Sunday, October 30, 2011

Chilli ငရုတ္သီး အရသာ

Sat, Oct 29, 2011 at 4:34 PM
သမီး အစ္ကုိ ဘာေရာဂါျဖစ္ေနမွန္းမသိလို႔။ သူက အရင္တုန္းကေတာ့ ကြမ္းစားတယ္။ မစားတာ ႏွစ္လေလာက္ေတာ့ ရွိပါၿပီရွင့္။ သူအခု အစပ္စားလို႔ မရတဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ေနပါတယ္ရွင့္။ အေရာင္တင္ေလး နည္းနည္းေလးပါရင္ကုိ လွ်ာေကာ လည္ေခ်ာင္းေကာ အာေခါင္ေကာ စပ္ေနပါတယ္။ လွ်ာကြဲတာလည္း မဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္ရွင့္။ နည္းနည္းေလး စားမိရင္ ေခၽြးသီးေခၽြးေပါက္ေတြ က်လာပါတယ္။ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္ စပ္တယ္ေျပာလို႔ အစပ္မစားပဲ ေနေနရပါတယ္။ ဘာျဖစ္မွန္းလည္း မသိပါဘူးရွင့္။ သူ႔အသက္က ၂၅ ႏွစ္ပါ။ အာေခါင္-ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္မလားရွင့္။ ေရာဂါရယ္၊ ေသာက္ရမဲ့ေဆးရယ္ သိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။

Oral cancer ခံတြင္း-ကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာေတြက ပါးစပ္ နဲ႔ ႏႈတ္ခမ္းမွာ အျဖဴ-အနီ-(အျဖဴ+အနီ) ကြက္ ေပၚမယ္၊ အျဖဴကြက္ကေန ကင္ဆာျဖစ္ေစတာ မ်ားတယ္။ အနီကြက္က ကင္ဆာ မဟုတ္တာ ျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ ႏႈတ္ခမ္းနဲ႔ ပါးစပ္မွာ အနာေပါက္မယ္။ အနာက ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ဘူး။ ပါးစပ္ကေန ေသြးထြက္မယ္။ သြားနဲ႔မယ္။ မ်ိဳခ်တဲ့အခါ နာမယ္။ အမ်ိဳရခက္မယ္။ သြားအတုတပ္ရသူဆိုရင္ အရင္လိုတပ္ရတာ အဆင္မေျပျဖစ္လာမယ္။ လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္ေပၚမယ္။ နားကိုက္မယ္။ ဒါေတြ မရွိရင္ ဒီေနရာ ကင္ဆာ အတြက္ ပူပင္စရာမလိုပါ။

ျမန္မာေတြက ခ်ိဳ-ခ်ဥ္-စပ္-ငန္-ဖန္-ခါး အရသာ ေျခာက္ပါးလို႔ သိၾကတယ္။ ျမန္မာတိုင္းရင္းေဆးမွာလဲ အဲလိုပါတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ သင္ရတဲ့ ေဆးပညာမွာေတာ့ လွ်ာကေန ခံစားတဲ့အရသာဟာ Sweet အခ်ိဳ၊ Salty အငန္၊ Sour အခ်ဥ္၊ နဲ႔ Bitter အခါး၊ ေလးပါးထဲ ရွိတယ္။

အရသာကို သိေစတာက လွ်ာမွာရွိတဲ့ Taste buds ေခၚတဲ့ အရသာသိ-အဖုကေလးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ လူတိုင္းမွာ Taste buds တေသာင္း ရွိတယ္။ လူေတြရဲ႕ Five senses အထူးအာရံုခံ ငါးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ Hearing အၾကား၊ Sight အျမင္၊ Touch အထိအေတြ႔၊ Smell အနံ႔ နဲ႔ Taste အရာသာ ဆိုတဲ့ထဲမွာ အရသာက အားအနည္းဆံုး ျဖစ္တယ္။ အရသာ မရျဖစ္ရတာက ေဆးဝါး ေသာက္တာ၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္တာ၊ ဗီတာမင္ ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ၊ ဦးေခါင္းကို ထိခိုက္မိတာ၊ ဦးေႏွာက္-အက်ိတ္၊ ဓါတ္ကင္ ခံရတာေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကြမ္းစားတာကို ေဆးစာထဲ ထည့္မေရးေသးဘူး။ သူတို႔ဆီမွာ မရွိလို႔ျဖစ္မယ္။ ကြမ္းစားတဲ့လူ အရသူယူတာ တမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ခ်ဥ္တာ မၾကိဳက္ဘူး။ ေတာ္ေတာ့ စပ္တာကို မမႈဘူး။

အစာတခုခုကို ပါးစပ္ထဲထည့္လိုက္ရင္ သြားရည္နဲ႔ အစာ ေရာေထြးျပီး ေၾကခ်က္ေပးမယ္။ အဲလိုလုပ္ေနရင္း လွ်ာမွာရွိတဲ့ Tastes buds အရသာခံတဲ့ အဖုကေလးေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မယ္။ ဒီ အဖုေလးေတြမွာရွိတဲ့ Receptor cells အာရံုခံ (ဆဲလ္) ေတြကို သတင္း အခ်က္အလက္ ပို႔ေပးလိမ့္မယ္။ Sensory nerves အာရံုေၾကာေတြကတဆင့္ ဦးေႏွာက္ကို ေရာက္ေစတယ္။ ဦးေႏွာက္ကေန ဘယ္လိုအရသာ ရွိတယ္ ဆိုတာ ေျပာလိမ့္မယ္။

အငန္ နဲ႔ အခ်ိဳကို သိေစတာေတြကေတာ့ လွ်ာရဲ႕ ေရွ႕ပိုင္းကေန တာဝန္ယူတယ္။ အခ်ဥ္ကုိ လွ်ာရဲ႕ ေဘးႏွစ္ဘက္က သိေစျပီး အခါးကိုေတာ့ လွ်ာရဲ႕ ေနာက္ပိုင္းက လုပ္ေပးတယ္။ လူေတြ အရသာခံတာ မတူၾကပါ။ မိန္းကေလးေတြက ေယာက္်ားေလးေတြထက္ အရသာသိတာ ပိုမ်ားတယ္။ တေယာက္ထဲလဲ အသက္ေျပာင္းရင္ ေျပာင္းတတ္တယ္။ သိပ္ငယ္တံုးမွာ အရသာသိေစတဲ့ Taste buds ေတြဟာ လွ်ာတခုထဲကေန မဟုတ္ဘဲ၊ ပါးစပ္ေဘးဘက္ေတြနဲ႔ အာေခါင္မွာလဲ ရွိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးေတြ အပူမခံႏိုင္၊ အစပ္မစားႏိုင္ၾကဘူး။

အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ ေတာင္အာရွ နဲ႔ ေတာင္အေမရိကားက လူေတြ အလြန္ခံတြင္းေတြ႔လွတဲ့ အစပ္အရသာဟာ အေမရိကာ၊ ဥေရာပနဲ႔ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လံုးဝမစားၾကပါ။ အရသာတမ်ိဳးကို မခံစားတတ္ၾကတဲ့သေဘာ ျဖစ္မယ္။ ငရုတ္သီးစပ္တာကို အဂၤလိပ္လို Hot ပူတယ္လို႔သာ ေခၚတယ္။ သူတို႔မစားလို႔ စပ္တယ္လို႔ မေျပာတာလား။

Chilli ငရုတ္သီးထဲမွာ ပါတဲ့ Capsaicinoids ဆိုတာက ပါးစပ္ကို ဖံုးေနတဲ့ အလႊာမွာရွိတဲ့ Receptor ေတြကို သက္ေရာက္ေစတယ္။ ဒီလို ျဖစ္တာဟာ Heat ပူလို႔ရတဲ့ Pain နာက်င္မႈနဲ႔အတူတူ ျဖစ္တယ္။ Burning feeling ပူေလာင္တဲ့ ခံစားမႈရေစတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ စပ္တဲ့ အရသာလို႔ မေျပာဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ Taste buds ေတြဟာ ခ်ိဳတာ၊ ငန္တာ၊ ခ်ဥ္တာ နဲ႔ ခါးတာေတြကိုသာ ခံစားေစျပီး ပူေလာင္တာကို ခံစားတဲ့ အထူး အဖုေတြ မရွိဘူး။ ရိုးရိုး အာရံုေၾကာေတြကေနသာ ဒါကို သိေစတယ္တဲ့။ ဒီအာရံုေၾကာေတြက စပ္တာကို ပူတယ္လို႔ ထင္ေတာ့ ဦးေႏွာက္ကလဲ ပူတယ္ ျဖစ္သြားေရာ။

