Showing posts with label Introduction. Show all posts
Showing posts with label Introduction. Show all posts

Sunday, December 6, 2009

Introduction to health insurance

က်န္းမာေရးအာမခံ - မိတ္ဆက္


“က်န္းမာေရးအာမခံ” ဆိုတာဘာလဲ၊ ဘယ္လို ပံုစံမ်ိဳးနဲ႔ အလုပ္လုပ္သလဲ စသျဖင့္ သိေကာင္းစရာေလးေတြကို အခန္းဆက္ ေဆာင္းပါးမ်ားနဲ႔ တင္ျပသြားပါမယ္။

လူေတြ မလြန္ဆန္ႏိုင္တဲ့ တရားထဲမွာ “နာျခင္း” က တစ္ခုအပါ၀င္ျဖစ္လို႔ တစ္ေန႔ နာၾကရမယ္ဆိုတာ အေသအခ်ာ သိၾကေပမယ့္ …
  • အဲဒီတစ္ေန႔က ဘယ္ေန႔လဲ ဆိုတာ
  • ဘယ္ေနရာက နာမယ္ဆိုတာ
  • ဘယ္ေလာက္ အတိုင္းအတာအထိ နာမယ္ဆိုတာ
  • ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ နာေနမယ္ဆိုတာ
အေသအခ်ာ မသိၾကပါ။

အဲဒီလို ဘယ္ေန႔ ဘယ္ေထာင့္ကေန ဘယ္လို ေပၚလာမယ္မွန္းမသိ၊ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ နာေနမယ္မွန္း မသိတဲ့ “နာျခင္း” ဆိုတာႀကီးကို ကုသဖို႔ရာ ဘယ္ေလာက္ ကုန္က်မယ္ ဆိုတာက ပိုၿပီး မွန္းဆရခက္လာပါတယ္။ အသက္နဲ႔ ယွဥ္လာၿပီ ဆိုေတာ့ တျခားလိုအပ္ခ်က္ေတြ ေဘးခ်ၿပီး က်န္းမာေရးအတြက္ သံုးၾကရပါေတာ့တယ္။ တတ္ႏိုင္ရင္ ေတာ္ေသးရဲ႕ မတတ္ႏိုင္ရင္ ဘယ့္ႏွယ္လုပ္မလဲ။

ဒီလို မသိကိန္းေတြ ရွိေနေပမယ့္ မွန္းဆႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကလည္း ရွိေနျပန္ပါတယ္။

ဥပမာ - ကမာၻေပၚမွာ လူဦးေရ သန္း ၃ေထာင္ရွိတဲ့ အနက္ ဒီႏွစ္ေတာ့ လူ ၈ သန္းေလာက္ တီဘီျဖစ္မယ္၊ သန္း ၂၄၀ ေလာက္ ငွက္ဖ်ား ျဖစ္မယ္ စသျဖင့္ ခန္႔မွန္းလို႔ ရပါတယ္။ တီဘီျဖစ္ျဖစ္ ငွက္ဖ်ားျဖစ္ျဖစ္ ကုသစရိတ္ တစ္ေယာက္ကို ေဒၚလာ ၅၀ ကုန္မယ္ ဆိုပါစို႔။ ဒါဆို စုစုေပါင္း ေဒၚလာ သန္းေပါင္း ၁၂၄၀၀ ကုန္ပါမယ္။ အဲ တစ္ကမာၻလံုးမွာရွိတဲ့ လူဦးေရ သန္း ၃၀၀၀ နဲ႔ပဲ တြက္ဦး လူတိုင္း ေငြေၾကးထည့္၀င္ရင္ တစ္ဦးကို ၄ ေဒၚလာပဲ ထည့္၀င္ရပါမယ္။

