ္မွတ္ခ်က္

လူတစ္ေယာက္အတြက္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္သည္ အေပၚေသြး ၁၂၀၊ ေအာက္ေသြး ၈၀ ရိွပါက ပံုမွန္ေသြးေပါင္ခ်ိန္ဟု ေျပာ၍ ရပါသည္။ အေပၚေသြးႏွင့္ ေအာက္ေသြးကို အတိုေကာက္အားျဖင့္ ၁၂၀/၈၀ ဟု ေဖာ္ျပပါသည္။
အေပၚေသြးသည္ ၁၂၀ ႏွင့္ ၁၃၉ ၾကားရိွျပီး ေအာက္ေသြးသည္ ၈၀ ႏွင့္ ၈၉ ၾကားရိွပါက pre hypertension အၾကိဳေသြးတိုးျခင္းဟုေခၚသည္။ ေသြးတိုး ေရာဂါ ကနဦးေပါ့ဗ်ာ။

အေပၚေသြးသည္ ၁၄၀ ႏွင့္ ၁၅၉ ၾကားရိွျပီး ေအာက္ေသြးသည္ ၉၀ ႏွင့္ ၉၉ ၾကားရိွပါက hypertension stage 1 အဆင့္တစ္ ေသြးတိုးျခင္းဟုေခၚသည္။

အေပၚေသြးသည္ ၁၆၀ ႏွင့္ အထက္ ရိွျပီး ေအာက္ေသြးသည္ ၁၀၀ ႏွင့္ အထက္ ရိွပါက hypertension stage 2 အဆင့္ႏွစ္ ေသြးတိုးျခင္းဟုေခၚသည္။

ေသြးတိုးေရာဂါျဖစ္ေအာင္ အားေပးေသာအခ်က္မ်ား

• ေသြးတြင္း အဆီႏွင့္ ကိုလက္စတေရာ (Cholesterol)ဓာတ္မ်ားျခင္း
• အဆီအဆိမ့္ အစားမ်ားျခင္း
• အ၀လြန္ျခင္း
• ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ အားနည္းျခင္း
• ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း
• အရက္ေသာက္ျခင္း
• ဆီးခ်ိဳရိွျခင္း
• ဆိုဒီယမ္မ်ားေသာ အစာမ်ား (ဆား၊ ဟင္းခ်ိဳမွဳန္႕၊ ဆိုဒါ) အလြန္အကၽြံစားျခင္း

ေသြးတိုးေရာဂါ လကၡဏာမ်ား

ေသြးတိုးေသာလူနာအမ်ားစုတြင္ ေသြးတိုးေရာဂါသည္ ေရာဂါလကၡဏာ အျမဲတမ္းမျပတတ္ပါ။ တစ္ခါတစ္ရံ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ဇက္ေၾကာတက္ျခင္း၊ မူးျခင္း၊ အျမင္မၾကည္လင္ျခင္း အစရိွေသာ လကၡဏာမ်ားကို တစ္ခါတစ္ရံ ျပသတတ္ပါသည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္မွ ေရာဂါလကၡဏာျပေသာေၾကာင့္ တစ္ခါတစ္ရံတြင္သာ ေသြးတိုးတတ္သည္မဟုတ္ပါ။ ေသြးတိုးဟူသည္ ေရာဂါစျဖစ္ပါက ဆက္တိုက္ ေသြးတိုးသြားဖို႕သာ ရိွပါသည္။ ျပန္ေကာင္းသြားစရာ မရိွပါ။ ေရာဂါလကၡဏာ ေပၚသည္ႏွင့္ မေပၚသည္သာ ရိွပါသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ လကၡဏာေပၚလွ်င္ ေဆးေသာက္မည္ မေပၚလွ်င္ ေဆးမေသာက္ဘဲေန၍ မရပါ။

မည္သည့္ေရာဂါလကၡဏာ မွ် မျပဘဲႏွင့္လည္း ေသြးတိုးေရာဂါ ဆိုးဆိုးရြားရြားရိွေနႏိုင္သည္ကို သတိျပဳပါ။

ေသြးတိုး၏ ေနာက္ဆက္တဲြ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား

• ႏွလံုး ၾကြက္သားထူျပီး ႏွလံုးအလုပ္ထိခုိက္ျခင္း၊ ႏွလံုးအားနည္းလာျခင္း၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာ က်ဥ္းျခင္း၊ ပိတ္ျခင္း၊ ေဖာျခင္း။
• ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာ ေပါက္ျခင္း၊ ပိတ္ျခင္း။
• အျမင္အာရံုခ်ိဳတဲ့၍ မ်က္စိကြယ္ႏိုင္ျခင္း။
• ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးျပီး ဆီးဆိပ္တက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္တတ္ပါသည္။

သင့္တြင္ ေသြးတိုးေရာဂါရိွေနလွ်င္

၁။ အေပၚေသြးကို ၁၀-၄၀ ခ်ရံုမွ်ျဖင့္ (၀ါ) ေအာက္ေသြးကို ၅-၆ ခ်ရံုမွ်ျဖင့္ ေလျဖတ္ျခင္း အႏၱရာယ္မွ ၄၀ % သက္သာျပီး ႏွလံုးေသြးေၾကာ ေရာဂါအႏၱရယ္မွ ၁၆% သက္သာႏိုင္ေၾကာင္း သတိျပဳပါ။

၂။ အေနအထိုင္ အစားအေသာက္ဆင္ျခင္ပါ။
ေဆးလိပ္ျဖတ္ပါ။
အရက္တစ္ေန႕ ႏွစ္ပက္ထက္ ပိုမေသာက္ပါႏွင့္။
အသားဆီ၊ အုန္းဆီ မစားပါႏွင့္။
အငန္၊ ခ်က္ထားေသာ ဆီ၊ ဟင္းခ်ိဳမွဳန္႕ေလွ်ာ့ပါ။
ငါးဟင္း တစ္ပတ္ ၃ ရက္စားပါ။
သစ္သီး၀လံ တစ္ေန႕ တစ္လံုးစားပါ။
တစ္ပတ္ ၃ ရက္၊ တစ္ရက္နာရီ၀က္ ေခၽြးထြက္ေအာင္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားလွ်င္ စနစ္တက်ေလ်ာ့ခ်ပါ။
ပူပင္ေသာကနည္းေအာင္ေနပါ။ တရားထုိင္ပါ။

၃။ ေသြးေပါင္က်ေဆးကို ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း တိက်စြာ ေသာက္ပါ။ (သင္ခံစားေနရေသာ ေရာဂါ လကၡဏာေပၚမူတည္၍ သင့္ဖာသာ ေဆးအတိုးအေလ်ာ့ မလုပ္ပါႏွင့္)

ေသြးေပါင္တိုင္းျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍

၁။ မတိုင္းမီ နာရီ၀က္အတြင္း အစာစားျခင္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွင့္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္း မလုပ္သင့္ပါ။
၂။ ၀မ္းနည္း၀မ္းသာ၊ စိတ္လႈပ္ရွားခ်ိန္တြင္ မတိုင္းသင့္ပါ။
၃။ မတိုင္းမီ ၁၀ မိနစ္ ကိုယ္ေရာစိတ္ပါ ေျဖေလွ်ာ့အနားယူပါ။
၄။ လက္ေမာင္းပတ္ေလအိတ္ႏွင့္ ႏွလံုး ေရျပင္ညီ တတန္းတည္း ရိွပါေစ။
၅။ တိုင္းေနစဥ္ ျငိမ္ျငိမ္ေနပါ၊ စကားမေျပာပါႏွင့္၊ မလႈပ္ပါႏွင့္။

Read More...