ၾကြက္ေတြကို စမ္းသပ္လို႔သိရတာက Spicey-hot ဆိုတာ Temperature-hot ဆိုတာနဲ႔ မ်ိဳးဗီဇ တူတာကို သိရတယ္။ ၾကက္တူေရြးကို ငရုတ္သီး ေၾကြးရတယ္။ ငွက္ေတြကို ငရုတ္သီးက မစပ္ေစဘူး။ လူဆိုရင္ ပါးစပ္ထဲ မထည့္ခင္ကတည္းက ငရုတ္သီးဟာ ပူတယ္။ ငရုတ္သီး မေထာင္းတတ္ရင္ ေခြ်းမ မေတာ္ခ်င္ၾကတာတင္ မကဘူး။ ငရုတ္သီး ထိတဲ့ေနရာမွန္သမွ်ကို ပူေစတယ္။ Burn အပူေလာင္တယ္လို႔ အဂၤလိပ္လို သံုးတယ္။ ငရုတ္သီး အမ်ိဳးမ်ိဳးစားလို႔ ေခြ်းထြက္တဲ့ေနရာ မတူတာကို ကိုယ္ပိုင္ သုေတသနအရ သိရတယ္။ ေရႊလံဘို-ငရုတ္က ဂုတ္မွာ ေခြ်းထြက္တယ္။

Chilli ငရုတ္သီး၊ Ginger ခ်င္း (ဂ်င္း)၊ Pepper ငရုတ္ေကာင္းေတြက ဘာလို႔ စပ္ၾကသလဲ။ Spicy food ပူစပ္တာေတြထဲမွာ Capsaicin ပါတယ္။ ဒါကိုခံရတာက ပါးစပ္ထဲမွာရွိတဲ့ Vanilloid receptor (VR1 receptors) အာရံုခံေတြနဲ႔ သြားေပါင္းမယ္။ Sensory neuron အာရံုခံ (ႏူရုန္) ဟာ Depolarized ေျပာင္းလဲသြားျပီး Spicy stimuli ဆိုတဲ့ အာရံုခံသတင္းကို ပို႔ေပးတယ္။

ထူးဆန္းတာက VR1 receptors အာရံုခံေတြဟာ Capsaicin ကို မသိဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ အမွတ္တမဲ့ သြားေပါင္းမိတယ္။ VR1 receptors ေတြရဲ႕ တကယ့္တာဝန္ဟာ Thermo-reception ပူတာကိုသာ သိတယ္။ အပူက ကိုယ့္မေလာင္ေအာင္ အသိေပးတဲ့ တာဝန္ကို ထမ္းရတယ္။ VR1 receptors ေတြဟာ ပါးစပ္၊ လွ်ာ နဲ႔ အေရျပားေတြမွာ ရွိေနၾကတယ္။ မ်က္စိကို ထိလဲ ပူေလာင္ နာက်င္ေစလို႔ မိန္းကေလးေတြ Self-defense product ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကာကြယ္ဘို႔ ေဆာင္ထားတဲ့ လက္နက္တခုဟာ Pepper spray ငရုတ္ေကာင္း-ပန္းေဆး ျဖစ္ပါတယ္။ Mace Pepper Gun ဆိုတာ ေဒၚလာ ၉၀ ေလာက္ေပးရတယ္။ ၂၅ ေပအထိေရာက္တယ္။

ငရုတ္သီး ဘယ္ေလာက္စပ္သလဲကို Scoville Organoleptic Test နဲ႔ စစ္ေဆး သတ္မွတ္တယ္။
- Standard Pepper Spray မိန္းကေလးသံုး (ပက္ပါ-စပေရး) ပန္းေဆးဟာ ၂၅ဝဝဝ-၂ဝဝဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
- Bear Mace ဆိုတဲ့ ဝက္ဝံေတြကိုေတာင္ ႏိုင္တဲ့ ပန္းေဆးဟာ ၂ သိန္း- ၂ သိန္းခြဲယူနစ္ ရွိတယ္။
- Law Enforcement Grade Pepper Spray ရဲေတြ သံုးတာက ၅ သိန္းကေန ၅ သန္းယူနစ္ ရွိတယ္။
- Sweet Bell Peppers ေခၚတဲ့ လံုးဝမစပ္တဲ့ ငရုတ္ပြပြၾကီးေတြဟာ သုည ယူနစ္သာ ရွိတယ္။
- Jalapeno (၅-၉ စင္တီမီတာ) ရွည္ျပီး၊ မက္ဆီကို ကလာတဲ့ ငရုတ္သီးဟာ ၂၅ဝဝ-၈ဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
- Cayenne pepper ဆိုတဲ့ အာဖရိက-ငရုတ္က ၃ဝဝဝဝ-၅ဝဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
- Red Savina Habanero ငရုတ္မ်ိဳးက ၃၅ဝဝဝဝ-၅၇၇ဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။

အစပ္ကို ဘာလို႔ ၾကိဳက္ၾကသလဲ။ ကိုယ့္အတြက္ေကာင္းလို႔ ေျဖၾကသူေတြ ရွိတယ္။ Capsaicin ငရုတ္မွာ ေဆးစြမ္းေတြ ရွိတယ္။
- Anti fungal မိႈပိုးကိုႏိုင္တယ္။ Anti-microbial ပိုးေတြကိုႏိုင္တယ္။
- Pain reliever for arthritis အဆစ္နာတာအတြက္ .05% Capsaicin cream (ခရင္မ္) သံုးတယ္။
- Adlea ထိုးေဆးထဲမွာ ပါတယ္။ ခြဲစိတ္လို႔နာတာ၊ အဆစ္နာတာေတြအတြက္ တာရွည္ အနာသက္သာေဆး ျဖစ္တယ္။
- Prostate cancer cells ေယာက္်ား ဆီးက်ိတ္-ကင္ဆာ (ဆဲလ္) ကို သတ္ႏိုင္တယ္။
- Lower blood pressure ေသြးဖိအား က်ေစတယ္။
- Salivation သြားရည္မ်ားေစလို႔ စားရတာ ခပ္ျပင္းျပင္း ရွိတဲ့ အစာနဲ႔ တြဲစားလို႔ ေကာင္းတယ္။
- တျခား ခံစားေနရတာကို လႊမ္းမိုးေစတယ္။
- Capsaicin topical ointments နဲ႔ High-dose dermal patch (Qutenza) ေတြက Peripheral neuropathy ေရာဂါေၾကာင့္ နာတာကို သက္သာေစတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။
- 0.025% - 0.075% ကို သာမန္ကိုက္ခဲတာ၊ Arthritis အဆစ္နာေရာဂါ၊ Backache ခါးနာတာ၊ Strains and Sprains ဟိုနာ-ဒီနာတာေတြ အတြက္ ထံုေအာင္အရင္ လုပ္ျပီးမွ ေဆးကို လက္အိပ္ သံုးျပီး လိမ္းေပးရတယ္။
- Capsaicin creams ကို Psoriasis အေရျပားနာေၾကာင့္ ယားတာ-ေရာင္တာ သက္ေသာေစေအာင္ သံုးႏိုင္တယ္။
- ငရုတ္သီး စားရင္ (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္) ေတြ ဖ်က္ေပးလို႔ ကိုယ္က အပူေတြ ထြက္လာတယ္။ ဆီးခ်ိဳ၊ လူဝတာေတြအတြက္လဲ သံုးၾကတယ္။

ငရုတ္သီး မ်က္စိထဲဝင္လို႔ ေျခမကို ေရေလာင္းတာ စိတ္ေျပာင္းေအာင္ လုပ္တာေနမယ္ ထင္တယ္။ Capsaicin ဟာ Fat soluble အဆီမွာ ေပ်ာ္ဝင္လို႔ ပူစပ္တာ ေျပေစေအာင္ ေရနဲ႔ မရဘူး။ ေရးေအး ဆိုရင္ေတာ့ ေအးတာကို သိေနတံုးမွာ စိတ္ေျပာင္းျပီး ခဏသက္သာေစမယ္။ Cold milk ႏြားႏို႔ေအးေအး နဲ႔ Cold sugar water သၾကားရည္ေအးကလဲ သက္သာေစမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၃ဝ-၁ဝ-၂ဝ၁၁

Read More...

