Public Health in Myanmar: Health care

Showing posts with label Health care. Show all posts

Monday, July 25, 2011

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းႏွင့္အမွ်င္ဓါတ္

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတဲ့ အရာကို လူတိုင္း ေတြ႔ၾကံဳဖူးပါလိမ့္မယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရာ အမ်ားၾကီး ရွိတဲ့အ နက္က ေရဓါတ္နည္းၿခင္းနဲ႔ အမွ်င္ဓါတ္နည္းၿခင္းေၾကာင့္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္တာ အမ်ားဆံုးပါပဲ ။ တခ်ိဳ႔ဆိုရင္ ၀မ္းခ်ဳပ္ တဲ့အတြက္ ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿပီး ေခါင္းေတြအံု ေခါင္းေတြကိုက္တဲ့အထိေတာင္ ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္း ခ်ဳပ္ၿခင္း ကို constipation အၿပင္ costiveness , dyschezia , dyssynergic defaecation စသၿဖင့္ လည္း ေခၚၾကပါေသးတယ္ ။ ဆိုလိုတဲ့သေဘာကေတာ့ bowel moments (အူလႈပ္ရွားၿခင္း ၊ က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း) ဟာ ခက္ ခဲေန ၿခင္း ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ ၀မ္းသြားေနစဥ္ နာက်င္ၿခင္း ( painful defecation) ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ အရမ္းကို ၀မ္းခ်ဳပ္ေနၿပီးဆိုရင္ေတာ့ obstipation (ေလႏွင့္၀မ္းလံုး၀မသြားႏုိင္ၿခင္း ) fecal impaction ( ၀မ္းလံုး၀မသြားပဲ ပိတ္ဆို႔ၿခင္း ) စသည္တို႔ ၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။

လူဦးေရရဲ႕ ပ်မ္းမွ် ၂ - ၃၀% ေလာက္ဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ၿဖစ္ပြားေစ တဲ့အ ခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ အဓိကအားၿဖင့္ ပံုစံ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ လံုး၀ပိတ္ဆိုးၿပီး ၀မ္းမသြားႏုိင္ၿခင္း ( obstructed defecation ) နဲ႔ အူမ်ားလႈပ္လ်ားမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ေႏွးေကြးၿခင္း ( colonic slow transit , hypomobility ) တို႔ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ေဆးရံုေတြကုိေရာက္လာတဲ့ လူနာေတြရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္းေလာက္ဟာ obsturcted defecation ေၾကာင့္ေရာက္ လာတာမ်ားပါတယ္ ။ အူလႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ colonic slow transit constipation ကို ၿဖစ္ေစ တဲ့အရာေတြကေတာ့ အစားအေသာက္ ၊ ေဟာ္မုန္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ heavy metal toxicity ေတြ ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ သူ႔ကို ကုသတဲ့အခါမွာလည္း အစားအေသာက္ပံုစံေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆး ၊ ၀မ္းခ်ဳေဆးေတာင့္ ၊ ခြဲစိတ္ၿခင္း စသည္တို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ လကၡဏာတစ္ ခုသာၿဖစ္ တယ္ ေရာဂါတစ္ခုမဟုတ္ပါဘူး ။ သူ႔ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ကုသခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလဲဆိုတဲ့ cause ကို အရင္ ရွာေဖြဖို႔လိုပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ထားတာေတြကေတာ့

- အူလႈပ္ရွားမႈ Bowel moment (က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း ) ဟာ တစ္ပတ္ကို သံုးၾကိမ္သို႔မဟုတ္ သံုးၾကိမ္ထက္နည္းေနၿခင္း
- ၀မ္းသြားရတာ ခက္ခဲၿခင္း ( ညွစ္ရၿခင္း ၊ စၿမင္းေခၚ အမာမ်ားသြားၿခင္း )
- ၀မ္းသြားၿပီးေသာ္လည္း မၿပီးမၿပည့္စုံသကဲ့သို႔ ခံစားရၿခင္း ၊ ၀မ္းက်န္ေနသလို ခံစားရၿခင္း စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

ကေလးငယ္ေတြမွာ ၀မ္းသြားတာကေတာ့ formula ႏို႔မႈန္႔ေတြနဲ႔ အစာစာေကၽြးတဲ့အခ်ိန္မွာ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး တဲ့အခါမွာ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြဟာ ၄ ၾကိမ္ ၅ ၾကိမ္ေလာက္ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ (အရည္သာသာ ) က်င္ၾကီး စြန္႔ေလ့ ရွိပါတယ္ ။ ႏို႔မႈန္႔တိုက္တဲ့ကေလးေတြထက္ မိခင္ႏို႔စို႔တဲ့ကေလးေတြက က်င္ၾကီးစြန္႔ တဲ့အၾကိမ္အေရ အတြက္ ပိုမ်ား ပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစေသာအခ်က္မ်ား

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့

- congenital ( ေမြးရာပါ )
- primary ( ပထမအေၾကာင္းအရင္း )
- secondary ( ဒုတိယအေၾကာင္းအရင္း ) စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ primary ၿဖစ္ၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ကို ထိခိုက္ႏုိင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။ အသက္ၾကီးတဲ့လူေတြမွာေတာ့ အမွ်င္ဓါတ္စားသံုးမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ၊ ေရေသာက္ နည္းၿခင္း ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ ၊ hypothyroidism နဲ႔ကင္ဆာေရာဂါတို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

၁ ။ Primary

Primary မွာေတာ့ ေၿခာက္လေက်ာ္ေလာက္ထိ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရၿပီး ဒါဟာ ေဆး၀ါးေတြ ရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္လည္းမဟုတ္သလို ၊ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္လည္းမဟုတ္ပါဘူး ။ ဗိုက္ေအာင့္ဗိုက္ နာၿခင္းလည္းမ ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Irritable bowel syndrome နဲ႔ခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းရဲ႕ common cause ၿဖစ္ပါတယ္ ။

၂ ။ အစားအေသာက္

အမွ်င္ဓါတ္စားတာနည္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ၊ ေရေသာက္တာနည္းတဲ့အတြက္ ၊ အစားအစာ စားတာနည္းတဲ့အတြက္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္ရပါတယ္ ။

၃ ။ ေဆး၀ါးမ်ား

ေဆး၀ါးအမ်ားစုမုွာ ၀မ္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးပါရွိၾကပါတယ္ ။ ဘာေဆးေတြလဲဆိုေတာ့ Opioids ( အကိုက္ အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ) ၊ ဆီးေဆးမ်ား ၊ စိတ္က်ေရာဂါေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ ယားယံၿခင္းေပ်ာက္ေသာေဆးမ်ား ၊ ဗိုက္ေအာင့္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ အတက္က်ေဆးမ်ား ၊ အလူမီနီယံပါေသာ အစာအိမ္ေဆးမ်ား စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

၄ ။ Metabolic and Muscular

အင္ဒိုခရိုင္း ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ ကယ္ဆီယမ္မ်ားၿခင္း ၊ သိုင္းရိုက္ ေဟာ္မုန္းနည္းၿခင္း ၊ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ိဳ နဲ႔ cystic fibrosis ၊ celiac disease စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းတဲ့ မလႈပ္ရွားႏုိင္တဲ့လူေတြမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္း အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။

၅ ။ စိတ္ေရာဂါဆိုင္ရာ

နာက်င္မႈကို အလြန္အမင္းေၾကာက္ရြ႔႔ံသူမ်ား ၊ လူစုလူေ၀း လူထု နားေနခန္းမ်ားကို ေၾကာက္သူမ်ား ၊ ပ်င္းရိသူမ်ား ဟာလည္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိတဲ့ သူေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုကာကြယ္ကုသမလဲ

တခါတခါမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ုကုသတာထက္ ကာကြယ္တာက ပိုလြယ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို သက္သာေစဖို႔ ပံုမွန္ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ၿပဳလုပ္ရပါမယ္ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ဖို႔ လိုၿပီး အမွ်င္ဓါတ္အမ်ားၾကီးပါတဲ့ အစားအ စာေတြစားဖို႔လိုပါတယ္ ။ မနက္ေစာေစာ ၀မ္းသြားတဲ့အက်င့္ အိမ္သာ မွန္မွန္တက္ တဲ့အက်င့္ ကိုလည္းေမြး ၿမဴဖို႔လိုပါတယ္ ။ ပံုမွႏ္ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြသံုးစြဲၿခင္းက သိပ္ေတာ့မေကာင္းလွပါဘူး ။ ဘာလို႔လည္း ဆိုေတာ့ က်င္ၾကီး စြန္႔တဲ့အေလ့အထဟာ ၾကာလာရင္ အဲဒီ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြအေပၚမွာ တည္မွီလာမွာ ၿဖစ္တဲ့အ တြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Mechanical stimulation အေနနဲ႔ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး Enemas ကိုလည္း အသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ပလည္း ၀မ္းခ်ဴေဆး လံုးဟာ အစာေဟာင္းအိမ္ ( rectum ) ထဲက မစင္ေတြကိုသာလွ်င္ စြန္႔ထုတ္ေစႏုိင္ၿပီး အစာအိမ္ နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္း Intestinal tract ထဲကိုေတာ့ မေရာက္ရွိႏုိင္ပါဘူး ။

၀မ္းေပ်ာ့ေဆးမွာလည္းအ သံုးမ်ားတာက MOM လို႔ေခၚတဲ့ Milk of Magensia ၿဖစ္ပါတယ္ယ ။ေစ်းသက္သာၿပီး အႏၱရာယ္မ ရွိတာေၾကာင့္ လူသံုးမ်ားပါတယ္ ။ MOM နဲ႔မသက္သာမွသာလွ်င္ ခုနကေၿပာတဲ့ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး stimulant ေတြ ကိုသံုးသင့္ပါတယ္ ။

အမွ်င္ေတြက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုသက္သာေစသလဲ

အမွ်င္ဓါတ္ Fiber ေတြဟာ အပင္ေတြရဲ႕ အစိတ္အပိုုင္းၿဖစ္ၿပီး အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြဟာ အစားအ စာေတြ ကိုစားေသာက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းမွာ က်န္ရွိေနခဲ့ပါတယ္ ။ အမွ်င္ေတြ ဟာ အရာ၀ထၳဳ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပဲ အစုအေ၀းၾကီးတစ္ခုသာလွ်င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။

အမွ်င္မွာ soluble နဲ႔ insoluble ဆိုၿပီး ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔ၿဖစ္ေစဖို႔အတြက္ ဖိုက္ဘာ ၂ မ်ိဳးစလံုး က မရွိမၿဖစ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ေပ်ာ္၀င္ႏုိင္တဲ့ soluble fiber ေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မစင္ ထဲမွာ ေရေတြ ကို စိမ့္၀င္ေစၿပီး ေပ်ာ့ေၿပာင္းေစပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ အူေတြကေန စြန္႔ထုတ္ရတာ လြယ္ကူသြားပါတယ္ ။ မေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ fiber ေတြ ကေတာ့ မစင္ေတြရဲ႕ ပံုသ႑ာန္ကိုေၿပာင္းလဲလိုက္ၿပီး အလွ်င္အၿမန္စြန္႔ထုတ္ေစၿခင္းအားၿဖင့္ သင့္ကို ၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့ ခံစားခ်က္ၾကီးကေန လြတ္ကင္းေစမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Virginia Commonwealth University Health Center in Richmond,Va မွ ဒါရိုက္တာ နဲ႔ ပေရာ္ဖက္ဆာတစ္ဦးၿဖစ္တဲ့ Stephen Bickston က " အမွ်င္ဓါတ္ ပါတဲ့အစားအစာမ်ားမ်ားစားသံုးတဲ့လူေတြဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းနည္းေလ့ရွိတယ္ " လို႔ေၿပာခဲ့ပါတယ္ ။ American Dietetic Association ကေတာ့ အသက္ ၁၉ ႏွစ္မွ ၅၀ အတြင္း အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေန႔စဥ္အစားအေသာက္ထဲမွာ ဖိုက္ဘာ ၂၅ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ေယာကၤ်ားေတြကေတာ့အဲဒီအသက္အရြယ္အပိုင္းအၿခားမွာ ၃၈ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ငါးဆယ္အထက္ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ၂၁ ဂရမ္စားသံုးသင့္ၿပီး အမ်ိဳးသားေတြကေတာ့ ၃၀ ဂရမ္စား သံုးသင့္ပါတယ္ ။ Dr.Bickston ညႊန္ၿပခဲ့တာကေတာ့ အေမရိကန္ေတြဟာ ပ်မ္းမွ် တစ္ေန႔ကို ဖိုက္ဘာ အမွ်င္ ဓါတ္ ၁၃ ဂရမ္စားသံုးတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ဒါဟာ သတ္မွတ္ထားတာကိုေရာက္ဖို႔ လိုပါေသးတယ္တဲ့ ။

အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားစုမွာ ဗီတာမင္ သတၱဳဓါတ္ေတြနဲ႔ပါ၀င္ၿပီး အဆီနဲ႔ ကယ္လိုရီေတြေတာ့ နည္းေလ့ ရွိပါတယ္ ။ အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာအစားစာေတြကေတာ့

- သစ္သီးမ်ား (သစ္ေတာ္သီး ၊ ပန္းသီး ၊ လိေမၼာ္သီး စသည္ )
- အရြက္မ်ား ( ေဂၚဖီ ၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း ၊ မုန္လာဥ ၊ အာလူး ၊ ဖယံု စသည္)
- ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ စားေတာ္ပဲ ၊ ပဲနီကေလး
- ဂ်ံဳေပါင္မုန္႔ ၊ ဆန္ညိဳ ၊ ဖြဲမႈန္႔ ၊ အုတ္ဂ်ံဳမႈန္႔
- ေနၾကာေစ့ ၊ ေၿမပဲ ၊ မက္မြန္ ၊ သစ္ၾကားသီး စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ယခုေနာက္ပိုင္းမွာ အမွ်င္ စားတာနည္း တဲ့သူေတြ အတြက္ Ispaghula husk လို႔ေခၚတဲ့ Psyllium လို႔ေခၚတဲ့အပင္တစ္မ်ိဳးကေနထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အမွ်င္ၿဖည့္ စြက္ အမႈန္ ႔ေလးေတြ ေစ်းကြက္ထဲ၀င္ေရာက္ေနၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ တစ္ခါေသာက္ရင္ရင္ တစ္ထုပ္လံုး ကို ေရဖန္ ထြက္ထဲ ထည့္ ေမႊေႏွာက္ၿပီးေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့လူေတြကိုအၾကံေပးလိုတာကေတာ့

၁ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္စတဲ့ အရည္မ်ိဳးစံုေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၂ ။ အမွ်င္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားအၿပား စားသံုးေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၃ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ မွန္မွန္ၿပဳလုပ္ပါ ။
၄ ။ ေန႔စဥ္ပံုမွန္၀မ္းသြားတတ္တဲ့အေလ့အက်င့္ကိုေမြးၿမဴပါ ။
၅ ။ စိတ္ဖိစီးမႈကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ေလ်ာ့ခ်ပါ ။
၆ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္တာ ရွည္ၾကာေနၿပီ ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြေသာက္တာလည္းမသက္သာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသၿပီး ကုသ မႈ ခံယူပါ ။
၇ ။၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အစာေတြၿဖစ္တဲ့ ေကာက္ညွင္း စသည္တို႔ကို ေလ်ာ့စားေပးဖို႔လိုအပ္ပါေၾကာင္း တင္ၿပလိုက္ရပါတယ္ ။

Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Constipation
: http://www.everydayhealth.com/digestive-health/fiber-and-constipation.aspx

သက္တန္႔ခ်ိဳ
25 July 2010

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Friday, July 22, 2011

ေဖာလစ္အက္ဆစ္အေၾကာင္း

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို vitamin B9 (သို႔မဟုတ္) Vitamin Bc , folacin နဲ႔ folate လို႔ လည္းေခၚတြင္ပါတယ္ ။ ေရ မွာ ေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ ဗီတာမင္ ဘီႏိုင္းၿဖစ္ၿပီး pteroyl-L-glutamic acid , pteroyl-L-glutamate နဲ႔ pteroylmonoglutamic acid ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ ဇီ၀နည္းအရ သူ႔ဘာသာသူ active မၿဖစ္ပါဘူး ။ ဒါေပမယ့္လည္း tetrahydrofolate နဲ႔ အသည္းထဲမွာ dihydrofolic acid အၿဖစ္ေၿပာင္း သြားႏုိင္ၿခင္း က အလြန္ကို အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္က မ်ားၿပား လွတဲ့ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္မႈေတြအတြက္ မရွိမၿဖစ္ အေရးၾကီးတဲ့အရာ တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ ဟာ ဒီအန္ေအ ေတြ ထုတ္လုပ္ဖို႔ ၿပဳၿပင္ဖို႔ အတြက္ folate ကိုလိုအပ္ပါတယ္ ။ ဆဲလ္ေတြ ပြားမ်ားဖို႔ ၊ ၾကီးထြားဖို႔ အထူးသၿဖင့္ ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြမွာလည္း အထူးလိုအပ္ၿပီး အခ်ိဳ႔ေသာ ကင္ဆာေရာ ဂါေတြမွာ အစာစားၿခင္း တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ေပးၿပန္ပါတယ္ ။ သဘာ၀ folate ေတြအမ်ားအၿပားပါ၀င္တဲ့ သာမန္ အစားအစာေတြဟာကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားႏိုင္မႈကို ေလ်ာ့က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေတြ႔ရွိခ်က္ ကြဲၿပား မႈေတြကေတာ့ ေသာက္ေဆးေတြမွာ folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ေနၿခင္းဟာ အခ်ိဳ႔ေသာ ကင္ဆာေတြၿဖစ္ ပြားမႈ ကို အားေပးေစႏုိင္ပါတယ္လို႔ ဆိုၿပန္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း ကေလးေတြနဲ႔ အရြယ္ေရာက္စ လူငယ္ေတြမွာ က်န္းမာတဲ့ ေသြးနီဥေတြထုတ္လုပ္ဖို႔အတြက္ folic acid ကို လိုအပ္ၿပီး ေသြးအားနည္းေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ ပါတယ္ ။

Foate နဲ႔ folic acid ဟာ တကယ္ေတာ့ Latin နာမည္တစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ folium ကေနဆင္းသက္လာတာပါ ။ အဓိပၸါယ္ ကေတာ့ သစ္ရြက္လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ သစ္သီးသစ္ရြက္ေတြနဲ႔ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ အစားအစာေတြဟာ ၿပီးၿပည့္စံု တဲ့ dietary source တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြ ေလ်ာ့နည္းေနရင္ folate deifciency ၿဖစ္ႏုိင္ၿပီး သာမန္ western diets ေတြမွာေတာ့ ၿဖစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ေဖာလစ္ေတြ ခ်ိဳ႔ယြင္းေနေပ မယ့္လည္း ၄ လေလာက္ထိ မသိသာႏုိင္ပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ လူရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ 500-20 000 mcg သိုေလွာင္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ မ်ား စြာေသာ က်န္းမာေရးၿပႆနာေတြကို ၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းတဲ့အရာကေတာ့ သေႏၶသားမွာ neural tube defects ေတြၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ေသြးအား နည္းေရာ ဂါ ၊ အားနည္းၿခင္း ၊ အသက္ရွဳခက္ခဲၿခင္း ၊ အာရံုေၾကာအားနည္းၿခင္းနဲ႔ ေၿခလက္မ်ားထံုက်င္ၿခင္း (peripheral neuropathy ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ၿပႆနာမ်ား ၊ သတိ လစ္ၿခင္း ၊ အာရံုေထြၿပားၿခင္း ၊ စိတ္က်ေရာဂါ ၊ လွ်ာ ေရာင္ၿခင္း ၊ အစာအိမ္ႏွင့္ ပါးစပ္အနာမ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ ေခါင္း ကိုက္ၿခင္း ၊ ရင္တုန္ၿခင္း ၊ ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္းနဲ႔ အမူအယာပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပႆနာ မ်ားၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။

Folate ပမာဏ နည္းပါးၿခင္းဟာ homocystenine လို႔ေခၚတဲ့ ၿဒပ္ေပါင္းတစ္မ်ိဳးစံုပံုၿခင္းကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ဒီအန္ေအေတြထုတ္လုပ္ၿခင္းနဲ႔ ၿပဳၿပင္ၿခင္းေတြမွာလည္း ခ်ိဳ႔ယြင္းသြားၿပီး ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈကို ဦးတည္ေစ ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (IHD) ရွိသူေတြမွာ ေဖာ လစ္အက္ဆစ္ေတြ အမ်ား အၿပားေသာက္သံုးရင္ေတာ့ ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းကို ၿမင့္တက္ေစ ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္ေက်ာ္ လူငယ္ေတြမွာ ေန႔စဥ္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ၁၀၀၀ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ၿပီး ေမြးကင္းစကေလးငယ္ ၆ လအထိ ကေတာ့ ေန႔စသ္ ၆၅ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္ေဆာင္သည္ေတြမွာေတာ့၈၀၀ မွ ၁၀၀၀ မိုက္ခရို ဂရမ္အထိလိုအပ္ပါတယ္ ။

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကိုဘယ္ေနရာေတြက ရႏုိင္သလဲ ?

