မယ္လမင္း ႏွင့္ ႏို႕၊ ႏို႕ထြက္ ပစၥည္း စားသံုးမႈ သတိျပဳ
Tuesday, September 30, 2008
Monday, September 29, 2008
Smoking and Heart
ေဆးလိပ္ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ
ေဆးလိ္ပ္ မေကာင္းေၾကာင္းေရး လြန္းလို႔ ေဆးလိပ္ ကုမၸဏီ ေတြက အျမင္ကပ္ ေနေလာက္ျပီ ထင္ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ စက္တင္ဘာလ ၂၈ ရက္ေန႔ က ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ ျဖစ္ ပါတယ္။ ကမၻာ႔ ႏွလံုးေစာင္႔ေရွာက္ေရး အဖြဲ႔ၾကီးမွ ဦးစီးၿပီး ႏွစ္စဥ္ က်င္းပေနတဲ႔ ဒီေန႔မွာ တစ္ခုခုေရး ခ်င္တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း ကိုပဲေရးဖို႔ ဆံုးျဖတ္ လိုက္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ ကမၻာ႔ႏွလံုး မ်ားေန႔ရဲ႔ ေဆာင္ပုဒ္ ကလည္း ႏွလံုး အႏၱရာယ္ သိရွိ ကာကြယ္ (Do you know your risk?) ဆုိေတာ႔ စာဖတ္သူ ေတြထဲ မွာ မသိ တဲ႔သူ သိေအာင္ သိျပီးသားသူ ပိုျပီး သတိထား မိေအာင္ ဒီေခါင္းစဥ္ ေလးကို ေရြးခ်ယ္လိုက္ ပါတယ္။
သိျပီးသားသူဆို တဲ႔ထဲ မွာဆရာ၀န္ေတြက ထိပ္ဆံုး ကပါ။ ကြၽန္ေတာ္ အခု စာသင္ ေနတဲ႔ေဆးရံု က ႏွလံုးအထူး ကု ေဆးရံုၾကီး တစ္ခုပါ။ Ward တစ္ခုထဲ မွာ အတူတူ အလုပ္လုပ္ ေနတဲ႔ လက္ေထာက္ ဆရာ၀န္ (၁၅) ေယာက္ခန္႔ ရွိပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႔ DUTY COAT ထဲမွာ ေဆးလိပ္ ဘူး ကိုယ္စီ ရွိၾက ပါတယ္။ မနက္ပိုင္း လူနာၾကည္႔ခ်ိန္ ျပီးတာနဲ႔ smoking zone (ေဆးလိပ္ေသာက္ ရန္ သတ္မွတ္ ထားေသာေနရာ) ကို ေျပးၾက တာပါပဲ။ သူတို႔အတြက္ လူနာ ၾကည္႔ခ်ိန္ (၁)နာရီ ေလာက္ကို ခက္ခက္ခဲခဲ ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ႔ ရပံုပါပဲ။ ေနာက္ ပါေမာကၡၾကီး။ သူကေတာ႔ ေန႔လည္းပိုင္း စာသင္ခန္းမွာ (၄၅) မိနစ္စာ သင္ျပီး တာနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္ နားခ်ိန္ ေပး ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ တစ္လိပ္ကုန္မွ စာသင္ခန္း ကို ျပန္လာ ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြ ကိုယ္တိုင္ နစ္ကိုတင္း ရဲ႔ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ေန ၾကပါတယ္။
သာမန္ စာဖတ္ သူေတြကေတာ႔ ေဆးလိပ္နဲ႔ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ဆက္ႏြယ္ေန တယ္ ဆိုတဲ႔ အေၾကာင္း သိျပီး ၾကမွာပါ။ ႏွလံုး က်န္းမာေရးနဲ႔ ပက္သက္ရင္ေတာ႔ သိတဲ႔သူ နည္းပါ လိမ္႔မယ္ ငယ္ငယ္က ျမန္မာ့ ရုပ္ျမင္သံၾကား မွာ ပညာေပး ဇာတ္လမ္းတိုေလး ၾကည္႔ဖူး ပါတယ္။ က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီး ဌာနကေတာ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ တတ္နိဳင္သမွ် ပညာေပး ေနတာပါပဲ။