Nipple discharge ႏို႔ကေန ႏို႔မဟုတ္တာ ထြက္ရင္

2011/10/29
ကၽြန္မ အသက္ ၃၅ ပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လ ေလာက္က ကၽြန္မ ဘယ္ဘက္ Nipple မွာ အရည္ၾကည္နည္းနည္း ထြက္ပါတယ္။
ေရခ်ိဳးျပီးလို႔ တဘက္နဲ႔ သုတ္ျပီးတဲ့အခါမွာ အရည္ၾကည္ေလး နည္းနည္း ေတြ႔ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း မေတြ႔ေတာ့ အမွတ္တမဲ့ ေနျဖစ္ပါတယ္။ ရာသီမလာခင္နဲ႔ လာျပီးအခ်ိန္ အက်ိတ္အဖုေတြ မိမိဘာသာ စမ္းသပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိတ္အဖုေတာ့ မစမ္းမိပါဘူး။ တစ္လကို သံုးေလးၾကိမ္ေတာ့ ကိုက္ပါတယ္။ ရာသီမလာခင္ေကာ၊ လာျပီးခ်ိန္ေကာ ကိုက္ပါတယ္။ ဘယ္ဘက္က ပိုကိုက္ပါတယ္။

ေနာက္ပိုင္း ရာသီလာျပီးၾကာမွလည္း ကိုက္ပါတယ္။ ဘယ္ဘက္ပဲ ကိုက္ပါတယ္။ Breast နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ဆရာ့ ေဆာင္းပါးေတြ ဖတ္ျပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ပတ္က ေသခ်ာ မိမိကိုယ္ ျပန္စစ္ပါတယ္။ စမ္းတာ အက်ိတ္ မေတြ႔ေပမယ့္ ဘယ္ဘက္က ကၽြန္မ Nipple ကို ညွစ္ၾကည့္ေတာ့ အရည္ၾကည္နည္းနည္း ျပန္ထြက္ေနပါတယ္။ Nipple ေဘးက အဖုေလးကေန ထြက္တာပါ။ ဘယ္ဘက္ အဖုေလး ႏွစ္ခုကေန ထြက္ပါတယ္။ ညာဘက္ကိုလည္း ညွစ္ၾကည့္ေတာ့ အဖုတစ္ခုကေန ထြက္ပါတယ္။ ေရလို အေရာင္ျဖစ္ျပီး အနံ႔ မရွိပါ။ အမ်ားၾကီးေတာ့ မဟုတ္ပါ။ နည္းနည္းေလး ေစးကပ္ကပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္ဘက္ Nipple က အရင္တည္းက ႏို႔ပါးစပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မလည္း Mammogram သြားရိုက္ ၾကည့္ပါတယ္။ ရာသီလာျပီး ရိုက္တာ ေကာင္းတယ္လို႔ ဖတ္ရေပမယ့္ ႏွစ္ပတ္ေလာက္ၾကာမွ သြားရိုက္ျဖစ္ပါတယ္။ စာဖတ္တာ ေနာက္က်သြားလုိ႔ပါ။ ကိုက္လည္းကိုက္၊ အရည္လည္း ထြက္တဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ Film ျပားကိုေတာ့ ပို႔လို႔ မရေပမယ့္ Report ကို Scan ဖတ္ျပီးပို႔လိုက္ပါတယ္။ အပ်ိဳျဖစ္ျပီး အရည္ထြက္ေတာ့ စိုးရိမ္မိပါတယ္။ ကၽြန္မအလုပ္ Air-con ရံုးခန္းမွာ Manager ရဲ႕ ေဆးလိပ္ေငြ႔ကိုေတာ့ ေန႔တိုင္း ရူေနရပါတယ္။ အခုျဖစ္ေနတာနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ရွိ-မရွိလည္း မသိပါဘူး။ ဘာဆက္ လုပ္သင့္တယ္ဆိုတာကို ညႊန္ၾကားေပးပါရန္။ အိမ္ေထာင္မရွိပါ။ ဆက္ဆံမႈေရာ တစ္ခါမွ မရွိဘူးေသးပါ။ ရာသီပံုမွန္လာပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ တစ္ပတ္၊ ႏွစ္ပတ္ ေက်ာ္သြားတတ္ပါတယ္။ တားေဆး မေသာက္ဘူးပါ။

Nipple discharge ႏို႔သီးထိပ္ဖ်ားကေန တခုခုထြက္တာဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ရင္သားအတြက္ ဆရာဝန္ဆီကို လာျပသူေတြထဲမွာ Breast lumps ရင္သား-အက်ိတ္ နဲ႔ Breast pain ရင္သား-နာတာျပီးရင္ တတိယ အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္ ေယာက္်ားေလး၊ မိန္းကေလးေတြမွာလဲ Puberty အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။ ကိုယ္ဝန္မေဆာင္တဲ့ မိန္းကေလးေတြ၊ ကေလးႏို႔တိုက္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ႏို႔ကေန အရည္တခုခုထြက္တာ စိုးရိမ္စရာ မရွိတတ္ဘူး။ ဆရာဝန္ကိုေတာ့ တိုင္ပင္သင့္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ ျဖစ္ရင္ ဘယ္အရြယ္ျဖစ္ျဖစ္ ေဆးစစ္ရမယ္။

ႏို႔ကေန အရည္ ထြက္တာဟာ တဖက္ထဲကေနေရာ ႏွစ္ဖက္လံုးကပါျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အလိုလိုထြက္တာနဲ႔ ညွစ္ၾကည့္မွ ထြက္တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရလို၊ နဲနဲပ်စ္ပ်စ္၊ အေတာ္ပ်စ္ပ်စ္၊ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အလိုလိုလဲ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။ အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္မွ ထြက္ရင္၊ ရင္သားထဲမွာ အက်ိတ္လဲရွိေနရင္၊ ေသြးပါေနရင္၊ တဖက္ထဲက သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ထြက္ေနရင္ ေဆးစစ္ပါ။

Types of discharge ႏို႔ကေနထြက္တဲ့ အရည္အမ်ိဳးအစားေတြ
- Cloudy white color အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ ခပ္ေနာက္ေနာက္ အျဖဴရည္ Galactorrhea ဆိုတာေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- Clear or light white အျဖဴေရာင္အရည္ၾကည္ဟာ Pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မယ္ ထြက္တယ္။
- Red ေသြးပါတဲ့ အနီေရာင္ဟာ Infection ပိုးဝင္တာ၊ Intraductal papillomas ႏို႔ျပြန္ေရာဂါနဲ႔ Breast cancer ႏို႔ကင္ဆာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္မယ္။
- Whitish-yellow ျဖဴဝါဝါ၊ Yellow အဝါ နဲ႔ Green ခပ္စိမ္းစိမ္းဟာ Infection ပိုးဝင္လို႔ထြက္တဲ့ Pus ျပည္ ျဖစ္တယ္။

ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ေရာဂါမွန္သမွ်ေရးခ်ရရင္ -
၁။ Abscess ျပည္တည္နာ၊
၂။ Breast cancer ႏို႔ကင္ဆာ၊
၃။ Breast infection ေရာဂါပိုးဝင္တာ၊
၄။ Excessive breast stimulation ႏို႔ကို ႏိုးဆြမႈလုပ္တာ မ်ားတာ၊
၅။ Fibroadenoma (ဖိုင္ဘရို-အဒီႏိုးမား) ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ ႏို႔အက်ိတ္၊
၆။ Fibrocystic breasts (ဖိုင္ဘရို-ဆစ္စတစ္) ေရာဂါ၊
၇။ Ductal carcinoma in situ (DCIS) ႏို႔ထြက္ျပြန္ထဲမွာသာရွိတဲ့ ကင္ဆာ၊
၈။ Galactorrhea (ဂလက္တိုးရီးယား) ေရာဂါ၊
၉။ Hormone imbalance ေဟာ္မုန္း အခ်ိဳးအစား ေျပာင္လဲတာ၊
၁ဝ။ Injury or trauma to the breast ထိခိုက္ဒဏ္ရာရတာ၊
၁၁။ Intraductal papilloma ႏို႔ထြက္ျပြန္ထဲ ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ (ပက္ပလိုမား) ေရာဂါ၊
၁၂။ Mammary duct ectasia (အတက္ဆီးယား) ႏို႔ျပြန္ေရာဂါ၊ Thyroid disorder လည္ပင္းၾကီးနဲ႔ ံပတ္သက္တယ္။
၁၃။ Medication ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာ၊
၁၄။ Paget's disease of the breast (ေပးက်က္စ္) ေရာဂါ၊
၁၅။ Pregnancy ကိုယ္ဝန္၊
၁၆။ Prolactinoma (ပရိုလက္တီႏိုးမား) ေရာဂါ ေတြ ျဖစ္တယ္။

ေဆးေတြေၾကာင့္ ႏို႔က တခုခုထြက္ႏိုင္တယ္။
- Antidepressants စိတ္က်လို႔ ေသာက္ရတဲ့Monoamine oxidase inhibitors (MAOIs) နဲ႔ Selective serotonin reuptake inhibitors SSRI’s ေဆးေတြ။ ဥပမာ citalopram (Celexa), fluoxetine (Prozac), paroxetine (Paxil), and sertraline (Zoloft); နဲ႔ tricyclics ေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
- Anxiolytics အိပ္ေဆး၊
- Alprazolam (Xanax), Buspirone (BuSpar) စိတ္ေရာဂါေဆး၊ Atenolol (Tenormin), Methyldopa (Aldomet), Reserpine (Serpasil), Verapamil (Calan) ေသြးက်ေဆး၊ Phenothiazines (Thorazine, Compazine) စိတ္ေရာဂါေဆး၊
- Cimetidine (Tagamet), Famotidine (Pepcid), Ranitidine (Zantac) ေလနာေရာဂါေဆး၊
- Estrogen + Medroxyprogesterone acetate (Prempro, Premphase) ေဟာ္မုန္းေဆး၊ Contraceptives ကိုယ္ဝန္တား စားေဆး-ထိုးေဆးေတြ၊
- တိုင္းရင္းေဆးေတြ = Anise, Blessed thistle, Fennel, Fenugreek, Marshmallow, Nettle, Raspberry, Red clover
- Cannabis (Marijuana), Opiates မူးယစ္ေဆးေတြ

ႏို႔ကေန အရည္တခုခုထြက္တာဟာ Breast cancer ႏို႔ကင္ဆာ မျဖစ္ဘို႔မ်ားတယ္။ တကယ္လို႔ ရာသီလာခ်ိန္ တလထဲမွာ ႏို႔က အရည္ထြက္ျပီး လကုန္လို႔လဲ မေပ်ာက္ရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ ေဆးေသာက္ေနတာကို စစ္ေဆးပါ။ ႏို႔သီးထိပ္ဖ်ားကို မဆြပါနဲ႔၊ ညွစ္ၾကည့္တာမ်ိဳး သိပ္မလုပ္ပါနဲ႔။ အတြင္းခံ တင္းက်ပ္မေနေစပါနဲ႔။

Dr. တင့္ေဆြ
၃ဝ-၁ဝ-၂ဝ၁၁

Read More...