ဒါေပမယ့္လည္း စဥ္းစားစရာေတြက ရွိေနပါေသးတယ္။ ၄ ေဒၚလာဆိုတာဟာ ခ်မ္းသာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ မုန္႔ဖိုးေလာက္ ရွိေပမယ့္ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ မိသားတစ္စုရဲ႕ တစ္ရက္စာ ၀င္ေငြ ျဖစ္ရင္ ျဖစ္ေနမွာပါ။ ေနာက္ၿပီး “ကိုယ္က ေရာဂါမျဖစ္ပဲနဲ႔ ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ လူေတြအတြက္ ကုန္က်စရိတ္ကို မွ်ခံရတာဟာ တရားသလား” ဆိုတာမ်ိဳး ေစာဒဂ တက္မယ္ဆိုရင္လည္း တက္စရာပါပဲ။ အဲ … ကိုယ္ကိုယ္တိုင္က မက်န္းမာတဲ့ လူျဖစ္လာရင္ေတာ့ … “အင္း … က်န္းမာေနတဲ့ လူေတြက ကုသစရိတ္မွ်ခံေပးရင္ေတာ့ ကိုယ့္အတြက္ သက္သာမွာပဲ” လို႔ ေတြးမိစရာ ရွိပါတယ္။ ကဲပါေလ … ဒီလို စဥ္းစားစရာေတြကို ခဏ ေဘးခ်ထားလိုက္ပါဦးမယ္။

ရပ္ကြက္ထဲက ခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့ အသိမိတ္ေဆြ တစ္ေယာက္ ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္လို႔ ရပ္ကြက္သူ ရပ္ကြက္သားေတြ ၀ိုင္းၿပီး ကူေငြ ထည့္ၾကတာက လြယ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕၊ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ အေနနဲ႔ ဆိုရင္ လူတိုင္းဆီကေန ေ၀ပံုက် ထည့္၀င္ေငြ ေကာက္ဖို႔ ေနာက္ၿပီး မက်န္းမာသူေတြကို စရိတ္ျပန္ေထာက္ေပးဖို႔ကတင္ အလုပ္တစ္ခု ျဖစ္လာပါတယ္။

ဒီအလုပ္ကို ႏိုင္ငံ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အဖြဲ႔အစည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး(အစိုးရ၊ ပုဂၢလိက၊ သမ၀ါယမ၊ အန္ဂ်ီအို)က တာ၀န္ယူၾကပါတယ္။ တာ၀န္ယူတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ ပံုသ႑န္ေပၚမူတည္ၿပီး လုပ္ထံုးလုပ္နည္း အမည္အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားသြားၾကေပမယ့္ “က်န္းမာေရးအာမခံ” ဆိုတဲ့ က်န္းမာေရး ကုန္က်စရိတ္ကို လူအမ်ားရဲ႕ ထည့္၀င္ေငြထဲမွ က်ခံေပးျခင္း အေျခခံသေဘာတရားကေတာ့ မေျပာင္းမလဲရွိေနဆဲပါ။ ေနာက္ပိုင္းေဆြးေႏြးရလြယ္ေအာင္ က်န္းမာေရးအာမခံ ေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းကို အာမခံကုမၸဏီ လို႔႔ပဲ ဆိုၾကပါစို႔ရဲ႕။ ေစာေစာက ေျပာခဲ့သလို အာမခံကုမၸဏီ ဆိုတာဟာ အစုိးရလည္း ျဖစ္ႏိုင္သလို ပုဂၢလိက ဒါမွမဟုတ္ သမ၀ါယမ ဒါမွမဟုတ္ အန္ဂ်ီအို ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ဆိုတာကို မွတ္ခ်က္အေနနဲ႔ တို႔ထားခဲ့ခ်င္ပါတယ္။

ဒီေတာ့ က်န္းမာေရးအာမခံ ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာမွာ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေပးသူ၊ လူနာ နဲ႔ အာမခံကုမၸဏီ ဆိုၿပီး သံုးဦး သံုးဖလွယ္ ရွိပါမယ္။ လူနာ (သို႔မဟုတ္) တခ်ိန္ခ်ိန္ လူနာ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ သူေတြက အာမခံကုမၸဏီကို လစဥ္ေၾကး ေပးသြင္းထားၿပီး မိမိေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္လို႔ ေဆးကုသတဲ့အခါမွာေတာ့ အာမခံကုမၸဏီကေန ေဆးကုသစရိတ္ကို ျပန္ထုတ္ေပးပါမယ္။ ဒါက အရိုးရွင္းဆံုး က်န္းမာေရးအာမခံ စနစ္ပါ။ တကယ့္လက္ေတြ႔မွာေတာ့ ဒီ့ထက္ နည္းနည္းပိုၿပီး ရႈပ္ေထြးပါတယ္။

