Showing posts with label Neurological disease. Show all posts
Showing posts with label Neurological disease. Show all posts

Wednesday, March 16, 2011

Multiple Sclerosis ေရာဂါအေၾကာင္း

Multiple Sclerosis ေရာဂါအေၾကာင္း




Multiple Sclerosis ဆိုတာဘာလဲ ?

Multiple Sclerosis ဆိုတာ လူသိနည္းတဲ့ေရာဂါေတြထဲမွာ တစ္ခုအပါအ၀င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ UK ႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ လူ ဦးေရ တစ္သိန္းမွာ ၁၂၀ ေယာက္ၿဖစ္ပြားႏွုန္းရွိၿပီး ႏွစ္စဥ္ေတြ႔ရွိမႈႏွုန္းကေတာ့လူဦးေရ တစ္သိန္းမွာ ၇ ေယာက္ ခန္႔ရွိပါတယ္ ။ အပူပိုင္းေဒသေတြနဲ႔ ဥေရာပေၿမာက္ပိုင္း ေတြမွာအၿဖစ္မ်ားၿပီး မိန္းမေတြ မွာ ေယာကၤ်ားေတြထက္ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္း ၂ ဆပိုမ်ားပါတယ္ ။ Multiple Sclerosis ကိုၿဖစ္ပြားေစတဲ့ အခ်က္ေတြကေတာ့ genetic ဆိုင္ရာ
အ ခ်က္ေပါင္း မ်ားစြာနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ ( Environmental ) ဆိုင္ရာ အခ်က္ေပါင္းမ်ားစြာရွိပါတယ္ ။ မ်ိဳးရိုး လိုက္ၿဖစ္ ပြားမႈႏွုန္းဟာ ၁၅% ရွိပါတယ္ ။

Immune စနစ္အရာ CSF လို႔ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ခါးရိုးအတြင္းအား ဆက္ႏြယ္ထားေသာ လမ္းေၾကာင္း အတြင္း မွ အရည္( Cerebro-spinal Fluid) အတြင္းမွာ လႈပ္ရွားသက္၀င္ေနတဲ့ T Lymphocytes ေတြ ၿမင့္မား လာပါတယ္ ။ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာ စနစ္အတြင္းမွာလည္း Immunoglobulin ထုတ္လုပ္ မႈၿဖစ္စဥ္ဟာ ၿမင့္မား လာပါတယ္ ။ Multiple Sclerosis မွာ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာေရာင္ ရမ္းၿခင္း တိုက္ခုိက္ မႈဟာ ေသြးႏွင့္ဦးေႏွာက္အတြင္းလုပ္ေဆာင္သူ ( Blood-brain barrier) ေတြမွ တဆင့္ လႈပ္ရွား သက္၀င္ေနတဲ့ T Lymphocytes ေတြ ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္ၿခင္းမွ စတင္ ပါတယ္ ။

ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?

အၿဖစ္မ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့

-အၿမင္အာရံုခ်ိဳ႕တဲ့ၿခင္း
-အာရံုခံၿခင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ လကၡဏာမ်ား ခဏခဏ ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားၿခင္း
-နာက်င္ၿခင္းကင္းမဲ့ေသာ Subacute spinal cord lesion
-လက္ႏွစ္ဖက္တြင္ လတ္တေလာလႈပ္မရၿခင္းႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ေရမ်ား ဆံုးရွံဳးၿခင္း (Dorsal column deficit)
-Cranial အာရံုေၾကာ ၆ ေၿခာင္းေၿမာက္ ခ်ိဳ႔ယြင္းၿခင္း