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့
- ေဒါက္ခြ ( spinach) , ကညႊတ္ ၊ ခါးဥၿဖဴ ၊ တရုတ္မုန္လာစေသာ ဟင္းရြက္မ်ား
- ပဲေၿခာက္ ၊ ပဲစို ၊ ပဲေတာင့္ ၊ ပဲေစ့ ၊ ပဲပင္ႏွင့္ ပဲနီကေလး
- ဥ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွ အႏွစ္မ်ား
- Baker's yeast
- ေခါက္ဆြဲေၿခာက္ ၊ ႏွံစားပင္ ၊ ေကာက္ႏွံပင္ နဲ႔ အသင့္လုပ္ နံနက္စာ cereal ေတြမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ၂၅ % မွ ၁၀၀% အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။
- ေနၾကာေစ့
- အသည္း ( folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ပါတယ္ )
- ေက်ာက္ကပ္ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဒါ့အၿပင္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အတန္အတင့္ပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့ လိေမၼာ္ေဖ်ာ္ရည္ ၊ နာနတ္သီး ၊ စပ်စ္သီး ၊ ငွက္ေပ်ာ္သီး ၊ respberry သီး ၊ ေရွာက္ခါးသီး နဲ႔ အသီးအရြက္ေတြၿဖစ္တဲ့ မုန္လာဥနီ ၊ ဂ်ံဳ ၊ ေၿပာင္း ၊ အာလူး ၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး ၊ ဆလတ္ရြက္ ၊ ေဂၚဖီထုပ္ နဲ႔ ဘီယာ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္အစား အစာေတြက ဘယ္ေလာက္ထိအတိအက်ပါသလဲဆိုတာကိုေတာ့ USDA National Nutrient Database for Standard Reference မွာ ၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ႏုိင္ငံေတြမွာ ဂ်ံဳ ၊ စပါးစတဲ့ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို ထည့္ သြင္းၾကၿပီး ဒီလိုတိုင္းၿပည္ေတြမွာ လူထုရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္လိုအပ္ခ်က္ကို လံုေလာက္စြာ ရရွိၾကပါတယ္ ။ DEF ဆိုတာဟာ dietary folate equivalent system ကို ရည္ညႊန္းပါတယ္ ။ DEF ရဲ႔သတ္မွတ္ခ်က္အရ စားအေသာက္ေတြရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ 1 mcg ၿဖစ္ၿပီး ေသာက္ေဆးေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ဟာ 0.6 mcg ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အစာမစားထားတဲ့ အခ်ိန္ဒီ supplement ကိုေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ folic acid ဟာ စုပ္ယူႏုိင္မႈ 0.5mcg ထိေလ်ာ့က်သြားပါတယ္ ။ သဘာ၀အတိုင္း အစားအစာေတြ မွာပါ၀င္တဲ့ ေဖာ လစ္အက္ ဆစ္ဟာ အပူခ်ိန္အၿမင့္နဲ႔ UV light ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိပဲ ေရမွာေပ်ာ္၀င္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ အစားအစာ အစား ထိုး ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ folate ဟာ RDA ( recommended daily allowance ) အရသတ္ မွတ္ထား တဲ့ folate ကို လိုက္မွီႏိုင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ လံုေလာက္မွ်တတဲ့ folate ကိုေသာက္သံုးၿခင္းဟာ သေႏၶသားမူမမွန္ဖြံ႕ၿဖိဳးၿခင္းကို ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ Neural tube defects ေတြၿဖစ္ ၿပီး ေဖာလစ္ ခ်ိဳ႕တဲံ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားၿဖစ္ပါတယ္ ။ Neural tube defects ဆိုတာ ဟာ ေက်ာရိုး ၊ ဦးေခါင္း ခြံနဲ႔ဦးေႏွာက္တို႔မွာ ပံုသ႑ာန္မမွန္တဲ့ ဖြံၿဖိဳးမႈေတြၿဖစ္ေစၿပီး spina bifida , anencephaly တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ ပါတယ္ ။

အထူးသၿဖင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ပထမ လ အတြင္းမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္း ၊ စားတဲ့စား အေသာက္ေတြ မွာလည္း ေဖာလစ္အက္ဆစ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ပါ၀င္ခဲ့ရင္ Neural tube defects ေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့ကိုယ္၀န္ေဆာင္အားေဆး ၊ ေသာက္ေဆးေတြ ဟာ ေမြး ရာ ပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြၿဖစ္တဲ့ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ Congenital heart disease နဲ႔ ႏွုတ္ခမ္း ကြဲေရာဂါ cleft lips တို႔ကိုကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ေၿခေခ်ာင္းလက္ေခ်ာင္းမူမမွန္တာေတြနဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပံုသ႑န္မ မွန္တာေတြကိုလည္းကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ ရင္ေတာ့ ေန႔ မေစ့ လမေစ့ပဲ ကေလးေမြးၿခင္း Preterm deliver နဲ႔ ေပါင္မေစ့ပဲေမြးၿခင္း Low birth weight တို႔ကိုၿဖစ္ႏိုင္ၿပီး ကေလးၾကီးထြားမႈႏွုန္းကိုလည္းေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ေဖာလစ္အက္ ဆစ္ေလ်ာ့နည္း ရင္ ေသြးထဲမွာ homocysteine level မ်ားလာၿပီး ဒီလိုမ်ားလာၿခင္းဟာ ကိုယ္၀န္ကို ဆက္တိုက္ပ်က္က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ အခ်င္းကြာၿခင္း ၊ ကိုယ္၀န္ဆိပ္တက္ၿခင္း ( pre-eclampsia ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏိုင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဖာလစ္အက္ဆစ္မွန္မွန္ေသာက္သံုးဖို႔ နဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့စအားစာေတြ စားသံုးဖို႔ အတြက္ က်န္းမာေရးအသိပညာေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။ အနည္းဆံုး 400 mcg ေလာက္ပါ၀င္တဲ့ အစားအစာေတြ ေသာက္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ ္။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေသာက္သံုးၿခင္းဟာ ကေလးငယ္ကို ေရာဂါေတြကေန ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ ယံုသာမကပဲ ေရာဂါရွိေနတဲ့မိခင္ေတြ ၊ ေဆးေတြေသာက္ေန ရတဲ့မိခင္ေတြနဲ႔ ေဆး လိပ္ေသာက္ မိခင္ေတြကိုပါ ၿပႆနာၿဖစ္ပြားႏုိင္ မႈ ေလ်ာ့ နည္းေစႏုိင္ ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ သုတ္ေကာင္ေတြ မွာ ၿဖစ္တတ္တတဲ့ ခရိုမုန္ဆုန္း ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္ေတြကိုလည္း ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ေဖာလစ္ အက္ ဆစ္က ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့

- ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ
- ေလၿဖတ္ၿခင္း
- ကင္ဆာေရာဂါ
- အ၀လြန္ေရာဂါ
- စိတ္က်ေရာဂါ
- ဦးေနွာက္မွတ္ဥာဏ္ပိုင္းဆိုင္ရာခ်ိဳ႔ယြင္းမႈမ်ား
- ထင္ေရာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- ဓါတ္မတည္းၿခင္းမ်ား (allergy)
- ေလးဖက္နာ အဆစ္အၿမစ္ေရာင္ေရာဂါ
- မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း
- ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ
- ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ
- မီးယပ္ေသြးဆံုးေရာဂါ
- ေရာဂါပိုးမ်ား ၀င္ေရာက္ၿခင္း ( infectious disease)
- ပါကင္ဆန္ေရာဂါတြင္ အရိုးဆံုးရွံုးၿခင္း
- အေရၿပားေရာဂါမ်ား
- B12 deficiency စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

ၿပည္သူလူထုနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြအေနနဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အေၾကာင္းကို ဗဟုသုတရ ရွိၾကၿပီး ေဖာ လစ္ အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ၾကပါေစ ။

သက္တန္႔ခ်ိဳ
22 July 2010

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Monday, July 18, 2011

Gluten Free diet အေၾကာင္း

Gluten Free diet အေၾကာင္း

ၿမင္းစားဂ်ံဳ

( ဒီအေၾကာင္းေလးကို ေမးထားတဲ့သူကလည္း အစ္မၾကီး အၿဖဴေရာင္နတ္သမီးၿဖစ္ပါတယ္ ။ Facebook မွာေမး ထားၿခင္းပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ လက္လွမ္းမီသေလာက္ စုစည္းရွာေဖြတင္ဆက္ေပးလိုက္ပါတယ္ ။ )

Gluten free diet ဆိုတာကေတာ့ gluten မပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ေခၚၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ Gluten ဆိုတာ ကေတာ့ ဂ်ံဳေစ့ ၊ မုေယာစပါး ၊ ဘာလီ ၊ ရိုင္းဂ်ံဳ ၊ မုေယာေၿခာက္ ၊ စသည္တို႔မွာ ေတြ႔ရတဲ့ ပရိုတိန္း တစ္ မ်ိဳးၿဖစ္ ပါတယ္ ။ Gluten ကို အစားအေသာက္ေတြမွာ အနံ႔ေကာင္းေစဖို႔ ၊ ၾကာရွည္ခံဖို႔ နဲ႔ ထူထဲေစဖို႔ တခါတရံ dextrin အေနနဲ႔ သံုးၾကတာရွိပါတယ္ ။ Gluten free အစားအစာေတြဟာ Celiac disease နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေန တဲ့အေၿခအေနေတြၿဖစ္တဲ့ dermatitis herpetiformis (အေရၿပားေရာင္ရမ္းနာတစ္မ်ိဳး ) နဲ႔ ဂ်ံဳအလာဂ်ီ တို႔ကို ကုသဖို႔အတြက္ ေဆးပညာ အရ လက္ခံထားတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ကုသခ်က္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Celiac disease ဆိုတာ ကေတာ့ gulten intolerance လို႔ အသိမ်ားၿပီး အေမရိကန္ ၁၃၃ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ၿဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ( genetic) ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ Celiac disease ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ကိုယ္ အေလး ခ်ိန္က်ၿခင္း ၊ အာဟာရဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ၿခင္း စတာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ European ေတြမွာအၿဖစ္မ်ားၿပီး လတ္ တေလာ ေလ့စာစမ္းသပ္မႈအေၿဖေတြအရေတာ့ လူမည္းေတြနဲ႔ အာရွလူေတြမွာလည္းၿဖစ္တယ္လို႔ သိရပါ တယ္ ။

Gluten free diet သည္ အုတ္ဂ်ံဳ ( ၿမင္းစားဂ်ံဳ) ကိုဖယ္ထုတ္ထားၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ၿမင္းစား ဂ်ံဳ ( oats) ဟာ celiac ေရာဂါခံစားရသူေတြအတြက္ allergen တစ္ခုလား သို႔မဟုတ္ သူတို႔ဟာ တၿခား အလာ့ ဂ်င္ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလားဆိုတာ ( ဂ်ံဳၾကိတ္ခြဲတဲ့ေနရာမွာ တၿခားအလာ့ဂ်င္ေတြနဲ႔ ေရာစပ္ၿခင္း cross contamination ) ဆိုၿပီး ၂ ပိုင္းခြဲၿခားထားပါတယ္ ။ Gluten free ဆိုတာဟာ ဂလူတန္လံုး၀ မပါတာထက္စာရင္ အႏၲာရယ္မရွိေလာက္တဲ့ပမာဏ ပါ၀င္ေနၿခင္းကို ရည္ညႊန္းၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္ေလာက္ ပမာဏေလာက္ပါရင္ အႏၱရာယ္မရွိဘူဆိုတာကိုေတာ့ အတိအက်မသိရပါဘူး ။ လတ္တေလာ စနစ္တ က်ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ review တစ္ခုအရေတာ့ ေန႔စဥ္ gluten 10mg ေအာက္စားသံုးၿခင္းဟာ ဆိုက်ိဳးေတြ ကို မၿဖစ္ေစပါဘူး လို႔ဆိုပါတယ္ ။ Gluten free လို႔ တံဆိပ္ကပ္ထားတာေတြဟာလည္း ႏိုင္ငံ တစ္ခုခ်င္းစီ အေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိေနပါတယ္ ။ United States မွာဆိုရင္၂၀၀၇ စံသတ္မွတ္ခ်က္အရ Gluten free ဆိုတာ ဟာ gluten 20 ppm ထက္နည္းတဲ့အစားအေသာက္ကုန္ပစၥည္းေတြၿဖစ္တယ္လို႔ FDA က သတ္မွတ္ခဲ့ ပါတယ္ ။ လတ္တေလာ အၿပည္ၿပည္ဆိုရင္ရာ စံသတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ 20ppm gluten ေလာက္ ပါ၀င္တဲ့အစားအစာကို Gluten free foods လို႔ေခၚပါတယ္ ။

အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဂ်ံဳနဲ႔ကစီဓါတ္ပါတဲ့စားဖြယ္ေတြကို gluten free diet ေတႊမၿဖစ္စဥ္းစားၾကပါတယ္ ။ အသံုးအ မ်ားဆံုးကေတာ့ ေၿပာင္းဖူး ၊ အာလံုး ၊ ဆန္ နဲ႔ ကေလာပီနံတို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ ပဲပုပ္ ၊ ေၿမပဲစ သည္တို႔ကိုလည္း တခါတရံမွာ gluten free အစားအေသာက္အၿဖစ္အသံုးၿပဳၾကၿပီး ပရိုတိန္းနဲ႔ dietary fiber အၿဖစ္ထည့္သြင္းအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ ပန္းဂ်ံဳ (buckwheat) ဟာ ဂ်ံဳနဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈမရွိပါဘူး ။ ပန္းဂ်ံဳကို gluten-free diet အၿဖစ္ လက္ခံအသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဂလူတန္ကို အစားအစာေတြမွာ နည္းလံုးေပါင္းစံုနဲ႔ အသံုးၿပဳၾက ပါတယ္ ။ ဥပမာအားၿဖင့္ အစားအေသာက္ေတြ ေရရွည္တည္ၿမဲေစ၇န္သို႔မဟုတ္ ေရခဲမုန္႔လိုမ်ိဳး ၊ စားၿမိန္ေစ ဖို႔အတြက္ thickener အၿဖစ္လည္းအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ Gluten free အစားအစာကို ပဲ စားမယ္လို႔ ၾကံရြယ္ ထားတဲ့လူေတြအတြက္ကေတာ့ ေဆးေတြနဲ႔ ဗီတာမင္ေတြကအစ ပါ၀င္တဲ့ ingredient (ပါ၀င္မႈအမ်ိဳး အစား) ေတြကို ေသခ်ာ ၾကည့္ရွုရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ႏွုတ္ခမ္းနီလိုမ်ိဳး ၊ ႏွုတ္ခမ္းမွာသံုးတဲ့အေမႊးဆီ စတာေတြမွာ လည္း gluten ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မသံုးခင္ေသခ်ာ စစ္ေဆးဖို႔လိုပါတယ္ ။ စာရြက္ေတြမွာ ကပ္တဲ့ ေကာ္ မွာလည္း gluten ပါပါတယ္ ။ အစားအစာအမ်ိဳးစုမွာ gluten ပါ၀င္ေနေပမယ့္လည္း သူတို႔ဟာ ingredient list မွာေတာ့ အၿမဲပါ၀င္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ဘာလို႔မပါသလဲဆိုေတာ့ ထုတ္ကုန္တစ္ခု စထုတ္စဥ္မွာ gluten ကို အသံုးမၿပဳ တဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ၿပင္ဆင္တဲ့အခါ (preparation or manufacturing ) မွာေတာ့ ပါ၀င္လာ ပါတယ္ ။ Natural flavoring လို႔ ဆိုေပမယ့္လည္း gluten ပါ၀င္ႏုိင္တဲ့အတြက္ သတိထား ရမွၿဖစ္ပါတယ္ ။

Gluten free လို႔ကပ္ထားတဲ့ label ေတြရဲ႕မွန္ကန္မႈ

Codex Alimentarius မွသတ္မွတ္ထားတဲ့စံအရ gluten free ကိုသတ္မွတ္ထားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဒီစံညႊန္း ဟာ gluten မပါတဲ့ သဘာ၀ အစာေတြကိုေတာ့မရည္ညႊန္းပါဘူး ။ လတ္တေလာ စမ္းသပ္ထားတဲ့ အေၿဖေတြ အရ cloeliac disease ရွိတဲ့ လူတစ္ေယာက္အတြက္ အၿမင္ဆံုး လံုၿခံဳစိတ္ခ်မႈ ၊ အႏၱရာယ္မေပးႏုိင္မႈ ရွိတဲ့ အစားအစာ ဟာ 0.02% ( 200 parts per million ) ေလာက္ပဲရွိပါတယ္ ။ မူလ ဂ်ံဳေစ့ မွာ gluten 12 % ပါ၀င္ပါ တယ္ ။ ေသးငယ္တဲ့ပမာဏၿဖစ္ေပမယ့္လည္း cross contaminate ၿဖစ္ႏုိင္တဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္အစားအေသာက္ၿပဳလုပ္တဲ့အခါမွာေရ႔ာ စီးပြားၿဖစ္ထုတ္လုပ္တဲ့အခါမွာေရာ သတိထားဖို႔ေတာ့လို္ပါတယ္ ။ United States မွာေတာ့ gluten ကို တခ်ိဳ႕ေသာအစားအစာေတြမွာ label ကပ္ထားေလ့မရွိပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ US FDA ဟာ gluten ကို GRAS - Generally Recognized As Safe ( ေယဘူယ်အားၿဖင့္ အႏၱရာယ္မရွိပါ ) လို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အခုေနာက္ ဆံုး မွာေတာ့ အစားအေသာက္ေတြမဟုတ္တဲ့ ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ဗီတာမင္ေဆးလံုးေတြမွာ အထူး သၿဖင့္ ေဆးေတာင့္ ပံုစံေတြမွာေတာင္မွ gluten ဟာ binding agent အေနနဲ႔ ပါ၀င္တာကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။

Gluten free ေပါင္မုန္႔

ေပါင္မုန္႔ဟာ အေနာက္တိုင္းသားေတြ အတြက္ မရွိမၿဖစ္အစားအစာတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ wheat လိုမ်ိဳးဂ်ံဳေစ့ နဲ႔ၿပဳလုပ္ ထားၿပီး gluten ပါ၀င္ပါတယ္ ။ Wheat gluten ဟာ အထူးသၿဖင့္ ေပါင္မုန္႔ကို ဆြဲဆန္႔လို႔ ရေအာင္ ေပါင္မုန္႔ကို ညက္သြားေအာင္ ေပါင္းစပ္ထည့္၀င္ရတဲ့ အရာတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ Gluten free ေပါင္မုန္႔ ကိုေတာ့ ဆန္နဲ႔ၿပဳလုပ္ၿပီး ဆန္ေပါင္မုန္႔ ၊ ေၿပာင္းမ်ိဳးႏွံစားပင္ေပါင္မုန္႔ ၊ ေၿပာင္းႏွင့္ၿပဳပ္လုပ္ထားေသာ ေပါင္ုမန္႔ ပဲေပါင္မုန္႔ စသၿဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ gluten မပါ၀င္တဲ့အတြက္ ေရရွည္မွာ ပံုသ႑ာန္ကို ထိမ္းႏိုင္ ဖို႔ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ဂလူတန္အစား xanthum gum , hydroxypropyl methylcellulose (HPMC) , corn starch နဲ႔ ဥေတြကို အသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။

Gluten free beer

Gluten free အစားေသာက္ေတြမွာ Gluten free beer ကိုလည္းေနာက္ ပိုင္းတြင္က်ယ္စြာ ထုတ္လုပ္ လာၾကၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကဲဒါဆိုရင္ Gluten free diet ေတြကိုစားသံုးၿခင္းၿဖင့္ ဘာေတြၿဖစ္ႏုိင္ သလဲဆိုတာ ကို ဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။

ဂလူတန္မပါ၀င္တဲ့စားေသာက္ကုန္အမ်ားစုမွာ ေဖာလစ္ဓါတ္ ၊ သံဓါတ္နဲ႔ အမွ်င္ဓါတ္ေတြ နညး္ပါးစြာ ပါ၀င္တာ ကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ gluten free diet ကို အၿမဲ မရရွိႏုိင္တဲ့အတြက္ GSE လို႔ေခၚတဲ့ Gluten-Sensitive Enteropathy လူနာေတြဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့တစ္ေန႔တာ ဂ်ံဳစပါး စာသည္တို႔ကို စားေလ့မရွိၾကပါဘူး ။ စံသတ္ မွတ္ထားတဲ့ gluten free diet ဟာလည္း တစ္ေန႔တာလိုအပ္တဲ့ အမွ်င္ဓါတ္ ၊ ဘီ၀မ္း ၊ ဘီတူး ၊ ေဖာလစ္ ၊ သံဓါတ္နဲ႔ ကယ္လ္စီယမ္ေတြ ကိုလိုက္မမွီပဲ ေလ်ာ့နည္းေနပါတယ္ ။ နီရဲေနတဲ့အသားေတြ ၊ ငါးေတြနဲ႔ ဟင္းသီး ဟင္း ရြက္ေတြမွာေတာ့ လိုအပ္တဲ့ အာဟာရေတြအတြက္ ၿပီးၿပည့္စံုတဲ့ အရာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။

Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Gluten-free_diet
http://www.celiac.com/

သက္တန္႔ခ်ိဳ
18 July 2010

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Tuesday, July 12, 2011

ဖ်ားနာၿခင္း ( Fever ) အေၾကာင္း

ကမၻာေပၚမွာ လူတိုင္းလူတိုင္း ေမြးစကေန ေသဆံုးတဲ့အခ်ိန္အထိ ဖ်ားနာၿခင္းကို လူတိုင္း ၾကံဳေတြ႔ဖူးၾကမွာပါ ။ ခႏၶာကိုယ္ ကေန လုပ္ေဆာင္ခ်က္အားလံုးဟာ ပံုမွန္ကဆင့္ ေသြဖီလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းဆိုတာ ဟာ လကၡဏာ တစ္ခုအေနနဲ႔ ၀င္ေရာက္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ လူၾကီးေတြမွာ fever ၀င္ၿပီဆိုရင္မ သက္မသာ ခံစားရေလ့ ရွိၿပီး ကိုယ္အပူခ်ိန္ 103' F (39.4 C) ထိ မေရာက္ခင္အထိေတာ့ ဖ်ားၿခင္းဟာ အႏၱရာယ္ သိပ္မရွိ လွပါဘူး ။ လူငယ္ေတြနဲ႔ ေမြးကင္းစကေလးေတြမွာေတာ့ အပူခ်ိန္ေလး နည္းနည္းတက္ၿခင္းမွာေတာင္မွ ၿပင္းထန္ေသာ ပိုး၀င္မႈ (Infection) ၀င္တာေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။

ဒါေပမယ့္လည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မ်ားရင္ ေရာဂါ ရဲ႔ ၿပင္းထန္မႈ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အတတ္ေၿပာ လို႔မရပါဘူး ။ သာမန္ဖ်ားနာမႈေလးမွာလည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္အမ်ားၾကီးတက္ႏုိင္သလို ၿပင္းထန္တဲ့ ဖ်ားနာမႈေတြမွာလည္း အပူခ်ိန္နည္းနည္းေလးပဲ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ ပံုမွန္အားၿဖင့္ ရက္အနည္းငယ္ၾကာရင္ ကိုယ္အ ပူခ်ိန္က်သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတရံ ဘာေဆးမွ မေသာက္ပဲ ေနၿခင္းကလည္းပိုၿပီးေကာင္းမြန္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ၿခင္းဆိုတာ သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကေန ၿပင္ပမွ၀င္ေရာက္လာတဲ့ပိုးမႊားေတြကို ၿပန္လည္ တိုက္ထုတ္တဲ့ ၿဖစ္စဥ္ Mechanism တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဖ်ားနာၿခင္း၏ လကၡဏာမ်ား

သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္အၿမင့္မွာ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ Fever ရွိေနပါၿပီ ။ ပံုမွန္ကိုယ္ အပူခ်ိန္ဟာ 98.6'F ( 37 C) ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကို ၿဖစ္ေစတဲ့ ဇစ္ၿမစ္အခ်က္ အလက္ေတြအေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာလည္း ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့

- ေခၽြးထြက္မ်ားၿခင္း
- ခ်မ္းတုန္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း
- ၾကြက္သားမ်ားနာၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္း
- ေမာပန္းႏြမ္းနည္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

အပူခ်ိန္ေတြအရမ္းၿမင့္တဲ့ 103'F (39.4C ) နဲ႔ 106 ' F (41.1'C ) ၾကားမွာဆိုရင္ေတာ့

- ထင္ေယာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- သတိလစ္ၿခင္း
- ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း
- တက္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္းစသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ရွင္းၿပလို႔မရႏုိင္တဲ့ Unexplained fever ဟာ လူၾကီးေတြ ထက္ပိုၿပီး အၿဖစ္မ်ား ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ဟာ အပူခ်ိန္ 101'F (38.3 C) ထက္ပိုမ်ားလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုေခၚ ဖို႔လိုပါၿပီ ။ အကယ္၍ ေအာက္မွာေဖာ္ၿပထားတဲ့အခ်က္ေတြရွိရင္လည္းဆရာ၀န္ကို ၿပဖို႔လိုပါတယ္ ။

- ၃ လေအာက္ကေလးငယ္တြင္ ဖ်ားနာၿခင္း
- အစာေကၽြးၿခင္း ႏို႔တုိက္ၿခင္းအား ၿငင္းဆန္ေနၿခင္း
- ကိုယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ေနၿခင္း (ဥပမာ ေအာက္ခံ diaper လဲေပးသည့္အခ်ိန္တြင္ ၿပင္းထန္စြာ ကန္ေၾကာက္ ၍ ငိုၿခင္း)
- ကုိယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး မွိန္းေနၿခင္း ( ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ ေအာက္ကေလးေတြမွာ ဒါဟာ ဦးေႏွာက္ အေၿမွးေယာင္ၿခင္း Meningitis ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ Meningitis ဆိုတာ Spinal cord နဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို ကာရံထားတဲ့ အေၿမွးပါး membrane နဲ႔ အရည္ေတြမွာ ပိုး၀င္ၿပီး ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ သင္ရဲ႕ကေလး ငယ္ဟာ meningitis ၿဖစ္ေနတယ္လို႔ သံသယရွိရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ဆီအၿမန္ၿပသဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ ။
- ေမြးကင္းစကေလးငယ္တြင္ ပံုမွန္အပူခ်ိန္ထက္နည္းေနၿခင္း ( 97'F - 36.1 C ထက္ နည္းေနၿခင္း ကိုဆိုလို ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ေတြဖ်ားနာရင္ ခႏၶာကို္ယ္မွာ အပူခ်ိန္ကို ထိမ္းမထားႏုိင္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ပူတာ လည္းၿဖစ္ႏုိင္ သလို ေအးတာလည္းၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ )

အကယ္၍ သင့္ကေလးငယ္ဟာ ခဏခဏ အန္ေနၿပီဆိုရင္ ၊ အပူခ်ိန္ဟာ ရက္ၾကာရွည္ေန ၿပီဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ၿပသတာအေကာင္းဆံုးပါပဲ ။ ဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းနဲ႔အ တူေအာက္ပါ လကၡဏာ မ်ား ပါရွိလာရင္ေတာ့ သတိထားၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