Wednesday, October 26, 2011

Doctor-patient relationship (2) ဆရာ-လူနာ ဆက္ဆံေရး (၂)

Wed, Oct 26, 2011 at 10:27 AM
ဆရာရဲ႔ “လူနာဆရာဆက္ဆံေရး” အေၾကာင္း ဖတ္ျပီး၊ The Voice က Interview ကို ဆရာဘယ္လို မွတ္ခ်က္ျပဳမလဲ ဆိုတာ သိခ်င္လာပါတယ္။ Link ေပးလိုက္ပါတယ္။

ေပးတဲ့ (လင္ခ္) ကို သြားလို႔ မရပါ။ ဒါနဲ႔ ရွာဖတ္ပါတယ္။ အူအတက္ေရာဂါ၊ ႏွစ္ခါ ခြဲစိတ္ကုသရတာ နဲ႔ လူနာ ကြယ္လြန္သြားရရွာတဲ့ သတင္းကို (ေရဒီယို) နဲ႔ (အင္တာနက္) ကတဆင့္ ၾကားရ၊ ဖတ္ရပါတယ္။ လက္လွမ္း မီသေလာက္ေပါ့။ ေမးလာလို႔ေတာ့ ေျဖရမဲ့ တာဝန္ရွိတာမို႔ ျပန္ေျဖပါမယ္။ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝဘို႔ မေရးခဲ့ေသးပါ။ ေရဒီယိုကလဲ မေျပာခဲ့ပါ။

ကြ်န္ေတာ့္မွာ စည္းကမ္းတခု ရွိပါတယ္။ “ကိုယ့္အဖြဲ႔အစည္းတြင္း ကိစၥမ်ိဳးကို အျပင္ကို ထုတ္ေျပာသင့္မွ ေျပာရမယ္” ဆိုတဲ့ လိုက္နာမႈ တခု ကိုယ့္ဖါသာ ထားပါတယ္။ ဒီသတ္မွတ္ခ်က္မွာ အားေကာင္းခ်က္ရွိသလို နစ္နာမႈလဲ ျဖစ္ရတာ ကိုယ္ေတြ႔ပါ။ ကိုယ့္ဘက္က ဘာမွ မေျပာေတာ့ တဖက္ကဘဲ ေျပာခ်င္ရာ ေျပာတာေတြကို အကုန္မဟုတ္ေတာင္ တဝက္ေလာက္ ယံုသြားရင္ မေျပာသူမွာ အေတာ္ နစ္နာတယ္။ ေရတိုသေဘာေပါ့။ အမွန္ဆိုတာ တခါတေလ အခ်ိန္ေပးရတယ္။

အခုအေရးက ေဆးပညာနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ပတ္သက္တယ္။ ကိုယ္တိုင္က ဆရာဝန္ ျဖစ္ေနသလို လူနာလဲ ခဏခဏျဖစ္တာဘဲ။

ဘယ္အေရး ဘယ္ကိစၥမဆို ဘယ္လိုျမင္တယ္ဆိုတာ လူတိုင္း စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္ေပၚတယ္။ တခ်ိဳ႕က ထုတ္ေျပာၾကတယ္။ အနီးဆံုးက လူေတြသာမက နားေထာင္သူတိုင္း ၾကားႏိုင္တဲ့ (မီဒီယာ)၊ ဖတ္သူတိုင္း သိမဲ့ စာနယ္ဇင္းေတြကေန ေျပာၾက-ေရးၾကတယ္။ ဝစီကံတပိုင္း ကာယကံတပိုင္း ျဖစ္ေစၾကတယ္။

ေတြးေတာတာ၊ ဆင္ျခင္တာေတြဟာ ေလ့လာမႈအသိ တိုးလာတာနဲ႔အမွ် ေျပာင္းလဲ လာတယ္။ ရင့္က်က္မႈ ရွိလာေလေလ စဥ္းစား ေတြးေခၚမႈလဲ ရင့္သန္ေလ ျဖစ္ေသးတယ္။ လူတိုင္းပါ။ ဒီေတာ့ ထုတ္ေျပာတာမ်ိဳး၊ ခ်ေရးတာမ်ိဳးကို ေတာင္းဆိုမႈ အားကို မလြန္ဆန္ႏိုင္မွသာ လုပ္တာ ေကာင္းတဲ့အက်င့္လို႔ ထင္ပါတယ္။

စကားၾကီး ေျခာက္ခြန္းထဲက ႏွစ္ခြန္းကို ေျပာအပ္တယ္ဆိုတာ ဖတ္ဖူး-မွတ္ဖူးသလို လိုက္နာႏိုင္သေလာက္ လိုက္နာပါတယ္။ “ေျပာအပ္တယ္ဆိုတဲ့ စကားႏွစ္မ်ိဳးကလဲ မေျပာရင္ မျဖစ္ဘူး၊ ေျပာသာေျပာပါလို႔ ညႊန္တာ-ခိုင္းတာ လို႔ေတာ့ မထင္ပါ။”

ဒီအျဖစ္အပ်က္ကို အစ-အဆံုးေတာ့ မသိပါ။ ဒီအဆင့္ေလာက္ သိသူကေန ေဝဖန္သမႈျပဳရင္ အားလံုး မမွန္ႏိုင္တာေတာ့ ေသျခာတယ္။ ႏွာေစးေနတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေဖးေဖးမမ ေထာက္ျပမိရင္ နစ္နာေစမွာ မဟုတ္ေပမဲ့၊ ဘက္လိုက္မႈ ျဖစ္သြားရင္ မေကာင္းေတာ့ျပန္ပါ။ အထင္နဲ႔ ေဝဖန္မိရင္ ခံရသူ ဝါးကူထိုးရာက်ေနမယ္။

ေသျခာတာေလာက္သာ ေျပာပါရေစ။ ဒီလိုအျဖစ္မ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အခုမွ မဟုတ္သလို ေနာင္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒီတိုင္းျပည္မွာသာ ျဖစ္တတ္တာ မဟုတ္ပါ။ ကြ်န္ေတာ္လဲ အေျပာမလြတ္သူလို႔ ဝန္ခံပါရေစ။ ဒီသတင္းမ်ိဳးကို လူသိေအာင္ လုပ္တာရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ တခုဟာ ေနာင္ မျဖစ္ေစအာင္ ကူညီရာက်သင့္ပါတယ္။ တခါေလာက္ မမွန္တာ လုပ္မိသူတိုင္း တသက္လံုး အမွားေတြခ်ည္း ဆက္မလုပ္ၾကပါ။ စိတ္ဆိုး ေဒါသျဖစ္ေနရခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေစခ်င္တာမ်ိဳးနဲ႔ မတူဘဲ၊ စိတ္ေအးလက္သာ ရွိလာရင္ စာနာစိတ္ ဝင္လာတတ္တာလဲ လူ႔သေဘာဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ တခါတေလ Scoop သတင္းတခ်ိဳ႕က ဆိုးေနတာကို ပိုဆိုးေစႏိုင္တယ္။ ျပန္ျပင္ေပးရင္ေတာ့ တာဝန္သိတတ္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ရမွာေပါ့။

Medical malpractice ဒါမွမဟုတ္ Professional negligence လို႔လဲေခၚတဲ့ ေဆးကုသရာမွာ မမွန္မကန္ လုပ္မိတာ၊ ေပါ့ဆတာေတြကို ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီမွာ တားျမစ္ထားတာေတြ ရွိေနျပီးသားေတာ့ ျဖစ္ပါတယ္။ ထုတ္ေဖၚေရးသားတာ၊ တိုင္တန္းတာ၊ တင္းက်ပ္မႈလုပ္တာ၊ စစ္ေဆးအေရးယူတာေတြကေတာ့ အတိုင္းအတာ တခုအထိသာ ရွိပါေသးတယ္။ အားနည္းေနတာေတြက စနစ္ၾကီးတခုလံုး၊ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းၾကီး တခုလံုးနဲ႔ ဆိုင္ပါတယ္။