ေနာင္အခါ အျငင္းမပြားရေလေအာင္ ကတိက၀တ္ စာခ်ဳပ္စာတမ္းေတြနဲ႔ တစ္ဦးကိုတစ္ဦး ခ်ည္ေႏွာင္ထားၾကေလေတာ့ က်န္းမာေရးအာမခံစာခ်ဳပ္မွာ ပါ၀င္တဲ့ အသံုးအႏႈန္းေတြက ဥပေဒ အသံုးအႏႈန္း၊ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ အသံုးအႏႈန္း၊ က်န္းမာေရး အသံုးအႏႈန္းေတြနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ေနၿပီး သာမာန္အားျဖင့္ လံုးေစ့ပတ္ေစ့ နားလည္ဖို႔ ခက္ခဲပါတယ္။ တကယ္တန္း က်န္းမာေရးအာမခံကို အသံုးခ်ဖို႔ လိုလာၿပီဆိုေတာ့မွ အဆင္မေျပတာေတြ ျဖစ္ျဖစ္လာတတ္လို႔ အဲဒီအသံုးအႏႈန္းေတြထဲက မသိမျဖစ္ သိသင့္တဲ့ အသံုးအႏႈန္းေတြကို ေနာက္ဘေလာက္ပို႔စ္မွာ ဆက္ၿပီး တင္ျပပါမယ္။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။

WHO. 2006. Global disease burden 2004 update.

Read More...

Wednesday, April 1, 2009

Introduction to measurements in public health

ျပည္သူ႔က်န္းမာ အတိုင္းအတာမ်ား (မိတ္ဆက္)


ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး လုပ္ငန္းေတြ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာမွာ “အတိုင္းအတာ” ဟာအေျခခံက်ေပမယ့္ မၾကာခဏ လ်စ္လ်ဴရႈခံရတတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာေတာ့ “ငါတို႔က ေစတနာနဲ႔ လုပ္ေပးေနတာပဲ၊ ၿပီးေရာေပါ့” ဆိုၿပီး တစ္လြဲ ဆံပင္ေကာင္း တတ္သလို။ တစ္ခါတစ္ရံမွာေတာ့ “တို႔ေနရာ ေဒသ အေျခအေနနဲ႔ ဒီေလာက္ပဲ ရမွာပဲ အရမ္းတိက်ခ်င္ေနလို႔ ဘယ္ရမလဲ” ဆိုၿပီး လက္ေလ်ာ့စကား ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီ့အျပင္ “မင္းတို႔ ႏိုင္ငံျခားက သင္လာတာေတြနဲ႔ ဒီႏိုင္ငံမွာ မကိုက္ဖူး” ဆိုတဲ့ လြယ္အိတ္ေတြလည္း ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။ ဒါတင္မက လုပ္ငန္းတိုးတက္မႈကို လာေရာက္ စစ္ေဆးတဲ့ အဖြဲ႔ေတြကိုလည္း “လာၿပီး ရစ္ေနသူေတြ” လို႔ ျမင္တတ္ၾကေသးတယ္။

ဒီလို ပုဂၢိဳလ္ေတြအတြက္ ေလာ့ဒ္ကယ္ဗင္ ေခၚ ၀ီလီလွ်ံေသာ္မဆင္ ေျပာခဲ့တာေလးနဲ႔ စရေအာင္ …
"If you can not measure it, you can not improve it."
William Thomson (Lord Kelvin)
1824 – 1907