- ေခါင္းအလြန္အမင္းကိုက္ၿခင္း
- လည္ပင္းေရာင္ၿခင္း
- အေရၿပားတြင္အကြက္မ်ားေပၚၿခင္း ၊ ပိုမိုဆိုးရြားလာၿခင္း
- ေတာက္ပေသာ အလင္းေရာင္မ်ားအား ဓါတ္မတည့္ၿခင္း
- လည္ပင္းခိုင္ၿခင္း လည္ပင္းအေရွ႕သို႔ေကြးမရၿခင္း
- စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားၿဖစ္ၿခင္း
- အၿမဲတမ္းအန္ေနၿခင္း
- အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း ၊ ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ၿခင္း
- ဗိုက္ေအာင့္ၿခင္း ၊ ဆီးသြားစဥ္နာက်င္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဘာလို႔ ဖ်ားနာၾကသလဲ

သင့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္းမွာ ေၿပာင္းလဲႏုိင္ပါတယ္ ။ မနက္ပိုင္းမွာ အပူခ်ိန္ က်ၿပီး ေန႔လည္နဲ႔ညေနေတြမွာ အပူခ်ိန္မ်ားႏုိင္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုမွန္အပူခ်ိန္ဟာ ၉၇ ဖာရင္ဟိုက္ ကေန ၉၉ ဖာရင္ဟိုက္အတြင္းမွာ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္ ။ လူအခ်ိဳ႔ကေတာ့ ၉၈.၅ ဖာရင္ဟိုက္ ေက်ာ္ရင္ ဖ်ားနာၿပီလို႔ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေသြးဆင္း ခ်ိန္ကာလအတြင္း နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းအၿပင္းအ ထန္လုပ္ေနခ်ိန္ အတြင္းမွာလည္း သင့္ရဲ႕အပူခ်ိန္တက္ႏုိင္တယ္ဆိုတာ မေမ့ပါနဲ႔ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ တဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့

- ဗိုင္းရပ္နဲ႔ ဘတ္တီးရီးယားပိုးမႊားမ်ား၀င္ေရာက္ၿခင္း
- အပူရွပ္ၿခင္း
- ေနပူရွိန္ထဲ အခ်ိန္ၾကာၿမင့္စြာေနၿခင္း
- ေလးဖက္နာ အဆစ္ၿမစ္နာမ်ားရွိၿခင္း
- ကင္ဆာ အဖုအၾကိတ္မ်ားရွိၿခင္း
- အတက္က်ေဆးႏွင့္ေသြးေပါင္က်ေဆး မ်ား ၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေသာက္သံုးေနၿခင္း
- ဆံုဆို႔ၾကက္ညွာ ေမးခိုင္ စသည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးၿခင္း

တခါတရံမွာ ဖ်ားနာၿခင္းဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တယ္ဆိုတာ ခြဲၿခားေနဖို႔မလိုပါဘူး ။ အပူခ်ိန္ ၁၀၁ ဖာရင္ဟိုက္ေက်ာ္ သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ သံုးပတ္ထက္ပိုၿပီးဖ်ားေနရင္ ဒါဟာ ဆရာ၀န္ကလည္း ဘာမွ ေရာဂါဇစ္ၿမစ္ရွာလို႔မရတဲ့ ( Pyrexia of Unknow origin - PUO ) လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္ ။

ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား

ဖ်ားနာၿခင္းရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာေတြထဲမွာ ေရဓါတ္အလြန္အမင္းဆံုးရွံုးၿခင္း ၊ ထင္ေယာင္ထင္မ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ သတိလစ္၍ တက္ၿခင္းစတာေတြၿဖစ္ႏုိင္ပါ့တယ္ ။ အဖ်ားၾကီးၿပီးတက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ Febrile seizures လို႔ေခၚပါ တယ္ ။ တက္တဲ့အခါမွာ သတိလစ္ၿပီးေတာ့ ေၿခလက္ေတြ တုန္ယင္ၿပီးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိိန္မၾကာၿမင့္ေစ ဖို႔ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္ ။

- ကေလးကို အစာအိမ္ကို ၾကမ္းၿပင္ဖက္ထားၿပီး လဲေလ်ာင္းထားပါ ။
- ကေလးအနီးအနားမွ ခၽြန္ထက္ေသာ အရာမ်ားကိုဖယ္ရွားေပးပါ ။
- တင္းၾကပ္ေသာအ၀တ္အစားမ်ားကို ဖယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ကို ဒါဏ္ရာရေစၿခင္းမွ ကာကြယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ရဲ႕ပါးစပ္ထဲကို မည္သည့္အရာမွ မ၀င္ပါေစနဲ႔ ။ တက္ၿခင္းကို ရပ္တန္႔ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ ။

Seizures အမ်ားစုဟာ သူ႔ဘာသာသူ ၿပန္ရပ္သြားတာမ်ားပါတယ္ ။ ကေလးကို တက္ၿပီးၿပီးခ်င္း ၿဖစ္ေစတဲ့မူရင္း ဇစ္ၿမစ္ကိုသိေအာင္ ဆရာ၀န္နဲ႔အၿမန္ၿပသဖို႔လိုပါတယ္ ။ တက္တာဟာ ၁၀ မိနစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အေရးေပၚ ေခၚ ဖို႔လိုေနပါၿပီ ။

စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား

ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ပိုး၀င္ၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္တာလား သာမန္ လား ဆိုတာ ခြဲၿခားပါလိမ့္မယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးစစ္တာေလာက္ေတာ့လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ သံုးပတ္ ထက္ေက်ာ္ ၿပီးေငြ႔ေငြ႔ေလးဖ်ားေနတယ္ ၿပီးေတာ့ ဘာလကၡဏာမွလည္းမရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးလုပ္ ရမွာကေတာ့ ေသြးစစ္တာနဲ႔ ဓါတ္မွန္၇ိုက္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဘယ္လိုကုသမလဲ

အဖ်ားအနည္းငယ္ပဲရွိတယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလွ်င္စလို ခ်ပစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာေတြၿပၿပီး အဖ်ားၾကာရွည္မွသာလွ်င္ ေရာဂါရဲ႕ ဇစ္ၿမစ္ကို သိဖို႔ ခက္ခဲေလ့ရွိပါတယ္ ။ ကၽြမ္းက်င္ သူေတြကေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလြန္အမင္းခ်ပစ္ၿခင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကလည္း ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစၿပီး တၿခား အသက္ရွုလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာပိုး၀င္တာေတြကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ အဖ်ားအရမ္းၾကီးရင္ေတာ့ ေအာက္ပါေဆးေတြကို သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္ ။

- ပါရာစီတေမာ ၊ ibuprofen ( ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ သံုးစြဲသင့္ပါတယ္ ၊ အမ်ားၾကီးေသာက္ သံုးၿခင္း ကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္ ။ ပါရာစီတေမာကို အမ်ားၾကီးေသာက္သံုးၿခင္းနဲ႔ ေရရွည္ေသာက္ၿခင္းဟာလည္း အသည္းႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ကို ထိခိုက္ေစပါတယ္ ။ ေဆးေသာက္လြန္သြားရင္ ေသႏုိင္တဲ့အထိၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အဖ်ား ၁၀၂ ေအာက္ မွာေတာ့ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္ရဲ႕အၾကံဥာဏ္မပါပဲ တိုက္ေကၽြးလို႔ရပါတယ္ ။
- Aspirin ( လူၾကီးပဲတိုက္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို တိုက္လို႔မရပါဘူး ။ ရွားပါးတဲ့ ေသႏုိင္တဲ့ Reye's syndrome ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။

ကိုယ့္ရဲ႕ ဖ်ားနာၿခင္းၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမူတည္ၿပီးဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးေတြညႊန္ေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အထူး သၿဖင့္ နမိုးနီယားနဲ႔ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ၿခင္းေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Antibiotic ေတြဟာ ဗိုင္းရပ္ပိုး၀င္ၿခင္းကို မကုႏိုင္ပါဘူး ။( ဥပမာ Gastroenteritits and mononucleosis ေရာဂါေတြၿဖစ္ပါတယ္ ) Virus ကိုကု ဖို႔ antiviral ေဆးေတြေတာ့ရွိပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္၀င္တာကိုအေကာင္းဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ တခါတရံ အနား ယူၿပီး အရည္ရႊမ္းတဲ့အသီးေတြစားသံုးၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

အိမ္မွာဘယ္လိုလုပ္သင့္သလဲ

၁ ။ အရည္ရႊမ္းတဲ့သစ္သီးေတြစားပါ ( အရည္ဆံုးရွံုးၿခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ၿပီး တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလး ငယ္ေတြမွာ ကေလးဓါတ္ဆားေတြေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒီလို ဓါတ္ဆားေတြမွာ ေရနဲ႔ electrolytes ေတြ အခ်ိဳးက်ပါ၀င္ပါတယ္ ။
၂ ။ အနားယူပါ ။( ေကာင္းေကာင္းအနားယူဖို႔လိုပါတယ္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားၿခင္းဟာလည္း အပူခ်ိန္ကို တက္ေစ ပါတယ္)
၃ ။ ေရပတ္တိုက္ေပးပါ ။ ( ေရေႏြးေႏြးနဲ႔စိမ္ထားတဲ့ ေရပတ္၀တ္နဲ႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္က်ေအာင္တိုက္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ ေရပတ္တိုက္ရင္းနဲ႔ခ်မ္းတုန္လာရင္ေတာ့ ေရပတ္တိုက္တာကိုရပ္လုိက္ပါ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ခ်မ္းတုန္ တယ္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအပူခ်ိန္ေတြၿမင့္တက္လာတာၿဖစ္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အပူ ထြက္ေအာင္ လႈပ္ခါေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ

အေကာင္းဆံုးနဲ႔ဖ်ားနာၿခင္းကိုကာကြယ္တဲ့နညး္ကေတာ့ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ထိေတြ႔မႈ နည္းေအာင္ေန ထုိင္ၿခင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ လက္ခဏခဏေဆးၿခင္းပါပဲ ။ ကေလးေတြကို ကစားၿပီး တိုင္း အစာ မစားခင္ အိမ္သာမွ ဆင္းလာတုိင္း ၾကမ္းၿပင္ေပၚတြားတြား ေဆာ့ကစားတိုင္း လက္ေဆးေပးဖို႔ လက္ေဆးဖို႔ အၾကံဥာဏ္ေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို ဖုန္မႈန္႔သဲေတြ နဲ႔ေဆာ့ ကစားၿပီး တိုင္း ႏွာေခါင္း ပါးစပ္နဲ႔မ်က္လံုးေတြကို မထိမိေအာင္ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ကေတာ့ ကေလးေတြကို လူအစုအေ၀းထဲသြားတဲ့အခါ ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္း ၊ ႏွာေခ်ၿခင္းနဲ႔ၾကံဳရ တဲ့အခါႏွာေခါင္းကို cover လုပ္ထားဖို႔ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။

Ref : http://www.mayoclinic.com/health/fever

သက္တန္႔ခ်ိဳ
12 July 2011
thettantchocho@gmail.com

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Thursday, July 7, 2011

အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းမႈ

ယေန႔ ၂၁ ရာစုေခတ္ၾကီးမွာ အမ်ိဳးသမီး တစ္ကိုယ္ရည္ က်န္းမာသန္႔ရွင္းမႈအတြက္ လိုးရွင္းေတြ ၊ သန္႔စင္ ရည္ေတြ ဟာ တစ္မ်ိဳးနဲ႔တစ္မ်ိဳး မရိုးရေအာင္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ထြက္ေပၚလို႔ လာေနပါၿပီ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ မိန္းမကိုယ္ သန္႔ရွင္းေရးေဆးေၾကာအရည္ေတြဟာလည္း ေစ်းကြက္ထဲမွာ အမ်ိဳးအစားစံုလင္စြာ နဲ႔ အလြယ္ တကူ ၀ယ္ယူရရွိေနႏိုင္ပါၿပီ ။ မိန္ကေလးေတြအမ်ားစု ယံုၾကည္ေနတဲ့အခ်က္ကေတာ့ တစ္ကိုယ္ ရည္သံုး လိုးရွင္းေတြသန္႔စင္ရည္ေတြဟာ ေကာင္းတဲ့အေလ့အက်င့္တစ္ခုၿဖစ္တယ္ သန္႔ရွင္းစင္က်ယ္ေစတဲ့ ဖက္ရွင္ (Cleaning fashion) တစ္ခုၿဖစ္တယ္ဆိုတာပါပဲ ။ ခန္႔မွန္းခ်က္အရကေတာ့ United states မွာဆိုရင္ အမ်ိဳး သမီး ၂၀ မီလီယံေလာက္ဟာ Health care lotion လို႔ေခၚတဲ့ တစ္ကိုယ္ရည္သံုး လိုးရွင္းေတြကို တခါတရံ အ သံုးၿပဳၾကၿပီး ၊ အာဖရိကနဲ႔ အာရွေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ အသံုးမ်ားပါတယ္ ။ ဒီလိုလိုးရွင္းေတြကို အသံုးၿပဳၾက တာဟာ တကယ္ပဲ အမ်ိဳးသမီးက်န္းမာေရးကို အေထာက္အကူၿဖစ္ေစသလား ဒါမွမဟုတ္ ဆိုးက်ိဳးေတြၿဖစ္ေစ သလား ဆိုတာ ပညာရွင္ေတြြက ေဆးပညာဆိုင္ရာ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈ Medical Research ေတြၿပဳ လုပ္ေန ၾကၿပီၿဖစ္ ပါတယ္ ။

သားအိမ္ေခါင္း ၊ သားအိမ္အတြင္းပိုင္းနဲ႔ mucosa ၊ မိန္းမကိုယ္နံရံေတြမွာရွိတဲ့ microbes လို႔ေခၚတဲ့ အဏုၾကည့္ မွန္ေၿပာင္းကိရိယာၿဖင့္သာၿမင္ႏိုင္တဲ့ပိုးမႊားေတြကို vaginal flora က ပံုမွန္အတိုင္းသဘာ၀အေလွ်ာက္ သန္ ႔စင္ေဆးေၾကာေပးပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕သဘာ၀ vaginal flora မွာ ၿပင္ပပိုးမႊားေတြကို ကာကြယ္ တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့ လူ႔ခႏၶာကိုယ္အက်ိဳးၿပဳဘတ္တီးရီးယား lactic acid bacteria ေတြ 80 million/ml ေလာက္အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။ သူ႔ရဲ႕ အဓိက တာ၀န္ကေတာ့ ၿပင္ပကေန ပိုးမႊားေတြ လြယ္လြယ္ ကူကူ ၀င္ေရာက္ႏုိင္ၿခင္း ကို ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ ၿဖစ္ၿပီး lactic acid bacteria ေတြကို Guardian of health အၿဖစ္တင္ စားေၿပာဆိုၾကပါတယ္ ။ Lactobacillus ေတြမ်ားစြာပါ၀င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးမိန္းမကုိယ္ထဲက ထြက္တဲ့ အရည္ေတြဟာ မိန္းမကိုယ္ကို ဘသာ၀အေလွ်ာက္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစၿခင္း ( self cleaning function) ကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္ ။ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈတစ္ခုရဲ႕အေၿဖအရ မ်ိဳးပြားႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ အသက္ ၄၀ အရြယ္အမ်ိဳး သမီးေတြ မွာ lactobacillus ၉၂.၅ ရာခိုင္ႏွုန္းပါ၀င္ၿပီး ၊ အသက္ ၆၀ အရြယ္မ်ာေတာ့ ၆၀ ရာခိုင္ႏွုန္း သာ ပါ၀င္ ပါေတာ့ တယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မိန္းမကိုယ္မွာ အမ်ိဳးသမီး သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို ပံုမွန္အသံုးၿပဳၿခင္းဟာ Lactobacillus ပါ၀င္မႈပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းသြားေစႏုိင္ပါတယ္ ။

လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ က ၿပဳလုပ္ခဲ့ၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီး မိန္းမကိုယ္ေဆးေၾကာရည္ စမ္းသပ္မႈ (women's vaginal washing the report) အရ တစ္ပတ္ကို တစ္ၾကိမ္ေဆးေၾကာၿခင္း သို႔မဟုတ္ ဒီထက္ပို ၿပီး အၾကိမ္ အရည္ အတြက္မ်ားစြာ ေဆးေၾကာၿခင္းဟာ တင္ပဆံုအတြင္းပိုင္း ပိုးမႊား၀င္ေရာက္မႈ ( pelvic infection ) ကိုပို မ်ားေစၿခင္း ၊ ေနရာလႊဲမွား သေႏၶသား ၿပႆနာ ( ectopic pregnancy ) ကို မ်ားၿပားေစၿခင္း ၊ ပိုးမႊား ၀င္ေရာက္ေစ မႈ မ်ားၿပားေစၿခင္း စသည္တို႔ကိုေတြ႔ရွိခဲ့ရပါတယ္ ။ American Journal of Public Health မွ report အ ရ မိန္းမကိုယ္ထဲမွာ အရည္ vaginal fluid မရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ပံုမွန္ မိန္းမကို္ယ္ထဲ အရည္ရိွတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ Pelvic infection ၿဖစ္ပြားေစတဲ့ ႏွုန္းကို ၇၃ ရာခိုင္ႏွုန္းထိ ပိုမ်ားတယ္လို႔ သိရပါတယ္ ။ ဒါဟာ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးမိန္းမကိုယ္အရည္ရဲ႕ မိမိဘာသာ သန္႔ရွင္း စင္ၾကယ္ေစၿခင္း ဆိုတဲ့ self cleaning function ပ်က္ဆီးသြားၿပီး သားအိမ္ေခါင္း ၊ သားအိမ္ ၊ fallopian tube ( သားအိမ္ႏွင့္ သားဥအိိမ္ဆက္သြယ္ထားေသာလမ္းေၾကာင္း ) စသည္တို႔မွဆင့္ ေရာဂါပိုးမႊားေတြကို ၀င္ေရာက္ေစၿပီး pelvic infection ကို ၿဖစ္ပြားေစပါတယ္ ။

လူအမ်ားစုကေတာ့ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြ ဟာ ကိုယ္၀န္ကို တားဆီးႏိုင္ဖို႔ တကိုယ္ရည္သံုး သန္႔စင္ေဆး ရည္ေတြကို သံုးစြဲၾကတယ္လို႔ မွားယြင္းယံုၾကည္ေနၾကပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ အမ်ိဳးသမီး သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို အသံုးၿပဳတာ ပိုးမႊား၀င္ေရာက္တာကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ ၊ လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ ၊စတဲ့ရည္ရြယ္ ခ်က္အမ်ားအေနနဲ႔သံုးစြဲၾကပါတယ္ ။ ဒါေပ မယ့္ ေဆးပညာ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈ အေၿဖအရေတာ့ အားလံုးဟာ ဆန္႔က်င္ဖက္ေတြပါပဲ ။ အင္ဒိုနီးရွားမွ ဆရာ၀န္ေတြ ဟာ မီးမဖြားခင္ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ ၅၉၉ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခါမွာေတာ့ မိန္းမကိုယ္ သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ဖို႔ အတြက္ ရည္ရြယ္ ခ်က္နဲ႔သံုးစြဲေပမယ့္ တကယ္တမ္းမွာ ၿဖစ္ပြားႏုိင္မႈ risk ကိုပိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း သာမန္မိန္းမ ကိုယ္ကို ေရနဲ႔ ေဆးေၾကာၿခင္းကေတာ့ အႏၱရာယ္မရွိေစပါဘူး ။ ေလ့လာမႈ ဆာေဗးေတြရဲ႕ အေၿဖအ ရေတာ့ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္ဆစ္ဓါတ္ PH မွ် ေၿခ ပ်က္ဆီးသြားၿခင္းဟာ လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါ မ်ားကိုပိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ေရကေတာ့ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္ဆစ္မွ်ေၿခကို မေၿပာင္း လဲေစ ပါဘူး ။ ဒါ့အၿပင္ ပံုမွန္ vaginal flora ကိုလည္း မပ်က္ဆီးေစပါဘူး ။

American scholars ေတြဟာ လက္ထပ္ၿပီးသားစံုတြဲ ၈၄၈ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခါ မိန္းမကိုယ္ သန္႔စင္ေဆး ရည္နဲ႔ သံုးစြဲၿခင္းဟာ တစ္လမွာ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မႈ ကို ၃၀% ထိေလ်ာ့နည္းသြားေစႏိုင္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္း ဆိုေတာ့ vaginal acidity ေၿပာင္းလဲသြားၿခင္း ၊ micro-ecological ပတ္၀န္း က်င္ ေၿပာင္းလဲ သြားၿခင္း ၊ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားေပါက္ဖြားၾကီးထြားရင္ သင့္ေတာ္ၿခင္း ၊ ဒါ့အၿပင္ ေရာဂါတစ္ခု ခုၿဖစ္ေစဖို႔ လည္း ဦး တည္ႏိုင္ၿပီး ေနာက္ဆံုး infertility လို႔ေခၚတဲ့ မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေယဘူ ယ်ၾကည့္ မယ္ဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္ဟာ သူ႔ဘာသာသူ အလိုအေလ်ာက္သန္႔ေစေစၿခင္း self cleaning feature ပါရွိတဲ့ အတြက္ မိန္းမကိုယ္သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြသံုးစြဲဖို႔ မလိုအပ္ပါဘူး ။

မိန္းမကိုယ္သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို ဘယ္အခိ်န္ေတြမွာ သံုးစြဲဖို႔လိုအပ္သလဲ ?