ႏွလံုးေရာဂါ ေတြျဖစ္ေစနိဳင္တဲ႔ အေျခခံ အေၾကာင္း အရင္းေတြထဲ မွာ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္းက အဓိက အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ ဘယ္ႏွစ္လိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔အခ်က္ က ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြား မွဳ အေပၚမွာ တိုက္ရိုက္ အက်ိဳး သက္ေရာက္ ပါတယ္။ မ်ားမ်ား ေသာက္ေလ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ ပိုမ်ား ေလပါပဲ။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ တစ္ဘူး ကုန္ေအာင္ ေသာက္တဲ႔ သူဟာ ေဆးလိပ္ လံုး၀ မေသာက္တဲ႔ သူနဲ႔ စာရင္ ႏွလံုး ေရာဂါ ျဖစ္နိဳင္ေျခ (၂) ဆ ပိုမ်ား ပါတယ္ ေဆးလိပ္လည္း ေသာက္တယ္ သေႏၶ တားေဆး ေတြလည္း သံုးစြဲတယ္ ဆိုတဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ေတြ အတြက္ေတာ႔ ျဖစ္နိဳင္ေျခပို မ်ားပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (secondhand smoke) လည္း ပါ၀င္ ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင္႕ ေသဆံုးသူ ၃၅၀၀၀ ခန္႔ဟာ ဒီလို တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွင္႔ တိုက္ရိုက္ ဆက္စပ္ ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ ဘယ္လို ဆက္စပ္ ေနသလဲ ?
ေဆးလိပ္မွာ အဓိကပါ၀င္တဲ႔ နီကိုတင္းဓါတ္က
ေဆးလိ္ပ္ျဖတ္ျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
ေဆးလိပ္ ဘယ္လို ျဖတ္ၾကမလဲ ?
ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း လည္းေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ ဘာေတြေကာင္းမယ္ ဆိုတာလည္း ေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္ဘယ္လို ျဖတ္ရမလဲ ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းေတြကို ခဏခဏ အေမးခံရ ဖူးပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တယ္ဆိုတာ ဆရာ ေျပာသေလာက္ မလြယ္ပါဘူး ဆိုတဲ႔ သူေတြ လည္း ၾကံဳဖူးပါတယ္။ မလြယ္ဘူး ဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ မေသာက္ေပမယ္႔ ရိ္ပ္စား မိပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔လည္း မိမိ ေကာင္းက်ိဳး၊ မိသားစု ေကာင္းက်ိဳး ေရွ႔ရွဴျပီး ၾကိဳးစား သင္႔ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္ လို႔ ဆံုးျဖတ္တဲ႔ အခါမွာ မိမိကိုယ္တိုင္ က ျပတ္သားဖို႔ လိုပါတယ္။ လိုလိုခ်င္ခ်င္ ရွိရပါမယ္။ ရည္းစားက ျဖတ္ခိုင္းလို႔ ဆိုတာထက္ မိမိကို္ယ္တိုင္ မေသာက္သင္႔ ေတာ႔ဘူး၊ ျဖတ္ကို ျဖတ္ရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္သင္႔ ပါတယ္။ ပထမဆံုး လုပ္ရမွာ က ေဆးလိပ္ ျဖတ္မယ္႔ေန႔ကို ေရြးရပါမယ္။ ဒီေန႔ ျဖတ္ရမယ္လို႔ မဆိုလို ပါဘူး။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္မည္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ ရက္ေရြးျပီးရင္ တိတိက်က် လုပ္ရ ပါမယ္။ ဘာအေၾကာင္းနဲ႔ မွ ရက္ ေနာက္ဆုတ္ သြားတာမ်ိဳး မျဖစ္သင္႔ ပါဘူး။
အေနာက္ နိဳင္ငံေတြ မွာေတာ႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္သူေတြ စုစည္း ထားတဲ႔ အသင္းအဖြဲ႔ ေတြရွိပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳ ဖလွယ္ျခင္း အၾကံဉာဏ္ ရယူျခင္းမ်ား ျဖင္႔ အက်ိဳး ရွိေစ ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ျဖတ္ျပီ ဆိုတာနဲ႔ ေနာက္အေရး ၾကီးတဲ႔အခ်က္ က ျပန္မေသာက္ ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းနိဳင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္ေလး မ်ားကို ဂရုစိုက္ျပီးလိုက္နာသင္႔ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ျဖတ္ လကၡဏာမ်ား