ဒီလို အျဖစ္မ်ိဳးနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ တရားဥပေဒပိုင္းဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာ အလြန္မတန္ အားနည္းေနေသးတယ္။ တရားစီရင္ေရး နဲ႔ (မီဒီယာ) ဆိုတဲ့ မ႑ိဳင္ၾကီး ၂ ခုသာမက မ႑ိဳင္ေတြ အားလံုးက တေျပးညီညီ ေကာင္းမြန္၊ တိုးတက္ဘို႔ လိုမယ္ထင္တယ္။ ၁၉၄၈-၁၉၆၂ တံုးက တမ်ိဳး၊ ၁၉၆၂-၁၉၈၈ မွာ ေနာက္တမ်ိဳး၊ ၁၉၈၈-၂ဝ၁ဝ မွာလဲ ေနာက္ထပ္တမ်ိဳး၊ အခု ေနာက္တမ်ိဳးေတာ့မလိုလို ျဖစ္လာေနျပန္ျပီ။ ျပဳျပင္မႈ လုပ္ၾကတယ္ ဆိုတာကလဲ အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါ၊ ေခတ္၊ စနစ္နဲ႔ လိုက္ေလ်ာ ညီေထြျဖစ္ရတယ္။ ဒါမွလဲ အမ်ားလဲ လုိက္နာႏိုင္တယ္။ ေကာင္းလဲ ေကာင္းမြန္တယ္။

အခုလို လူသိရွင္ၾကား ျဖစ္လာတဲ့ အေနအထားတရပ္ဟာ မလြဲမေသြျဖစ္ရမဲ့၊ ျဖစ္သင့္တဲ့ တိုးတက္တက္မႈမ်ိဳးထဲမွာ ပါတယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။ ေရးခဲ့သလို တာဝန္ဟာ အားလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္တယ္ ဆိုတာကိုေတာ့ သတိခ်ပ္ရပါမယ္။ ညံ့သြားတာ၊ မွားသြားတာ၊ ဆိုးသြားတာေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ စီမံခန္႔ခြဲသူ၊ ေပၚလစီခ်သူေတြမွာ တာဝန္ရွိပါတယ္။ တိုးတက္လာတာတိုင္းကိုေတာ့ စီမံခန္႔ခြဲသူ၊ ေပၚလစီခ်သူေတြကို အမွတ္ေပးလို႔ မရတတ္ပါ။ လူဦးေရတိုးလာလို႔ ေဆးရံု၊ စာသင္ေက်ာင္း၊ အေရအတြက္ တိုးလာရတာကို သတင္းစာမွာ ေၾကာ္ညာျပီး၊ (ခရက္ဒစ္) ယူခ်င္တာ မမွန္ပါ။ အခုေတာ့ (ဂ်ာနယ္) တခ်ိဳ႕မွာပါ အဲလိုလုပ္ေနတယ္။

ေဆးကုသေရးမွာ ေကာင္းသထက္ ေကာင္းေစဘို႔ဆိုတာ Medical education ေဆးပညာသင္ၾကားေရး၊ Entry-level education ကနဦး-ေဆးပညာဘြဲ႔၊ ေနာက္ျပီး Postgraduate education ဘြဲ႔လြန္-အထူးကု နဲ႔ ဒီေခတ္မွာ မရေတာ့ပါ။ Continuing medical education ဆက္လက္သင္ၾကားေရး၊ Online learning (အြန္လိုင္း) သင္ၾကားေရး၊ ဆိုတာေတြနဲ႔ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေလ့လာသမႈ ျပဳေနၾကရမယ္။

UK (ယူေက) မွာ Quality assurance of undergraduate medical education အရည္အေသြး အာမခံတဲ့ ဘြဲ႔ၾကိဳ ဆရာဝန္ေတြ ေမြးထုတ္လာတယ္။ Vocational training အလုပ္လုပ္ရင္း ေဆးပညာ ဆက္သင္ေစတယ္။

USA (ယူအက္စ္ေအ) မွာ Medical school ေဆးေက်ာင္း၊ Internship အလုပ္သင္ဆရာဝန္၊ Residency အထူးကု၊ Fellowship တကယ့္အထူးကု ျဖစ္တဲ့ ေနာက္မွာေတာင္မွ လုပ္ရေသးတဲ့ Board certification ဆိုတာ Continuing medical education ဆက္လက္သင္ၾကားေရး ဆိုတာထားေသးတယ္။

ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီမွာ ေဆးပညာသင္ၾကားေရးကို အရည္အေသြး အေလးထား-မထား မေျပာခ်င္ေသးပါ။ အခ်ိန္တိုတိုနဲ႔ သင္ေပးလာတာကေတာ့ အေသအျခာဘဲ။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ အရင္က ၇ ႏွစ္ခြဲ၊ ကြ်န္ေတာ္တို႔က ၇ ႏွစ္ ေခတ္၊ အခု ၆ ႏွစ္ထဲ။

ဘြဲ႔ေတြဆိုတာ စာေတာ္တဲ့သူ၊ ၾကိဳးစားတဲ့သူေတြ ရႏိုင္ၾကတယ္။ ရင့္က်က္မႈ ဆိုတာေတာ့ အေတြ႔အၾကံဳကေနမွ ရတယ္။ ပညာျပိဳင္ၾကတဲ့ ဆင္ဦးစီးေရာ ဆီသည္မပါ အႏွစ္ႏွစ္အလလ လက္ေတြ႔ပညာေတြ သင္ခဲ့ၾကလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာကို အာခံလို႔ အာေခါင္ လွံစူးသူဟာ ပညာမွာေတာ့ ျပိဳင္စံရွားေအာင္ ေတာ္ပါတယ္။ “ၾသဇာေလးနက္ ေပၚဆီတက္၍ ႏြယ္ျမက္ သစ္ပင္ ေဆးဖက္ဝင္၏” ဆိုတာမ်ိဳးကို ေဆးပညာ ပါရဂူဘြဲ႔ ရထားသူတိုင္းကေန မျဖစ္ေစႏိုင္ေလာက္ဘူး။ “သမားဆို အိုမွ” ဆိုသလို အေတြ႔အၾကံဳကေန ရင့္က်က္မႈ ရေစတာ မွန္တယ္။

သူမ်ားတိုင္းျပည္ေတြမွာ ေဆးပညာေတြ၊ ေဆးသုေတသနေတြ ဘယ္ေလာက္ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေနေပမဲ့ လူေတြအတြက္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈဆိုတာ တရားမမွ်တမႈေတြ၊ ဒီမိုကေရစီ မက်တာေတြ အမ်ားၾကီး ရွိေနၾကတယ္။

ဗမာျပည္မွာ ေဝဒနာသည္ အမ်ားၾကီးကေတာ့ အျပစ္တင္စရာ အနားမွာ သားဖြါးဆရာမေတာင္မွ မရွိၾကပါ။ (မီဒီယာ) ကလဲ လမ္းမေပါက္တဲ့ဆီ မေရာက္ႏိုင္ၾကေသးပါ။ ကိုယ့္ႏိုင္ငံအတြက္ က်န္းမာေရးကအစ ေကာင္းတာ၊ မွန္တာ၊ တရားမွ်တတာေတြ ျဖစ္ေစဘို႔ ကိုယ့္အေျခခံ၊ ကိုယ့္ေပတံနဲ႔ ကိုယ္တိုင္ ၾကိဳးပမ္းၾကရပါလိမ့္မယ္။ အားလံုးက လုပ္မွရမယ္။ အဲလို လုပ္ခြင့္လဲ ရွိရမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၆-၁ဝ-၂ဝ၁၁

Read More...

Tuesday, October 25, 2011

Drug Expiration Dates ေဆးေတြ ရက္လြန္ေနရင္

Mon, Oct 24, 2011 at 10:56 PM
Medicine ေဆးေတြကို ဘယ္ေလာက္ရက္ေက်ာ္ရင္ Expire လို ့သတ္မွတ္ပါသလဲ။ ရက္လြန္ေဆးရဲ႕ Side Effect ေတြကို ၿပည့္စံုေအာင္ ရွင္းၿပေပးပါ။

“ပဲေလွာ္လို ဝါးစားၾကတယ္” လို႔ တင္စားတတ္တဲ့ အမ်ားသံုးေဆးေတြထဲက အကိုက္အခဲ-အဖ်ားပ်ာက္ေဆး (အက္စပရင္) ကို ရက္လြန္သြားတာ ေသာက္မိရင္ ေသႏိုင္တယ္လို႔အထိ သတိေပးတာ မမွားပါ။ အကုန္လဲ မမွန္ပါ။

အေမရိကားမွာ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ကတည္းက ေဆးမွန္သမွ် Expiration date သက္တမ္းကုန္မဲ့ ရက္စြဲ ပါကိုပါရမယ္လို႔ ဥပေဒနဲ႔ သတ္မွတ္ ထားတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ Drug manufacturer ေဆး ထုတ္လုပ္သူကေန Full potency and safety ေဆးအာနိသင္ နဲ႔ စိတ္ခ်ရမႈအတြက္ အာမခံရမယ္။