Collapse...

Stroke Experience of A Brain Scientist

ဦးေႏွာက္နဲ႔ ပတ္သတ္တဲ့ သုေတသနေတြ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ သိပၸံ ပညာရွင္ တစ္ဦး ေလျဖတ္မႈကို ခံစားရတဲ့ အေတြ႔အႀကံဳကို ျပန္လည္ တင္ျပထားတာပါ။ အလြန္စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းေအာင္ တင္ျပတတ္ၿပီး ဗဟုသုတလဲ အမ်ားႀကီး ရေစတယ္လို႔ ယူဆလို႔ ျပန္မွ်ေပးလိုက္တာပါ။ ဆရာ၀န္ ဖ်ားတတ္လားလို႔ ေမးတတ္တဲ့သူေတြကိုလဲ သတိရမိပါတယ္။ ဆရာ၀န္လဲ ဘာသားနဲ႔မွမွ မထုထားတာေနာ္။ ဖ်ားတတ္၊ ေနမေကာင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုပါပဲ။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပညာရွင္လဲ ေလျဖတ္တတ္ပါတယ္။

Jill Bolte Taylor ရဲ႕ my stroke of insight ဆိုတဲ့ ted talk ေလးပါ။

Read More...

Collapse...

Genetic Diseases (3)

Complex Genetic Disorders

မ်ိဳးရိုးဗီဇေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါ အုပ္စု သံုးခု စလံုးအနက္ Complex Disordersသည္ အျခား ႏွစ္ခုထက္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အျဖစ္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေသာ္လည္း ၈၀%ေက်ာ္ကို လံုး၀ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ Multi-factorial Disorders (သို႔) Complex Disorders ေရာဂါမ်ားကို သုေတသနျပဳခ်က္အရ မိသားစု၀င္မ်ားႏွင့္ ေဆြမ်ိဳး မ်ားတြင္ ျဖစ္ေလ့ရွိသည့္ အေပၚ မူတည္ၿပီး မ်ိဳးရိုး ဗီဇႏွင့္ ဆိုင္သည္ဟု သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း ထိုေရာဂါ အမ်ားစုသည္ Environmental Factors ဟုေခၚေသာ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ လူေနမႈ ပံုစံႏွင့္ မ်ားစြာ သက္ဆိုင္ေနၿပီး အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ မဆင္ျခင္ပါက မိဘ မ်ိဳးရိုးတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား မရွိသူမ်ား အပါအ၀င္ မည္သူမဆို ရရွိႏိုင္သည့္ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဤပို႔စ္တြင္ ဥပမာ အျဖစ္ ေဖၚျပထားသည့္ ေရာဂါမ်ားထဲမွ အားလံုး နီးပါးကို ဤဘေလာ့ဂ္ရွိ Health Education ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ရွာေဖြ ဖတ္ရႈႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ဤပို႔စ္တြင္ ထိုေရာဂါမ်ား အေၾကာင္းကို အေသးစိတ္ ေဖၚျပမည္ မဟုတ္ဘဲ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ေစရန္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ပံုစံႏွင့္ သေဘာ သဘာ၀ကိုသာ အသားေပး တင္ျပ သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။

အျဖစ္မ်ားေသာ Complex Genetic Disorders ေရာဂါ ဥပမာ တခ်ိဳ႕ကို ခႏၶာကိုယ္ အလုပ္လုပ္မႈ စနစ္အလိုက္ ေအာက္ပါ အတိုင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ပါသည္။

အစာေျခ အဂၤါ အဖြဲ႔အစည္း

(၁) အူမႀကီးကင္ဆာ (Colo-Rectal Cancer) - အဆီမ်ားေသာ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အမွ်င္နည္းေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးေသာေၾကာင့္ အဓိက ျဖစ္ရသည္။
(၂) နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ( Type (2) Diabetic Mellitus) - အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ အခ်ိဳဓါတ္ လြန္ကဲစြာ စားသံုးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
(၃) နံပါတ္ (၁) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ( Type (1) Diabetes Mellitus) - ခုခံမႈအား တုံ႔႔ျပန္မႈကို ဗိုင္းရပ္စ္ ေႏွာင့္ယွက္ ခံရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
(၄) အ၀လြန္ျခင္း ေရာဂါ (Obesity) - Body Mass Index (BMI) ၃၀ေက်ာ္ သူမ်ားကို ဆိုလိုၿပီး ထမင္း အပါအ၀င္ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အဆီ ပါေသာ အစားအစာမ်ားကို လိုသည္ထက္ ပို၍ လြန္ကဲစြာ စားသံုးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။

ႏွလံုးေသြးလွည့္ပတ္ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္း

(၁) ႏွလံုးေရာဂါ (Coronary Heart Disease)
(၂) ေသြးတိုးေရာဂါ (Hypertension)
(၃) ေလျဖတ္ျခင္း (Stroke) စသည္တို႔ ျဖစ္ႏိုင္ၿပီး ၎တို႔ အားလံုးသည္ အဆီစား မ်ားျခင္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းျခင္း၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း၊ ေကာ္လက္စထေရာလ္ဓါတ္မ်ားျခင္းႏွင့္ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။

အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားအဖြဲ႔အစည္း

(၁) အယ္လ္ဇီးမာ ေရာဂါ (Alzheimer Disease) - အင္ဇိုင္း ခ်ိဳ႕တဲ့မႈမ်ားႏွင့္ ဓါတုေဗဒ ဆိုင္ရာ ဓါတ္ေပါင္းမ်ား မမွ်တျခင္းေၾကာင့္ ဟု ေဆးသုေတသီမ်ား ခန္႔မွန္းသည္။
(၂) စိတ္ေရာဂါမ်ား (Psychiatric Disorders) - အာရံုေၾကာ၌ ဓါတုေဗဒ ဓါတ္ေပါင္း မညီမွ်ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဟု ပညာရွင္မ်ား ခန္႔မွန္းသည္။
(၃) အရက္စြဲေရာဂါ (Alcoholism) - လူမႈပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈ ပံုစံ မွားယြင္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။

အမ်ိဳးသမီး ရင္သား ကင္ဆာႏွင့္ သားအိမ္ ကင္ဆာမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ားတြင္ ပါ၀င္ၿပီး ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရေသာ္လည္း အဆီစားမ်ားသူႏွင့္ အရက္ေသာက္သည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္သည္ဟု ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။

အထက္ ေဖၚျပပါ ဥပမာ ေပးထားသည့္ ေရာဂါမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုးလိုက္ ေရာဂါမ်ားဟု အမည္ ေပးထား ေသာ္လည္း Type(1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွအပ အျခား ေရာဂါမ်ား အားလံုးတြင္ ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် ရွိၿပီး အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ ဆင္ျခင္ၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုး ရွိသူႏွင့္ မ်ိဳးရိုး မရွိသူ ႏွစ္ဦး ေနထိုင္ စားေသာက္မႈ မဆင္ျခင္ပံုခ်င္း တူညီပါက မ်ိဳးရိုး ရွိသူမ်ားတြင္ ပိုအျဖစ္ မ်ားသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အ၀လြန္သူမ်ား အားလံုးတြင္ နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ မရွိႏိုင္ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုးတြင္ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါရွိသူ အ၀လြန္ပါက မ်ိဳးရိုးတြင္ ေရာဂါ မရွိသူ အ၀လြန္သူထက္ ေရာဂါ ရရန္ ပို ေသခ်ာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သည့္ အခန္းက႑ကိုလည္း လံုး၀ ပစ္ပယ္၍ မရပဲ မ်ိဳးရိုး တစ္ခုတည္းေၾကာင့္ (သို႔) ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ တစ္ခုတည္းေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ ၎တို႔ ႏွစ္ခု စလံုး ေပါင္းစပ္မႈေၾကာင့္ ထိုေရာဂါမ်ားကို အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစသည္ဟု သတ္မွတ္ႏိုင္ပါသည္။