(စကားခ်ပ္။ ။ ေလာ့ဒ္ကယ္လ္ဗင္ ဆိုတာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ရူပေဗဒ သင္ရတုန္းက အပူခ်ိန္တိုင္း ယူနစ္ေတြျဖစ္တဲ့ စင္တီဂရိတ္၊ ဖာရင္ဟိုက္ ေတြနဲ႔ အတူ သင္ခဲ့ရတဲ့ ဒီဂရီကယ္လ္ဗင္ ကိုတီထြင္ခဲ့သူျဖစ္ပါတယ္။)

သူဆိုလိုတာက “တိုင္းတာလို႔ မရဖူးဆိုရင္ တိုးတက္ေအာင္လည္း လုပ္လို႔ မရပါဘူး” တဲ့။ တိုတိုနဲ႔ အင္မတန္ ထိမိတဲ့ စကားေလးပါ။ ရူပေဗဒ ဘာသာရပ္မွာ အလ်ား၊ အခ်ိန္၊ အပူခ်ိန္၊ အေလးခ်ိန္ေတြကို တိတိက်က် တိုင္းတာလို႔ ရေနတာကိုး လို႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေျပာပါေလ။ က်န္းမာေရး ကိစၥေတြမွာ တိုင္းတာရ ခက္တာေတြကလည္း အမ်ားႀကီး ရွိေနတာကိုး။ ဥပမာ အေနနဲ႔ ေျပာရမယ္ ဆိုရင္ စိတ္ညစ္တာကို ဘယ္လိုတိုင္းၾကမလဲ။ ငါးမူးဖိုး စိတ္ညစ္တယ္၊ တစ္က်ပ္ဖိုး စိတ္ညစ္တယ္ လို႔ ေျပာမလား၊ ေသေလာက္ေအာင္ စိတ္ညစ္တယ္လို႔ ေျပာမလား။ စာေမးပြဲ တစ္ခုတည္းကို အတူတူက်ၾကတဲ့ သူငယ္ခ်င္းႏွစ္ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ကေတာ့ ဘာမီတြန္ေသာက္သတ္ေသတယ္၊ တစ္ေယာက္ကေတာ့ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ အထိုင္မပ်က္ဘူး ဆိုရင္ ဘယ္လို ေျပာမလဲ။ ဒီလိုဆိုလိုက္လို႔ စိတ္ညစ္တာကို တိုင္းလို႔ မရဘူးလို႔ေတာ့ မထင္ေစခ်င္။ Psychometrics လို႔ေခၚတဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေျခအေနေတြကို တိုင္းတာတဲ့ နည္းလမ္းေတြ သံုးရင္ စိတ္ညစ္တဲ့ ပမာဏကို သိႏိုင္ပါမယ္။

နီးစပ္တဲ့ ဥပမာေလး တစ္ခုနဲ႔ ေျပာခ်င္တယ္။ ခုခံအားက်ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး စီမံခ်က္ တစ္ခုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္တယ္။ ေငြေတြ သိန္းသန္း ခ်ီၿပီး သံုးတယ္။ အခ်ိန္လည္း ၃-၄ ႏွစ္ေလာက္ ၾကာသြားၿပီ။ ဘာအက်ိဳးရွိသလဲလို႔ေမးလိုက္ေတာ့ … လက္ကမ္းစာေစာင္ ဘယ္ႏွစ္ေစာင္ ေ၀ပါတယ္၊ ပညာေပး အစီအစဥ္ ဘယ္ႏွစ္ႀကိမ္လုပ္ပါတယ္၊ တက္ေရာက္သူ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ ရွိပါတယ္ ဆိုတဲ့ အေပၚယံ ကိန္းဂဏန္းေတြေလာက္ပဲ ေျပာႏိုင္ၿပီး ျပည္သူလူထု က်န္းမာေရး အတြက္ ဘယ္ေလာက္ ထိေရာက္သလဲ ဆိုတာကိုေတာ့ မျပႏိုင္ဘူး ဆိုရင္ျဖင့္ စိုင္းထီးဆိုင္ သီခ်င္းထဲက စာသားကို ျပန္ေျပာခ်င္တယ္ .. “ .. ဘယ္ေလာက္ပင္ ေခြ်းထြက္ပါေစ အေရြ႔ မရွိရင္ အလုပ္ မျဖစ္ဘူး ..”