သမိုင္းနဲ႔ေျပာရရင္ ၂ဝဝဝ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၉ ရက္ထုတ္ Wall Street Journal မွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေလ့လာမႈတခုကို Laurie P. Cohen ကေန ထုတ္ေဖၚ ေရးသားခဲ့တယ္။ US military အေမရိကန္စစ္တပ္ဟာ ေဒၚလာ ၁ ဘီလ်န္ဘိုးရွိတဲ့ ရက္စြဲလြန္ ေဆးဝါးေတြ ရွိေနတာ ၂-၃ ႏွစ္တခါ ၾကံဳေနရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ US Food and Drug Administration (FDA) ကို စမ္းသပ္မႈတခု ျပဳေစခဲ့တယ္။ ေဆးအမယ္ေပါင္း ၁ဝဝ ေက်ာ္ကို စမ္းသပ္တယ္။ ေဆးဆိုင္ေကာင္တာမွာ အလြယ္ ဝယ္လို႔ရတာေတြေရာ၊ ေဆးလက္မွတ္ပါမွ ဝယ္လို႔ရတာေတြေရာ ပါတယ္။

အေျဖကေတာ့ "၉ဝ% ေသာေဆးေတြဟာ ၁၅ ႏွစ္သက္တမ္းလြန္တာေတာင္ အာနိသင္ရွိေသးတာ ေတြ႔ရတယ္။ စမ္းသပ္မႈ ဒါရိုက္တာ (ေဟာင္း) Francis Flaherty ကေနေျပာတာက "Expiration dates ရက္စြဲလြန္တယ္ဆိုတာ Usable for longer ၾကာရွည္သံုးမရဘူးလို႔ ဆိုလိုတာ မဟုတ္ဘူး" တဲ့။

"ရက္စြဲဆိုတာ သိပၸံသေဘာအရ ေျပာရတာသာ ျဖစ္တယ္" လို႔ Mr. Flaherty က ေျပာခဲ့ပါေသးတယ္။ ေဆးေကာင္တာမွာ ၁ဝ ႏွစ္အထိ ထားႏိုင္တဲ့ ေဆးမ်ိဳးဟာ ေဆးထုတ္လုပ္သူေတြအတြက္ တြက္ေျခ မကိုက္ဘူး မဟုတ္လား။

FDA က ေဆးရက္စြဲပညာရွင္ Joel Davis ကေျပာတက ခြ်င္းခ်က္ လက္တဆုပ္စာ ရွိပါတယ္။ Nitroglycerin ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း အတြက္ေဆး၊ Insulin ဆီးခ်ိဳထိုးေဆး နဲ႔ Liquid Antibiotics ပဋိဇီဝေဆးရည္တခ်ိဳ႕ေတြ ျဖစ္တယ္။

Bayer AG ေဆးကုမၸဏီက Aspirin ေဆးကို သက္တမ္း ၂-၃ ႏွစ္ဘဲ သတ္မွတ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ကုမၸဏီ ဒုဥကၠ႒ Chris Allen က ဒီလိုသတ္မွတ္ခ်က္ဟာ Pretty conservative ရိုးစြဲအစဥ္အလာအရ ျဖစ္ပါတယ္။ ၄ ႏွစ္သက္တမ္းရွိတဲ့ Aspirin ကို စမ္းသပ္ၾကည့္တာ 100% effective ၁ဝဝ% ထိေရာက္တာေတြ႔ပါတယ္။ ဒါျဖင့္ရင္ ဘာလို႔ ၄ ႏွစ္ မသတ္မွတ္ပါသလဲ။ "ေဆးေတြကို ထုပ္ပိုးမႈ အသစ္ေတြ လုပ္ပါတယ္။ Continuous improvement programs အစဥ္ တိုးတက္ ေကာင္းမြန္ ေနေစေရး အစီအစဥ္အရ လုပ္တာပါ။ လုပ္တိုင္းလဲ စမ္းသပ္မႈ လုပ္ရတယ္။ ခက္တာက ၄ ႏွစ္တခါထက္ ပိုမလုပ္ႏိုင္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ Aspirin ကို ၄ ႏွစ္ထက္ ပိုေကာင္းေနတယ္လို႔ ေရးမျဖစ္ေတာ့ပါ။"

ေဆး အေတာ္မ်ားမ်ားက အဲလိုျဖစ္ပါတယ္။ Tetracycline (တက္ထြာဆိုက္ကလင္း) ေဆးကို ခြ်င္းခ်က္ မထားလို႔မရပါ။ ရက္ေက်ာ္လို႔ လံုးဝမရပါ။ ဒါေတာင္ အျငင္းပြါးေနတာ ရွိပါေသးတယ္။ ရက္ၾကာေလေလ ထိေရာက္မႈ နည္းေလးေလးျဖစ္တာ သဘာဝပါ။ ဒါေတာင္ သူ႔အစြမ္းက သတ္မွတ္ရက္ေနာက္ ဆယ္စုႏွစ္ေတြ ၾကာတာေတာင္ ရွိေနပါေသးတယ္။

ေမးစရာရွိလာပါျပီ။ ေဆးရက္လြန္ေန႔စြဲေတြ တပ္တာဟာ ေဆးေရာင္းသူေတြကေန ေဆးေတြ ထပ္ဝယ္ေနၾကေစေအာင္ တမင္တကာ လုပ္ၾကတဲ့ Marketing ploy ေစ်းကြက္ ဆင္လံုးလား။ ခင္ဗ်ားေဆးဘီရိုကို ေဆးျဖည့္ေတာ့ သူတို႔ ပိုက္ဆံအိပ္ကိုပါ ျဖည့္ေပးရာက်တယ္ မဟုတ္ပါလား။

ေဆးဆိုတာ တကယ္ရက္လြန္သလား
၂ဝဝ၂ ခုႏွစ္၊ စက္တဘၤာလထုတ္ Psychopharmacology Today ေဆးဝါး-စိတ္ပညာစာေစာင္မွာ ေရးထားတာတခု ရွိပါတယ္။
Richard Altschuler ကေရးတာမွာ "ေဆးကုမၸဏီေတြက ကြ်န္ေတာ္တို႔အေပၚ ရိုးသားပါရဲ႕လား" လို႔ ေမးထားတယ္။ "ကြ်န္ေတာ့္ ေယာကၡမ အလိုအရ ဒီရက္ေက်ာ္ရင္ ဒီေဆးကိုမသံုးပါနဲ႔ဆိုတာ အလကားပါဘဲ တဲ့။ ရက္လြန္တာ ၄ ႏွစ္ရွိေနတဲ့ Tylenol (ပါရာစီတေမာ) ကို ေသာက္ရင္း ေျပာလိုက္တာပါ။ ေဆးေသာက္ျပီး ကိုက္တာ ခဲတာေတြ သက္သာသြားတယ္လို႔ ဆိုေတာ့ ကြ်န္ေတာ္က ဒါဟာ ခင္ဗ်ားမွာ Placebo effect ရတာေနမွာပါ။"

ေဆးသုေတသနေတြ လုပ္တိုင္း စမ္းသပ္တဲ့ေဆးကို လူအုပ္စုတခုကိုေပး၊ က်န္တအုပ္စုကို တျခားေဆးေပးတယ္။ တျခားေဆးဆိုတာ စိတ္ကိုလွည့္စားေစမဲ့သေဘာ ရွိတယ္။ ဒီလိုသတၠိကို Placebo လို႔ ေခၚတယ္။ လူနာက စိတ္သက္သာရာ ရတတ္တယ္။ ေဆးထိုးေပးမွ သက္သာမယ္လို႔ ေဆးခန္း မလာခင္ကတည္းက စြဲမွတ္လာသူကို ေဆး တခုခုထိုးေပးရသလိုဘဲ။

စာေရးတဲ့သူက စိတ္မေက်နပ္တာနဲ႔ ေဆးဝါးေဗဒဆိုင္ရာေတြကို ဆက္ျပီး သုေတသန လုပ္ပါသတဲ့။ ဥပေဒျပဌာန္းျပီး ေဆးရဲ႕ သက္တမ္းကုန္ ရက္စြဲ ရိုက္ျပီးမွ ေရာင္းရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာဟာ ေဆးထုတ္လုပ္သူေတြကေန အဲဒီရက္အထိ ေဆးရဲ႕ Full potency အာနိသင္အျပည့္အဝ နဲ႔ Safety စိတ္ခ်ရမႈကို အာမခံခ်က္ေပးရတဲ့ ရက္အပိုင္းအျခားသာျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာက ေဆးကို အဲဒီကာလအထိသာ ေကာင္းေနတယ္လို႔ ေျပာေနတာ မဟုတ္တာ သိလာတယ္။

ဒုတိအခ်က္ကေတာ့ ေဆးဝါးပညာရွင္ေတြကလဲ Expiration date ေက်ာ္ေနေပမဲ့ ေဆးဟာ Safe စိတ္ခ်ရေသးတယ္လို႔ တသမတ္ထဲ ေျပာၾကတယ္။ ခြ်င္းခ်က္နဲနဲေတာ့ရွိေပမဲ့ အဲလိုေဆးသံုးစြဲလို႔ ဘာမွ ဒုကၡမျဖစ္ပါ။ မေသႏိုင္ပါ။ ဥပမာ ရက္စြဲလြန္ေနတဲ့ Tetracycline (တက္ထြာဆိုက္ကလင္း) ေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္မွာ Renal tubular damage ရေစႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ၁၉၆၃ တံုးက JAMA မွာ G. W. Frimpter နဲ႔အဖြဲ႕က ေရးထားတယ္။ ျငင္းဆိုခ်က္ေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။