အၿခားလကၡဏာမ်ားႏွင့္ CNS Demyelination ၏ ေရာဂါၿဖစ္စဥ္မ်ား

-အၿမင္အာရံုသိမ္ငယ္ၿခင္းႏွင့္ခ်ိဳ႕ယြင္းၿခင္း (Afferent pupillary defect)
-ေက်ာရိုးဆစ္ ၊ ေၿခလက္မ်ားႏွင့္ လည္ဂုတ္ပိုင္းတြင္ ထံုက်င္ၿခင္း (Lhermitte's symptom)
-ကိုယ္တစ္ၿခမ္းလႈပ္မရၿခင္း (Paraparesis)
-ေၿခလက္ႏွင့္ခႏၶာကိုယ္တုန္ယင္ၿခင္း (Postural tremor)
-မ်က္ႏွာရြဲ႕ၿခင္း ခဏခဏၿဖစ္ေပၚၿခင္း
-Trigeminal neuralgia ႏွင့္ Partial Brown-Sequard syndrome

အာရံုေၾကာခ်ိဳ႔ယြင္းၿခင္း demyelinating lesions မွာ သူ႔ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္စဥ္ေတြဟာ လတ္တေလာ အေန နဲ႔ ေန႔ရက္ (သို႔မဟုတ္) ရက္သတၱပါတ္မွ် ၿဖစ္ပြားၿပီး ရက္သတၱပါတ္အနည္းငယ္နဲ႔ လအနည္းငယ္မွာပဲ ၿပန္ေကာင္း သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတေလမွာေတာ့ ေလၿဖတ္ၿခင္းဆန္ဆန္ ၿဖစ္စဥ္ေတြကိုေတြ႔ရေလ့ရွိပါတယ္ ။

ဘယ္လိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးၿခင္းေတြနဲ႔ သိႏုိင္မလဲ ?

Multiple Sclerosis ကိုသိႏိုင္မယ့္ တိက်တဲ့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးၿခင္းဆိုတာ မရွိပါဘူး ။ ဓါတ္ခြဲစမ္း သပ္စစ္ေဆး မႈေတြက ရလာတဲ့အေၿဖကို ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီး ၿဖစ္ႏုိင္ေၿခကို တြက္ထုတ္ ရတာမ်ိဳးၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿခားၿဖစ္ႏိုင္ေၿခေတြကို ဖယ္ထုတ္ဖို႔ (Exclude) နဲ႔ demyelination ၿဖစ္စဥ္ကို သတ္မွတ္ဖို႔ စမ္းသပ္ စစ္ေဆးမႈေတြကေတာ့

-MRI , Myelography
-Visual evoked potentials
-အၿခား evoked potentials
-CSF Examination (ခါးဆီေဖာက္၍ စစ္ေဆးၿခင္း)
* cell count
* Protein electrophoresis ( Oligoclonal bands)
* Chest X Ray ( ရင္ဘတ္ဓါတ္မွန္ရိုက္ၿခင္း)
-Serum angiotensin-converting enzyme (ACE) - sarcoidosis
(ေသြးရည္ၾကည္ထဲရွိ အင္ဇိုင္းစစ္ေဆးၿခင္း)
-Serum B12
-Antinuclear antibodies - SLE
-Antiphospholipid antibodies စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ၾကပါတယ္ ။

Multiple Sclerosis ကိုဘယ္လိုကုသမလဲ ?



Multiple Sclerosis ကိုကုသဖို႔ဆိုရင္
၁ ။ လတ္တေလာၿဖစ္ပြားၿခင္း ( acute relapse ) ကိုကုသၿခင္း
၂ ။ ေနာက္ပိုင္းၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားမႈအား ကာကြယ္ၿခင္း
၃ ။ ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား ( complications) မ်ားအား ကုသၿခင္း
၄ ။ လူနာ၏ ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္မ်ား (Disability ) အားကုသၿခင္း စသည္တို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။

၁ ။ လတ္တေလာၿဖစ္ပြားၿခင္း ( acute relapse ) ကိုကုသၿခင္း

- Methyl prednisolone iv ( 1g ေန႔စဥ္ ၃ ရက္ ) or orally ( 500mg ေန႔စဥ္ ၅ ရက္)
Steroids ေတြအၾကာၾကီးေပးေနၿခင္းဟာလည္း ေရရွည္ၿဖစ္လာမယ့္ အရာ ( outcome) ကို မေၿပာင္းလဲပစ္ႏုိင္ပါဘူး ။