ေရာဂါတစ္ခုခုကို ေဆးကုသဖို႔ အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သန္႔စင္ေဆးေၾကာေဆးရည္ကို လိုအပ္သလို ေရြးခ်ယ္သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္ ။ ေရရွည္ေတာ့မသင့္ေတာ္ပါဘူး ။ မိန္းမကိုယ္ဟာ ပိုးမႊား၀င္ၿပီး PH မွ် ေၿခ ပ်က္ေန မယ္ အနံ႔ေတြဘာေတြဆိုးရြားစြာ နံေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ PH Level 5 အဆင့္ရွိတဲ့ ပါ၀င္တဲ့ မိန္းမကိုယ္ သန္ ႔စင္ေဆးေၾကာရည္ေတြကို ေရြးခ်ယ္သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္ ။ ကဲဒါဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္မွ ထြက္တဲ့အရည္ Vaginal discharge အေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။ မ်ိဳးပြားႏုိင္တဲ့အသက္ အရြယ္ေတြၿဖစ္ တဲ့ အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွ ၄၅ ႏွစ္အတြင္းမွာ ပံုမွန္ မိန္းမကိုယ္ထဲက vaginal discharge ေတြဆင္းေလ့ရွိပါတယ္ ။ ပမာဏ ၊ အေရာင္ ပါ၀င္မႈနဲ႔ အနံ႔ ေတြေၿပာင္းလဲသြားတဲ့အခါမွာေတာ့ ဒါဟာ ေရာဂါတစ္ခု ၿဖစ္ႏုိင္ပါၿပီ ။ ဒီလိုေၿပာင္း လဲၿခင္းဟာ internal factors ေတြၿဖစ္တဲ့ ေဟာ္မုန္းေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားၿခင္း စ တာေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ႏိုင္သလို external factors ေတြၿဖစ္တဲ့ ပိုး၀င္ၿခင္း ၊ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းမႈ အားနည္းၿခင္း စတာေတြေၾကာင့္လည္း ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။

မိန္းမကိုယ္ထဲမွ ထြက္တဲ့အရည္ဟာ အစိမ္းေရာင္ဖက္သမ္းေနၿပီး အနံဆိုးေတြလည္းရွီမယ္ ပမာဏကလည္း နည္းလိုက္မ်ား လိုက္ၿဖစ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ vaginitis လို႔ေခၚတဲ့ မိန္းမကိုယ္ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ Vaginal Discharge ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့
- ယားယံၿခင္း
- အနီကြက္မ်ားထြက္ၿခင္း
- တင္ပဆံုရိုးအတြင္းပိုင္းနာၿခင္း
- အနံဆိုးရြားၿခင္း
- ဆီးသြားစဥ္ နာက်င္ၿခင္း ပူၿခင္း
- အဖ်ားတတ္ၿခင္း
- ၾကြက္ႏို႔ကဲ့သို႔ အဖုေလးမ်ားေပါက္ၿခင္း
- ရာသီမဟုတ္ေသာ မူမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္း စသည္တို႔ ၿဖစ္ပါတယ္ ။

မိန္းမကိုယ္ထဲ ပိုးမ၀င္ေအာင္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို လိုက္နာၿခင္းအားၿဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။

၁ ။ သင္ဟာ diaphragm လို႔ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးသမီးသံုးကြန္ဒံုး ၊ သုတ္ပိုးသတ္ေသာ ဆပ္ၿပာသို႔မဟုတ္ ဂ်ယ္လီ ဒါမွမဟုတ္ ကြန္ဒံုး တစ္ခုခု သံုးစြဲတဲ့အတြက္ မိန္းမကိုယ္ထဲ ခဏခဏပိုး၀င္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင့္ဆရာ၀န္ နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး သားဆက္ၿခားနည္းလမ္း Birth control options ေတြကို ၿပန္လည္ေဆြးေႏြးဖို႔ လိုေနပါၿပီ ။

၂ ။ အိမ္သာတက္ၿပီးတဲ့အခါတိုင္းေဆးေၾကာတဲ့အခါ အေရွ႔မွ အေနာက္သို႔သာ ေဆးေၾကာပါ ။ သို႔မွသာ စအိုအတြင္းမွ ပိုးမႊားမ်ား မိန္းမကိုယ္အတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ၿခင္းကို တားဆီးေပးႏုိင္မွာပါ ။

၃ ။ မိန္းမကိုယ္တစ္၀ွိဳက္ကို ေရသန္႔ သို႔မဟုတ္ အနံ႔မပါတဲ့ ဆပ္ၿပာေပ်ာ့ေပ်ာ့နဲ႔ တစ္ေန တစ္ၾကိမ္ေလာက္ေဆးေၾကာေပး ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေရခ်ိဳးခန္းသံုးဆပ္ၿပာမသံုးပါနဲ႔ ။ ေသခ်ာေဆး ေၾကာၿပီး ေၿခာက္ေသြ ႔ေအာင္ သုတ္ပါ ။

၄ ။ ေသြးဆင္းခ်ိန္ကာလအတြင္း မွာ tempons ကို တစ္ေန႔ သံုးၾကိမ္အနည္းဆံုးလဲပါ ။ သင့္ရဲ႕ ကာလၿပီး ဆံုးသြားရင္ ေနာက္ဆံုးအသံုးၿပဳတဲ့ tampon ကို စြန္႔ပစ္ဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔ ။

၅ ။ တင္းက်ပ္ တဲ့အ၀တ္အစားေတြကို ၀တ္ၿခင္းကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ပါ ။ cotton underwear ကို သာ၀တ္ ဆင္ပါ ။ Cotton underwear နဲ႔ ေခ်ာင္ခ်ိတဲ့ အ၀တ္အစားေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ေနရာကို yeast cell ေတြ ၾကီးထြားခိုေအာင္းေစတဲ့ ပူေႏြးစြတ္စိုၿခင္းမွ ကာကြယ္တားဆီးေပးပါတယ္ ။ အက်ပ္ေတြ ၀တ္ဆင္ၿခင္း ဟာလည္း အေရၿပားကို မသက္မသာၿဖစ္ေစၿပီး rash ေတြထြက္ေပၚေစပါတယ္ ။

၆ ။ စပေရးေတြနဲ႔တၿခားအေမႊးနံ႔ေတြပါတဲ့ အရာေတြကို သံုးစြဲၿခင္းကို ေရွာင္က်ဥ္ပါ ။ ဒါေတြဟာ အေရၿပားမွာ irritation ၿဖစ္ေပၚေစၿပီး အလာ့ဂ်စ္ (ဓါတ္မတည့္ၿခင္း )ေတြၿဖစ္ေစပါတယ္ ။

၇ ။ သင္ဟာ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့ multiple sex partners ရွိတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကြန္ဒံုးလည္းမသံုးဘူးဆိုရင္ STD လို႔ေခၚတဲ့ လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ မိန္းမကိုယ္ ထဲပိုး၀င္ဖို႔ လည္းလြယ္ကူပါတယ္ ။

၈ ။ အမ်ိဳးသားနဲ႔အတူေနၿပီးတဲ့အခါမွာလည္း ဆီးသြားပါ ။ ၿပီးတဲ့အခါမိန္းမ ကိုယ္ေနရာကို ေရေအးေအး နဲ႔ ေဆးေၾကာေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။

၉ ။ စက္ဘီးစီးၿခင္း ၊ ၿမင္းစီးၿခင္းစတာေတြဟာ မိန္းမကိုယ္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ အကန္႔အသတ္ၿဖင့္သာ ၿပဳလုပ္ သင့္ပါတယ္ ။

၁၀ ။ သင့္မွာ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါရွိတယ္ဆိုရင္လည္း ေသြးတြင္းသၾကားဓါတ္ကို ေကာင္းစြာ ထိမ္းထား ဖို႔လို ပါတယ္ ။

လိုအပ္မယ္ဆိုရင္ေတာပိုးေသာက္ေဆးေသာက္သင့္ၿပီး မလိုအပ္ပဲ ပိုးသတ္ေဆးေသာက္ ၿခင္းကို ေရွာင္ရွား ရပါမယ္ ။ ဆရာ၀န္နဲ႔ေသခ်ာၿပသၿပီး သင့္ရဲ႕ေရာဂါရာဇ၀င္က အစ ေသခ်ာစမ္းသပ္စစ္ေဆးကာ ကုသမႈ ခံယူဖို႔လို အပ္ပါတယ္ ။

ြRef : http://vaginal-health.50webs.com/
wikipedia
Vaginal cleaning Fluid in Internet

သက္တန္႔ခ်ိဳ
7 July 2010

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Wednesday, June 15, 2011

အၿဖဴဆင္းၿခင္း (White discharge)

လူ႔ေလာက လူ႔သဘာ၀မွာ အမ်ိဳးသမီးေလးေတြကို ပန္းကေလးေတြအၿဖစ္ တင္စားေၿပာဆိုၾကပါတယ္ ။ ပန္း ကေလးေတြ ဆိုတာ ငယ္ရြယ္ႏုပ်ိဳစဥ္မွာ အစြမ္းကုန္ ပြင့္ဖူးလွပေလ့ရွိၿပီး ၾကီးရင့္လာတဲ့အခါမွာေတာ့ ညွိဳးႏြမ္း ေၿခာက္ေသြ႔ သြားေလ့ရွိတယ္ ။ ဒီလိုအခ်ိန္ေလးအတြင္း အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႔ မီးယပ္နဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ ၿပႆနာ မ်ိဳးစံု ၾကံဳေတြ႔ရေလ့ရွိပါတယ္ ။ အခုတင္ဆက္ေပးမွာကေတာ့ မီးယပ္ၿပႆနာမ်ိဳးစံုထဲကမွ White discharge လို႔ေခၚတဲ့ အၿဖဴဆင္းၿခင္း ၿပႆနာပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

အၿဖဴဆင္းၿခင္း ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိသလဲ ?

အၿဖဴဆင္းၿခင္းကို ေယဘူယ်အားၿဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ္ ။ မူမွန္အၿဖဴဆင္းၿခင္း ( normal white discharge ) နဲ႔ မူမ မွန္ အၿဖဴဆင္းၿခင္း ( abnormal white discharge) စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ သာမန္အပ်ိဳေဖာ္၀င္ (puberty) တဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ တစ္လမွာ ပံုမွန္ ႏွစ္ၾကိမ္ခန္႔ အၿဖဴဆင္းေလ့ရွိၾကပါတယ္ ။ အဲဒါကို မူမွန္ အၿဖဴဆင္းၿခင္းလို႔ေခၚပါတယ္ ။ ပထမအၾကိမ္ဟာ ပထမလနဲ႔ ဒုတယလရဲ႕ ထက္၀က္၀က္လိုက္ရင္ အလယ္ ရက္ေတြမွာ အၿဖဴဆင္းပါတယ္ ။ ဒုတိယအၾကိမ္ကေတာ့ ေသြးမေပၚခင္ တစ္ရက္ရက္မွာ ဆင္းေလ့ရွိၾကပါတယ္ ။ အဲဒီလိုဆင္းတာဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႔ သတိထားမိေလာက္တဲ့ ပမာဏမဟုတ္ပဲ အနည္းငယ္ (သို႔မဟုတ္) ေၿခာက္မေနပဲ စိုစိစိ ၿဖစ္ေနယံုေလာက္ပဲ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ေယဘူယ်ၾကည့္မယ္ဆိုရင္

- ဆီးစပ္ ႏွင့္ေပါင္ရင္း ၊ ေအာက္ခံေဘာင္းဘီ စိုတဲ့အထိေလာက္ေတာ့ပမာဏမမ်ားပါဘူး ။
- ဆိုးရြားတဲ့ အနံ႔အသက္နဲ႔ ယားယံမႈေတြမရွိပါဘူး ။
- အခ်ိန္ကာလအေနၿဖင့္လည္း အထက္ပါေၿပာခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ ဆင္းေလ့ရွိၾကပါတယ္ ။

အဲဒါကပို မူမွန္ေသာ ဇီ၀ကမၼေၿပာင္းလဲမႈ ( Normal Physiological Change) လို႔ ေခၚတြင္ပါတယ္ ။ အမ်ိဳး သမီးေလးေတြ အေနနဲ႔ ဒီသေဘာတရားကို နားလည္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရး အတြက္လည္း အိမ္မွ ေရသန္႔သန္႔နဲ႔ ဆပ္ၿပာႏုႏုေလးေတြ သံုးလို႔ရပါတယ္ ။ ကာေဘာ္လစ္လို ဆပ္ၿပာမ်ိဳးသံုးဖို႔ မသင့္ေတာ္ပါဘူး ။ အေပၚယံပဲ ေဆးေၾကာဖို႔လိုၿပီး အတြင္းအထိေဆးေၾကာဖို႔ မလိုအပ္ပါဘူး ။ အႏၱရာယ္မရွိတဲ့ မူမွန္အၿဖဴ ဆင္းၿခင္းၿဖစ္ တဲ့အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသဖို႔ မလိုအပ္ပါဘူး ။ Personal hygiene ေကာင္းဖို႔လိုပါတယ္ ။

တစ္ခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႔ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရးအတြက္ ဒတ္ေတာ ၊ အဆက္ပ္ေတာ စတဲ့ ပိုး သတ္ေဆးေတြနဲ႔ အတြင္း ဖက္ကို ေဆးေၾကာၿခင္းမ်ား ၿပဳလုပ္တတ္ၾကပါတယ္ ။ ဒါဟာ လံုး၀မေကာင္းပါဘူး ။ ပိုးသတ္ေဆးေတြဟာ မိန္းမကိုယ္မွာရွိတဲ့ အက်ိဳးၿပဳ ဘတ္တီးရီးယား ( helpful bacteria) ေတြကို သတ္ ပစ္ေလ့ ရွိၿပီး အက္ဆစ္ဓါတ္ကို ေလ်ာ့ေစပါတယ္ ။ Acid ဓါတ္က်သြားရင္ ၿပင္ပ ဘတ္တီးရီးယား ပိုးေတြ၀င္ လာေစၿပီး မူမမွန္ အၿဖဴဆင္းၿခင္း ( Abnormal white discharge) ကို ၿဖစ္ေပၚေစပါတယ္ ။

မူမမွန္ အၿဖဴဆင္းၿခင္းရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့ မူမွန္အၿဖဴဆင္းၿခင္းရဲ႕ ဆန္႔က်င္ဖက္ေတြပါပဲ ။

- အၿဖဴဆင္းေသာ ပမာဏမ်ားၿခင္း
- ဆိုးရြားေသာ အနံ႔အသက္မ်ားရွိၿခင္း
- ယားယံၿခင္းစသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

မူမမွန္ အၿဖဴဆင္းၿခင္းကို ၿဖစ္ပြားေစတဲ့ အခ်က္ေတြအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ ေယဘူယ်အားၿဖင့္ ပိုး၀င္ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္တာ ၃ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ အဲဒီလိုမဟုတ္ပဲ သားအိမ္ေခါင္း (cervix) က အလုပ္လုပ္တာ မ်ားလြန္းတဲ့အ တြက္ေၾကာင့္(လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားၿခင္း) အၿဖဴဆင္းတာလည္းရွိပါတယ္ ။ သားအိမ္ထဲထည့္တဲ့ သေႏၶတားပစၥည္း (IUCD) ေၾကာင့္ လည္းဆင္း တာရွိၿပီး တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္း မႈ မမွန္လို႔ stress ( စိတ္ဖိစီးေသာက) မ်ားမႈေၾကာင့္ လည္း အၿဖဴဆင္းရ တာေတြရွိပါတယ္ ။

Post menopausal white discharge

အသက္ၾကီးမွ abnormal white discharge ဆင္းတာေတြလည္းရွိပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ အသက္ၾကီးေသြးဆံုးၿပီးမွ အၿဖဴဆင္း မယ္ဆိုရင္ေတာ့ သားအိမ္လည္တံကင္ဆာနဲ႔ သားအိမ္ကင္ဆာေၾကာင့္လည္း ၿဖစ္ႏုိင္တာေၾကာင့္ တတ္ကၽြမ္း တဲ့ သားဖြားမီးယပ္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသသင့္ပါတယ္ ။

ပိုး၀င္ၿခင္း (၃)မ်ိဳး

မူမမွန္အၿဖဴဆင္းၿခင္းကို ၿဖစ္ေပၚေစတဲ့ ပိုး၀င္ၿခင္း ၃ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ပထမတစ္ခုကေတာ့ (Trichomonas vaginitis) လို႔ေခၚတဲ့ မိန္းမကိုယ္ေရာင္ရမ္းယားယံၿခင္း ၊ အၿဖဴဆင္းၿခင္းၿဖစ္ၿပီး ဒုတိယတစ္မ်ိဳးကေတာ့ မႈိစြဲကပ္ တဲ့ေရာ ဂါတစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ (Fungal vaginitis or monelial vaginitis) ၿဖစ္ပါတယ္ ။ တတိယ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ ၂ မ်ိဳးစလံုးေပါင္းၿပီးၿဖစ္တဲ့ပိုး၀င္ၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖဴဆင္းမ်ားၿပီး အနံ႔ဆိုးရြားမယ္ ဆင္းေနတဲ့ အၿဖဴရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ ကို ၾကည့္ၿပီး ဘာပိုး၀င္လဲဆိုတာ ခန္႔မွန္းႏိုင္ပါတယ္ ။ ဥပမာအေနနဲ႔ မိန္းမ ကိုယ္မွာ မႈိစြဲၿပီးေရာင္ ရမ္းၿခင္းၿဖစ္တာဟာ အမ်ားအားၿဖင့္ Pregnancy ေတြနဲ႔ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ ရွိတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မၾကာ ခဏ အ ၿဖဴဆင္းေလ့ရွိၾကပါတယ္ ။ ပမာဏလည္းမ်ားၿပီး ယားယံၿခင္းနဲ႔ အနံအသက္ ကလည္းမေကာင္း ပါဘူး ။ ဒီလိုမ်ိဳးပဲ မိႈစြဲၿပီး အၿဖဴလည္းခဏခဏဆင္းၿပီး ပမာဏမ်ားၿပီးု ယားမယ္ အနံ႕အသက္ လည္းမေကာင္း ဘူးဆိုရင္ အဆိုပါအမ်ိဳးသမီးမွာ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ မဟုတ္ရင္လည္း အမ်ိဳးထဲမွာ ဆီးခ်ိဳမ်ိဳးရိုး ရွိႏိုင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ေတြမွာ ဒီလိုမၾကာခဏၿဖစ္တယ္ဆိုရင္ မႈိစြဲတာေၾကာင့္ၿဖစ္တာလို႔ ခန္႔မွန္းရင္ ၉၀% မွန္ေလ့ရွိပါတယ္ ။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္နဲ႔ ေသြးခ်ိဳဆီးခ်ိဳ သမားေတြမွာ မႈိစြဲၿပီးမႈမမွန္ အၿဖဴဆင္းတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ Monellia ဆိုတဲ့ မႈိက အခ်ိဳ ကို ႏွစ္သက္ၿပီး အက္ဆစ္ကို ၾကိဳက္ပါတယ္ ။ Pregnancy အခ်ိန္မွာ လိုင္နင္ဆဲလ္ေတြက Glycogen အခ်ိဳဓါတ္ပိုမ်ား လာသလို အခ်ဥ္ဓါတ္လည္းပိုမ်ားလာပါတယ္ ။ အဲဒီလိုအေၿခအေနမ်ိဳးဟာ Fungus ေတြ အၾကိဳက္ ၿဖစ္တာောကာင့္ အၿဖဴဆင္းတာလည္းမၾကာခဏၿဖစ္လာၿပီး ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳသမားမွာလည္း ဒီသေဘာ အတိုင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

Trichomonas vaginitis ေၾကာင့္ အၿဖဴဆင္းရတဲံအဓိက အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ လိင္ဆက္ဆံ မႈေၾကာင့္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ တပ္အပ္ၾကီးေတာ့ေၿပာလို႔မရပါဘူး ။ ဥပမာ ဒီပိုးရွိေနတဲ့ မိန္းမတစ္ေယာက္က အိမ္သာ က မုတ္ေပၚသြားတယ္ ေနာက္တစ္ေယာက္အပ်ိဳစင္ေလးကလည္း သြားမိရင္သူ႔မွာကူးစက္သြားၿပီး အဲဒီအပ်ိဳ စင္ေလးကို လိင္ဆက္ဆံမႈေၾကာင့္ၿဖစ္တာပါလို႔ေတာ့ စြပ္စြဲလို႔မရဘူးေပါ့ ။ ဒီလိုအေၿခအေန မ်ိဳးေတြလည္းရွိ တတ္ပါတယ္ ။ ေနာက္ၿပီး အေမေတြ အစ္မေတြဆီကလည္း တဆင့္ကူးတတ္ပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြ အတူေနတဲ့အခန္းေတြ ေဘာ္ဒါေဆာင္ေတြမွာလည္း ထဘီငွား၀တ္တာေတြ အတြင္းခံေတြ ငွား၀တ္ တာေတြက တဆင့္လည္းကူးႏုိင္ပါေသးတယ္ ။

ကုသမႈ အပိုင္း

ကုသမႈအပိုင္းမွာေတာ့ ေခၚမွီတိုးတက္လာတဲ့နည္းပညာအရ ေဆး၀ါးေတြကလည္း အရမ္းကို ေခတ္မွီလာပါတယ္ ။ ေရာဂါရာဇ၀င္ history ကို ေမးၾကည့္လိုက္လုိ႔ Trichomonas vaginitis လို႔ ေသခ်ာရင္ ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေရာ သူ႔ရဲ႔ partner ေယာကၤ်ားပါ တစ္ၿပိဳင္တည္းကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အမ်ားအားၿဖင့္ ေယာကၤ်ားၿဖစ္သူဟာ ပိုးသယ္ေဆာင္သူ ( carrier) ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ေယာကၤ်ားမွာေတာ့ လကၡာၿပေလ့မရွိပဲ မိန္းမၿဖစ္သူမွာသာ လကၡဏာ ၿပေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ၿပန္ၿပန္ၿဖစ္ၿခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔ ၿပိဳင္တူကုသဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေဆးကေတာ့ ရိုးရိုးေလးပါပဲ ။ Metronidazole ေဆးကို မနက္ ၊ ေန႔လည္ ၊ ည တစ္ၿပားဆီ ၂ ေယာက္စလံုး တစ္ေန႔ ၃ ၾကိမ္ ၇ ရက္ေသာက္ေပးရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

Trichomonas ေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ အၿဖဴဆင္းၿခင္းဟာ အေရာင္က ၿဖဴမေနပဲ စိမ္း၀ါ၀ါအေရာင္ရွိပါတယ္ ။ ပမာဏ မ်ားၿပီး ေအာက္ခံေဘာင္းဘီစိုမယ္ ။ ယားယံမယ္ ေနာက္ၿပီးအန႔ံလည္းရွိပါတယ္ ။ မိန္းမကိုယ္တစ္ခုလံုး ရဲေနၿပီး အဲဒီ အေပၚမွာ အမည္းေၿပာက္အၿဖဴေၿပာက္ေလးေတြ ေတြ႔ရေလ့ရွိပါတယ္ ။ မႈိစြဲတာေၾကာင့္ မႈမမွန္တဲ့ အၿဖဴဆင္းၿခင္းမွာက်ေတာ့ မိန္းမကိုယ္နံရံမွာ အၿဖဴဖတ္ေလးေတြ ကပ္ေနေလ့ရွိတယ္ ။ အဲဒါကို milk cast လို႔လည္းေခၚပါတယ္ ။ တစ္ဆို႔ဆို႔နဲ႔ေနရခက္တဲ့ လကၡဏာေတြခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ Trichomonas vaginitis ဆိုတာေသခ်ာရင္အထက္ကေၿပာသလို ေဆးေသာက္လို႔ရသလို မိန္းမကိုယ္ထဲ ထည့္တဲ့ေဆးေတြ လည္းသံုး လို႔ရပါတယ္ ။ မႈိစြဲလို႔ အၿဖဴဆင္းတာကိုလည္း ထည့္ေဆးစားေဆးေတြသံုးလို႔ရပါတယ္ ။ တိုးတက္လာတဲ့ေဆး ပညာအရေနာက္ပိုင္းမွာ ပိုးစြဲတဲ့ ၃ မ်ိဳးစလံုးအတြက္ အဆင္ေၿပတဲ့ ထည့္ေဆးေတြရွိလာပါတယ္ ။ တစ္ညတစ္ လံုးနဲ႔ ၆ ည ထည့္ေပးရပါတယ္ ။

အမ်ိဳးသမီးငယ္ေလးေတြ ၊ ေက်ာင္းသူေလးေတြအေနနဲ႔ အၿဖဴဆင္းတာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး ဗဟုသုတေတြၿပည့္ ၀ေနဖို႔လို ပါတယ္ ။ တခ်ိဳ႔ဆို စာေမးပြဲေတြလည္းရွိတယ္ ။ အိပ္ေရးေတြပ်က္ၿပီး ေသြးအားနည္း ၿပီးေတာ့ မူမွန္အၿဖဴ ဆင္း တာေတြၿဖစ္တာကို စိတ္ပူစိတ္ညစ္စရာမလိုပါဘူး ။ ေသြးအားၿပန္ၿပည့္ေအာင္ အနားယူၿပီး ပံုမွန္စားေသာက္ လိုက္ရင္ၿပန္ေကာင္းသြားမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ IUCD ေၾကာင့္ၿဖစ္တာဆိုရင္လည္း အဲဒါၿပန္ထုတ္ လိုက္ရင္ေကာင္း သြားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ တစ္ခုသတိထားရမွာကေတာ့ ဆီးပူေညာင္းက်ေရာဂါ ပိုး Ganorrhoea ေၾကာင့္ ၿဖစ္တာဆိုရင္ေတာ့ သင့္ေတာ္တဲ့ ပိုးသတ္ေဆး Antibiotic ကိုသံုးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ နဲ႔ၿပဖို႔လိုပါတယ္ ။ မူမွန္အၿဖဴဆင္းတာဟာ ေသြးဆံုးခ်ိန္မတိုင္ခင္အထိ ၾကံဳေတြ႔ေနရဦးမွာပါပဲ ။ မဆင္းရင္ လည္းပိုး၀င္မယ္ ။ ေယာကၤ်ားနဲ႔ အတူေနလို႔မရဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ မူမွန္အၿဖဴဆိုတာ စိတ္ပူဖို႔မလို ဘူးဆို တာ သိထားေစခ်င္ပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႔လည္း အမ်ိဳးသမီးစကား၀ိုင္းေတြမွာ အမ်ိဳးသမီး က်န္းမာေရး အေၾကာင္းကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဆြးေႏြးေၿပာဆိုၾကဖို႔လိုပ့ါတယ္ ။ တခ်ိဳ႔က ဘယ္သူ႔ကိုမွ လည္း မေၿပာပဲ ငါတစ္ေယာက္ တည္းဒီလိုၿဖစ္ေနတာပါလားဆိုၿပီးေတာ့အေတြးေတြ၀င္သြားတတ္ပါတယ္ ။

အမ်ိဳးသမီးေတြသာမက အမ်ိဳးသားေတြေရာ ဒီသေဘာသဘာ၀ ကိုနားလည္ၿပီး မိမိ partner ကိုတန္ဖိုး ထားႏုိင္ ၾက ပါေစ ။ အမ်ိဳးသမီးက်န္းမာေရ းဗဟုသုတေတြ ၿပည့္၀ႏုိင္ၾကပါေစ ။