ဟုတ္ပါတယ္။ ေသေလာက္ေအာင္ တြန္းေနေပမယ့္ ကိုယ္တြန္းေနတဲ့ အရာက တုတ္တုတ္မွ မလႈပ္ဖူးဆိုရင္ေတာ့ ေခြ်းၿပိဳက္ၿပိဳက္က်ရံုမက ႏွလံုးေလဟတ္ၿပီး မတ္တပ္က လဲသြားေတာင္ “အလုပ္” မျဖစ္ပါဘူး။ ဒါကိုမွ ကြ်န္ေတာ္၊ ကြ်န္မတို႔က တစ္ေန႔ကို ဘယ္ႏွစ္နာရီ တြန္းပါတယ္၊ ေခြ်း ဘယ္ႏွစ္ဂါလံထြက္ပါတယ္၊ ေခြ်းအစားထိုးဖို႔ ဘီယာ ဘယ္ႏွစ္ကပ္ ေသာက္ရပါတယ္၊ ၀န္ထမ္း ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ကို ေဆးရံုပို႔လိုက္ရပါတယ္ ဆိုတဲ့ ကိန္းဂဏန္းေတြ ေလ်ာက္ေျပာေနမယ္ဆိုရင္ လူရယ္စရာျဖစ္ပါမယ္။ ဒီသာဓက ဟာ စာရႈသူအျမင္မွာ သိသာေပမယ့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာ စီမံခ်က္ေတြမွာေတာ့ အခုေလာက္ မသိသာလွပါဘူး။ တကယ့္ကို ထဲထဲ၀င္၀င္ မ်က္စိရွင္ရွင္နဲ႔ ေလ့လာမွ သိႏိုင္ပါမယ္။

ျပည္သူ႔က်န္းမာ လုပ္ငန္းေတြ စီမံခ်က္ေတြဟာ ျပည္သူေတြရဲ႔ က်န္းမာေရး အေျခအေန တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေစဖို႔ ရည္ရြယ္ၾကတာပါ။ အင္မတန္ မြန္ျမတ္ပါတယ္။ ဒီမြန္ျမတ္တဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္အတိုင္း ျပည့္မွီသလား မျပည့္မွီဘူးလား ဆိုတာကို စီမံခ်က္ေတြမွာ ပါ၀င္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနသူေတြ အေနနဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ တိုင္းတာဖို႔ လိုပါတယ္။ ကိုယ္ဘာကို ရခ်င္လို႔ လုပ္ေနသလဲ ဆိုတာကို သိကို သိရပါမယ္။

ဒီေနရာမွာ ႀကံဳလို႔ ကိုယ္ေတြ႔ အျဖစ္ေလး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ နာဂစ္ျဖစ္အၿပီး ရြာတစ္ရြာကို ေရာက္သြားေတာ့ ေဆးလာကုတဲ့ အဖြဲ႔တစ္ဖြဲ႔နဲ႔ ဆံုပါတယ္။ ပါ၀င္တဲ့ ဆရာ၀န္ေလးေတြကို စကားစျမည္ ေျပာရင္း ဒီလို ရြာစဥ္လိုက္ၿပီး ေဆးကုတာ ဘယ္အခ်ိန္ေလာက္အထိ လုပ္မွာလဲလို႔ စာေရးသူက ေမးလိုက္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေလး ျပန္ေျဖတာက “ဒါကေတာ့ စီမံခ်က္ မန္ေနဂ်ာ သြားခိုင္းေနသေရြ႕ သြားေနမွာပါ” တဲ့။ အဲဒီဆရာ၀န္ေလး အေနနဲ႔ ကိုယ္လုပ္ေနတဲ့ အလုပ္က ဘာအတြက္ လုပ္ေနတာလဲ ဘယ္အခ်ိန္အထိ လိုအပ္သလဲ ဆိုတာကို သိပံုမေပၚပါဘူး။ အလွဴရွင္ရွိလို႔၊ အလွဴေငြေတြ ရေနလို႔ လိုက္ၿပီး ေဆးကုေနတာလို႔ ယူဆတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ စိတ္မေကာင္းစရာပါပဲ။