မိသားစု၀င္မ်ားသည္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ (အစားအေသာက္၊ လူေနမႈပံုစံ) ႏွစ္ခု စလံုးတြင္ ထပ္တူနီးပါး တူညီၿပီး ထိုအေလ့အထ အတိုင္း ႀကီးျပင္းသည္ အထိ ဆက္လက္၍ ေနထိုင္ စားေသာက္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါရွိေသာ မိသားစုမွ ဆင္းသက္လာေသာ ေမြးခ်င္း ေမာင္ႏွမမ်ားတြင္ ေရာဂါ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း မ်ားသည္မွာ သဘာ၀ပင္ ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ား အားလံုးသည္ အေမြ ဆက္ခံမႈ သေဘာ သဘာ၀ အရ တစ္ေယာက္ႏွင့္ တစ္ေယာက္ ဗီဇ ၅၀% ထပ္ထူ က်ၿပီးသား ျဖစ္သည္။ Genetic အရ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံမႈသည္ ရုပ္သြင္ လကၡဏာ အေမြ ဆက္ခံမႈႏွင့္ အတူတူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အျမႊာ ေမာင္ႏွမမ်ားကို ေလ့လာျခင္း ျဖင့္လည္း ေရာဂါ တစ္ခုတြင္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ႏွစ္ခု စလံုး အေရး ပါသည္ကို ပိုမို ရွင္းလင္းစြာ နားလည္ႏိုင္ပါသည္။

အျမႊာ ေမာင္ႏွမမ်ားတြင္ Monozygotic (မ်ိဳးဥ တစ္လံုးတည္း မွ ေမြးလာသူမ်ား)ႏွင့္ Dizygotic (မ်ိဳးဥ ႏွစ္လံုးႏွင့္ Sperm တစ္ေကာင္စီျဖင့္ မ်ိဳးစပ္ၿပီး ေမြးလာသူမ်ား) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ရွိၿပီး Monozygotic မ်ားသည္ ဗီဇ အရ ရာႏႈန္းျပည့္ ထပ္တူက်ေသာေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ (Concordant trait) ျဖစ္ၿပီး ကြဲျပားစရာ ဆိုသည္မွာ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္သာ ရွိပါသည္။ Dizygotic မ်ားမွာမူ အတူတူ ေမြးလာေသာ္လည္း မ်ိဳးဥတစ္လံုးစီ၊ Sperm တစ္ခုစီမွ ေမြးလာေသာေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ (Discordant trait) မဟုတ္ဘဲ ဗီဇအရ အျခား ေမြးခ်င္းမ်ားကဲ့သို႔ ၅၀%သာ တူပါသည္။ အကယ္၍ ဥတစ္လံုးတည္းႏွင့္ ေမြးလာသည့္ (Monozygotic) အျမႊာမ်ား မ်ိဳးရိုး ဗီဇေၾကာင့္သာ ေရာဂါ ရရွိမည္ ဆိုပါက ႏွစ္ဦး စလံုးတြင္ တူတူ ရရွိ ရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႔တြင္ အျမႊာ ေမာင္ႏွမထဲမွ တစ္ေယာက္ေယာက္တြင္ ဆီးခ်ိဳ၊ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး ရွိတိုင္း က်န္တစ္ေယာက္တြင္ လိုက္ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ခဲပါသည္။ ဤသည္မွာ ထိုေရာဂါမ်ားတြင္ Gene က အဓိက မက်ျခင္းကို ေဖၚျပေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

သို႔ရာတြင္ အျခား တစ္ဖက္တြင္မူ ေမြးစား သားသမီးမ်ားကို ေလ့လာသည့္ သုေတသန ျပဳမႈ တစ္ခုတြင္ အထက္ပါ ပံုစံ အတိုင္း မဟုတ္ဘဲ Geneက အေရးပါသည့္ အခန္းက႑တြင္ ပါ၀င္ေနသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေမြးၿပီးကတည္းက ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘမ်ား (Biological parents) ေဆြမ်ိဳး မ်ားႏွင့္ လံုး၀ မတူညီသည့္ လူေနမႈ ဘ၀ပံုစံႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ႀကီးျပင္းေသာ ေမြးစား ကေလးမ်ားကို ေလ့လာေသာအခါ ထို ကေလး တခ်ိဳ႕တြင္ ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘ ေဆြမ်ိဳးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုးတြင္ ျဖစ္ေလ့ ရွိသည့္ ေရာဂါမ်ား အထူးသျဖင့္ စိတ္ၾကြေရာဂါ အပါအ၀င္ အျခား စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ားသည္ကို ေတြ႔ရွိ ရပါသည္။ ဤသည္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ မပါပဲ ဗီဇ တစ္ခုတည္းေၾကာင့္လည္း ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္သည္ကို ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Complex Genetic Disorders တြင္ မ်ိဳးရိုး ဆက္ခံသည့္ ပံုစံသည္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အတိအက် ေျပာ၍ မရႏိုင္ပါ။ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္သည့္ အခ်က္မ်ား တြင္ မိဘမ်ားႏွင့္ ဘိုးဘြားမ်ား၏ ေမြးခ်င္းမ်ားတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား ရရွိသူ အေရအတြက္ မည္မွ်ရွိၿပီး ေရာဂါ ျပင္းထန္မႈ အတိမ္အနက္ (Intensity) မည္မွ် ရွိသည္ကို ၾကည့္ၿပီး မိမိႏွင့္ မိမိ သားသမီးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုး အရ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ (Risk Factors) ကို ခန္႔မွန္း ႏိုင္ပါသည္။ က်န္သည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ႐ွိသည့္ အပိုင္းက မိမိ၏ ဘ၀ လူေနမႈပံုစံႏွင့္သာ အမ်ားဆံုး သက္ဆိုင္ေနပါသည္။

မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ ထိုေရာဂါမ်ား၏ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိသည့္ အခ်က္မ်ား (Risk Factors) မ်ားကို ေလ့လာေသာအခါ ရာခိုင္ႏႈန္း အေနႏွင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇသည္ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု အျဖစ္သာ ပါ၀င္ ေနသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး အဓိက အေၾကာင္းရင္း မဟုတ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ မ်ိဳးရိုး မရွိသူမ်ားတြင္လည္း အေနအထိုင္၊ အစားအေသာက္ မဆင္ျခင္ေသာေၾကာင့္ ထိုေရာဂါမ်ား ျဖစ္ေနသူ မ်ားစြာရွိၿပီး ဘ၀ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ မွန္ကန္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါ မရသူမ်ားလဲ ရွိသည့္အတြက္ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ခုတြင္ ပတ္၀န္းက်င္၊ ဘ၀ ေနထိုင္မႈပံုစံသည္ ပို၍ အဓိကက်သည္ကို ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ အဓိကအားျဖင့္ ယေန႔ ကမာၻေပၚတြင္ အျဖစ္အမ်ားဆံုး စာရင္း၀င္ ေနေသာ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ကင္ဆာ ေရာဂါ အေတာ္ မ်ားမ်ားကို က်န္းမာစြာ ေနထိုင္ စားေသာက္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ျခင္း၊ စိတ္ဖိစီးမႈ ကို ေျပေပ်ာက္ ေစသည့္ တရားမွတ္ျခင္း အပါအ၀င္ နည္းလမ္းမ်ားစြာျဖင့္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည့္ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ တစ္ခုတည္းမွာပင္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ Type (2) ဆီးခ်ိဳသည္ ၈၅% ရွိၿပီး သုေတသီမ်ားက ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္း ရွာမေတြ႔ ေသာ Type (1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွာ ၁၅%သာ ျဖစ္ေနသည္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အျခား ေရာဂါမ်ားတြင္လဲ ကာကြယ္သင့္သည့္ကို မကာကြယ္သျဖင့္ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ခံစားေနရျခင္းမွာ ျငင္း၍ ရႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားတြင္ ဗီဇ အေမြ ဆက္ခံသည့္ ပံုစံကို တြက္ခ်က္ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္ေသာ ဗီဇ တစ္ခုခုတြင္ ပံုမွန္ မဟုုတ္သည့္ (Single Gene disorders) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ အထဲမွ တခ်ိဳ႕မွ လြဲ၍ ကမာၻေပၚတြင္ လက္ရွိ အျဖစ္မ်ား ေနေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား အားလံုးသည္ ဗီဇ တစ္ခုတည္းတြင္ အေျခခံျခင္း မဟုတ္ဘဲ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနမ်ားလည္း ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္ေနေသာေၾကာင့္ အနည္းႏွင့္ အမ်ား ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုကာကြယ္၍ လံုး၀ မရႏိုင္ေသာ Single Genes disorders ေရာဂါမ်ားသည္ အနည္းအက်ဥ္းသာေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားကိုသာ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ေနရသည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္သည္။

ထိုေရာဂါမ်ား၏ သေဘာ သဘာ၀ႏွင့္ ေရာဂါ ရရွိပံုကို သိရွိ ထားပါက ကာကြယ္သင့္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ထိုသို႔ ကာကြယ္သင့္သည္ကို မကာကြယ္ျခင္းသည္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္ေသာ္လည္း လူအမ်ားစုအတြင္း က်န္းမာေရး ဗဟုသုတ ေလ့လာမႈ အားနည္းျခင္းႏွင့္ ပညာရွင္မ်ားမွ က်န္းမာေရး ပညာေပး အားနည္းေနျခင္း ႏွစ္ခု စလံုးေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ မ်ားစြာ သက္သာၿပီး ထိေရာက္ေသာေၾကာင့္ အသက္ရွင္စဥ္ ကာလအတြင္း ဘ၀ကို က်န္းက်န္းမာမာ သက္ေတာင့္သက္သာႏွင့္ ျဖတ္သန္းႏိုင္ၾကေစရန္ ေလ့လာသင့္ေသာ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ဗဟုသုတမ်ားကို ေလ့လာၿပီး ကာကြယ္ ၾကပါရန္ တိုက္တြန္း ဆႏၵျပဳလိုက္ပါသည္။

Read More...

Collapse...

Genetic Diseases (2)

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါ မ်ား (၂)

Chromosomal Abnormality

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ယခင္ပို႔စ္မွာ Single Genes disorderကို တင္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္၍ ယခုပို႔စ္တြင္ ၎၏ အဆက္ျဖစ္ေသာ Chromosomal Abnormalityကို တင္ျပသြားမည္ ျဖစ္သည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းသည္ Gene တစ္ခုစီ၌ ျပႆနာ တစ္စံုတစ္ရာ မရွိဘဲ Geneမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုခု၏ အေရအတြက္ (သို႔) ဖြဲ႔စည္းပံု၌ ခၽြတ္ယြင္းမႈ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ လူသား၏ ပံုမွန္ ဆဲလ္တစ္ခုတြင္ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္တြဲတြင္ ၂၃ စံု (သို႔) ၄၆ခုစီသည္ ပံုမွန္ အေျခအေနတြင္ သူ႔အတြဲႏွင့္သူ အေရအတြက္ မွန္ကန္စြာျဖင့္ အစီစဥ္တက် အတြဲလိုက္ (Homologous) ရွိရပါသည္။ ထိုသို႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ခၽြတ္ယြင္းေနျခင္းမွာ မ်ိဳးပြားသည့္ ကာလ၌ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ထံမွ ခြဲထြက္လာေသာ ဆဲလ္ႏွစ္ခုအနက္ တစ္ခုခုတြင္ အပို၊ အလို ပါလာျခင္း(သို႔) ေပါင္းစပ္ရာ၌ သူ႔ေနရာႏွင့္ သူ မတြဲဖက္ျခင္းႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု က်ိဳးျပတ္ၿပီး တစ္ေနရာမွာ တြယ္ကပ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ တစ္စံုတစ္ရာ ခၽြတ္ယြင္းေနသည့္ အေျခအေနမ်ားတြင္

(၁) Numerical Abnormalities အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း
(၂) Structural Abnormality ဖြဲ႔စည္း တည္ရွိပံု ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိး ရွိသည္ကို တင္ျပလိုက္ပါသည္။

၁။ Numerical abnormalities အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကို Aneuploidyဟု ေခၚ၍ ခရုမုိဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ရွိသင့္သည့္ အေရအတြက္ လိုျခင္း(သို႔) ပိုျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကို ေမြးဖြားသည့္ ဦးေရ ၁၅၀တြင္ တစ္ဦးႏႈန္း ရွိသည္ဟု သိရၿပီး ယင္းသည္ ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ျခင္းႏွင့္ ကေလး၏ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးျခင္း၏ အဓိက အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္ဟုလည္း သိရပါသည္။ ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကိုလည္း Autosomal Chromosome Aneuploidy, ပထမ ၂၂ စံု အထဲမွ ခရုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမမွန္ျခင္းႏွင့္ Sex Chromosome Aneuploidy, က်ာ၊းမ(လိင္) ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရပါသည္။

Autosomal Chromosomes Aneuploidy

ခရုိမိုဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ႏွစ္ခု စံုတြဲ ျဖစ္ရမည့္အစား ၁ ခု (Monosomy)သာ ရွိျခင္း(သို႔) ႏွစ္ခုထက္ ပိုေနျခင္း (Polysomy)တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ Monosomyသည္ မျပည့္စံုျခင္း ျဖစ္၍ Polysomyေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါထက္ ဆိုးက်ိဳး ရလဒ္ ပိုမ်ားသည္။ Polysomyမ်ား၌ Down Syndromeသည္ အျဖစ္မ်ားဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုး ျဖစ္ၿပီး ၂၁ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုန္းတြင္ ႏွစ္ခု ျဖစ္ရမည့္အစား ၃ ခု ျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး အသက္ရွင္သည့္ ကေလး ၈၀၀ ေမြးလွ်င္ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရသည္။ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရေသာ္လည္း သုေတသနအရ အသက္ႀကီးမွ အထူးသျဖင့္ အသက္(၃၀)ေနာက္ပိုင္း ကေလးယူသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ အရက္ စြဲလမ္းစြာ ေသာက္ေသာ အမ်ိဳးသမီမ်ားမွ ေမြးလာေသာ ကေလးမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။