Ref : Health Education on Reproductive Health ( Prof . Myint Mg Mg )
: Internet

သက္တန္႔ခ်ိဳ

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Thursday, March 10, 2011

ေႏြရာသီ ၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ သၾကၤန္

ေႏြဥတုထဲ သိသိသာသာ ေရာက္ၿပီမို႔ ရာသီဥတုက တစ္စထက္တစ္စ ပူၿပင္းကာေန၏ ။ ေန႔လည္ပိုင္း အခ်ိန္မ်ား တြင္ အပူ ခ်ိန္မ်ားၿပီး ညလယ္ပိုင္းအခ်ိန္မ်ားတြင္မူ ေအးၿမေနတတ္၏ ။ရာသီ ဥတု ေၿပာင္း လဲေနေသာ ကာ လၿဖစ္ေသာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးကို အထူးဂရုၿပဳရန္လိုေပသည္ ။ မၾကာခင္လည္း မဟာသၾကၤန္ က်ေရာက္ေတာ့ မည္ၿဖစ္ေသာေၾကာင့္က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္စြာ ေရကစားႏိုင္ရန္ႏွင့္ ေနပူရွိန္ထဲတြင္ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္မ်ားကိုလည္း သိရွိရန္လိုအပ္ေပသည္ ။ မိုးဥတုတြင္သာ တုပ္ေကြးဖ်ားနာမ်ား မ်ားတတ္သည္မဟုတ္ ။ ေႏြရာသီ တြင္လည္း သတိမမူပဲ က်န္းမာေရးကို ဂရုမစိုက္ပါက ေရာဂါေပါင္းစံု၀င္ေရာက္တတ္ေပသည္ ။ ထို႔ေၾကာင့္ ေႏြရာ သီႏွင့္ က်န္းေရးဆိုင္ရာ ဆက္ႏြယ္ေနေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေဖာ္ၿပေပးလိုက္ပါသည္ ။

၁ ။ ေႏြရာသီႏွင့္ အာဟာရ

ေႏြရာသီမွာ အာဟာရဓါတ္ကို ညီညႊတ္မွ်တစြာ စားသံုးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ေရ ဓါတ္အၿမဲ ၿဖည့္ တင္းေပး ရန္ လိုပါတယ္။ ေႏြအပူရွိန္ထဲမွာ ေခၽြးထြက္မ်ားတဲ့အတြက္ ေရဓါတ္နဲ႔ဓါတ္ဆား ( electrolyte) မ်ားဆံုး ရွံုးၿပီး ေရဓါတ္ခမ္းေၿခာက္ၿခင္း (Dehydration) ကို ခံစားရႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေနအပူရွိန္ထဲမွ ၿပန္ လာၿပီး ေခၽြးထြက္မ်ားေသာသူမ်ား (ဥပမာ ေဂါက္ရိုက္သမ်ားမ်ား ၊ ေဘာလံုးသမားမ်ား ) ဓါတ္ဆား ၊ အခ်ိဳရည္ ၊ ေရနဲ႔အရည္ရႊမ္းေသာ သစ္သီးမ်ားကိုစားသံုးရန္လိုအပ္ပါတယ္ ။ အစိမ္းေရာင္ရွိတဲ့ အသီးအရြက္ေတြနဲ႔ ပန္းသီး ၊ လိေမၼာ္သီး ၊ သစ္ေတာ္သီး ၊ ေရွာက္ခ်ိဳသီး ၊ စသည္တို႔ကို သင့္တင့္မွ်တစြာ စားသံုးေပးရန္လိုအပ္ပါတယ္ ။

၂ ။ ေႏြရာသီႏွင့္အားကစား

ေနအရမ္းပူတဲ့ ေန႔လည္ေန႔ခင္းအခ်ိန္မ်ားမွာ အားကစားၿပင္းထန္စြာလုပ္ၿခင္းမွ ေရွာင္ရွားသင့္ပါတယ္ ။ ေန႔ လည္ေန႔ ခင္းအခ်ိန္မ်ားမွာ ထီး ၊ ဦးထုပ္မပါပဲ ေနပူထဲကိုမထြက္သင့္ပါဘူး ။ အပူခ်ိန္ေလ်ာ့နည္းတဲ့ နံနက္ခင္း နဲ႔ ညေနေစာင္း အခ်ိန္မ်ားတြင္သာကိုယ္လက္လႈပ္ရွားအားကစားၿပဳလုပ္သင့္ၿပီး ေန႔လည္အခ်ိန္မ်ားမွာေတာ့ အရိပ္ ရ တဲ့ သစ္ရိပ္ ၊ ၀ါးရိပ္နဲ႔ အိမ္အတြင္းပိုင္းနဲ႔ေအးၿမေသာေနရာမ်ားတြင္သာ ေအးေအးလူလူ အနားယူရန္ လိုအပ္ ပါ တယ္ ။ မၿဖစ္မေန ကိုယ္လုပ္လႈပ္ရွားဖို႔ လိုရင္လည္း ေရကို ခဏခဏေသာက္ဖို႔မေမ့ပါနဲ႔ ။

၃ ။ ေႏြရာသီႏွင့္ ေနထိုင္မႈပံုစံ

ေန႔လည္ေန႔ခင္း အၿပင္ကိုထြက္တဲ့အခါတိုင္း ခ်ည္ထည္ပြပြ လက္ရွည္နဲ႔ အၿဖဴေဖ်ာ့ေဖ်ာ့မ်ားကိုသာ ၀တ္ဆင္ သင့္ပါတယ္ ။ အၿဖဴေရာင္ဟာ အပူခ်ိန္ကို တန္ၿပန္ႏုိင္စြမ္းရွိၿပီး အမည္းေရာင္ကေတာ့အပူခ်ိန္ကို စုပ္ယူထား တဲ့အတြက္ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ေစၿပီး ေခၽြးထြက္မ်ားေစပါတယ္ ။ အၿပင္ကိုထြက္တဲ့အခါတိုင္း ထီး၊ဦး ထုပ္ေဆာင္းပါ ။ ႏိုင္လြန္ကဲ့သို႔အက်ီၤမ်ား ကိုယ္ၾကပ္အက်ီၤမ်ား ေဘာင္းဘီမ်ား ၀တ္ဆင္ၿခင္း ကိုတတ္ႏိုင္ သမွ် ေရွာင္ၾကဥ္ပါ ။ ေနပူထဲမွၿပန္လာၿပီးေရခ်က္ခ်င္းခ်ိဳးတတ္တဲ့အက်င့္ကို ေရွာင္ပါ ။ ေရတ၀ေသာက္ ၿပီး ေခၽြးတိတ္ မွသာ ေရခ်ိဳးသင့္ပါတယ္ ။ ေခၽြးမတိတ္ေသးခင္ ေနပူထဲမွ ခ်က္ခ်င္းၿပန္လာၿပီး ခ်က္ခ်င္းေရခ်ိဳးပါက အပူရွပ္ၿပီး heat stroke ရႏိုင္ပါတယ္ ။ အသားအရည္ထိမ္းသိမ္းဖို႔အတြက္ေနပူထဲထြက္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ Ultraviolent Ray (UV) ကိုကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ cream တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးလိမ္းထားႏုိင္ပါတယ္ ။ ေနပူထဲမွ ၿပန္ လာၿပီး ေရခဲေရႏွင့္ မ်က္ႏွာသစ္ၿခင္း ၊ ေရခဲေရႏွင့္ ေရခ်ိဳးၿခင္းတို႔ကိုမႈ လံုး၀ေရွာင္ရွားရပါမယ္ ။

၄ ။ ေႏြရာသီႏွင့္သၾကၤန္

မၾကာခင္ သၾကၤန္က်ေရာက္ေတာ့မွာၿဖစ္တဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ဂရုစိုက္စရာအခ်က္အလက္ေတြ အ မ်ားၾကီး ရွိေနပါတယ္ ။ ေနပူၾကီးထဲမွာ တစ္ေနကုန္ေရပက္သူေတြ ၊ ေရပက္ခံထြက္သူေတြအတြက္ အပူအေအး မမွ် တပဲ ဖ်ားနာဖို႔လြယ္ကူပါတယ္ ။ ေနပူထဲ ေရပက္ခံထြက္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ေတာ့ တစ္ေန ကုန္ ေရစိုၿပီး ခ်မ္းေအးၿခင္းကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ အက်ီၤထူထူ ၀တ္ဆင္ပါ ။ Sun block cream မ်ားလိမ္းပါ ။ ဘီယာ အရက္တို႔ကို တတ္ႏိုင္သမွ် ေသာက္ၿခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ ။ ဘီယာေသာက္မွ အရက္ေသာက္ မွမူးၿပီးေပ်ာ္ စရာေကာင္း တာမဟုတ္ပါဘူး ။ ၿမန္မာ့ရိုးရာသၾကၤန္ဆိုတာ ဒီအတိုင္း ၾကည္ၾကည္ လင္လင္ေလးနဲ႔လည္း ခ်မ္းေၿမ႔ၾကည္ႏူးဖြယ္ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ေကာင္းလွပါတယ္ ။ သၾကၤန္မ်ာၿဖစ္တဲ့ ရန္ပြဲေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားရဲ႕ အစဟာ အရက္ေသစာေသာက္စားၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္ရတာပါဆိုရင္ သင္ၿငင္းႏိုင္ပါသလား ။ ဒါေၾကာင့္ သၾကၤန္အ တြင္းမွာ အရက္ကို အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးၿခင္းကို ေရွာင္ရွားေစလိုပါတယ္ ။

ဒါ့အၿပင္လမ္းေဘး စာေတြၿဖစ္တဲ့ အခ်ဥ္ေပါင္းထုပ္မ်ားနဲ႔ သရက္သီး ၊ မရမ္းသီး စတာေတြကိုလည္း မစားသင့္ပါဘူး ။ လူထူထပ္ တဲ့အတြက္ ေရာဂါပိုးေပါင္းစံုပ်ံ႕ႏွံ႕ၿပီး ၀မ္းေရာဂါၿဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္ ။ စားခ်င္ တယ္ဆိုရင္ မိမိအိမ္မွာ လတ္လတ္ ဆတ္ဆတ္ ၿပဳလုပ္ၿပီး ယူေဆာင္သြားၿခင္းက ပိုၿပီးသင့္ေတာ္ပါတယ္ ။ ယခုေနာက္ပိုင္းသၾကၤန္ေတြမွာ သိမ္ေမြ႔ႏူးညံ့မႈေတြေပ်ာက္ဆံုး ေနၿပီဆိုတာ သင္လည္းသတိထားမိမွာပါ ။အေနာက္ တိုင္းဆန္ဆန္ ပူေလာင္တဲ့ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈ (ခါးေပၚ ၊ ရင္ေပၚ ၊ တင္ေပၚ ) နဲ႔ မိန္းကေလးေတြ သရုပ္ပ်က္ ကခုန္ေနၿခင္းဟာလည္း ကမၻာ့အလယ္မွာ ဒါငါတုို႕ရိုးရာမဟာသၾကၤန္လို႔ ၀င့္ၾကြားရမွာေတာင္ ရွက္ဖြယ္အတိၿဖစ္ေနပါတယ္။အခ်ိန္မွီမၿပင္ဆင္ၾကရင္ၿဖင့္ ေနာင္ႏွစ္ေတြႏွစ္ေတြမွာ ေနာင္လာေနာက္သားေတြ
အဖို႔ သၾကၤန္ဆိုတာ ဒီလို၀တ္ရစားရ ဒီလိုကခုန္ရ ဒီလိုမူးရူးရတဲ့ ပြဲပါလားလို႔ ထင္မွတ္သြားရင္ၿဖင့္ တစ္မ်ိဳးသား လံုး အတြက္ ရင္ေလး စရာၿဖစ္ ရပ္ၾကီးပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ သေၿပခက္နဲ႔ေငြဖလားနဲ႔ နံ႔သာ ရည္နဲ႔ ေရမ ပက္ႏုိင္ ရင္ေတာင္ ခြက္ေစာင္းခုတ္ၿခင္း ၊ ၾကမ္းတမ္း စြာ ေရကစားၿခင္းနဲ႔ ႏွမသားခ်င္း မၾကား၀ံ့မ နာသာ စေနာက္ၿခင္း မ်ားကို တို႔ၿမန္မာေတြ ေရွာင္ရွားဖို႔ လိုလာပါၿပီ ။

ယေန႔ေခတ္ၾကီးဟာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အခ်ိန္နဲ႔တေၿပးညီ စီးဆင္းေနတာနဲ႔အမွ် မဟာသၾကၤန္ရဲ႕ ပံုရိပ္ေတြဟာ လည္း အခ်ိန္နဲ႔တေၿပးညီ အင္တာနက္ေပၚ ၊ ဘေလာ့ေတြအေပၚ ၊ Social network ေတြအေပၚနဲ႔ Facebook အစရွိတဲ့ လူသံုးမ်ား Network ေတြအေပၚ ေရာက္ရွိမွာအမွန္ပါပဲ ။ ရွက္ဖြယ္အတိၿဖစ္တဲ့ အေနာက္ တိုင္းဆန္ဆန္ မလံုမၿခံဳ ၀တ္ဆင္ၿခင္းမ်ား နဲ႔ လမ္းသရဲပံုစံမ်ားကိုေရွာင္ရွားၿပီး ၿမန္မာဆန္တဲ့ အမ်ိဳးသား အမ်ိဳးသမီးေလးမ်ား ပံုစံ ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔စြာ ၀တ္ဆင္ၾ႕ၿပီး အတာသၾကၤန္ကို ဆင္ႏႊဲၾကမယ္ဆိုရင္ၿဇင့္ “ ကမၻာ့ အလယ္မွာ ဒါတို႔ရိုးရာ မဟာသၾကၤန္ေဟ့ ” လို႔ ဂုဏ္ယူ၀င့္ၾကြား သံေတြညံေနမွာၿဖစ္ေၾကာင္း တင္ၿပ ရင္း ေႏြရာသီ ၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ သၾကၤန္ ေဆာင္းပါးကို အဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္ ။

စာဖတ္သူပရိတ္သတ္မ်ား ႏွစ္သစ္အခါသမယမွာ စိတ္၏ ခ်မ္းသာၿခင္းကိုယ္၏ က်န္းမာၿခင္းႏွင့္ ၿပည့္စံု ၿပီး ေအး ခ်မ္းသာယာ ရွိၾကပါေစ ။

သက္တန္႔ခ်ိဳ
10th March 2011

(ပံုမ်ားအား Google Image Search မွယူပါသည္)

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

Saturday, February 27, 2010

ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ျခင္း

ဆီးလမ္းေၾကာင္း စနစ္မွာပါ၀င္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးျပႊန္ႏွင့္ ဆီးအိမ္ စတဲ့ တစ္ေနရာရာမွာ ပိုး၀င္တာကို ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆီးအိမ္နဲ႔ ဆီးအိမ္ေအာက္ပိုင္းက ဆီးျပႊန္မွာ ပိုး၀င္တာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တ့ဲ လူတိုင္းမွာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ခံစားရတာမဟုတ္ေပမယ့္ အမ်ားစုမွာေတာ့ ေအာက္ပါလကၡဏာအခ်ဳိ႕ကိုေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ လွ်ပ္တပ်က္ျဖစ္ေပၚလာတတ္ျပီး ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ကေတာ့
-ဆီးသြားခ်င္စိတ္ကို ထိန္းမရျခင္း
- ဆီးပူ ဆီးက်င္ျခင္း
- ပမာဏနည္းနည္းနွင့္ မၾကာခဏဆီးသြားျခင္း
-ဆီးတြင္း ေသြးပါျခင္း ၊ ဆီးနံ႔အလြန္ျပင္းျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္း တေလွ်ာက္ပိုး၀င္တ့ဲေနရာေပၚမူတည္ျပီး ျဖစ္ပြားနိုင္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့

ပိုး၀င္ျခင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း
-ေက်ာေအာင့္ျခင္း
-အျပင္းဖ်ားျခင္း
-ခ်မ္းတုန္ျခင္း
-ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း
- မူးေ၀ျခင္း

ဆီးအိမ္ပိုး၀င္ျပီးေယာင္ျခင္း
-ဆီးစပ္ေနရာတြင္ နာက်င္ျခင္း
-ဆီးက်င္ျပီး မၾကာခဏ ဆီးသြားခ်င္ျခင္း
-အဖ်ားေသြးေငြ႕ေငြ႕ရွိျခင္း

ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေယာင္ျခင္း
-ဆီးပူဆီးက်င္ျခင္းတို႔ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ျဖစ္ပြားရေသာ အေၾကာင္းမ်ား
ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းအတြင္းသို႔ စတင္၀င္ေရာက္ျပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္ထဲ၌ ပြားမ်ားၾကရာက ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းျဖစ္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးအိမ္ပိုး၀င္ျခင္းဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းမွာ က်က္စားေလ့ရွိတဲ့ အေကာင္တစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ့ Escherichia coli ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ေယာင္ယမ္းေစတဲ့ အျခား ပိုးမႊားေတြကေတာ့ ကာလသားေရာဂါကိုျဖစ္ေစနိုင္တဲ့ ganorrhonoes, clamydia နဲ႔ herpes simplex virus ေတြေၾကာင့္လည္း ပိုး၀င္ျခင္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ဘယ္လိုလူေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတတ္ပါသလဲ

၁။ အမ်ဳိးသမီးမ်ား
အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ခႏၶာေဗဒဖဲြစည္းပံုအရ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ အမ်ဳိးသားမ်ားထက္ ပိုတိုတာေၾကာင့္ ပိုးမႊားမ်ားဟာ ဆီးအိမ္ကို ေရာက္ဖို႔ လြယ္ကူတတ္ပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးထုရဲ့ ထက္၀က္ဟာ သူတို႔ရဲ့ဘ၀ တသက္တာမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ခံစားရတတ္ျပီး တခ်ဳိ႕မွာေတာ့ အၾကိမ္တစ္ခါထက္မနည္း ေတြ႕ၾကံဳရတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

၂။ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားသူမ်ား
လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားသူမ်ားမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို လႈံ႕ေဆာ္ျခင္း၊ ပိုးမႊားမွာ အလြယ္တကူ၀ယ္ေရာက္နိုင္ျခင္းတိုေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတဲ့ပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာေတာ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္မ်ားတာဟာ ထင္ရွား တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

၃။ သေႏၶတားျခင္း
အမ်ဳိးသမီးကြန္ဒြန္တမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ သံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးမ်ား၊ သုတ္ပိုးေသေစတဲ့ေဆးမ်ား သံုးတဲ့အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း အျဖစ္မ်ားတတ္ပါတယ္။

၄။ ဇရာ ေသြးဆံုးျပီးအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးေဟာ္မုန္းတမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ အီစထရိုဂ်င္ နည္းပါးလာတာေၾကာင့္ မိန္းမကိုယ္၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းနဲ႔ ဆီးအိမ္နံရံမ်ား ပါးလာျခင္း၊ ပြန္းပဲ့လြယ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။

၅။ ေက်ာက္ကပ္ တြင္ ေက်ာက္တည္ျခင္း
ေက်ာက္ကပ္တြင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း ႏွင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ပိတ္စို႔ေစေသာ အျခားေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားဟာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။

၆။ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိနွင့္ အျခားနာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
ဒီေရာဂါေတြဟာ ကိုယ္ခံအား စနစ္ကို က်ဆင္းေစတာမို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို ပိုမိုျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။

၇။ ဆီးပိုက္မ်ား
ဆီးပိုက္မ်ားကို ၾကာရွည္စြာ သံုးစဲြရေသာ သူေတြမွာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းမ်ားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ဳိးမ်ား
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈကို ထိေရာက္စြာကုမယ္ဆိုရင္ ေပ်ာက္ကင္းလြယ္တဲ့ ေရာဂါျဖစ္ေပမယ့္ အမႈမဲ့အမွတ္မဲ့ထားမိတဲ့ခါ ေက်ာက္ကပ္အထိပိုး၀င္ျခင္း အဲဒီက တဆင့္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးသည္အထိ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားနဲ႔ ကေလးသူငယ္မ်ားမွာ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုလစ္လ်ဴရႈမိျခင္း ၊ အျခားေရာဂါမ်ားနွင့္ အမွတ္မွားတတ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တဲြဆိုးက်ဳိးမ်ား ပိုမို ျဖစ္ပြားတာကို ပိုေတြ႕ရပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ လမေစ့ဘဲ ေမြးတတ္ျခင္း၊ ကေလးေပါင္မျပည့္တတ္ျခင္းတို႔ကိုျဖစ္ဖို႔အခြင့္အလမ္းပိုမ်ား လာပါတယ္။

ေရာဂါရွာေဖြ စစ္ေဆးျခင္း
ေရာဂါလကၡာမ်ားကို ေသခ်ာေမးျမန္းျခင္း၊ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္းမ်ားဟာ အေရးၾကီးတဲ့အခန္းက႑က ပါ၀င္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ျခင္း နွင့္ ဆီးပိုးေမြးျခင္း သင့္မွာအထက္ပါေရာဂါလကၡဏာမ်ားရွိျပီး သင့္ဆရာ၀န္က ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈကို သံသယျဖစ္တဲ့အခါ ဆီးထဲမွာပါတဲ့ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥနဲ႔ အျခားေသာ ဘက္တီးရီးယားေတြကို စစ္ေဆးဖို႔ ေျပာမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသံသယျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆီးပိုးေမြးျခင္းကို လုပ္နိုင္ပါတယ္။ ဆီးစစ္ျခင္းအားျဖင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ရဲ့ဘယ္ေနရာမွာ ပိုး၀င္တယ္ဆိုတာကို ခဲြျခားသိနိုင္မွာမဟုတ္လုိ႔ သင့္ေ၀ဒနာ အေသးစိတ္ကို သင့္ဆရာ၀န္ကို ေသခ်ာေျပာျပဖို႔ အေရးၾကီးပါတယ္။

ကုသနည္း
မျပင္းထန္တဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈမ်ားကို ျပင္ပ လူနာအေနနဲ႔ကုသမႈခံယူနိုင္ျပီး ျပင္းထန္တဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္မႈမ်ား၊ ဒါမွမဟုတ္ အျခားေသာ နာတာရွည္ ေရာဂါရွိသူမ်ားနဲ႔ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ားမွာေတာ့ ေဆးရံုတက္ျပီး ကုသမႈကို ခံယူဖို႔လိုေကာင္း လိုမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တဲ့အတြက္ သင့္ဆရာ၀န္က Amoxicillin, Nitrofurantoin Ciprofloxacin Levofloxacin Sulfamethoxazole-trimethoprim စတဲ့ေဆးေတြနဲ႔ ဘက္တီးရီးယားအမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္ျပီး ကုသေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ဟာ ေဆးေသာက္ျပီး ရက္အနည္းငယ္အတြင္း ေပ်ာက္ကင္းနို္င္ေပမယ့္ သင့္အေနနဲ႔ ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားတဲ့ရက္ျပည့္တဲ့အထိ ပိုးသတ္ေဆးကို ေသာက္သံုးသင့္တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ သင့္ကိုယ္တြင္းက ဘက္တီးရီယားပိုးကို အျပီးတိုင္ရွင္းလင္းျပီး ျဖစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးက်င္ ဆီးေအာင့္ျခင္းအတြက္ အခ်ဳိ႕ေသာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ားက သင့္ကိုကူညီမွာျဖစ္ေပမယ့္ သင့္မွာရွိတဲ့အျခားေရာဂါေတြကို သင့္ဆရာ၀န္ကို ဖြင့္ေျပာတိုင္ပင္ဖို႔လည္း မေမ့သင့္ပါဘူးေလ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းအတြက္ ေသာက္သံုးတဲ့အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး အခ်ဳိ႕ရဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကေတာ့ ဆီးအေရာင္ ေျပာင္းတတ္ျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ သင္ဟာ ေသြးသားျပီးဆံုးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္ေယာက္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ့က်န္းမာေရးအေျခအေန နဲ႔ေဆးရဲ့ဆိုးက်ဳိးေတြကို ခ်င့္ခ်ိန္ျပီး အမ်ဳိးသမီးေဟာ္မုန္းျဖစ္တဲ့ အီစထရိုဂ်င္ကို ေပးျခင္းအားျဖင့္ သင့္ရဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မႈအၾကိမ္ေရကို ေလ်ာ့က်ေေစမွာျဖစ္ပါတယ္။