ေဆးလိပ္မွာ ပါတဲ နစ္ကိုတင္း ဓါတ္ေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္စမွာ ခႏၶာကိုယ္ က ေဆးလိပ္ ေတာင္းတတ္ ပါတယ္။ ဂဏွာမျငိမ္ျခင္း၊ စိတ္တို လြယ္ျခင္း၊ ဗိုက္ဆာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေခြၽးေစးမ်ား ထြက္ျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း စတဲ႔ ေ၀ဒနာေတြ ကို ခံစား ရနိဳင္ ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ ေတာင႔္ခံနိဳင္ေအာင္ ၾကိဳးစား ရပါမယ္။ မိသားစု၀င္ ေတြ က လည္း စာနာ ေဖးမ ျပီး ကူညီ ေပးရ ပါမယ္။ ဒီလကၡဏာေတြ ဟာ သာမန္ အားျဖင္႔ (၂) ပတ္ အတြင္း ေပ်ာက္ကင္း သြားနိဳင္ ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တာ (၁၅) ႏွစ္ၾကာျပီ ဆို ရင္ေတာ႔ ႏွလံုးေရာဂါရ နိဳင္ေျခ ဟာ သာမန္လူေတြနဲ႔ အတူတူ ျပန္ျဖစ္ သြားပါမယ္။
သင္ကိုယ္တိုင္ ႏွင္႔ သင္႔ မိသားစု၀င္ ေတြ ေဆးလိပ္ အႏၱရာယ္မွ ကင္းေ၀း နိဳင္ၾကပါေစ။
သာမန္ စာဖတ္ သူေတြကေတာ႔ ေဆးလိပ္နဲ႔ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြ ဆက္ႏြယ္ေန တယ္ ဆိုတဲ႔ အေၾကာင္း သိျပီး ၾကမွာပါ။ ႏွလံုး က်န္းမာေရးနဲ႔ ပက္သက္ရင္ေတာ႔ သိတဲ႔သူ နည္းပါ လိမ္႔မယ္ ငယ္ငယ္က ျမန္မာ့ ရုပ္ျမင္သံၾကား မွာ ပညာေပး ဇာတ္လမ္းတိုေလး ၾကည္႔ဖူး ပါတယ္။ က်န္းမာေရး ၀န္ၾကီး ဌာနကေတာ႔နည္းမ်ိဳးစံုနဲ႔ တတ္နိဳင္သမွ် ပညာေပး ေနတာပါပဲ။
ႏွလံုးေရာဂါ ေတြျဖစ္ေစနိဳင္တဲ႔ အေျခခံ အေၾကာင္း အရင္းေတြထဲ မွာ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္းက အဓိက အခ်က္ တစ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ ဘယ္ႏွစ္လိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔အခ်က္ က ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ပြား မွဳ အေပၚမွာ တိုက္ရိုက္ အက်ိဳး သက္ေရာက္ ပါတယ္။ မ်ားမ်ား ေသာက္ေလ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ ပိုမ်ား ေလပါပဲ။ ေန႔စဥ္ ေဆးလိပ္ တစ္ဘူး ကုန္ေအာင္ ေသာက္တဲ႔ သူဟာ ေဆးလိပ္ လံုး၀ မေသာက္တဲ႔ သူနဲ႔ စာရင္ ႏွလံုး ေရာဂါ ျဖစ္နိဳင္ေျခ (၂) ဆ ပိုမ်ား ပါတယ္ ေဆးလိပ္လည္း ေသာက္တယ္ သေႏၶ တားေဆး ေတြလည္း သံုးစြဲတယ္ ဆိုတဲ႔ အမ်ိဳးသမီး ေတြ အတြက္ေတာ႔ ျဖစ္နိဳင္ေျခပို မ်ားပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္ ဆိုတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (secondhand smoke) လည္း ပါ၀င္ ပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင္႕ ေသဆံုးသူ ၃၅၀၀၀ ခန္႔ဟာ ဒီလို တဆင္႔ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း ႏွင္႔ တိုက္ရိုက္ ဆက္စပ္ ေနတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ႏွင္႔ ႏွလံုးေရာဂါ ဘယ္လို ဆက္စပ္ ေနသလဲ ?