Down Syndromသည္ ေကာ့ေကးရွန္း ကေလးမ်ားတြင္ အျခား ကေလးမ်ားထက္ ပိုအျဖစ္မ်ားၿပီး ျပင္ပ လကၡဏာအရ မ်က္ႏွာ၊ နားရြက္ႏွင့္ ႏွာခါင္း ျပားခ်ပ္ၿပီး တရုတ္ မ်က္ႏွာေပါက္ႏွင့္ ေမြးလာေသာေၾကာင့္ အေနာက္တိုင္းသားမ်ားက ထိုေရာဂါကို ယခင္က Mongolism (မြန္ဂို တရုတ္ေရာဂါ) ဟု ေခၚခဲ့သည္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ၎ေရာဂါ ရရွိေသာ သေႏၶသား ေလးပံု၊ သံုးပံုသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကာလမွာပင္ ပ်က္က်ေလ့ရွိၿပီး အသက္ရွင္လ်က္ ေမြးလာသည့္ ကေလးမ်ားအနက္ ၂၀% ခန္႔မွာ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ (သို႔) အျခား ေရာဂါ တစ္ခုခုႏွင့္ ေမြးလာၿပီး ၁၀ ႏွစ္ကာလ အထိ အသက္ရွင္ႏိုင္သည္။ ထိုထက္ ပို၍ အသက္ရွည္သူမ်ားမွာ အသက္ ၆၀ခန္႔ အထိ (သို႔) ပ်မ္းမွ် သက္တမ္း ၅၅ ႏွစ္ ေနရႏိုင္ပါသည္။ အသက္ ရွိစဥ္ ကာလတြင္ Down Syndrome ၏ အျခား သိသာထင္ရွားသည့္ လကၡဏာမ်ားမွာ အရပ္ ပံုမွန္ထက္ နိမ့္ျခင္း၊ လွ်ာႏွင့္ ၾကြက္သား ေတာင့္တင္းႏုိင္မႈ အားနည္းျခင္း၊ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေရာဂါမ်ား အေပၚ အျခားသူမ်ားထက္ ခံႏိုင္ရည္နည္းျခင္း၊ ေသြးကင္ဆာ ေရာဂါကို ရရွိႏႈန္း ပိုမ်ားျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ Down Syndromeႏွင့္ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ ဆက္စပ္ပံုကို စိုးသီဟ ေရးသည့္ က်ိန္စာ သင့္ေနသူေလးမ်ား ပို႔စ္ ကို (http://health.ngoinmyanmar.org/2007/11/tof-tetralogy-of-fallot-cyanosis-tet.html ) တြင္ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။

Sex-Chromosome Aneuploidy က်ား၊မ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

က်ား၊ မ ခရိုမိုဇုမ္းသည္ ၂၃ စံုေျမာက္ ခရိုမုိဇုမ္း ျဖစ္ၿပီး မိန္းကေလး ျဖစ္ပါက (XX)ႏွင့္ ေယာက်္ားေလး ျဖစ္ပါက (XY) ဟူ၍ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ႏွစ္ခုသာ ရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ စံုတြဲ မွန္ကန္လ်က္ (Homologous) မဟုတ္ပဲ လိင္ ခရိုမိုဇုန္း X (သို႔) Y တစ္ခုသာ ျဖစ္ေနျခင္းႏွင့္ တစ္စံုထက္ ပိုမ်ားေနျခင္းကို Sex- Chromosome ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းဟု ေခၚပါသည္။ က်ား၊ မ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းသည္ Autosomes ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းထက္ ေရာဂါ အေျခအေန သက္ေတာင့္သက္သာ ပိုျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။

X ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ႏွစ္ခုထက္ ပိုပါလာၿပီး ေမြးလာသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား

X ခရိုမိုဇုန္း ႏွစ္ခုထက္ ပိုမ်ားၿပီး ေမြးဖြားႏႈန္းသည္ အေယာက္ ၄၀၀မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး အျဖစ္ အမ်ားဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုး တစ္ခုမွာ X ႏွစ္ခု ျဖစ္ရမည့္ အစား ၃ ခုျဖင့္ ေမြးလာေသာ မိန္းကေလးမ်ား ျဖစ္သည္။ အေယာက္ ၁၀၀၀ ေမြးလ်င္ ၁ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး ၄င္းတို႔ ႀကီးျပင္းသည့္ ကာလတြင္ ကေလး ေမြးႏိုင္မႈ၊ ရာသီေသြး ပံုမွန္လာမႈ စသည္တို႔တြင္ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ျပႆနာ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိႏိုင္ေသာ္လည္း အျခား ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတြင္ ေရာဂါအျဖစ္ သတ္မွတ္ရေလာက္သည့္ ထူးထူးျခားျခား လကၡဏာမ်ားကို မေတြ႔ရပါ။ သို႔ေသာ္လည္း အေရအတြက္ အနည္းငယ္ေသာ တခ်ိုဳ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ X ခရိုမိုဇုမ္း ၄ ခုျဖင့္ ေမြး လာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈ မရွိေသာ္လည္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၌ ခၽြတ္ယြင္းႏိုင္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ X ခရိုမိုဇုမ္း ၅ ခုႏွင့္ အထက္ျဖင့္ ေမြးလာသူမ်ားတြင္ ပိုမို ဆိုး၀ါးသည့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈ အျပင္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈမ်ားကိုပါ ေတြ႔ရပါသည္။

Turner Syndrome

X ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုတည္း အျခား မည္သည့္ X (သို႔) Y ႏွင့္မွ မတြဲဖက္ဘဲ ေမြးဖြားလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔ ေမြးဖြားလာသူမ်ား၏ ဆဲလ္တြင္း၌ ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခု ရွိရမည့္ အစား ၄၅ ခုသာ ရွိပါသည္။ ၎ေရာဂါကို။ ထိုကဲ့သို႔ ေမြးလာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ အျခား အမ်ိဳးသမီး အဂၤါမ်ား ပါရွိေသာ္လည္း မ်ိဳးဥအိမ္ မပါရွိေသာေၾကာင့္ ရာသီေသြး လာျခင္းႏွင့္ ကေလး ရႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ ျပင္ပ လကၡဏာ အရ ၎တို႔သည္ အရပ္ ပံုမွန္ထက္ နိမ့့္္ျခင္း၊ လည္ပင္း အေရျပား တြဲၿပီး ခံုးျခင္း စသည္တို႔ကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ၉၉% ေသာ Turner Syndrome ရွိသည့္ သေႏၶသားမ်ားသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကာလမွာပင္ ပ်က္က်ႏိုင္ၿပီး အသက္ရွင္သည့္ ကေလးအေယာက္ ၃၀၀၀ေမြးမွ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ခန္႔သာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