၂ ။ ေနာက္ပိုင္းၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားမႈအား ကာကြယ္ၿခင္း

Azathioprine ကဲ့သို႔ Immunosuppressive ေဆးေတြဟာ ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားမႈကို ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္ ။ ေရ ရွည္ အေနနဲ႔ လည္းေကာင္းပါတယ္ ။ ခဏခဏၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားေနတဲ့ Multiple Sclerosis မွာေတာ့ Subcutaneous or IM Interferon beta-1a/b ဟာ ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားတဲ့အၾကိမ္အေရအတြက္ကို ၃၀% ထိေလ်ာ့ ခ်ေပးပါတယ္ ။ Glatiramer acetate မွာလည္းအလားတူအစြမ္းရွိပါတယ္ ။ အထူးအာဟာရေတြၿဖစ္တဲ့ Gluten-free , linoleic acid supplements , hyperbaric oxygen therapy တို႔ဟာလည္း လူ နာေတြၾကား မွာ ေရပန္းစားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ပိုၿပီးေကာင္းလာေစတဲ့အခ်က္ေတာ့မွရွိပါဘူး ။

၃ ။ ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား ( complications) မ်ားအား ကုသၿခင္း

အေရးၾကီးတာက ေရာဂါရဲ႕ ဘဘာသၿဖစ္စဥ္ကို လူနာကို ေသခ်ာရွင္းၿပဖို႔ပါပဲ ။ ၿဖစ္ေပၚ လာတဲ့ ေနာက္ ဆက္ တြဲ ဆိုး က်ိဳးေတြအရ ကုသမႈေပးၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဥပမာ (၁) Spasticity ( အရိုးအဆစ္မ်ားခိုင္ၿခင္း)
ကုသမႈ - Physiotherapy
-Beclofen 15-100mg (oral ) , Tizanidine 18-32mg
-Local I.M Botulinum toxim , chemical neuronectomy

ဥပမာ (၂) Impotence ( လိင္စြမ္းေဆာင္ရည္ေလ်ာ့က်ၿခင္း)
ကုသမႈ - Sildenaifil 50-100mg / 24 hours

၄ ။ လူနာ၏ ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္မ်ား ( disability ) အားကုသၿခင္း

Disability ကိုုကုသတဲ့ေနရာမွာေတာ့ specialist သူနာၿပဳေတြအပါအ၀င္ Multidisciplinary team လို႔ေခၚတဲ့ သက္ ဆိုင္ရာဆရာ၀န္ေတြနဲ႔ health care professional ေတြနဲ႔ စုစည္း ၿပဳစုကုသေစာင့္ေရွာက္ၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

Multiple Sclerosis ဟာ neurological ေရာဂါၿဖစ္တဲ့အတြက္ ေဆးပညာနဲ႔အလွမ္းေ၀းတဲ့သူေတြအဖို႔ အေသး စိတ္ က်က်သိႏိုင္ဖို႔ ၊ Medical terms ေတြကို သိရွိႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲလွပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႕ medical terms ေတြဟာ တိုက္ရိုက္ဘာသာၿပန္ရင္ အဓိပၸါယ္လြဲမွားမွာစိုးတဲ့အတြက္ တတ္ႏိုင္သမွ်ဆီေလွ်ာ္ေအာင္ေတာ့ ေဖာ္ၿပေပးထား
ပါတယ္ ။ Multiple Sclerosis ဆိုတာ ဒီလိုမ်ိဳးေရာဂါပါလား ၊ ဒီလို လကၡဏာေတြ ရွိပါလား ၊ ဒီလိုကုသေန ၾကပါလား လို႔ အနည္းငယ္ ဗဟုသုတ ရွိသြားတယ္ ဆိုရင္ၿဖင့္ ေဖာ္ၿပရက်ိဳးနပ္ပါၿပီ ။

Ref : Davidson's Principles & Practice Of Medicine , 20th Edition

သက္တန္႔ခ်ိဳ



စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Read More...