ထပ္ခါထပ္ခါ
အကယ္လို႔ သင့္မွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တဲ့ေ၀ဒနာကို ထပ္ခါထပ္ခါ ခံစားေနရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင့္ရဲ့ဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးကို ရက္အနည္းငယ္ပိုေသာက္ခိုင္းျခင္း ဒါမွမဟုတ္ သင္ခံစားေနရတ့ဲေ၀ဒနာ လကၡဏာေပၚမူတည္ျပီး ပိုးသတ္ေဆး ရက္တိုမ်ားကို ခ်ိန္ဆေသာက္ခိုင္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးပိုးစစ္တဲ့ တစ္ခါသံုး stick ေလးေတြကို အခုအခါ အလြယ္တကူရနိုင္ျပီး အဲဒါေတြကတဆင့္ အေတာ္ကို တိက်တဲ့အေျဖရနိုင္တာမို႔ သင့္မွာေရာဂါလကၡဏာ ခံစားရျပီဆိုရင္ အလြယ္တကူ စစ္နိုင္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုပိုးသတ္ေဆးကို သံုးစဲြသည္ျဖစ္ေစ သင့္ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သံုးစဲြတာ ဟာ သင့္အတြက္ သင့္ေတာ္ စိတ္ခ်ရဆံုးပဲျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

အိမ္တြင္းေဆး
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေနတဲ့အခါ သင့္အေနနဲ႔ေဆးထိုးေဆးေသာက္တာေတြ အျပင္အိမ္တြင္းကုသနည္းအေနနဲ႔ ေ၀ဒနာ သက္သာေအာင္ လုပ္နိုင္တာေတြကေတာ့

၁။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ျခင္းဟာ ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို ဖယ္ရွားေပးျခင္းအားျဖင့္ သင့္ရဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္းကုိ သန္႔စင္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။

၂။ ေကာ္ဖီနွင့္ အခ်ဥ္ဓါတ္ ေကာ္ဖီ၊ အရက္ေသစာ၊ ကိုကာကိုလာ အစရွိတဲ့ အခ်ဳိရည္မ်ား၊ အခ်ဥ္ဓါတ္ပါတဲ့အခ်ဳိရည္မ်ားမၾကာခဏ ဆီးသြားေစတာမို႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီအရာေတြ အလြန္အမင္း ေသာက္သံုးျခင္းမွ ေရွာင္က်ဥ္သင့္ပါတယ္။

၃။ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးျခင္း ဆီးစပ္ေနရာမွာ ေရေႏြးအိတ္ကပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ဆီးအိမ္ေအာင့္ျခင္း၊ ေနမထိထိုင္မသာျဖစ္ျခင္းတို႔ကို ေလ်ာ့က်ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။

ကာကြယ္ျခင္းဟာ ကုသျခင္းထက္ထိေရာက္ပါတယ္။
ေသာက္ေဆးထိုးေဆးအျပင္ လူေန မႈစတိုင္ေျပာင္းလဲေပးျခင္းဟာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္မႈကို အထိုက္အေလွ်ာက္ ကာကြယ္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေလးေတြကေတာ့

၁။ အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ေပးပါ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္က အညစ္အေၾကးမွန္သမွ်ကို စြန္႔ပစ္ရာ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ျခင္း အထူးသျဖင့္ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျခင္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို သန္႔စင္ေစျပီး ပိုး၀င္ျခင္းကို ကာကြယ္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေသာ လတ္ဆတ္တဲ့ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္မ်ားကိုလည္း သင့္မွာ အျခားက်န္းမာေရးျပသနာမရွိဘူးဆိုရင္ ေသာက္သံုးနိုင္ပါတယ္။

၂။ ေရအိမ္တက္တဲ့အခါ က်င္ၾကီးက်င္ငယ္သြားျပီးလို႔ သန္႔စင္တဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္အေရွ႕ပိုင္းမွ အေနာက္ဘက္ဆီသို႔ သန္႔စင္ျခင္းဟာ စအိုမွ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ဆီးလမ္းေၾကာင္းဘက္သို႔ေရာက္လာနိုင္မႈကို ေလ်ာ့က်ေစတာမို႔ ေကာင္းတဲ့အက်င့္ေလး တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။

၃။ ေရအိမ္အျမန္သြားေပးပါ။
သင့္အေဖာ္နဲ႔ ကိစၥျပီးဆံုးတဲ့အခါ အလွ်င္အျမန္ဆီးသြားေပးျခင္းဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို အတန္အသင့္ ေလ်ာ့က်ေစပါမယ္။ ေရတစ္ခြက္ ေသာက္ျခင္းဟာလည္း ဘက္တီးရီးယားေတြကို အတန္အသင့္ရွင္းလင္းေပး တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

၄။ အမ်ဳိးသမီးသံုးပစၥည္းအခ်ဳိ႕
အခ်ဳိ႕ေသာ အမ်ဳိးသမီးသံုး အေမြးအၾကိဳင္မ်ားနဲ႔ အမ်ဳိးသမီးသံုးပစၥည္းအခ်ဳိ႕ဟာ ဆီးျပႊန္ကို လႈံ႕ေဆာ္ေပးတာေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းကို ပိုျဖစ္ေစပါတယ္။

ဒီေဆာင္းပါးေလးဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းကို တေစ့တေစာင္း သိနိုင္ဖို႔ ရည္ရြယ္တာမို႔ စာဖတ္သူအေနနဲ႔ သတိထားသင့့္တဲ့အခ်က္ေတြကို သိရွိနိုင္မွာျဖစ္ျပီး သင့္ဆရာ၀န္ဆီကိုသြားတ့ဲအခါမွာလည္း သင့္အတြက္ ေမးစရာေမးခြန္းအခ်ဳိ႕ အဆင္သင့္ရွိေနျပီလို႔ ယူဆပါတယ္။ ေဆးပညာရဲ့ လွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္အတိုင္း ဘယ္စာအုပ္ဘယ္ ၀က္ဘ္ဆိုက္တ္ ကမွ သင့္ဆရာ၀န္နဲ႕ အစားထိုးနိုင္မွာမဟုတ္တာမို႔ သင့္ရဲ့မိသားစုဆရာ၀န္ ကို ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းဖြင့္ေျပာတိုင္ပင္ဖို႔ တိုက္တြန္းခ်င္ပါတယ္။

မူရင္း
1. Mayoclinicstaff. http://www.mayoclinic.com/health/urinary-tract-infection/DS00286. Mayoclinic; 2008; Available from: http://www.mayoclinic.com/health/urinary-tract-infection/DS00286.
2. ; Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Urinary_tract_infection.

မြန္းသက္ပန္ (ေဆး ၁)
ေလာကအလွ အြန္လိုင္းမဂၢဇင္း
၂၀၁၀ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၇ ရက္

Tuesday, December 8, 2009

just a few samples

(မေရးေတာ့ဘူး ေနတာပါဘဲ။ zambizi က မင္းတို႔ ေကာင္ေတြ နိုင္ငံတကာအဆင့္မီ ဘာေတြလုပ္ဘူးလဲ ေမးတာနဲ႔။ လုပ္ဘူးတာထဲက ထဲထဲ၀င္၀င္ သိတာေလး ေရးျပတာပါ။)

(၁)

ေျပာရရင္ေတာ့ ဗမာျပည္မွာ trauma unit မရွိတာဘာေၾကာင့္လဲဆိုတဲ့ သမိုင္းေၾကာင္းေလး ေျပာရမွာဘဲ။

တခ်ိန္က ေဆးရံုၾကီးမွာ တာ၀န္ခံဆရာ၀န္ၾကီးေတြ ေတာ္ေတာ္ေလး ညီညြတ္ျပီး လုပ္ခ်င္ကိုင္ခ်င္စိတ္ရွိတဲ့ အခ်ိန္တခ်ိန္မွာ trauma multidisciplinary team ဆိုျပီး ဖြဲ ့ ဘူးတယ္ေလ။ အေထြေထြ ခြဲစိတ္၊ ရင္ေခါင္းခြဲစိတ္ နဲ႔ အရိုးကုတို႔ ပါျပီး ေမ့ေဆးဆရာ၀န္ၾကီးက ဦးေဆာင္ပါ။ သူတို႔စုထိုင္တာက ေဆးရံုၾကီး အေရးေပၚေဘးနားက အခန္းေလးမွာ။

အဲ တေန႔က်ေတာ့ လူၾကီးသားတေယာက္ ကားတိုက္ပါေရာ။ ဒီတင္ ခုနအဖြဲ႔ အသစ္စက္စက္က ၀ိုင္းၾကည့္ၾကေရာ အဲနဲ႔ အားမရလို႔ အေရးေပၚက medicine team က တေယာက္ပါ လာၾကည့္ေသး ပြဲေတာ္ၾကီးေပါ့။ လူနာက တေယာက္။ ၀ိုင္းၾကည့္တဲ့ ဆရာ၀န္ၾကီးက ၅ေယာက္မက။ (အမွန္ကေတာ့ လူၾကီးသားမွန္းသိလုိ႔ ဟုတ္ဘူး။ အဖြဲ႔ ေလးက အသစ္ဆိုေတာ့ အသစ္ဆို စမ္းခ်င္တဲ့ လူ ့သဘာ၀ကိုး) အဲတင္ ခုန လူၾကီးက သူ႔သား ေဆးရံုၾကီးေရာက္ေနတယ္ဆိုလို႔ ဖုန္းဆက္ေရာ။ 5 and 6 ကို။ ဟိုက မသိဘူးျဖစ္ေနေရာ။ ဘယ္သိမလဲ ငနဲသားက အဲအခ်ိန္မွာ ဆရာ၀န္ၾကီးေတြ ၾကားထဲမွာ နားရြက္ေတာင္မခတ္နိုင္ဘူး ေအာက္ထပ္မွာေလ။

အဲတင္ လူၾကီးေဒါေဖါင္းေရာ ။ ငါ့ကဲ့သို႔ေသာ ဆင္ထက္ၾကီးတဲ့ ဟာၾကီးရဲ႕သားကို ေဆးရံုၾကီးက ပစ္ထားတယ္ေပါ့။ ဒီတင္ တိုင္ေရာ။ တိုင္ေတာ့ လူၾကီးက တိုင္တာကလား DEPE ၀င္ေစ စစ္ေရာ။ စစ္ေတာ့ ငနဲသားရထားတဲ့ treatment က အဲအခ်ိန္ ဗမာျပည္ ဘယ္သူမွ မၾကားဘူးေသးတဲ့ ဂရုစိုက္မွဳမ်ိဳးေလး။ အျပစ္မရွိပါခင္ဗ်ားေပါ့။ ရဘူးတဲ့။ လူၾကီးကတိုင္တာမို႔ အျပစ္မရွိလို႔ မရဘူးတဲ့ ရေအာင္အျပစ္ရွာတဲ့ ဒါနဲ႔ ျပန္စစ္ေရာ အဲတင္ မဆိုင္ဘဲ ၀င္ၾကည့္မိတဲ့ medicine team က MSc student က ရင္ဘတ္ကို နၾကပ္နဲ႔ မေထာက္ဘူးဆိုတာ စစ္ေဆးေပၚေပါက္ေရာ ဟုတ္ပဟ အျပစ္ေတာ့ေတြ႔ျပီေပါ့။ ကဲ အျပစ္ေပးေစ။ အဲ မရဘူးတဲ့ခညာ အဲဆရာေလးက ၀န္ၾကီးသားတဲ့ ဘယ္ရမလဲ ဒါဆို သူ႔အျပစ္ေပးမရ သူ႔ဆရာ တာ၀န္ခံ သမားေတာ္ၾကီးကိုခ်။ အဲ မရဘူးတဲ့ခညာ။ သူက သမၼတ သမက္တဲ့။

ကဲ ဒါျဖင့္ ၾကားထဲက အဲေန႔မွာ တာ၀န္ေတာင္မက်တဲ့ 1st assistant assistant lecturer ကို အျပစ္ေပးေစ။ အဲနဲ႔ဘဲ အဲလူေခၚ အျပစ္ေပးမယ္ေပါ့။ increment ႏွစ္တိုးလစာ ၃ႏွစ္ျဖတ္ေစ။ အဲ မရဘူးတဲ့ခညာ။ အဲဆရာက လုပ္သက္ၾကီး ဆရာ၀န္ဆိုေတာ့ increment က ဘားဆံုးေနျပီ။ အဲနဲ႔ အို အျပစ္မရရေအာင္ေပးဆိုေတာ့ နိုင္ငံျခားကို ပညာေတာ္သင္သြားခြင့္ ပိတ္ေစ။ အဲ မရဘူးတဲ့ခညာ အဲဆရာက ခုလို assistant lecturer မွာတစ္ေနတာ ယူေကကို MRCP လႊတ္ရာမွာ စာေမးပြဲ က်က်ေနလို႔(၆ခါထက္ပိုေျဖမရပါ)။ ျပန္လာတာ ၁၀ႏွစ္ကေတာ့ဘူးတဲ့။ အဲနဲ႔ ကဲ တတ္နိုင္ပါဘူး ဆိုျပီး ကိုယ့္ဆရာၾကီး ျပန္ေခၚေရာ။

ကဲ ဆရာသမား ခင္ဗ်ားကိုု အျပစ္ကေတာ့ ေပးကိုေပးရမယ္။ ဘယ္လိ္ု အျပစ္လိုခ်င္လဲ ေျပာပါ ဆိုေတာ့။ ဆရာက ကၽြန္ေတာ္ပင္စင္လဲနီးပါျပီ အျပစ္နဲ႔ နယ္ေျပာင္းဆိုျပီး ကၽြန္ေတာ့ ေမြးရပ္ေျမဘဲ ျပန္ပို ့ၾကပါဗ်ာဆိုျပီး လုပ္ရေရာ။ အဲနဲ႔ဘဲ ဆရာၾကီးေတြလဲ ဆယ္တက်ပ္က်ျပီး အဲ trauma team ၾကီးလဲ ပ်က္ကေရာ ေဟာေဟာ။

(၂)

အဲနဲ႔ ၁၉၈၀ေလာက္က သတင္းစာေတြထဲ ေခါင္းစည္းစာလံုးမဲၾကီးေတြနဲ႔ လာပါျပီ ဗမာဆရာ၀န္ၾကီးမ်ား ေအာင္ျမင္မွဳ။ ေျချပတ္ လက္ျပတ္မ်ားကို ေအာင္ျမင္စြာဆက္ေပး။ ေလဒအိုၾကီးကေတာင္ ေအာ္လိုက္ေသး။ အဲနဲ႔ အဲနဲ႔ အဲနဲ႔ ဘယ္နွယ့္ ေနာက္ထပ္ ဘာသံမွမၾကားရေတာ့ပါလား။ ဟုတ္ကဲ့ မၾကားဆို အျဖစ္က မႏွစ္ကနဲ႔ မတူပါခညာ။ ဆရာၾကီးေတြ ခမ်ာ လုပ္ခ်င္တာဘဲသိေတာ့ microsurgery အတြက္ လိုတဲ့ ကရိယာေလးေတြ အိပ္စိုက္၀ယ္ျပီး စလုပ္တာပါဘဲ။ ဒါေပမဲ့ ၾကာေတာ့လဲ စိုက္ရပါမ်ားေတာ့ အိမ္က မိန္းမက ေျခေဆာင့္ေရာ။

"ဒီမွာ ကိုဟ၀ွာ ရွင့္ဟာၾကီးက အခ်ိန္မရွိလဲေခၚ က်ဳပ္အခ်ိန္လဲ ရွင္ထထေျပးရ က်ဳပ္လဲ တန္းလန္းျဖစ္ ခုတခါ အိပ္စိုက္ျပီး ဟိုဒင္းဒီဒင္း၀ယ္ရဆို က်ဳပ္မေအ့အိမ္ျပန္ေတာ့မယ္" ျဖစ္ေရာ

အဲနဲ႔ ကဲေလ လုပ္လဲ လုပ္ခ်င္ဆိုေတာ့ လူနာလာေတာ့ ညွိေရာ။

"ဒီမွာ ကိုဟ၀ွာ ခင္ဗ်ား အေခ်ာင္းၾကီး (လက္ေခ်ာင္းေျပာတာေနာ္)ကို ျပန္ဆက္ေပးမယ္ ဒါေပမဲ ့ 6/0 prelene ေလးေတာ့ ၀ယ္ေပး" ဆိုျပီး ညွိေရာ

အဲတင္ ကိုေရႊလူနာက တိုင္ပါေလေရာ "ဆရာ၀န္က က်ဳပ္ကို ပိုက္ဆံေတာင္းပါတယ္။ မရ က်ဳပ္ဟာၾကီး ျဖတ္မယ္ျခိမ္းေခ်ာက္ပါတယ္" နဲ႔

ဆရာၾကီးခမ်ာ ဟိုေျဖရွင္းရ ဒီေျဖရွင္းရနဲ႔။ အိမ္က မိန္းမ အဲေတာ့ ဘီဒိုအာဏာေရာ ေၾကာင္အိမ္အာဏာပါ သံုးေရာ

"ရွင့္ဟာၾကီးေတြ ဆက္မလား က်ဳပ္ျဖတ္မလား" ဆိုေတာ့ အဲနဲ႔ အဲနဲ႔။

(၃)

မထူးေတာ့ဘူးေနာ္ ေဖၚလက္စနဲ႔ ဆက္ေဖၚေတာ့မယ္။

၁၉၈၅ ေလာက္မွာ ဗမာျပည္ကို အေမရိကက board certified thoracic surgeon တေယာက္ ျပန္ေရာက္လာတယ္။ အေမရိကနဲ႔ ယူရုတ္မွာေတာင္ ရွားပါလွတဲ့ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္တေယာက္ပါ။ သူခမ်ာ အားကိုးမာန္တက္နဲ႔ unit ၾကီး စေထာင္ေရာ။

အဲမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ မလုပ္နိုင္ေသးတဲ့ decortication surgery အပါအ၀င္ အစာမ်ိဳျပြန္ကင္ဆာ၊ အဆုတ္ကင္ဆာ မ်ိဳးစံု ကုေပးနိုင္ခဲ့တယ္။

ကုရံုကုလားဆိုေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ကုသမွွ်ကို card index system နဲ႔ မွတ္တမ္းေတြ ထားခဲ့တယ္။ ဌာနမွာလဲ FRCS ၂ေယာက္၊ M Med Sc တေယာက္ ေသြးသစ္အေနနဲ႔ ေမြးခဲ့တယ္။

အဲလို ဌာနၾကီး တိုးတက္ေနတုန္းမွာ။ တေန႔ေသာအခါမွာေပါ့ဗ်ာ။

အလုပ္လုပ္ေကာင္းေနတုန္း ဖုန္းထိုင္း အုန္းခြမ္းဆိုတဲ့ အသံေတြၾကားလိုက္ရလို ့ ထြက္ၾကည့္ေတာ့ ဘာမွမဟုတ္ပါဘူးတဲ့။
Nissan ၃တန္ကား ၂စီးေဆးရံုၾကီးထဲ ေမာင္း၀င္လာျပီး ေဗ်ာက္ေဖါက္တာပါတဲ့။

အဲနဲ႔ အဲဆရာေတြ ေဗ်ာက္ေဖါက္ျပီး ျပန္အထြက္မွာ ေဘးနားရပ္ကြက္က အပိုင္ေကာင္စီ ၂ေယာက္က ေဗ်ာက္ဆရာေတြကို ဘာကူညီရမလဲလို႔ ေျပးေမးၾကဆိုကိုး။

အဲမွာ တိုက္ပံုးကိုယ္စီနဲ႔ ေကာင္စီဆရာေတြကို ေဗ်ာက္ဆရာေတြက က်ည္စားလိုက္တာ တေယာက္ကေတာ့ ပြဲခ်င္းျပီးသကိုး။
ေနာက္တေယာက္ကိုေတာ့ လည္ပင္းကို မနာမက်င္ေလးနင္းျပီး အခၽြန္ေလး ၁၁လက္မနဲ႔ ေထာက္ျပီး ေမးသတဲ့

"ေဟ့ေကာင္ မင္းဆရာ၀န္မဟုတ္လား ေသေပေတာ့" တဲ့

အဲတင္ ခုန ဆရာေလးက "ဟုတ္ပါဘူးခညာ။ အေနာ္ေကာင္စီပါ" ဆိုေတာ့

"ေၾသာ္ ေဆာရီးပါကြာ" တဲ့

"ငါက ဆရာ၀န္မွတ္လို ့ 7.62 နဲ ့ က်ည္စားလိုက္တာပါ" တဲ့။

အဲနဲ႔ ကားေပၚမတင္ သူတို႔ က်ည္စားလိုက္တဲ့ ရင္ဘတ္ေပါက္ေနတာၾကီးနဲ ့ ေဆးရံုၾကီးေရွ ့ကန္ခ်ထားခဲ့ကိုး။
အဲနဲ႔ ရင္ဘတ္ေပါက္ဆိုေတာ့ ခုန ဆရာၾကီးနဲ႔ သူ ့လက္ေထာက္ M Med Sc က ဆင္းလာေရာ။

မ်က္ေစ့ထဲ ျမင္ၾကည့္ေနာ္

လူနာၾကီးက ခုတင္ေပၚမွာ
သူ႔ေဘးမွာ ဆရာၾကီး ျပတင္းေပါက္ မ်က္နွာမူလို႔
ျပတင္းေပါက္ေက်ာေပးလ်က္က သူ႔လက္ေထာက္
လူနာ ေခါင္းရင္းစားပြဲေပၚမွာ ထိုင္ေနတာက ခု professor လုပ္ေနတဲ့ မင္းသား၀င္းဦးနဲ႔ မ်က္နွာနဲ႔ အရပ္အေမာင္းကလြဲ အကုန္တူတဲ့ ဆရာတေယာက္
အဲနဲ႔ ၾကည့္ေနတန္းရွိေသး
ေဘးနားက ျပတင္းေပါက္ေပၚကို အစိမ္းေရာင္ ပုတ္သင္ညိဳေလးတေကာင္ တက္လာေရာ။
တက္လာျပီးတဲ ့ေနာက္ ျပတင္းေဘာင္ေပၚ က်ိဳက္ထီးရိုးက ၀ါးေသနတ္ တင္ျပီး ေဒါက္ၾကီးပါေထာက္ျပီး ေအာ္ပါေလေရာ

"ေဟ့ေကာင္ေတြေမွာက္" တဲ့

အဲနဲ႔ ဆရာၾကီးနဲ႔ သူ့လက္ေထာက္ခမ်ာ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ေလးေမွာက္လို႔။ (သူ႔လက္ေထာက္က ခုန က်ိဳက္ထီးရိုးၾကီး အ၀နဲ႔ ဖင္တည့္တည့္ေပးလို႔)
ဆရာ၀င္းဦးက စားပြဲခံုေအာက္မွာ ပက္လက္။
အဲဆရာေလးက ျပတင္းေပၚကေနေအာ္ပါေလေရာ

"ဒီမွာဆရာ၀န္ေတြဗ် အမ်ားၾကီးဘဲ" တဲ့

"အေနာ္ ကုတ္လိုက္ေတာ့မယ္ေနာ္" တဲ့

အဲတင္ေအာက္ကေန တသံက "ေအးကြ ခ်သာခ်တဲ့"။ ေနာက္တသံက "ေဟ့ေကာင္ေသာက္ရမ္းမလုပ္နဲ႔တဲ့"

ေတာ္ေတာ္ေလးၾကာေတာ့ အေပၚက ခ်ိန္ထားရတဲ့လူလဲ ျငီးေငြ႔လာ။
ဆရာၾကီးက ေလးဘက္ေလးကုန္းျပီး အဲအခန္းထဲက လစ္လာရေရာ
ရံုးခန္းထဲလဲ ျပန္ေရာက္ေရာ ဆရာၾကီးလဲ ထြက္စာေလး ကမန္းကတန္းေကာက္ေရးျပီး ျပန္လစ္သြားေရာ
အဲနဲ႔ အဲနဲ႔