Klineflter Syndrome

Y ခရိုမုိဇုမ္း တစ္ခုႏွင့္ X ခရိုမိုဇုန္း တစ္ခုထက္ ပိုၿပီး ေမြးလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔တြင္ Y ခရိုမိုဇုမ္း ပါရွိေနေသာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ ရုပ္သြင္ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားတြင္ ေ၀ွးေစ့ ပံုမွန္ထက္ ေသးျခင္း၊ သုတ္ထုတ္ႏိုင္မႈ အားနည္း၍ ထိုသူမ်ားတြင္ ကေလး ရႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ အရပ္႐ွည္၍ ပိန္ျခင္း၊ အျခား ေယာက္်ားမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ရင္သားႀကီးျခင္းတို႔ကို ထိုေရာဂါ ရွိသူမ်ား၏ ၅၀%တြင္ ေတြ႔ရၿပီး မ်က္ႏွာႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္၌ အေမြးအမွ်င္ နည္းျခင္း စသည္တို႔ကိုလည္း ေတြ႔ႏိုင္ေပသည္။ အသက္ရွင္၍ ေမြးဖြားလာသူ အမ်ိဳးသား ၁၀၀၀မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္းခန္႔ ေတြ႔ရပါသည္။

Y ခရိုမိုဇုမ္း ႏွစ္ခုျဖင့္ ေမြးလာသူမ်ား ထိုသူမ်ားသည္ ပံုမွန္ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ပ်မ္းမွ် အရပ္ ပိုရွည္ၿပီး ဉာဏ္ရည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈတြင္ ပ်မ္းမွ် IQထက္ ၁၀-၁၅ အထိ ပိုနိမ့္ပါသည္။ အၾကမ္းဖက္လိုသည့္ အမူအက်င့္ႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၾကမ္းတမ္းသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားကို က်ဴးလြန္သည့္ ႏႈန္းသည္ ပံုမွန္ ေယာက္်ားမ်ားထက္ ပိုမ်ားသည္ကို သုေတသန ျပဳသူမ်ားစြာမွ ေဖၚျပထားပါသည္။

၂။ Structural Chromosomal abnormality ခရိုမိုဇုမ္း ဖြဲ႔ စည္းပံု ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ေသာ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ဖြဲ႔စည္းပံု မမွန္ကန္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါသည္ ျပင္းထန္သည့္ အေျခအေန ရွိသလို တစ္ခါတစ္ရံ၌ သာမန္ လူတစ္ေယာက္၏ က်န္းမာေရးကို လံုး၀ မထိခိုက္သည္ကိုလဲ ေတြ႔႔ရပါသည္။ မ်ိဳးပြားသည့္ ကာလ၌ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုမ္းမ်ား ပံုမွန္အတိုင္း မတြဲဖက္ျခင္းႏွင့္ က်ိဳးျပတ္ ပ်က္စီးျခင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ထင္ရွားသည့္ ေရာဂါမ်ားမွာ Cri-du-chat syndrome, Robertsonian Translocation ႏွင့္ Fragile X တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

Cri-du chat syndrome

၄င္းေရာဂါသည္ နံပါတ္ ၅ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုမ္း၌ ခၽြတ္ယြင္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရၿပီး အင္မတန္ အျဖစ္နည္းပါသည္။ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ ေမြးရာပါ ေၾကာင္ေအာ္သံကဲ့သို႔ ငိုျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ပံုမွန္ထက္ ပိုနည္းျခင္၊ ေခါင္း အဆမတန္ ေသးေနျခင္း၊ ႏွလံုး အားနည္းျခင္း မ်က္ႏွာ လံုး၀န္းျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ ဖြ႔ံျဖိဳး တိုးတက္မႈ တြင္ ဧရိယာ အားလံုး၌ ေႏွးေကြးပါသည္။

Robertsonian Translocation

မိခင္ႏွင္ ့ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုမ္းမ်ား ေပါင္းစပ္ရာ၌ ခရိုမိုဇုမ္း နံပါတ္ ၁၃၊ ၁၄၊ ၁၅၊ ၂၁ ႏွင္ ့၂၂ တို႔ အနက္ တစ္ခုခု လံုး၀ ဆက္သြားေသာေၾကာင့္ အစံု မျဖစ္ဘဲ တစ္ခုတည္း ျဖစ္သြားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤေရာဂါတြင္လည္း ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခုရွိရမည့္အစား ၄၅ ခုသာ ရွိပါသည္။ ထိုေရာဂါရွိသူ ကိုယ္တိုင္၌ က်န္းမာေရးကို သိသိသာသာ မထိခိုက္ေသာ္လည္း ထိုေရာဂါ ရွိသူ မိခင္မွ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ Down Syndrome ရရွိႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားပါသည္။

Fragile X Syndrome

၎ေရာဂါသည္ ခရိုမိုဇုန္း အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု က်ိဳးပဲ့ ပ်က္စီးၿပီး ကြက္လပ္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကို သိသိသာသာ ထိခိုက္သည္ကို မေတြ႔ရဘဲ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးသည့္ အခ်က္တြင္ Down Syndrome ၿပီးလွ်င္ ဒုတိယ လိုက္ေသာ ေရာဂါ ျဖစ္ပါသည္။ ဘာသာစကား သင္ၾကားရာ၌ တတ္ေျမာက္မႈ ေႏွးေကြးျခင္း အျပင္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ နယ္ပယ္ အသီးသီးတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ေနာက္က်သည္။ လူ အမ်ားစုႏွင့္ ဆက္ဆံမႈကို ေရွာင္ၿပီး လူစုလူေ၀းႏွင့္ ၀ိုင္းဖြ႔ဲ ေနထိုင္ျခင္းထက္ အထီးက်န္ ဆန္ဆန္ ေနလိုသည့္ အေလ့အထ ရွိပါသည္။ ေရာဂါ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို ေဆးသုေတသီမ်ား ေလ့လာေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၎တို႔၏ သက္တမ္းသည္ လူသာမန္ တစ္ေယာက္၏ ပံုမွန္ သက္တမ္း အတိုင္းပင္ ျဖစ္သည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ Chbromosomal abnormalityေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါမ်ား အနက္ ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါသည္ ဖြဲ႔စည္းပံု ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါမ်ားထက္ က်န္းမာေရး အေျခအေန ပိုဆိုးသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရာဂါမ်ားကို အတိအက် ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသ၍ မရႏိုင္ဘဲ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ counselling Programmesမ်ားႏွင့္ ေဟာ္မုန္းႏွင့္ ဆိုင္သည့္ အခ်ိဳ႕ ျပႆနာမ်ားကို ေဟာ္မုန္းျဖင့္ ကုသၿပီး အသက္ရွင္စဥ္ ကာလတြင္ သက္သာရာရေအာင္သာ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ထိုေရာဂါမ်ားသည္ အလြန္ အျဖစ္နည္းေသာ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ၿပီး ဗီဇ တစ္ခုခု ခၽြတ္ယြင္း၍ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကဲ့သို႔ တိက်သည့္ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံပံု မရွိသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္ႏုိင္သည့္ အေျခအေနမ်ားလည္း ရွိသည္ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။

Complex Genetic Disorders ကို ဆက္လက္ တင္ျပပါမည္။

Read More...

Collapse...