ျပန္ၿပီး အႏွစ္ခ်ဳပ္ရရင္ ေအာင္ျမင္တဲ့ စီမံခ်က္တစ္ခုျဖစ္ဖို႔ အတိုင္းအတာဟာ အေရးႀကီးပါတယ္။ အနည္းဆံုးေအာက္ထစ္ အေနနဲ႔ တိုင္းတာဖို႔ လိုတာက စီမံခ်က္ မစမီ အေျခအေနနဲ႔ စီမံခ်က္ ၿပီးဆံုးၿပီး အေျခအေန ႏွစ္ရပ္ပါ။ ဒါမွလည္း မိမိရဲ႔ စီမံခ်က္ေဒသမွာ နဂိုရွိရင္းစြဲ အေျခအေနကေန တိုးတက္လာသလား၊ ဆုတ္ယုတ္သြားသလား ဆိုတာကို ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီး သိႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ တိုးတက္လာတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒီလို တိုးတက္မႈဟာ ကိုယ့္စီမံခ်က္ လုပ္ငန္းေတြေၾကာင့္ တိုးတက္တာလား၊ သူ႔အလိုအေလ်ာက္ တိုးတက္ေနတာလား ဆိုတာကို ဆက္ၿပီး ဆန္းစစ္ရပါမယ္။

ျပည္သူ႔က်န္းမာ စီမံခ်က္ေတြကို တိုင္းတာရာမွာ အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ အေျခခံ ကိန္းဂဏန္းေတြအေၾကာင္း ဆက္လက္ ေဖာ္ျပပါဦးမယ္။


အာေရာဂ်ံပရမံလာဘံ
တကၠသိုလ္လွမြန္

Read More...

Wednesday, July 18, 2007

Different areas of public health

These are the proposed areas of public health to be posted on this joint-blog.

1. behavior change communication
2. biostatistics
3. environmental health
4. epidemiology
5. health policy and management
6. infectious diseases
7. mental health
8. population and reproductive health

Your comments and suggestions are most welcome.

Read More...

What is Public Health?

ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ဆိုသည္မွာ အဘယ္နည္း

လြယ္မေယာင္ႏွင့္ခက္၊ တိမ္မေယာင္ႏွင့္နက္ ဆိုသကဲ့သို႔ အေမးလြယ္၍ အေျဖ ခက္လွသည္။ ပညာရွင္မ်ားက တစ္မ်ိဳးတစ္ဖံုစီ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုၾကသည္။ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ပံု အခ်ိဳ႕ကို ၾကည့္ၾကပါကုန္။
  • လူမႈကူညီေရးစနစ္
  • အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းပညာရပ္
  • ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လံုး၏ က်န္းမာေရးကို ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း
  • အစိုးရ၏တာ၀န္တစ္ရပ္၊ အထူးသျဖင့္ မတတ္ႏိုင္သူမ်ားကို အခမဲ့ေဆးကုေပးျခင္း
  • ေရာဂါကာကြယ္ျခင္း၊ လူ႔သက္တမ္းကိုရွည္ေစျခင္း၊ က်န္းမာေရးအဆင့္ျမွင့္တင္ေပးျခင္း စသည္တို႔ကိုေဆာင္ရြက္ေသာ သိပၸံႏွင့္ ၀ိဇၨာ ေပါင္းစပ္ထားသည့္ ပညာရပ္
  • ျပည္သူအမ်ား က်န္းမာစြာေနထိုင္ႏိုင္သည့္ ပတ္၀န္းက်င္ေကာင္းတစ္ခု ဖန္တီးေပးျခင္း