Friday, October 9, 2009

ေဆးရံုလွလွ ေကာင္းေကာင္းမွာ လာတက္ၾကမလား

အိမ္အ၀င္မွာ “ၾကိဳဆိုပါ၏” စာတမ္းေလးခ်ိတ္ထားတာ မဂၤလာရွိလွပါတယ္။ ေဆးရံုလို၊ လူအိုရံုလို၊ ေနရာမွာ (၀ဲလ္-ကမ္း) ဆိုတာ ေရးထားရင္ေတာ့ တမ်ိဳးၾကီး မဟုတ္ပါလား။

ႏိုင္ငံၾကီးမ်ားက ျမိဳ႕ၾကီးမ်ားရဲ႕ ပုဂၢလိကေဆးရံုၾကီးေတြမွာ ေရာဂါရွာေဖြတာ နဲ႔ ေဆးကုသတာေတြမွာ ျမန္လဲျမန္၊ စိတ္လဲ ခ်ရတဲ့ ေခတ္ေရွ႕ေျပး ကရိယာတန္းဆာပလာ မွန္သမွ် တပ္ဆင္ထားၾကပါျပီ။ နည္းပညာအရသာမက လူနာေတြ သက္ေတာင့္ သက္သာ ကိုယ့္အိမ္မွာကိုယ္ ရွိေနသလို ခံစားေစရျပီး၊ ေရာဂါေပ်ာက္လည္း ျမန္ဆန္ေအာင္ စီမံလာထား ေနၾကပါျပီ။

ခြဲစိတ္ကုသျပီးတဲ့ လူနာတေယာက္ရဲ႕ အေရးၾကီးလကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့ ေသြးဖိအား၊ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း၊ အသက္ရွဴႏွဳန္း ေတြကို ဆရာ၀န္က Wireless telemetry ေခၚတဲ့ အေ၀းကေန ထိန္းၾကည္ႏိုင္တဲ့ စနစ္နဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ ႏိုင္ပါတယ္။ အထူးကု ဆရာ၀န္တဦးအဖို႔ အထူးခန္း ICU ထဲကလူနာရဲ႕ အေျခအေနကို ဖုန္းခဏခဏ ဆက္ေမးေနစရာ မလိုပါ။ အဲဒီ Telemetry ဆိုတာဟာ ေခတ္ေရွ႕ေျပးနည္းပညာ တိုးတက္မႈေတြထဲက တခုဘဲ ရွိပါေသးတယ္။

ေဆးရံုေတြက လူနာ သက္ေတာင့္သက္သာရွိျပီး အစစအဆင္ေျပေစေအာင္ အဆက္မျပတ္ ေဆာင္ရြက္ လာၾကပါတယ္။ ေဆးရံုးၾကီးေတြမွာ စာရြက္ မသံုးေတာ့သလို၊ လူနာေတြကလည္း စာရြက္စာတမ္း၊ ဖလင္ျပား၊ ရီပို႔တ္ေတြ သယ္လာဘို႔ မလိုေတာ့ပါ။ သူ႔ (အိုင္ဒီ)နံပါတ္သာ မွတ္ထားရင္ ရျပီ။ ေဆးရံုက အင္တာနက္မွာ အားလံုးကို သိုမွီး သိမ္းဆီးထားပါတယ္။ ေနာက္ျပီး ဆရာ၀န္ကညႊန္းတဲ့ ေဆး၀ါးကိုလဲ (ဖါမဆီ-နက္တ္၀ပ္ခ္)ကို တခါတည္း ပို႔လိုက္တာမို႔ ေဆးဆိုင္ကို သြားေနစရာ မလိုယံုမက ေဆးဆိုင္ကေန အိမ္တိုင္ယာေရာက္ လာပို႔ပါမယ္။

ဓါတ္မွန္ကုိလည္း ကြန္ျပဴတာမ်က္ႏွာျပင္မွာ အခ်ိန္မေရြး ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးရံုထဲ တေနရာက တေနရာ သယ္ရ-သြားရခ်ိန္ နည္းေစေအာင္ ေလစုပ္အား-ေလဟာနယ္စနစ္ Pneumatic chutes ကို အသံုးျပဳထားလို႔ လူနာရဲ႕ ေသြးနမူနာ စတာေတြကို လူနာေစာင့္က ဓါတ္ခြဲခန္းတို႔ ေသြးဘဏ္တို႔ကို သြားပို႔ေပးစရာ မလိုေတာ့ပါ။

ဆရာ၀န္နဲ႔ေတြ႔ဘို႔ ရက္ခ်ိန္းကိုလည္း (အြန္လိုင္း)ကေန လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳ ခြင့္ရက္ကအစ ကြန္ျပဴတာ (အြန္လိုင္း)မွာ ရွိေနတယ္။

ေရာဂါရွာတာ၊ ကူသမႈေပးတာေတြမွာလည္း တိုးသည္ထက္ တိုးတက္လာပါတယ္။ Digital x-rays, 64 slice CT-scan, MRI, PET-Scan နဲ႔ ၄၀၀၀ ေသာ ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္နည္းေတြကို ပိုမိုတိက်တဲ့ အေျဖရေစကာမို႔ ထိေရာက္ ျမန္ဆန္ လွပါတယ္။ လူ႔အမွားဆိုတာလဲ နည္းေစပါေတာ့တယ္။ Cutting-edge technologies နည္းပညာေတြ ရယူ သံုးစြဲထား ႏိုင္လို႔ပါ။

ဗိုက္ဖြင့္-ရင္ဖြင့္ ခြဲစိတ္နည္းေနရာမွာ ဒါးရာ အနည္းဆံုးနဲ႔ အတြင္းထဲ ထည့္ကရိယာေတြ သံုးလာပါတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္မ်ားဟာလည္း လူနာတင္ထားတဲ့ ကုတင္ေဘးမွာ မဟုတ္ဘဲ၊ ခိုင္းသလိုလုပ္ေပးမဲ့ (ရိုးေဘာ့) စက္ရုပ္ေတြကို အမိန္႔ေပးတဲ့ ကြန္ျပဴတာအနားမွာ ထိုင္ရပါတယ္။ လူ႔အမွားနည္း၊ လူ႔အသား ထိခိုက္မႈလည္းနည္း၊ ပိုးအ၀င္လည္း နည္းေစပါတယ္။ အေပ်ာက္လည္း ျမန္ဆန္၊ လူနာ႔အဖို႔ အနာလည္းသက္သာ၊ ေသြးထြက္နည္းျပီး၊ အိမ္ျမန္ျမန္ ျပန္ႏိုင္ေစပါတယ္။ ေကာင္းမွေကာင္း ဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။

ေလျပြန္ထဲကရိယာထည့္ၾကည့္ စစ္ေဆးတဲ့ Endoscopy and Bronchoscopy အတြက္ လူနာကို ေဆးရံုတင္ဘို႔ မလိုေတာ့ပါ။ အရင္က တပါတ္စာအလုပ္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့ သည္းေျခအိပ္ထုတ္တာ၊ အူအတက္ထုတ္တာ၊ ေသြးလႊတ္ေၾကာ စစ္ေဆးတာ၊ ေသြးလႊတ္ေၾကာ က်ဥ္းတာကို ကုတာေတြဟာ တေန႔ထည္းျပီး ကိစၥေတြသာ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။

ေဆးရံုအတြင္းဒီဇိုင္းကိုလည္း (ဖိုက္စတား) ေဟာ္တယ္ေတြလို Aesthetic Interiors နည္းေတြနဲ႔ ျပဳျပင္ တည္ေဆာက္ ထားလို႔ လူနာအဖို႔ ကိုယ့္အိမ္မွာ ေနေနရသလို ခံစားေစေအာင္ လုပ္ေပးတားပါတယ္။ အျမင္၊ အထိအေတြ႔၊ အနံ႔၊ နဲ႔ စိတ္ခံစားမႈ ေလးမ်ိဳးကို အဲလိုေနေအာင္ လုပ္ထားတာပါတဲ့။

လီယိုနာဒို-ဒါဗင္ခ်ိ၊ အိုက္ဆက္-ႏူတန္ တို႔ေခတ္က စခဲ့တဲ့ (ကာလာ သီအိုရီ) ေတြ အေျခခံျပီး၊ အေရာင္ေတြရဲ႕ လူ႔စိတ္အေပၚလႊမ္းမိုးမႈ သေဘာတရားကို အသံုးျပဳတာလို႔ ဆိုပါတယ္။ ေဆးရံုဆိုရင္ ထံုးစံရိုးရာ အျဖဴေရာင္အစား အေရာင္ႏုကေလးေတြ သုတ္ျခယ္လာပါတယ္။ ကေလးလူနာေဆာင္၊ သားဖြါးမီးယပ္ေဆာင္ေတြဆိုရင္ အေရာင္ကို ပိုဂရုစိုက္ရပါတယ္။ Loud colors ဆိုတဲ့ အေရာင္စိုစို၊ အရုပ္ထင္းထင္း ပန္းခ်ီရုပ္ေတြ ေရးဆြဲထားပါတယ္။

အျပင္လွမ္းၾကည့္လိုက္ရင္လဲ စိမ္းစိုေနမယ္။ ကေလးေတြ ကစားဘို႔ ေနရာ-ပစၥည္းေတြလဲ ထားတယ္။ ေဆးရံုအဆင္း (ဆူဗီနာ)လက္ေဆာင္၀ယ္သြားဘို႔ ေစ်းဆိုင္ကႏၷားမ်ားလည္း ထားေပးပါတယ္။

ကိုင္း ေရာဂါျဖစ္ခ်င္စရာ ေဆးရံုတက္ခ်င္စရာ ဘယ့္ေလာက္ ေကာင္းပါသလဲ။ မစည္ကားအပ္ေသာ အရပ္ေတြထဲမယ္ ေဆးရံုဆိုတာလဲ ပါမယ္။ အခုလို ေဆးရံုမ်ိဳးေတြမွာ လူသိပ္စည္မယ္ေတာ့ မထင္ပါ။ ေစ်းၾကီးလွလြန္းလို႔။

ဒီလို ေဆးရံုၾကီးမ်ိဳးတခု ကုန္က်စရိတ္ဟာ RHC ေခၚတဲ့ ေက်းလက္က်န္းမာေရးဌာန ၁၀၀ မကကို တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီလိုဌာနမ်ိဳးမွာေတာ့ လူစည္ေစခ်င္ပါတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ

Saturday, April 4, 2009

Free Myanmar Health Forum

Public health in myanmar blog မွာ contributor တစ္ေယာက္အေနနဲ႕ ပါ၀င္ေရးသားခြင့္ရတဲ့အတြက္ ဂုဏ္ယူ၀မ္းေျမာက္မိပါတယ္။ ဒီ blog ရဲ႕ cbox မွာ ျပည္သူျပည္သားေတြအေနနဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေမးခ်င္သိခ်င္တာေလးေတြကို ေမးထားၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ က်န္းမာေရးပညာေပးတယ္ဆိုတာ ဆရာ၀န္ စာေရးဆရာေတြက ေရးတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကို ဖတ္ရွဳရတာ ဗဟုသုတ တိုးပြားရသလို ကိုယ္တုိင္ကိုယ္က် ကိုယ္သိခ်င္တာေလးေတြကို သိတဲ့တတ္တဲ့ လူေတြဆီမွာ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးရတာလည္း ေကာင္းလွပါတယ္။ ျမန္မာ free health forum ေပါ့ဗ်ာ။ ျမန္မာျပည္မွာ သာမန္အရပ္သားေတြ ပြင္းပြင္းလင္းလင္းေမးခြင့္ စံုစမ္းခြင့္ ရိွတဲ့ health forum ေလးေတြရိွရင္ ျပည္သူေတြအေနနဲ႕ health awareness ပိုမိုရိွလာမယ္ထင္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ရိွခဲ့ရင္လည္း အားေပးမယ့္ ပရိသတ္ကေတာ့ မနည္းလွပါဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြ အမ်ားစု ဟာ ေဆးခန္းမွာဆိုရင္ လူနာေတြကို ထိေရာက္ျပီး အျပန္အလွန္သဘာပါတဲ့ health education ေတြကို ေပးဖို႕ ေဟာေျပာဖို႕ ၀န္ေလးတတ္ၾကပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာ ေမးခြင့္ရိွတဲ့ forum ေတြသာ ရိွလာရင္ သိလိုေမးလိုတဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ knowledge window ေလးတစ္ခုရလာတာေပါ့ဗ်ာ။ နည္းပညာနဲ႕ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္တဲ့ သူေတြမ်ား ဒီ blog ကို ဖတ္မိျပီး ျပည္သူေတြအတြက္ forum ေလးတစ္ခု ေထာင္ေပးႏိုင္ရင္ေတာ့ ၀မ္းသာစရာ အတိေပါ့ဗ်ာ။

Thursday, December 25, 2008

Genetic Diseases (2)

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါ မ်ား (၂)

Chromosomal Abnormality

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ယခင္ပို႔စ္မွာ Single Genes disorderကို တင္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္၍ ယခုပို႔စ္တြင္ ၎၏ အဆက္ျဖစ္ေသာ Chromosomal Abnormalityကို တင္ျပသြားမည္ ျဖစ္သည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းသည္ Gene တစ္ခုစီ၌ ျပႆနာ တစ္စံုတစ္ရာ မရွိဘဲ Geneမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုခု၏ အေရအတြက္ (သို႔) ဖြဲ႔စည္းပံု၌ ခၽြတ္ယြင္းမႈ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ လူသား၏ ပံုမွန္ ဆဲလ္တစ္ခုတြင္ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္တြဲတြင္ ၂၃ စံု (သို႔) ၄၆ခုစီသည္ ပံုမွန္ အေျခအေနတြင္ သူ႔အတြဲႏွင့္သူ အေရအတြက္ မွန္ကန္စြာျဖင့္ အစီစဥ္တက် အတြဲလိုက္ (Homologous) ရွိရပါသည္။ ထိုသို႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ခၽြတ္ယြင္းေနျခင္းမွာ မ်ိဳးပြားသည့္ ကာလ၌ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ထံမွ ခြဲထြက္လာေသာ ဆဲလ္ႏွစ္ခုအနက္ တစ္ခုခုတြင္ အပို၊ အလို ပါလာျခင္း(သို႔) ေပါင္းစပ္ရာ၌ သူ႔ေနရာႏွင့္ သူ မတြဲဖက္ျခင္းႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု က်ိဳးျပတ္ၿပီး တစ္ေနရာမွာ တြယ္ကပ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ တစ္စံုတစ္ရာ ခၽြတ္ယြင္းေနသည့္ အေျခအေနမ်ားတြင္

(၁) Numerical Abnormalities အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း
(၂) Structural Abnormality ဖြဲ႔စည္း တည္ရွိပံု ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိး ရွိသည္ကို တင္ျပလိုက္ပါသည္။

၁။ Numerical abnormalities အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကို Aneuploidyဟု ေခၚ၍ ခရုမုိဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ရွိသင့္သည့္ အေရအတြက္ လိုျခင္း(သို႔) ပိုျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကို ေမြးဖြားသည့္ ဦးေရ ၁၅၀တြင္ တစ္ဦးႏႈန္း ရွိသည္ဟု သိရၿပီး ယင္းသည္ ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ျခင္းႏွင့္ ကေလး၏ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးျခင္း၏ အဓိက အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္ဟုလည္း သိရပါသည္။ ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကိုလည္း Autosomal Chromosome Aneuploidy, ပထမ ၂၂ စံု အထဲမွ ခရုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမမွန္ျခင္းႏွင့္ Sex Chromosome Aneuploidy, က်ာ၊းမ(လိင္) ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရပါသည္။

Autosomal Chromosomes Aneuploidy

ခရုိမိုဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ႏွစ္ခု စံုတြဲ ျဖစ္ရမည့္အစား ၁ ခု (Monosomy)သာ ရွိျခင္း(သို႔) ႏွစ္ခုထက္ ပိုေနျခင္း (Polysomy)တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ Monosomyသည္ မျပည့္စံုျခင္း ျဖစ္၍ Polysomyေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါထက္ ဆိုးက်ိဳး ရလဒ္ ပိုမ်ားသည္။ Polysomyမ်ား၌ Down Syndromeသည္ အျဖစ္မ်ားဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုး ျဖစ္ၿပီး ၂၁ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုန္းတြင္ ႏွစ္ခု ျဖစ္ရမည့္အစား ၃ ခု ျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး အသက္ရွင္သည့္ ကေလး ၈၀၀ ေမြးလွ်င္ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရသည္။ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရေသာ္လည္း သုေတသနအရ အသက္ႀကီးမွ အထူးသျဖင့္ အသက္(၃၀)ေနာက္ပိုင္း ကေလးယူသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ အရက္ စြဲလမ္းစြာ ေသာက္ေသာ အမ်ိဳးသမီမ်ားမွ ေမြးလာေသာ ကေလးမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။

Down Syndromသည္ ေကာ့ေကးရွန္း ကေလးမ်ားတြင္ အျခား ကေလးမ်ားထက္ ပိုအျဖစ္မ်ားၿပီး ျပင္ပ လကၡဏာအရ မ်က္ႏွာ၊ နားရြက္ႏွင့္ ႏွာခါင္း ျပားခ်ပ္ၿပီး တရုတ္ မ်က္ႏွာေပါက္ႏွင့္ ေမြးလာေသာေၾကာင့္ အေနာက္တိုင္းသားမ်ားက ထိုေရာဂါကို ယခင္က Mongolism (မြန္ဂို တရုတ္ေရာဂါ) ဟု ေခၚခဲ့သည္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ၎ေရာဂါ ရရွိေသာ သေႏၶသား ေလးပံု၊ သံုးပံုသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကာလမွာပင္ ပ်က္က်ေလ့ရွိၿပီး အသက္ရွင္လ်က္ ေမြးလာသည့္ ကေလးမ်ားအနက္ ၂၀% ခန္႔မွာ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ (သို႔) အျခား ေရာဂါ တစ္ခုခုႏွင့္ ေမြးလာၿပီး ၁၀ ႏွစ္ကာလ အထိ အသက္ရွင္ႏိုင္သည္။ ထိုထက္ ပို၍ အသက္ရွည္သူမ်ားမွာ အသက္ ၆၀ခန္႔ အထိ (သို႔) ပ်မ္းမွ် သက္တမ္း ၅၅ ႏွစ္ ေနရႏိုင္ပါသည္။ အသက္ ရွိစဥ္ ကာလတြင္ Down Syndrome ၏ အျခား သိသာထင္ရွားသည့္ လကၡဏာမ်ားမွာ အရပ္ ပံုမွန္ထက္ နိမ့္ျခင္း၊ လွ်ာႏွင့္ ၾကြက္သား ေတာင့္တင္းႏုိင္မႈ အားနည္းျခင္း၊ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေရာဂါမ်ား အေပၚ အျခားသူမ်ားထက္ ခံႏိုင္ရည္နည္းျခင္း၊ ေသြးကင္ဆာ ေရာဂါကို ရရွိႏႈန္း ပိုမ်ားျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ Down Syndromeႏွင့္ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ ဆက္စပ္ပံုကို စိုးသီဟ ေရးသည့္ က်ိန္စာ သင့္ေနသူေလးမ်ား ပို႔စ္ ကို (http://health.ngoinmyanmar.org/2007/11/tof-tetralogy-of-fallot-cyanosis-tet.html ) တြင္ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။

Sex-Chromosome Aneuploidy က်ား၊မ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

က်ား၊ မ ခရိုမိုဇုမ္းသည္ ၂၃ စံုေျမာက္ ခရိုမုိဇုမ္း ျဖစ္ၿပီး မိန္းကေလး ျဖစ္ပါက (XX)ႏွင့္ ေယာက်္ားေလး ျဖစ္ပါက (XY) ဟူ၍ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ႏွစ္ခုသာ ရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ စံုတြဲ မွန္ကန္လ်က္ (Homologous) မဟုတ္ပဲ လိင္ ခရိုမိုဇုန္း X (သို႔) Y တစ္ခုသာ ျဖစ္ေနျခင္းႏွင့္ တစ္စံုထက္ ပိုမ်ားေနျခင္းကို Sex- Chromosome ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းဟု ေခၚပါသည္။ က်ား၊ မ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းသည္ Autosomes ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းထက္ ေရာဂါ အေျခအေန သက္ေတာင့္သက္သာ ပိုျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။

X ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ႏွစ္ခုထက္ ပိုပါလာၿပီး ေမြးလာသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား

X ခရိုမိုဇုန္း ႏွစ္ခုထက္ ပိုမ်ားၿပီး ေမြးဖြားႏႈန္းသည္ အေယာက္ ၄၀၀မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး အျဖစ္ အမ်ားဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုး တစ္ခုမွာ X ႏွစ္ခု ျဖစ္ရမည့္ အစား ၃ ခုျဖင့္ ေမြးလာေသာ မိန္းကေလးမ်ား ျဖစ္သည္။ အေယာက္ ၁၀၀၀ ေမြးလ်င္ ၁ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး ၄င္းတို႔ ႀကီးျပင္းသည့္ ကာလတြင္ ကေလး ေမြးႏိုင္မႈ၊ ရာသီေသြး ပံုမွန္လာမႈ စသည္တို႔တြင္ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ျပႆနာ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိႏိုင္ေသာ္လည္း အျခား ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတြင္ ေရာဂါအျဖစ္ သတ္မွတ္ရေလာက္သည့္ ထူးထူးျခားျခား လကၡဏာမ်ားကို မေတြ႔ရပါ။ သို႔ေသာ္လည္း အေရအတြက္ အနည္းငယ္ေသာ တခ်ိုဳ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ X ခရိုမိုဇုမ္း ၄ ခုျဖင့္ ေမြး လာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈ မရွိေသာ္လည္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၌ ခၽြတ္ယြင္းႏိုင္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ X ခရိုမိုဇုမ္း ၅ ခုႏွင့္ အထက္ျဖင့္ ေမြးလာသူမ်ားတြင္ ပိုမို ဆိုး၀ါးသည့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈ အျပင္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈမ်ားကိုပါ ေတြ႔ရပါသည္။

Turner Syndrome

X ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုတည္း အျခား မည္သည့္ X (သို႔) Y ႏွင့္မွ မတြဲဖက္ဘဲ ေမြးဖြားလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔ ေမြးဖြားလာသူမ်ား၏ ဆဲလ္တြင္း၌ ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခု ရွိရမည့္ အစား ၄၅ ခုသာ ရွိပါသည္။ ၎ေရာဂါကို။ ထိုကဲ့သို႔ ေမြးလာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ အျခား အမ်ိဳးသမီး အဂၤါမ်ား ပါရွိေသာ္လည္း မ်ိဳးဥအိမ္ မပါရွိေသာေၾကာင့္ ရာသီေသြး လာျခင္းႏွင့္ ကေလး ရႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ ျပင္ပ လကၡဏာ အရ ၎တို႔သည္ အရပ္ ပံုမွန္ထက္ နိမ့့္္ျခင္း၊ လည္ပင္း အေရျပား တြဲၿပီး ခံုးျခင္း စသည္တို႔ကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ၉၉% ေသာ Turner Syndrome ရွိသည့္ သေႏၶသားမ်ားသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကာလမွာပင္ ပ်က္က်ႏိုင္ၿပီး အသက္ရွင္သည့္ ကေလးအေယာက္ ၃၀၀၀ေမြးမွ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ခန္႔သာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

Klineflter Syndrome

Y ခရိုမုိဇုမ္း တစ္ခုႏွင့္ X ခရိုမိုဇုန္း တစ္ခုထက္ ပိုၿပီး ေမြးလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔တြင္ Y ခရိုမိုဇုမ္း ပါရွိေနေသာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ ရုပ္သြင္ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားတြင္ ေ၀ွးေစ့ ပံုမွန္ထက္ ေသးျခင္း၊ သုတ္ထုတ္ႏိုင္မႈ အားနည္း၍ ထိုသူမ်ားတြင္ ကေလး ရႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ အရပ္႐ွည္၍ ပိန္ျခင္း၊ အျခား ေယာက္်ားမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ရင္သားႀကီးျခင္းတို႔ကို ထိုေရာဂါ ရွိသူမ်ား၏ ၅၀%တြင္ ေတြ႔ရၿပီး မ်က္ႏွာႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္၌ အေမြးအမွ်င္ နည္းျခင္း စသည္တို႔ကိုလည္း ေတြ႔ႏိုင္ေပသည္။ အသက္ရွင္၍ ေမြးဖြားလာသူ အမ်ိဳးသား ၁၀၀၀မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္းခန္႔ ေတြ႔ရပါသည္။