တတိယအခ်က္ ရက္စြဲေက်ာ္တာနဲ႔ ေဆးေတြဟာ အာနိသင္နည္းနည္းလာႏိုင္တယ္။ ၅% ကေန ၅ဝ% လို႔ခန္႔မွန္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆး အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သက္တမ္း ၁ဝ ႏွစ္ေက်ာ္ေနတာေတာင္ Original potency မူလေဆးစြမ္း ရွိေနပါေသးတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီလို စဥ္းစားသင့္တယ္။ အေရးၾကီးတဲ့၊ အသက္ကယ္မဲ့ေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ Better safe than sorry ေဆးသစ္ဝယ္ပါ။ ေရာဂါလကၡဏာ သက္သာရံု လုပ္ေပးတဲ့ေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ ဥပမာ Headache ေခါင္းကိုက္ေပ်ာက္ေဆး၊ Hay fever ႏွာေစးေပ်ာက္ေဆး၊ Menstrual cramps ရာသီလာေတာ့ နာတာသက္သာေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ ပိုက္ဆံ အပိုအကုန္ခံမေနပါနဲ႔။

သူမ်ားေတြ ေရးတာထဲမွာ Vaccines ကာကြယ္ေဆးေတြ၊ (Insulin ကလြဲရင္) Injections ထိုးေဆးေတြမပါတာ သတိထားမိပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳအတြက္ ထိုးေဆး (အင္စူလင္) ကလဲ အမ်ားသိ၊ အမ်ားသံုးလိုျဖစ္ေနလို႔ ပါတာျဖစ္ပါတယ္။ အထက္မွာ ကိုးကား ေရးသား တာေတြဟာ အိမ္သံုးေဆးေတြကိုသာ ဆိုလိုတယ္လို႔ေတာ့ သတိထားေစခ်င္ပါတယ္။ ထိုးေဆးေတြထဲမွာ ေသြးျပန္ေၾကာထဲထိုးရတဲ့ IV Injections ေတြ မပါပါ။ ေမ့ေဆးေတြ၊ ထံုေဆးေတြ မပါပါ။

Liquid drugs ေဆးရည္ေတြဟာ ရက္ၾကာၾကာမခံပါ။ ကေလးေတြအတြက္ ေဆးမံႈ႔ပုလင္းေတြ ရွိတယ္။ ေဆးတိုက္ခါနီးမွာ ေရနဲ႔ေဖ်ာ္ျပီး တိုက္ရတယ္။ ေဖ်ာ္ထားျပီးသားေဆးကို ၾကာၾကာထာလို႔ မရေတာ့ပါ။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ပဋိဇီဝေဆးေတြျဖစ္တယ္။ Amoxacillin, Ampicillin, Septrin စတာေတြ ျဖစ္တယ္။

ေဆးေတြကို အထားအသိုကလဲ အလြန္အေရးၾကီးတယ္။ ရက္စြဲမကုန္ေသးတာေတာင္ အထားမတတ္ရင္ အစြမ္းမရွိေတာ့ဘူး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အထားအသိုဆိုတာ အပူခ်ိန္၊ အလင္းေရာင္၊ စိုထိုင္းဆ စတာေတြပါတယ္။ ေဆးညႊန္းမွာ ပါတာကို ေသျခာဖတ္ျပီး လိုက္နာရတယ္။ ေဆးပုလင္းကို အေရာင္ရင္ရင့္ (အညိဳေရာင္၊ အျပာေရာင္) မွာ ထည့္ေရာင္းတာဆိုရင္ သတိထားေပေတာ့ အလင္းေရာင္ကို မခံႏိုင္လို႔ ျဖစ္တယ္။

ကေလး-ကာကြယ္ေဆးေတြကို Cold chain အေအးခံစနစ္ သံၾကိဳးကြင္းဆက္လို လံုးဝ အျပတ္အေတာက္မရွိ ဆက္တိုက္ ထားရ၊ သယ္ရ၊ ေရာင္းရမယ္။ ေဆးထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီရဲ႕ဓါတ္ခြဲခန္းကေန ကေလးရဲ႕ တင္ပါး-လက္ေမာင္း-ေပါင္က ၾကြက္သားထဲ ဝင္သြားတဲ့အထိ တေနရာကေလးမွ အျပတ္အေတာက္မရွိ ေအးေနေစရတယ္။ ေတာနယ္ေတြမွာ ေရနံဆီသံုး ေရခဲေသတၠာေတြ သံုးခိုင္းတယ္။ လမ္းမွာ Ice packs ေရခဲဗူးေလးေတြနဲ႔ Cold boxes အပူခံေသတၠာ ၾကီး-ငယ္ေတြနဲ႔ သယ္ရ-ပို႔ရတယ္။ အခုေတာ့ Gas သဘာဝဓါတ္ေငြ႔ေတြ ေရာင္းလို႔ေတာင္ မကုန္ဘူးဆိုဘဲ။

Natural disasters ေက်ာ္လႊားမရတဲ့ သဘာဝတရား၊ Obstacles အခက္အခဲ မ်ိဳးစံုေတြၾကားက ကြ်န္ေတာ္တို႔ ရင္ေသြးမ်ား ဘယ္ေလာက္အထိ ကူးစက္ ေရာဂါေတြကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကာကြယ္မႈရၾကပါသလဲ။ ကြ်န္ေတာ္ တာဝန္ထမ္းခဲ့တဲ့ (၁၉၇၃-၁၉၈၈) ၁၅ ႏွစ္တာ ကာလအတြင္း ေဆးပညာသယ္ တေယာက္အေနနဲ႔ အာမခံခ်က္ မ်ားမ်ား မေပးႏိုင္ပါ။ အဲဒီေခတ္က တခ်ိဳ႕ စာရင္း ဇယားေတြကို လက္မခံႏိုင္ပါ။ ႏိုင္ငံေရး-အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ညံ့လြန္လြန္းလို႔ Human error လူ (စီမံခန္႔ခြဲသူေတြ) အမွားေတြ မ်ားခဲ့ပါတယ္။ လူေၾကာင့္ မွားတာကို မူေျပာင္းတယ္ဆိုရံုနဲ႔ မရပါ။ ကိုယ္-စိတ္ က်န္းမာ ခ်မ္းသာခ်င္ရင္ေတာ့ လူေတြပါေျပာင္းဘို႔ လိုမယ္။

• Don't be tempted to use expired medicines ရက္စြဲလြန္ေဆးကို သံုးပါလို႔ေတာ့ မတိုက္တြန္းပါ။
• The bottom line အေျခခံစည္းမ်ဥ္းက အသက္ကယ္ေဆး မဟုတ္တာကို ရက္လြန္ေပမဲ့ ႏွေျမာတာ ရပါတယ္။
• Expiration date is when it is no longer fit to be sold ရက္စြဲလြန္ဆိုတာ ေဆးေရာင္းသူေတြအတြက္ မေရာင္းနဲ႔ေတာ့လို႔ ေျပာခ်င္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
• Expiration date ဆိုတာ ဖတ္လို႔ရတယ္။ ဖတ္လို႔မရတာေတြလဲ သတိထားပါေလ။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၅-၁ဝ-၂ဝ၁၁

Read More...

Friday, October 21, 2011

Iron supplement and Liver diseases သံဓါတ္နဲ႔ အသဲေရာဂါ

ကၽြန္ေတာ့္ အမ်ိဳးသမီးက အသက္ ၃၇၊ ကိုယ္ဝန္ ၉ ပတ္ထဲမွာပါ။ အမ်ိဳးသမီးက Hepatitis B carrier patient ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆရာဝန္က သံဓာတ္နဲ႔ မတည့္ဘူးလို႔ ေျပာခဲ့ဖူးပါတယ္။ သံဓာတ္ပါေသာ Obimin ေဆး ေသာက္သင့္/မသင့္ သိခ်င္ပါတယ္။ ဆရာဝန္ကေတာ့ Folic Acid ပဲေပးလိုက္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔က အျပင္ေဆးဆိုင္က Obmin- AZ ဆိုတာ ဝယ္လာခဲ့မိပါတယ္။ သူ႔မွာပါတဲ့ ေဆးအမယ္ ေတြကေတာ့ ဗီတာမင္ေတြအျပင္ Ferrous Fumarate – 200 mg ပါတာ ဖတ္ရပါတယ္။

သေႏၶသားဟာ သံဓာတ္လိုတယ္လို႔ ေရးထားတာ ဖတ္ဖူးပါတယ္။ သံဓာတ္ဟာ ကေလးအတြက္ မျဖစ္မေန ေသာက္သင့္တယ္ဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးကေတာ့ သူ ထိခိုက္ေပမယ့္လည္း ေသာက္ခ်င္တယ္ လို႔ေျပာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ Obimin ကို ဆက္ေသာက္သင့္၊ မသင့္ ညႊန္ၾကားေပးပါဦး။ ဒါမွမဟုတ္ မိခင္ေရာ ကေလးပါ အဆင္ေျပမယ့္ နည္းလမ္းရွိရင္လည္း ညႊန္ၾကားေပးပါဦး။