Depressive Disorder

စိတ္ဓာတ္က် ေရာဂါ

Depressive Disorder လို႔ေခၚတဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါဟာ အင္မတန္ အျဖစ္မ်ားၿပီး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုးတို႔လိုပဲ ေဆးကုရမယ္႔၊ ေဆးကုလို႔ရတဲ႔ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ကံနာ၊၀ဋ္နာ ဒါမွမဟုတ္ ေပ်ာ႔ညံ႔မႈ မဟုတ္ပါဘူး။ ရွက္စရာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။

အေနာက္ႏိုင္ငံစာရင္းမ်ားအရဆို လူေလးေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ဟာ ဘ၀တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ခံစားရႏိုင္ပါသတဲ႔။ ရုပ္ရွင္ သရုပ္ေဆာင္ Harrison Ford, Marlon Brando, Jim Carrey, Halle Berry နဲ႔ ဂီတပညာရွင္ Elton John, Billy Joel, Janet Jackson တို႔ဟာ သူတို႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မွန္း လူသိရွင္ၾကား ေၾကညာထားတဲ႔ နာမည္ေက်ာ္မ်ားထဲက အခ်ိဳ႕ ျဖစ္ပါ တယ္။*

စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာ ေတြကေတာ႔

(၁) စိတ္ႏွလံုး ၫိႈးျခံဳးျခင္း၊ ငိုခ်င္ေနျခင္း
(၂) အေၾကာင္းမဲ႔ ႏုံးခ်ိႏြမ္းနယ္ေနျခင္း
(၃) ခါတိုင္း ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္၀င္စားေနက် ကိစၥမ်ားအပါအ၀င္ ဘယ္အရာကိုမွ် မေပ်ာ္ရႊင္၊ စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ျခင္း
(၄) ခံတြင္းပ်က္ျခင္း (တစ္လအတြင္း နဂိုမူလ ကိုယ္အေလးခ်ိန္၏ ငါးရာခိုင္ႏႈန္း သို႔မဟုတ္ ႏွစ္ဆယ္ပံုတစ္ပံု က်သြားျခင္း)
(၅) အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း (ညလယ္ႏိုးၿပီး ျပန္အိပ္မရျခင္း နဲ႔ ပံုမွန္ထက္ ႏွစ္နာရီ ေစာႏိုးျခင္းတို႔လည္း ပါပါတယ္)
(၆) ေမွ်ာ္လင္႔ခ်က္ ကင္းမဲ႔ၿပီး၊ ကိုယ္႔တန္ဖုိး ေပ်ာက္ေနျခင္း
(၇) ထြက္ေပါက္ မျမင္ေတာ႔ပဲ အနာဂတ္အေပၚ လက္ေလွ်ာ႔ျခင္း
(၈) ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ သတ္ေသလိုစိတ္ ေပၚေပါက္ျခင္း
(၉) အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ႔ပါးသြားျခင္း
(၁၀) မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ နည္းသြားျခင္း
(၁၁) ဘာကိုမွ လုပ္ကိုင္လိုစိတ္ မရွိေတာ႔ျခင္း
(၁၂) လိင္မႈကိစၥ စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ျခင္း

တို႔ ပါ၀င္ပါတယ္။

ဒါေတြကို တစ္ခါတေလ ကာယကံရွင္ကိုယ္တိုင္ မဟုတ္ပဲ မိသားစုက သတိစထားမိတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အရပ္စကားအေခၚ “စိတ္ဓာတ္က်”တာနဲ႔ မတူတာကေတာ႔ တကယ္ေဆးကုရမယ္႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ (Clinical Depression) ဆိုရင္ အထက္ပါလကၡဏာမ်ား (အကုန္လံုးရွိရန္ မလိုပါ) ေန႔စဥ္ရက္ဆက္ အနည္းဆံုး ႏွစ္ပါတ္ ရွိရပါမယ္။ ေတာ္ေတာ္႔ကို ခံရဆိုးပါတယ္။ စိတ္ေထာင္းေတာ႔ ကိုယ္ေၾကဆိုတာ သိပ္မွန္တဲ႔ စကားပါ။

သိပ္ဆိုးရင္ေတာ႔ အမွန္တကယ္မျဖစ္ေသာ ကိစၥမ်ားကို အမွန္ကဲ႔သို႔ ယံုၾကည္ျခင္းေတြ (delusions) ပါ ရတတ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မိတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ရဲထံ အဖမ္းခံတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ခႏၶာကိုယ္က ပုပ္ေဟာင္ေနတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး လူေတြ႔မခံတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ကို သူမ်ားက လုပ္ၾကံတယ္ဆိုၿပီး အိမ္မွာ အလံုပိတ္ ေၾကာက္ေနတာမ်ိဳးေပါ႔။ တစ္ခါတေလေတာ႔ ဘယ္သူမွ အနားမရွိပဲ စကားေျပာသံေတြ ၾကားတာမ်ိဳး၊ အရိပ္ေတြ ျမင္တာမ်ိဳး လႈံ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကား/ အျမင္အာရံုေတြ (auditory/ visual hallucinations) လည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ေဆးကုမွကုိ ျဖစ္ေတာ႔မယ္။

စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါမွာ အႏုအရင္႔ (severity) နဲ႔ လကၡဏာျပပံု မူကြဲ (atypical presentation) ေလးေတြ ရွိေသးတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာဆိုရင္ စိတ္ဓာတ္က်၀မ္းနည္းတဲ႔ ပံုစံထက္ ဂနာမၿငိမ္ ျဖစ္တာနဲ႔လာတာ ပိုမ်ားတတ္ပါတယ္။ သူတို႔အသက္ပိုင္းက စိတ္ဓာတ္က်တာကို သိပ္ၿပီး သတိမထား၊ စကားထဲ ထည္႔ေျပာေလ႔ မရွိတတ္လို႔ပါ။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ႔လည္း မစားႏိုင္၊ မအိပ္ႏိုင္တာနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ပံုမွန္ စား၀င္အိပ္ေပ်ာ္တာနဲ႔ မတူပါဘူး။ စိတ္ညစ္ညစ္နဲ႔ အစားေတြပဲ လွိမ္႔စားေနတာ၊ အိပ္ရာထဲမွာပဲ ေနၿပီး ေလာကႀကီးကို ရင္မဆိုင္ပဲ ေရွာင္ေနတာမ်ိဳးပါ။

ေဆးကုရမယ္ဆိုေတာ႔ ဒါဟာ ေလာကဓံပဲ မဟုတ္ဘူးလား။ သူဟာသူ ေပ်ာက္သြားမွာကို ဘာကိစၥ ပိုက္ဆံကုန္ခံရမွာလဲ လို႔ ေမးစရာ ရွိပါတယ္။ မွန္ပါတယ္။ ေလာကဓံ ဆိုတာေရာ၊ သူဟာသူ ေပ်ာက္သြားမွာ ဆိုတာေရာ အမွန္ပါပဲ။ ခ်က္ခ်င္းေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ေဆးမကု၊ ေဆးမကူရင္ ပ်မ္းမွ်ျခင္းအားျဖင္႔ ကိုးလေလာက္ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္း ေရာဂါကို ပိုဆိုးေစမယ္႔ ေနာက္ထပ္ ေလာကဓံ (contributing life circumstances) ေတြ မျဖစ္ဘူးလို႔ ဘယ္သူက အာမခံႏိုင္မွာလဲ။

ဒီလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ စိတ္ဓာတ္က်ေ၀ဒနာရွင္ဟာ သာမန္အခ်ိန္မွာထက္ပိုၿပီး စိတ္ထိခိုက္လြယ္ (psychologically vulnerable) ျဖစ္ေနတတ္တာကို ထည္႔စဥ္းစား ရပါမယ္။ အဆိုးအပ်က္ေတြလည္း ပိုျမင္တတ္ပါတယ္။ ေခါင္းေပၚမွာ တိမ္တိုက္မဲႀကီး (dark cloud) အၿမဲတမ္း အံု႔ဆိုင္းေနသလိုပဲလို႔ လူနာေတြ မၾကာခဏ ေျပာေလ႔ရွိၾကပါတယ္။ ကိုယ္႔အသက္ကိုကိုယ္ တန္ဖိုးမထားေတာ႔ပဲ အဆံုးစီရင္၊ ထြက္ေပါက္ရွာတဲ႔အထိ ဆိုးတတ္လို႔ အင္မတန္ ဂရုစိုက္သင္႔ပါတယ္။

ေလာကဓံနဲ႔ ၾကံဳတဲ႔အခါ လူတစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ တံု႔ျပန္တာခ်င္း မတူပါဘူး။ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ မ်ိဳးရိုးဗီဇလည္း ပါပါေသးတယ္။ ဒီလို ေျပာလို႔ မ်ိဳးရိုးလိုက္တယ္လို႔လည္း တစ္ထစ္ခ် ေျပာလို႔ မရပါဘူး။ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ မ်ိဳးရိုးမရွိသူနဲ႔ စာရင္ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ မ်ိဳးရိုးရွိသူက ေလာကဓံအဆိုးစား ၾကံဳတဲ႔အခါ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ပိုမ်ားတယ္လို႔ပဲ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ႏႈိင္းယွဥ္မႈအားျဖင္႔ (relatively) ေပါ႔။

အမွန္တကယ္မျဖစ္ေသာ ကိစၥမ်ားကို အမွန္ကဲ႔သို႔ယံုၾကည္ျခင္း (delusions) နဲ႔ လႈံ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကား/ အျမင္အာရံု (auditory/ visual hallucinations) ေတြပါ ရလို႔ကေတာ႔ အရပ္အျမင္မွာ သြက္သြက္ခါ ရူးေနၿပီဆိုၿပီး ေၾကာက္ၾက၊ က်ဥ္ၾကတတ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို အမွန္တရားနဲ႔ကင္းကြာျခင္း လကၡဏာမ်ား (psychotic symptoms) လို႔ ေခၚပါတယ္။ မသိတဲ႔ လူေတြအတြက္ အရမ္းေျခာက္ျခားစရာ အေတြ႔အၾကံဳပါ။

အမွန္ေတာ႔ ဒီလကၡဏာေတြအားလံုးဟာ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ အာရံုေၾကာဓာတုပစၥည္းမ်ား (neuro-chemicals) မွ်ေျခပ်က္ျခင္း (imbalance) ေၾကာင္႔ ျဖစ္တာပါ။ ဒါကို စိတ္ဓာတ္က် ေရာဂါကို တန္ျပန္တဲ႔ အေနာက္တိုင္း ေဆး၀ါးမ်ား (anti-depressants)၊ အမွန္တရားနဲ႔ကင္းကြာျခင္းကို တန္ျပန္တဲ႔ ေဆး၀ါးမ်ား (anti-psychotics) နဲ႔ ျပဳျပင္ကုသလို႔ ရပါတယ္။ လံုး၀ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။

အထက္ပါ ေဆးေတြဟာ စနစ္တက် သံုးရင္ ထိေရာက္ပါတယ္။ စြဲျခင္း (dependence) လည္း မျဖစ္တတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ္႔ ကိုယ္႔သေဘာနဲ႔ ကိုယ္ ၀ယ္ေသာက္၊ ရမ္းကုလို႔ကေတာ႔ ဒုကၡေရာက္ဖို႔ပါပဲ။ ၾကံဳလို႔ သတိေပးပါရေစ။ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါကို တန္ျပန္တဲ႔ ေဆး (anti-depressants) ေတြထဲမွာ ဒိုင္ရာဇီပင္ မိသားစု (Diazepam/ Benzodiazepines family) လံုး၀ လံုး၀ မပါပါဘူး။ သူက အင္မတန္ စြဲေစပါတယ္။ တစ္ဒုကၡကေန ႏွစ္ဒုကၡ ရွာသလို ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ ကိုယ္႔ အနာဂတ္ နဲ႔ ဘ၀ကို တန္ဖိုးထားတယ္ဆိုရင္ တတ္ကၽြမ္းနားလည္သူ စိတ္ေရာဂါ ပါရဂူမ်ားထံ ခ်ဥ္းကပ္သင္႔ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခု သတိေပး ခ်င္တာကေတာ႔ ဘယ္ေဆးမဆို (Paracetamol ပါရာစီတေမာက အစ) ေဘးထြက္အာနိသင္ (side effects) ေတြ ရိွပါတယ္။ မသိၾက၊ မေျပာၾကလို႔ပါ။ ေဆးေသာက္တဲ႔လူနာမွာ ဒါကို သိခြင္႔၊ေမးခြင္႔ ရွိပါတယ္။ ဆရာ၀န္ကလည္း ေသေသခ်ာခ်ာ ရွင္းျပရမယ္႔ ၀တၱရား ရွိပါတယ္။ ဒီအေလ႔အထကို ေမြးယူရပါမယ္။ ဘယ္ေဆး၊ ဘယ္ေရာဂါအတြက္ မဆိုပါ။

ဆရာ၀န္ေတြဟာ ရွိသမွ် တတ္သိတာ၀န္ယူႏိုင္တဲ႔ နတ္ဘုရားေတြ မဟုတ္သလို၊ လူနာေတြဟာလည္း ဘာမွမသိတဲ႔ ဘာတာ၀န္မွ မယူႏိုင္တဲ႔ နလပိန္းတံုးေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ကုသခ်က္ (treatment) ဆိုတာ မွ်ေ၀တာ၀န္ယူမႈ (shared responsibility) ပါ။ လူနာကို သိသင္႔တဲ႔ အခ်က္အားလံုး သူနားလည္မယ္႔ အရပ္စကားနဲ႔ ရွင္းျပၿပီး၊ တန္ဖိုးရွိတဲ႔ ခ်င္႔ခ်ိန္္စဥ္းစားထားတဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (valid informed decision) ခ်ႏိုင္ေအာင္ ကူညီရပါမယ္။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈကို ေလးစားရတဲ႔ သမားတို႔ က်င္႔၀တ္ (respect for autonomy) ပါ။

စိတ္ေရာဂါေတြကို ကုတဲ႔ေနရာမွာ ေဆးတစ္ခုတည္း အားကိုးလို႔ေတာ႔ မရပါဘူး။ ရုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ပံ႔ပိုးျပဳျပင္စရာေတြ ရွာေဖြျပဳျပင္ရမွာပါ။ မိသားစုရဲ႕ နားလည္မႈနဲ႔ ပံ႔ပိုးမႈ လိုအပ္ပါတယ္။ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ အျမင္က်ယ္မႈနဲ႔ လက္ခံမႈကလည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါဟာ ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္တာပဲရယ္လို႔ သေဘာေပါက္ၿပီး ေဖးမရပါမယ္။ အျပစ္တင္ရင္ ဘယ္သူမွ အက်ိဳးမရွိိပါဘူး။ ဘယ္သူက ဒီလိုျဖစ္ခ်င္ပါ႔မလဲ။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္လည္း တစ္ခ်ိန္မဟုတ္တစ္ခ်ိန္ ဒီေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ မေမ႔ပါနဲ႔။

*Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.

Read More...

Collapse...