Y ခရိုမိုဇုမ္း ႏွစ္ခုျဖင့္ ေမြးလာသူမ်ား ထိုသူမ်ားသည္ ပံုမွန္ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ပ်မ္းမွ် အရပ္ ပိုရွည္ၿပီး ဉာဏ္ရည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈတြင္ ပ်မ္းမွ် IQထက္ ၁၀-၁၅ အထိ ပိုနိမ့္ပါသည္။ အၾကမ္းဖက္လိုသည့္ အမူအက်င့္ႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၾကမ္းတမ္းသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားကို က်ဴးလြန္သည့္ ႏႈန္းသည္ ပံုမွန္ ေယာက္်ားမ်ားထက္ ပိုမ်ားသည္ကို သုေတသန ျပဳသူမ်ားစြာမွ ေဖၚျပထားပါသည္။

၂။ Structural Chromosomal abnormality ခရိုမိုဇုမ္း ဖြဲ႔ စည္းပံု ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ေသာ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ဖြဲ႔စည္းပံု မမွန္ကန္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါသည္ ျပင္းထန္သည့္ အေျခအေန ရွိသလို တစ္ခါတစ္ရံ၌ သာမန္ လူတစ္ေယာက္၏ က်န္းမာေရးကို လံုး၀ မထိခိုက္သည္ကိုလဲ ေတြ႔႔ရပါသည္။ မ်ိဳးပြားသည့္ ကာလ၌ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုမ္းမ်ား ပံုမွန္အတိုင္း မတြဲဖက္ျခင္းႏွင့္ က်ိဳးျပတ္ ပ်က္စီးျခင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ထင္ရွားသည့္ ေရာဂါမ်ားမွာ Cri-du-chat syndrome, Robertsonian Translocation ႏွင့္ Fragile X တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

Cri-du chat syndrome

၄င္းေရာဂါသည္ နံပါတ္ ၅ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုမ္း၌ ခၽြတ္ယြင္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရၿပီး အင္မတန္ အျဖစ္နည္းပါသည္။ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ ေမြးရာပါ ေၾကာင္ေအာ္သံကဲ့သို႔ ငိုျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ပံုမွန္ထက္ ပိုနည္းျခင္၊ ေခါင္း အဆမတန္ ေသးေနျခင္း၊ ႏွလံုး အားနည္းျခင္း မ်က္ႏွာ လံုး၀န္းျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ ဖြ႔ံျဖိဳး တိုးတက္မႈ တြင္ ဧရိယာ အားလံုး၌ ေႏွးေကြးပါသည္။

Robertsonian Translocation

မိခင္ႏွင္ ့ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုမ္းမ်ား ေပါင္းစပ္ရာ၌ ခရိုမိုဇုမ္း နံပါတ္ ၁၃၊ ၁၄၊ ၁၅၊ ၂၁ ႏွင္ ့၂၂ တို႔ အနက္ တစ္ခုခု လံုး၀ ဆက္သြားေသာေၾကာင့္ အစံု မျဖစ္ဘဲ တစ္ခုတည္း ျဖစ္သြားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤေရာဂါတြင္လည္း ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခုရွိရမည့္အစား ၄၅ ခုသာ ရွိပါသည္။ ထိုေရာဂါရွိသူ ကိုယ္တိုင္၌ က်န္းမာေရးကို သိသိသာသာ မထိခိုက္ေသာ္လည္း ထိုေရာဂါ ရွိသူ မိခင္မွ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ Down Syndrome ရရွိႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားပါသည္။

Fragile X Syndrome

၎ေရာဂါသည္ ခရိုမိုဇုန္း အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု က်ိဳးပဲ့ ပ်က္စီးၿပီး ကြက္လပ္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကို သိသိသာသာ ထိခိုက္သည္ကို မေတြ႔ရဘဲ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးသည့္ အခ်က္တြင္ Down Syndrome ၿပီးလွ်င္ ဒုတိယ လိုက္ေသာ ေရာဂါ ျဖစ္ပါသည္။ ဘာသာစကား သင္ၾကားရာ၌ တတ္ေျမာက္မႈ ေႏွးေကြးျခင္း အျပင္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ နယ္ပယ္ အသီးသီးတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ေနာက္က်သည္။ လူ အမ်ားစုႏွင့္ ဆက္ဆံမႈကို ေရွာင္ၿပီး လူစုလူေ၀းႏွင့္ ၀ိုင္းဖြ႔ဲ ေနထိုင္ျခင္းထက္ အထီးက်န္ ဆန္ဆန္ ေနလိုသည့္ အေလ့အထ ရွိပါသည္။ ေရာဂါ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို ေဆးသုေတသီမ်ား ေလ့လာေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၎တို႔၏ သက္တမ္းသည္ လူသာမန္ တစ္ေယာက္၏ ပံုမွန္ သက္တမ္း အတိုင္းပင္ ျဖစ္သည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ Chbromosomal abnormalityေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါမ်ား အနက္ ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါသည္ ဖြဲ႔စည္းပံု ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါမ်ားထက္ က်န္းမာေရး အေျခအေန ပိုဆိုးသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရာဂါမ်ားကို အတိအက် ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသ၍ မရႏိုင္ဘဲ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ counselling Programmesမ်ားႏွင့္ ေဟာ္မုန္းႏွင့္ ဆိုင္သည့္ အခ်ိဳ႕ ျပႆနာမ်ားကို ေဟာ္မုန္းျဖင့္ ကုသၿပီး အသက္ရွင္စဥ္ ကာလတြင္ သက္သာရာရေအာင္သာ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ထိုေရာဂါမ်ားသည္ အလြန္ အျဖစ္နည္းေသာ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ၿပီး ဗီဇ တစ္ခုခု ခၽြတ္ယြင္း၍ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကဲ့သို႔ တိက်သည့္ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံပံု မရွိသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္ႏုိင္သည့္ အေျခအေနမ်ားလည္း ရွိသည္ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။

Complex Genetic Disorders ကို ဆက္လက္ တင္ျပပါမည္။

Friday, August 22, 2008

Life Cycle (7)

ထို႔ေၾကာင့္ ဤအရာ ကိုသံသရာ ဟုေခၚသည္ (၇)
Juan

ေဆးဖိုး၀ါးခ ႏွင့္ လူနာ

ေခတ္သစ္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ သို႔မဟုတ္ ပုဂၢလိက ကုသေရး လုပ္ငန္း မ်ားမွာ ကုန္က် စရိတ္ အားလံုးကို ေနာက္ဆံုး သံုးစြဲသူ (End User) ျဖစ္တဲ့ လူနာ ကခါးစည္း က်ခံ ရမယ္။ ေငြကုန္ ေၾကးက် မခံ ႏိုင္ရင္ ေကာင္းမြန္ ထိေရာက္တဲ့ ေဆး၀ါး ကုသ မႈကို မ်က္ေမႊး ေထာ္လို႔ ေတာင္ေမာ္ မၾကည့္ ေလနဲ႔ ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္ေနတာ ယေန႔ ကမၻာရဲ ႔ ရင္နင့္ ဖြယ္ အမွန္ တရား တစ္ခု ပါပဲ။ ေငြမရွိ ရင္ ေရာဂါ ေပ်ာက္ဖို႔ မစဥ္း စားနဲ႔ လို႔ တရား လက္လြတ္ ေျပာရာ ေရာက္ေန ပါၿပီေကာ။

WHO ရဲ ႔ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ မွာထြက္ေပၚ လာတဲ့ technical report အရ- တစ္ကမၻာ လံုးရွိ အိမ္ေထာင္စု ေပါင္း ၄၄ သန္း သို႔မဟုတ္ လူ သန္း ေပါင္း ၁၅၀ ေလာက္ဟာ ေဆးဖိုး ၀ါးခ စရိတ္ေထာင္း တဲ့ဒဏ္ ခံေနၾက ရတယ္တဲ့။ အဲဒီ အထဲက ကံပို ဆိုးသူ အိမ္ေထာင္စု ေပါင္း ၂၅ သန္း သို႔မဟုတ္ လူသား သန္း ၁၀၀ ဟာ ေဆးဖိုး ၀ါးခ ေၾကာင့္ ေႂကြးတင္ ကြ်န္ျဖစ္ ၿပီး ျပာပံု မတိုး ရပဲ ဆင္းရဲ မြဲေတ ကုန္ၾက တယ္။ ဒီလို ျဖစ္ေန တာေတြ ကို အထူးျပဳ ေလ့လာ တဲ့သုေတ သန လုပ္ငန္း မ်ားက ဒီျဖစ္ရပ္ ကို “က်န္းမာေရး စရိတ္ (ေဆးဖိုး ၀ါးခ) ေၾကာင့္ ဒုကၡ ကပ္ဆိုက္ ျခင္း (Catastrophic Health Care Payments)” လို႔ တင္စား ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ၾကတယ္။

ေရာဂါ ေၾကာင့္ မြဲျပာ က်ျခင္း ဆိုတဲ့ ငိုခ်င္း ရွည္ႀကီး ဟာ ေရာဂါ ကုသ စရိတ္ ေထာင္းလို႔ ဆင္းရဲ မြဲေတ ရံုမွ် မက ေနာက္ဆက္ တြဲ ျဖစ္ရပ္ ေတြ အမ်ားႀကီး ပါပဲ။ စုေဆာင္း ထားသမွ် ေျပာင္တဲ့ အျပင္၊ စား၀တ္ ေနေရး က်ပ္တည္း၊ သား သမီး ေတြ ေက်ာင္းမထား ႏိုင္၊ ေႂကြးေတြ ပါတ္လည္ ၀ိုင္း ၿပီး ဆင္းရဲ ျခင္းႏြံ ထဲက တစ္သက္ လံုး မရုန္း ထြက္ႏိုင္၊ ေနာက္ဆံုး ေရာဂါ ကုဖို႔ လက္တြန္႔ ေရွာင္က်ဥ္ လာၾက ၿပီး က်န္တဲ့ ပိုက္ဆံ ေလး သပိတ္သြပ္ ဖို႔သာ ထားလိုက္ ပါေတာ့တို႔၊ ငါ့သားေလး ကိုသာ ရွင္ျပဳေပး လိုက္ပါတို႔ ေဆး၀ါး ကုသဖို႔ နဲ႔ က်န္ကိစၥ မ်ားကို လဲလွယ္လိုက္ ရပါ ေတာ့တယ္။ ဒါတင္ မကေသးပါ။ ကူးစက္ ေရာဂါ ေတြကို မကု ေတာ့ဖုိ႔ ဆံုးျဖတ္ မိရင္ ေရာဂါ ျဖန္႔ျဖဴးသူ လက္သည္ႀကီး ျဖစ္လာမယ္။ တစ္ေယာက္ ကစလိုက္ တာ ရာ၊ ေထာင္၊ ေသာင္း၊ သိန္း ကူးစက္ ျပန္႔ပြား ၿပီး တိုင္းျပည္ရဲ ႔ လူမႈ၊ စီးပြားေရး အားလံုး ကို ဆုတ္ယုတ္ ေလ်ာ့ပါး သြားေအာင္ ၀ါးမ်ိဳ ပစ္လိုက္ႏိုင္တဲ့ အႏၲရာယ္ ႀကီးျဖစ္ႏိုင္ ပါတယ္။

ဒါဆိုရင္ လူနာ အားလံုး ကိုႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ ကတာ၀န္ယူၿပီး ျပည္သူ႔ ေဆးရံု မ်ားမွာ အလကား ကုေပးပါလား လို႔ ေျပာစရာ ရွိပါတယ္။ တေခတ္ တခါ ကအဲသလို လုပ္ခဲ့ ၿပီးပါသေကာ။ Socialized medicine ဆိုၿပီး ရွိသမွ် အလကား free health care ဆိုၿပီး လုပ္လိုက္ တာမြဲျပာ က်လု နီးနီး ျဖစ္ခဲ့ ပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွာ ဘယ္တိုင္းျပည္ မွလူ႔အဖြဲ႔ အစည္း တစ္ရပ္ လံုး စိတ္တိုင္းက် တဲ့ အထိ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ကို အလကားေပး ႏိုင္စြမ္း မရွိပါဘူး။ သင့္ဘာသာ သင္ ေဆးလိပ္ ေတြ မိုးမႊန္ေအာင္ ေသာက္လုိ႔ အဆုပ္ ကင္ဆာ ျဖစ္ လာတာ ကို၊ သင့္ဘာသာ သင္ အရက္ကို မိုးမလင္းတမ္း ေသာက္လို႔ အသည္း ေျခာက္လာ တာကို ႏိုင္ငံေတာ္ က အရင္း အႏွီး မ်ားစြာ ပံုေအာ သံုးၿပီး အလကား ပဲတင္း ကုေပး ရမတဲ့လား။ ျဖစ္ႏိုင္ စရာ မရွိ ပါဘူး လို႔ က်န္းမာေရး ေပၚလစီ မိတ္ကာ မ်ားက အတိ အလင္း ဆိုၾက ပါတယ္။

ဒါျဖင့္ ရင္ ဒီျဖစ္စဥ္ ႀကီးကို သူ႔ အတိုင္းလႊတ္ေပး ထားမွာလား။ ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္း နည္းေတြ မရွိ ေတာ့ဘူးလား။ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် တစ္ခု က ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ မွ တာ၀န္ယူ ေသာ မယူ မေန ရ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး အာမခံ စံနစ္ (Compulsory community health insurance scheme) ကို က်င့္သံုး ႏိုင္ပါသတဲ့။ ယူႏိုက္တက္ ကင္းဒမ္း ရဲ ႔ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ စံနစ္ (NHS: National Health Service) နဲ႔ ထိုင္းႏိုင္ငံ ရဲ ႔ တက္ရွင္ လက္ထက္ ကက်င့္သံုး ခဲ့တဲ့ အားလံုး လႊမ္းၿခံဳ က်န္းမာေရး စံနစ္ (UC: Universal Coverage Scheme) ေတြမွာ ဒီသေဘာမ်ိဳး ကိုေတြ႔ ရပါတယ္။ အေမရိကန္ မွာ မႈိလို ေပါက္ေနတဲ့ private health insurance ေတြကေတာ့ ဒီ ျဖစ္စဥ္ ႀကီးကို မေျပလည္ ေစရံုမွ် မက ပိုလို႔ေတာင္ ဆိုးေစ သတဲ့။

သို႔ေသာ္လည္း အဲဒီလို compulsory community health insurance scheme တစ္ခု တည္ေဆာက္ ဖို႔ဆို တာကိုက ျမင္းမိုရ္ ေတာင္ တက္ရ သေလာက္ ကိုခက္ခဲ ပါတယ္။ အတတ္ ပညာ၊ အရင္း အႏွီး၊ အခ်ိန္၊ ေငြ၊ လူအင္အား အမ်ားႀကီး သံုးၿပီး တည္ေဆာက္ ရမဲ့ စံနစ္ မ်ိဳးပါ။ ဒီစံနစ္ ရဲ ႔ အဓိက ေက်ာရိုးဟာ ျပည္သူေတြ ထံက ေကာက္ခံတဲ့ ၀င္ေငြခြန္ (Income tax) ရယ္၊ ေဆးလိပ္၊ အရက္၊ ဘီယာ လိုက်န္းမာေရး ထိခိုက္ ေစႏိုင္တဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြ အေပၚမွာေကာက္ ခံတဲ့ Sin tax & earmarked tax ေတြရယ္ ကိုက်န္းမာေရး အာမခံ ေငြပင္ ေငြရင္း လုပ္ၿပီး တည္ေဆာက္ရ တာကိုး။

အခြန္ လို႔ဆိုရာမွာ တရားမွ်တ ေသာ အခြန္ စံနစ္ (Progressive tax system) နဲ႔ တရား မွ်တ မႈမရွိေသာ အခြန္ စံနစ္ (Regressive tax system) ဆိုၿပီး ရွိေနျပန္ေတာ့ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ ဟာဘယ္လို အခြန္ စနစ္မ်ိဳးနဲ႔ စခန္းသြား ေနသလဲ ဆိုတာ ကို သုေတသန လုပ္ၾကည့္ ဖို႔ လိုလာျပန္ တယ္။ ၀င္ေငြ မ်ားသေလာက္ အခြန္ မ်ားမ်ား ေပးရ ၿပီး ၀င္ေငြ နည္းရင္ အခြန္ နည္းနည္း ပဲေပး ရတာကို progressive tax၊ ၀င္ေငြ နည္းသူ အခြန္မ်ားမ်ား ေပးရၿပီး ၀င္ေငြ မ်ားတဲ့ သူေတြက နည္းနည္းပဲ ေပးရရင္ regressive tax လို႔ေခၚပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခု က ျဖစ္လာ လတၱံ႕ ေသာအႏၲရာယ္ အေပၚ လူထုရဲ ႔ သေဘာထား ဆန္းစစ္ခ်က္ ဆိုတဲ့ risk analysis ကိုလည္း လုပ္ၾကည့္ ရေသးတယ္။ က်န္းမာေရး အာမခံ စနစ္ ဆိုတာမ်ိဳးက အက်ိဳးသက္ေရာက္ မႈရွိႏိုင္သမွ်ေသာ လူထုရဲ ႔ ထည့္၀င္ ေငြ (premium) အားလံုး ကို ေငြပင္ ေငြရင္း လုပ္ထားၿပီး ဒီအက်ိဳး ကိုေရာဂါ ျဖစ္တဲ့ အခါ ခံစား၊ မျဖစ္ရင္ မခံစားနဲ႔ ဆုိတဲ့ သေဘာမ်ိဳး ရွိတာ ကိုးဗ်။ ဆိုေတာ့ လစဥ္ ေၾကး မွန္မွန္ ထည့္ၿပီး ကိုယ္ ကက်န္းမာ ပကတိ၊ ခ်မ္းသာ အတိ ျဖစ္ေနရင္ ကိုယ့္ေငြ ကို သူမ်ားေရာဂါ ကုဖို႔ အလွဴ လုပ္ေန ရသလို ျဖစ္ေနတာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ လည္း risk analysis ဆိုတာ ကိုလုပ္ ကို လုပ္ရ ပါတယ္။ ဒီဆန္းစစ္ခ်က္ အရ ေလာက မွာ လူသံုးမ်ိဳး သံုးစား ရွိသတဲ့ ...

1. ျဖစ္လာ ႏိုင္တဲ့ အႏၲရာယ္ (ေရာဂါ ရႏိုင္ေခ်) ကို ရင္မဆိုင္ လိုပဲ ႀကိဳတင္ ေရွာင္လႊဲ လိုတဲ့ လူမ်ိဳး ကို Risk averters လို႔ ေခၚပါတယ္။
2. ဘာအႏၲရာယ္၊ ဘာေရာဂါ ကိုမွ မေၾကာက္ပဲ လုပ္ခ်င္ တာလုပ္မယ္၊ ေသေျမႀကီး ရွင္ေရႊထီး ဆိုတဲ့ လူမ်ိဳး ေတြကို Risk takers တဲ့။
3. ေၾကာက္တယ္ လဲမဟုတ္၊ မေၾကာက္ဖူး လည္းမဟုတ္၊ အေျခ အေနေပၚ မူတည္ တာပဲ ဆိုသူမ်ား ကို Risk neutrals ေတြလုိ႔ ေခၚပါတယ္။

Compulsory community health insurance scheme တစ္ခု က်င့္သံုး ေတာ့မယ့္ အခါမွာ ဒီတိုင္းျပည္၊ ဒီ လူမႈ အဖြဲ႔ အစည္း မွာ ဘယ္လို လူမ်ိဳးေတြ မ်ားေန သလဲ ဆိုတာ ကိုဆန္းစစ္ တာကို risk analysis လို႔ေခၚတာပါ။ အကယ္၍ Risk averters က အမ်ားစု ဆိုရင္ ေနာင္တခ်ိန္ မက်န္းမာမဲ့၊ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အႏၲရာယ္ ကိုႀကိဳတင္ ေရွာင္လႊဲ လိုစိတ္ မ်ားၾကလို႔ ဒီစနစ္ ကေအာင္ျမင္ ႏိုင္ပါတယ္။ Risk taker ေတြ မ်ားရင္ေတာ့ ကိုယ္ ေရာဂါ ရမွာကို လည္းမပူ၊ သူမ်ား အတြက္ေတာ့ ေ၀လာေ၀း မို႔ က်န္းမာေရး အတြက္ income tax ကသံုးမယ္ ဆိုတာကို၊ လစဥ္ ႏွစ္စဥ္ premium ေၾကး မွန္မွန္ ထည့္ရ မွာကို အလြန္၀န္ေလး ၾကလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီစနစ္ ဘယ္ေတာ့ မွမေအာင္ျမင္ ဘူးတဲ့။ Risk neutral သမားမ်ားမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ေလယူရာတိမ္း၊ ယိမ္းတတ္ သူမ်ားမို႔ အခ်ိန္ေပး၊ နားခ်၊ စည္းရံုး မႈအေပၚ မူတည္ၿပီး ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ ရွိပါသတဲ့။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီလို စနစ္မ်ိဳး က shock absorber အျဖစ္နဲ႔ ေရာဂါ ေၾကာင့္ မြဲျပာက် တာေတြ၊ ေငြမရွိလို႔ ေဆးမကု ႏိုင္တာ ေတြ၊ အတြင္းလိႈက္ စားေရာဂါ ပ်ံ ႔ႏွံ႔ မႈေတြ ကိုခုသာ ခံသာ လုပ္ေပးႏိုင္ တယ္ပဲ ဆိုဦးေတာ့ ျပႆနာ အေပါင္း လံုး၀ ကင္းစင္ သြားတာ ေတာ့မဟုတ္ ပါ။ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ ကြာလတီ ညံ့ဖ်င္းတာ၊ အၾကာႀကီး တေမ့ တေမာ ေစာင့္ရတာ၊ ဟိုစာရြက္ မွာ ဟိုဟာ ျဖည့္ၿပီး ဟိုကိုသြား၊ ဒီစာရြက္ မွာ ဒီဟာ ျဖည့္ၿပီး ဒီကိုလာ စတဲ့ ဗ်ဴဳရို ကေရစီ ႀကိဳးနီ ေတာင္ႀကီး ကို မေက်ာ္ လႊားႏိုင္တာ။ ေဆးရံု နဲ႔ ဆရာ၀န္ မ်ား အတြက္ provider payment system မွာအားနည္း ခ်က္ေတြ ရွိတာ စသည္ျဖင့္ ထိုင္းရဲ ႔ UC ေရာ၊ ၿဗိတိန္ ရဲ ႔ NHS ေရာမွာ အားနည္း ခ်က္ ေပါင္း ေသာင္းေျခာက္ေထာင္ နဲ႔ ျပႆနာ ေတြ တေလွ ႀကီးပါ။

ဒါေၾကာင့္ ေစာင့္ဆိုင္း စရာမလိုတဲ့။ ေငြ ရွိရင္ အခ်ိန္မေရြး ျပလို႔ ရတဲ့၊ ႀကိဳက္သေလာက္သံုး က်သေလာက္ေပး က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ ေတြက ရွိေနဦးမွာ။ လူေတြကလည္း ေရာဂါ ရေနဦးမွာ။ ရွင္သူ ရွင္ၿပီး ေသသူ ေသေနၾကဦးမွာ၊ ျဖစ္လိုက္၊ တည္လိုက္၊ ပ်က္လိုက္၊ဒါကို ပဲ ေလာကရဲ ႔ သံသရာ လို႔ ေခၚၾကၿပီး မွန္မွန္ႀကီး လည္ပါတ္ တတ္တဲ့ သေဘာလည္း ရွိေနတယ္ မဟုတ္လား ။။။။။။။။။။။။။

Monday, July 25, 2011

Friday, July 22, 2011

Monday, July 18, 2011

Tuesday, July 12, 2011

Thursday, July 7, 2011

Wednesday, June 15, 2011

Thursday, March 10, 2011

Saturday, February 27, 2010

Tuesday, December 8, 2009

(၁)

(၂)

(၃)

Friday, October 9, 2009

Saturday, April 4, 2009

Thursday, December 25, 2008

Friday, August 22, 2008

About this blog

Note

မွ်ေ၀လိုသူမ်ားအတြက္

Blog Archive

Followers

Subscribe To

Subscribe via email

C-Box ေျပာေရးဆိုခြင့္ ...

Labels က႑အလိုက္ အေၾကာင္းအရာမ်ား

Useful links

Hit counter

Recent Comments