နာတာရွည္ အသဲေရာဂါ Chronic liver disease ဟာ ေသဆံုးေစတဲ့ေရာဂါေတြထဲမွာ နံပါတ္ ၁ဝ ခ်ိတ္တယ္။ Hepatitis C virus infection စီပိုးကေန ၇၅-၈ဝ% နာတာရွည္-အသဲေရာဂါ ျဖစ္ေစတယ္။ အသဲအစားထိုးရကလဲ သူ႔ေၾကာင့္မ်ားတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ေရးဟာ အလြန္႔အလြန္ အေရးပါတယ္။ အရက္ေရွာင္တာကေန စရမယ္။ စီပိုး ရွိေနသူမွာ Hepatitis A ေအ ေရာ Hepatitis B ဘီပါ ထပ္ဝင္လာတတ္လို႔ ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးရပါမယ္။ Weight reduction ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ခ်ပါ။ Exercise ကိုယ္လက္-ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ပါ။ မတည့္တဲ့ေဆးေတြေရွာင္ပါ။

Potentially hepatotoxic medications အသဲကို ဒုကၡေပးႏိုင္တဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ -
• Nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAID) အမ်ားသံုး (စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ အနာသက္သာေဆးေတြ။ Paracetamol ပါရာစီတေမာလို႔ လူသိမ်ားျပီး အေမရိကားမွာ Acetaminophen (အစီတာမိုင္ႏိုင္ဖင္) ေခၚတာကို တေန႔မွာ 2 g per day ထက္မပိုရင္ေတာ့ ကိစၥမရွိပါ။
• Antidepressants စိတ္မက်ေဆးေတြ၊
• Muscle relaxants ၾကြက္သားေပ်ာ့ေဆးေတြ၊
• Bupropion (Wellbutrin), Chlorpromazine (Thorazine), Tricyclic antidepressants စိတ္ေရာဂါေဆးေတြ၊
• Phenytoin (Dilantin), Valproic acid (Depakene) အတက္က်ေဆးေတြ၊
• Statins, Nicotinic acid (Niacin; Nicolar) အဆီေလွ်ာ့ေဆးေတြ၊
• Estrogens (အီစထိုဂ်င္) ေဆး၊ Anabolic steroids ကိုယ္ခႏၶာ သန္စြမ္းေစဘို႔သံုးတဲ့ စတီရြိဳက္ေဆးေတြ၊
• Acarbose (Precose), Pioglitazone (Actos), Sulfonylureas ဆီးခ်ိဳေဆးေတြ၊
• Antibiotics ပဋိဇီဝေဆးစာရင္းထဲမွာ Amoxicillin–clavulanate potassium (Augmentin), Erythromycin, Isoniazid (INH), Nitrofurantoin (Furadantin), Tetracycline ေဆးေတြပါတယ္။
• Antifungal agents မိႈေဆးေတြထဲမွာ Fluconazole (Diflucan), Itraconazole (Sporanox), Ketoconazole (Nizoral) ေတြပါတယ္။
• တျခားေဆးေတြကေတာ့ Etretinate (Tegison), Tamoxifen (Nolvadex), Testosterone, Halothane (Fluothane), Methotrexate (Rheumatrex), Selected Potentially Hepatotoxic Supplements, Amanita species, Asafetida, “Bush” herbal teas, Chaparral, Comfrey, Echinacea, Gentian, Germander, Jin bu huan, Kalms tablets, Mistletoe, Nicotinic acid, Pennyroyal oil, Valerian, Senna fruit extracts ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ Herbal remedies အသီး-အရြက္ စတာေတြကေနထုတ္တဲ့ (ဟာဗယ္) ေခၚတာေတြလဲ စိတ္မခ်ရတာေတြ ရွိတယ္။ Milk thistle ဆိုတာေတာ့ သံုးႏိုင္တယ္။

ထူးျခားတာကေတာ့ အသဲနာတာရွည္ျဖစ္ေနသူေတြနဲ႔ မတည့္တာေတြထဲမွာ Iron သံဓါတ္၊ Vitamin A ဗီတာမင္ ေအ၊ တျခားဗီတာမင္ေတြ ပါေနတာျဖစ္တယ္။ သံဓါတ္ေတြ ပိုမ်ားလာေစတာမို႔ ဆင္ျခင္ရတာျဖစ္တယ္။ နဂိုကတည္းက ၃ဝ% မွာ ေသြးထဲမယ္ သံဓါတ္ေတြ မ်ားေနျပီျဖစ္တယ္။ HBV carriers ဘီပိုး သယ္ေပးေနသူမွာ Down's syndrome ဦးေႏွာက္-ေရာဂါပါ ရွိေနရင္ Hemoglobin (ဟီမိုဂလိုဘင္) မ်ားမယ္၊ Hematocrit (ဟီမတိုခရစ္) လဲမ်ားေနတယ္၊ Serum iron levels ေသြးထဲ သံဓါတ္ပါ မ်ားေနတယ္။

• Iron overload သံဓါတ္ေတြ မ်ားေနရင္ Hepatitis C စီပိုးကိုေဆးကုရာမွာ Ribavirin နဲ႔ Interferon (IFN) ေဆးေတြကို ခံႏိုင္ရည္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• Hepatitis B infection ဘီပိုးရွိေနသူမွာ ေသြးထဲက သံဓါတ္ဟာ > 300 ng/mL ထက္မ်ားေနရင္ ၉၃% မယ္ IFN ေဆးမတိုးတာကို ေတြ႔ရွိရတယ္။
• Hepatitis C virus ေၾကာင့္ အသဲထိခိုက္တာျဖစ္လာရင္ Iron storage သံဓါတ္ေတြ မ်ားေနတယ္။ အေကာင္ေတြမွာ စမ္းတဲ့အခါ သံဓါတ္ေဆးေပးရင္ ေရာဂါပိုဆိုးေစတာ ေတြ႔ရေပမဲ့ လူေတြမွာ အဲလိုျဖစ္တယ္လို႔ အတိအက် မေျပာႏိုင္ဘူး။
• Hemodialysis ေသြးလဲေပးရတဲ့လူနာေတြကို သံဓါတ္ေပးတာ မထူးျခားဘူး။ Active hepatitis အသဲေရာင္ေရာဂါ ထေနခ်ိန္ဆိုရင္ေတာ့ မေကာင္းဘူး။ သံဓါတ္ကို ေသြးေၾကာထဲ ထိုးေပးရင္ အသဲကို မေကာင္းျဖစ္လာေစဘို႔ အခြင့္အလမ္း နဲနဲေလးပိုရွိတယ္။ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ ေဆးကုေနသူေတြကို ေသြးထဲက သံဓါတ္အေျခအေနကို စစ္ေနသင့္တယ္။
• Carriers of the hepatitis B virus ဘီပိုးသယ္ေဆာင္ေပးေနသူေတြမွာ တျခားသူေတြထက္ သံဓါတ္ကဲေနတာ ေတြ႔ရတယ္။ လူတိုင္းလဲ မဟုတ္ျပန္ဘူး။ ကင္ဆာ-အက်ိတ္ ၾကီးေစဘို႔ သံဓါတ္ လိုတယ္လို႔ ယူဆတယ္။
• နာတာရွည္ အသဲေဝဒနာသယ္ေတြမွာ အသဲထဲမွာေရာ ေသြးထဲမွာပါ သံဓါတ္ ကဲေနတယ္။ ဒါေပမဲ့ Hepatitis B virus (HBV) infection ဘီပိုးသယ္ေပးေနသူေတြ ျဖစ္တာေတာ့ ရွားပါးတယ္။
• Hepatitis B and C အသဲေရာင္ ဘီပိုး နဲ႔ စီပိုး ရွိသူေတြမွာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ရလာတတ္တယ္။ ဒါမ်ိဳးကို Autoimmune hemolytic anemia လို႔ေခၚတယ္။ Aplastic anemia/pancytopenia ဆိုတာကေတာ့ ျဖစ္ခဲတယ္။

စားတဲ့ အစားအေသာက္ထဲမွာပါတဲ့ သံဓါတ္ေၾကာင့္ ေရာဂါဆိုးတယ္ဆိုတဲ့ အေထာက္အထားေတာ့ မေတြ႔ေသးပါ။ ေမးတဲ့သူကို သံဓါတ္ေဆးတိုက္ဘို႔ မသင့္ပါ။ စိတ္ခ်ရေအာင္ အစားအစာကိုသာ ဂရုစိုက္စားရင္ ကေလးအတြက္ နည္းမွာလဲ မပူရပါ။ အမွန္က ကေလးအတြက္ကို သိပ္မပူရပါ။ ကေလးကိုလိုတာေတြ ေပးရလို႔ မိခင္မွာ နည္းသြားတတ္တာသာ ရွိပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ ေနေကာင္းေအာင္လုပ္ပါမွ ကေလးအတြက္ပါ ေကာင္းေစတယ္လို႔ သေဘာထားသင့္ပါတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၁ဝ-၁ဝ-၂ဝ၁၁

Read More...