လူတစ္ဦး သို႔တည္းမဟုတ္ လူအမ်ား က်န္းမာစြာျဖင့္ အသက္ရွင္ေနထိုင္ႏိုင္ရန္မွာ အခ်က္အလက္ေပါင္း မ်ားစြာအေပၚ မွီတည္ေနေပသည္။ ထိုအခ်က္အလက္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏွင့္ ဆက္စပ္ေသာ ကိစၥမွန္သမွ်သည္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည္ဟု ေယဘူယ် ဆိုႏိုင္ေပသည္။ မည္သို႔ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားနည္း။ အာဟာရျပည့္ေသာ အစားအစာ ႏွင့္ ေရေကာင္းေရသန္႔ ရရွိေရး၊ ေလေကာင္းေလသန္႔ ရႈရႈိက္ႏိုင္ေရး၊ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ား ကင္းစင္ေရး၊ ေရာဂါကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးႏွံခြင့္ရေရး၊ ေနထိုင္မေကာင္းပါက ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ေဆးကုသခြင့္ရေရး စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေလထုထဲတြင္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ဓါတ္မ်ား ေနျခင္းသည္၄င္း၊ ေသာက္သံုးေရ လံုေလာက္စြာမရရွိျခင္းသည္၄င္း၊ စက္ရံုအလုပ္ရံုမ်ားတြင္ အလုပ္သမားမ်ား ေဘးကင္းရန္ စီစဥ္ထားမႈမရွိျခင္းသည္၄င္း၊ ခုခံက်ေရာဂါသည္မ်ားကို ၀ိုင္းက်ဥ္ထားျခင္းသည္၄င္း၊ လူနာမ်ားကို ေဆးကုသမႈမေပးႏိုင္ျခင္းသည္၄င္း၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မ်ား အိမ္တြင္သာ မီးဖြားရျခင္းသည္၄င္း၊ ဆူနာမီ သတိေပးစနစ္မရွိျခင္းသည္၄င္း၊ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ား လြတ္လပ္စြာ လုပ္ေဆာင္ခြင့္မရျခင္းသည္၄င္း၊ လူတိုင္းလူတိုင္း၏ က်န္းမာေရး ကို အေျခခံ ဥပေဒက ကာကြယ္မႈ ေပးမထားျခင္းသည္၄င္း၊ ျပည္သူမ်ား အေျခခံပညာမတတ္ျခင္းသည္၄င္း၊ ဆည္ေျမာင္းမ်ားေဆာက္လုပ္သျဖင့္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ပိုမိုထူေျပာလာျခင္းသည္၄င္း၊ ေရႊ႔ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား ေပါမ်ားလာျခင္းသည္၄င္း၊ ႏ်ဴကလီးယား စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ားကို လူေနသိပ္သည္းသည့္ ေနရာတြင္ထားရွိျခင္းသည္၄င္း အစရွိသည့္ ေန႔စဥ္ ေနမႈထိုင္မႈ ကိစၥရပ္မ်ားသည္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ႏွင့္ ဆက္ဆိုင္သည္ဟု ေျပာဆိုရႏိုင္ေပသည္။

ၿခံဳငံုေျပာရလ်င္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ဆိုသည္မွာ လူအမ်ားစုေ၀းေနထိုင္ၾကရာတြင္ ကိုယ္က်န္းမာ စိတ္ခ်မ္းသာစြာ ေနထိုင္ႏိုင္ရန္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ထားသည့္ စနစ္တစ္ရပ္ပင္ျဖစ္သည္။

စကားခ်ပ္
က်န္းမာေရး ဆိုသည္ကို ကမာၻ႔က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ႀကီးက ဤသို႔ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုေလသည္။
က်န္းမာေရး ဆိုသည္မွာ အနာေရာဂါ ကင္းစင္ရံုမွ်သာမကပဲ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာျခင္း အျပင္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းတြင္ အဆင္ေျပစြာ ေနထိုင္ႏိုင္ျခင္းတို႔ကို ၿခံဳငံုေခၚဆိုျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။
  1. Public Health: What is and how it works. 3rd Ed. Bernard J. Turnock.
  2. http://www.who.int


Read More...