ေဆးလိပ္မွာ အဓိကပါ၀င္တဲ႔ နီကိုတင္းဓါတ္က
- ႏွလံုး အတြက္ လိုအပ္တဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ ရရွိမွဳ ကို နည္းပါးေစ ပါတယ္။
- ေသြးဖိအားကို မ်ားေစျပီး ႏွလံုးခံုနွဳန္းကို ျမန္ေစပါတယ္။
- ေသြးခဲေအာင္ အားေပး ပါတယ္။
- ႏွလံုး ေသြးေၾကာ အပါအ၀င္ ေသြးေၾကာအားလံုး၏ နံရံမွ ဆဲလ္မ်ားကို ထိခိုက္ ပ်က္စီး ေစပါတယ္။
ေဆးလိ္ပ္ျဖတ္ျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား
- အသက္ကို ရွည္ေစပါတယ္။
- ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ ႏွင္႔ ကင္ဆာေရာဂါ မ်ားျဖစ္ပြားနိဳင္ေျခ ကို ေလ်ာ႔နည္း ေစပါတယ္။
- ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္း နာျခင္းမ်ား ကင္ေ၀းျပီး အေမာအပန္း ခံနိဳင္လာပါတယ္။
- အသား အေရ တြန္႔ျခင္း၊ အရြယ္မတိုင္ခင္ အိုမင္း ရင္႔ေရာ္ျခင္း ကို ကာကြယ္ ေပးျပီး ႏုပ်ိဳေစပါတယ္။
- အရသာခံ ျခင္း၊ အနံ႔ခံျခင္း စတဲ႔ အာရံုမ်ား ကို တိုးတက္ေစပါတယ္။
- ေငြေၾကး အကုန္အက် သက္သာပါတယ္။
- ေဆးလိပ္ေငြ႔ ကင္းစင္တဲ႔ ေပ်ာ္စရာ မိသားစုေလး ကို ပိုင္ဆိုင္နိဳင္ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ဘယ္လို ျဖတ္ၾကမလဲ ?
ေဆးလိပ္ မေကာင္းေၾကာင္း လည္းေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ရင္ ဘာေတြေကာင္းမယ္ ဆိုတာလည္း ေျပာျပီးျပီ။ ေဆးလိပ္ဘယ္လို ျဖတ္ရမလဲ ဆိုတဲ႔ ေမးခြန္းေတြကို ခဏခဏ အေမးခံရ ဖူးပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တယ္ဆိုတာ ဆရာ ေျပာသေလာက္ မလြယ္ပါဘူး ဆိုတဲ႔ သူေတြ လည္း ၾကံဳဖူးပါတယ္။ မလြယ္ဘူး ဆိုတာ ကိုယ္တိုင္ မေသာက္ေပမယ္႔ ရိ္ပ္စား မိပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔လည္း မိမိ ေကာင္းက်ိဳး၊ မိသားစု ေကာင္းက်ိဳး ေရွ႔ရွဴျပီး ၾကိဳးစား သင္႔ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္ လို႔ ဆံုးျဖတ္တဲ႔ အခါမွာ မိမိကိုယ္တိုင္ က ျပတ္သားဖို႔ လိုပါတယ္။ လိုလိုခ်င္ခ်င္ ရွိရပါမယ္။ ရည္းစားက ျဖတ္ခိုင္းလို႔ ဆိုတာထက္ မိမိကို္ယ္တိုင္ မေသာက္သင္႔ ေတာ႔ဘူး၊ ျဖတ္ကို ျဖတ္ရမယ္ ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္သင္႔ ပါတယ္။ ပထမဆံုး လုပ္ရမွာ က ေဆးလိပ္ ျဖတ္မယ္႔ေန႔ကို ေရြးရပါမယ္။ ဒီေန႔ ျဖတ္ရမယ္လို႔ မဆိုလို ပါဘူး။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၁၅ ရက္ေန႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္မည္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ ရက္ေရြးျပီးရင္ တိတိက်က် လုပ္ရ ပါမယ္။ ဘာအေၾကာင္းနဲ႔ မွ ရက္ ေနာက္ဆုတ္ သြားတာမ်ိဳး မျဖစ္သင္႔ ပါဘူး။
- ဘာေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ႔တယ္ ဆိုတာ ေရးသားျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ျပန္ ဖတ္ပါ။ ဥပမာ ေဆးလိပ္ရဲ႔ ဆိုးက်ိဳး ေတြကို ေရးခ်ျပီး ေန႔စဥ္ ျပန္ သတိရေအာင္ ဖတ္ပါ။
- ဘာလို႕ အခ်ိန္ေတြ မွာေဆးလိပ္ ေသာက္တယ္၊ ဘာေၾကာင္႔ ေဆး လိပ္ေသာက္တယ္၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္တဲ႔ အခ်ိန္ေတြမွာ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္ ဆိုတာကို စာရြက္နဲ႔ ေရးခ်ျပီး မိမိ ေဆးလိပ္ ေသာက္ရ ျခင္း အေၾကာင္းအရင္း ကို ဆန္းစစ္ပါ။
- လံုး၀ အျပီးအပိုင္ မျဖတ္ခင္ ေသာက္ေနက် အခ်ိန္ေတြမွာ မေသာက္ဘဲ ေနၾကည္႔ပါ။ ဥပမာ အလုပ္နားခ်ိန္၊ ညစာ စားျပီခ်ိန္။
- ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္ စိတ္ေပးလာရင္ တစ္ခုခုလုပ္ဖို႔ စာရင္း ျပဳစုထားပါ၊ ဥပမာ ပီေက၀ါးမယ္။ ေရကူးမယ္။
- Chantix and Wellbutrin ကဲ႔သို႔ေဆးလိပ္ ျဖတ္ေဆးမ်ား၊ နစ္ကိုတင္း Gum မ်ား ကိုလည္းသံုးစြဲနိဳင္ပါတယ္ နီးစပ္ရာ ဆရာ၀န္ ႏွင္႔ တိုင္ပင္ သံုးစြဲ ရပါမယ္။
အေနာက္ နိဳင္ငံေတြ မွာေတာ႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္သူေတြ စုစည္း ထားတဲ႔ အသင္းအဖြဲ႔ ေတြရွိပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳ ဖလွယ္ျခင္း အၾကံဉာဏ္ ရယူျခင္းမ်ား ျဖင္႔ အက်ိဳး ရွိေစ ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ ျဖတ္ျပီ ဆိုတာနဲ႔ ေနာက္အေရး ၾကီးတဲ႔အခ်က္ က ျပန္မေသာက္ ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းနိဳင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္ေလး မ်ားကို ဂရုစိုက္ျပီးလိုက္နာသင္႔ပါတယ္။
- ေဆးလိပ္၊ မီးျခစ္၊ ေဆးလိပ္ျပာခြက္ စတာေတြကို လံုး၀ စြန္႔ပစ္လိုက္ပါ။
- အနီး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ဖို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြ ကို ေျပာပါ။ တားျမစ္ပါ။
- ေဆးလိပ္ကို သတိရတိုင္း မိမိ က်န္မာေရး ေကာင္းမြန္ လာမွာကို ေတြးျပီး ေျဖသိမ္႔ပါ။
- ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ လာတဲ႔အခါ အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴျပီး(၁၀) စကၠန္႔ခန္႔ ေအာင္႔ထားပါ။ ေျဖးညွင္းစြာ ရွဴထုတ္ပါ။ ေဆးလိပ္ ေသာက္ခ်င္စိတ္ ေပ်ာက္တဲ႔ အထိ အၾကိမ္ၾကိမ္ ျပန္လုပ္ပါ။
- လက္ကို မအားေအာင္ တစ္ခုခု လုပ္ေနပါ။ ဥပမာ … ခဲတံျဖင္႔ ကစားေနပါ။
- ေဆးလိပ္နဲ႔ ပက္သက္ ေနတဲ႔ မိမိရဲ႔ လူေနမွဳ ပံုစံကိုျပင္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္၊ ေရကူး ေလ႔က်င္႔ခန္းမ်ား လုပ္ပါ။
- ပီကယ္ ၀ါးပါ။ ေဆးလိပ္ အစားထိုး အစားအစာကို သတိထား ေရြးခ်ယ္ပါ။ သၾကားဓါတ္ မမ်ားပါေစႏွင္႔။
- ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အရက္ႏွင္႔ ကဖင္းဓါတ္ ပါေသာ အခ်ိဳရည္မ်ားကိုေရွာင္ပါ။
ေဆးလိပ္ျဖတ္ လကၡဏာမ်ား
ေဆးလိပ္မွာ ပါတဲ နစ္ကိုတင္း ဓါတ္ေၾကာင္႔ ေဆးလိပ္ ျဖတ္စမွာ ခႏၶာကိုယ္ က ေဆးလိပ္ ေတာင္းတတ္ ပါတယ္။ ဂဏွာမျငိမ္ျခင္း၊ စိတ္တို လြယ္ျခင္း၊ ဗိုက္ဆာျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေခြၽးေစးမ်ား ထြက္ျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း စတဲ႔ ေ၀ဒနာေတြ ကို ခံစား ရနိဳင္ ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ ေတာင႔္ခံနိဳင္ေအာင္ ၾကိဳးစား ရပါမယ္။ မိသားစု၀င္ ေတြ က လည္း စာနာ ေဖးမ ျပီး ကူညီ ေပးရ ပါမယ္။ ဒီလကၡဏာေတြ ဟာ သာမန္ အားျဖင္႔ (၂) ပတ္ အတြင္း ေပ်ာက္ကင္း သြားနိဳင္ ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ ျဖတ္တာ (၁၅) ႏွစ္ၾကာျပီ ဆို ရင္ေတာ႔ ႏွလံုးေရာဂါရ နိဳင္ေျခ ဟာ သာမန္လူေတြနဲ႔ အတူတူ ျပန္ျဖစ္ သြားပါမယ္။
သင္ကိုယ္တိုင္ ႏွင္႔ သင္႔ မိသားစု၀င္ ေတြ ေဆးလိပ္ အႏၱရာယ္မွ ကင္းေ၀း နိဳင္ၾကပါေစ။
Sunday, September 28, 2008
Melamine found in sweets !!!
တ႐ုတ္ ယုန္ျဖဴ သၾကားလံုး မ်ားတြင္ မယ္လမင္း ဓါတ္မ်ား ပါဝင္ေၾကာင္းေတြ႕႐ွိ
ေအာက္ေဖၚျပပါ သတင္း ဌာနမ်ားတြင္ မူရင္း ဖတ္႐ႈ ႏိုင္ပါသည္။
BBC News
Yahoo News !
New Zealand Herald Newspaper
Dementia Syndrome (2)
သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (၂)
သူငယ္ျပန္ေရာဂါမွာ ေယဘူယ်လကၡဏာေတြအျပင္ တျခားတဲြဖက္လကၡဏာေတြ (co-existing symptoms) လည္း ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း (ဥပမာ တစ္ေယာက္တည္း ေတြေတြေ၀ေ၀ ငူေငါင္ေနတာ၊ မ်က္ရည္လြယ္လာတာ၊ အစားမစားေတာ႔တာ စသည္) စိတ္ကနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း (ဥပမာ ထိုင္မရ ထမရ ဟိုေလၽွာက္ဒီေလွ်ာက္ ေယာက္ယက္ခတ္ေနတာ၊ ညမအိပ္ႏိုင္တာ စသည္) လံႈ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကား၊ အျမင္အာရံုေတြ ရျခင္း (ဥပမာ တစ္ေယာက္တည္း စကားေတြ ေျပာေနတာ၊ တကယ္မရွိပဲ အိမ္ထဲမွာ သူစိမ္းေတြ ျမင္ေနတာ စသည္) တို႔ေပါ႔။
တခ်ိဳ႕က်ေတာ႔လည္း ေရာဂါေၾကာင္႔ ေမ႔ေလ်ာ႔ၿပီး အထားမွားတာကို ကိုယ္႔ဖာသာကိုယ္ မမွတ္မိေတာ႔ သူမ်ား ခိုးတယ္ ထင္ၿပီး မိသားစု၀င္ သို႔မဟုတ္ တျခားလူေတြကို စြပ္စြဲတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဆရာ၀န္ကို ျပၾကည္႔သင္႔ပါတယ္။ ေဆးနဲ႔ ကုဖို႔ လို၊မလို ဆံုးျဖတ္ရေအာင္ပါ။ ဒါကို ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္တာပဲလို႔ နားလည္ရင္ မလိုအပ္တဲ႔ ေဒါသ၊ စိတ္ပူပန္ျခင္းေတြ အထိုက္အေလ်ာက္ သက္သာပါလိမ္႔မယ္။ ကိုယ္႔ဖက္က တတ္ႏိုင္သေလာက္ ရွင္းေအာင္ ထားရင္၊ ေနရင္ အမ်ားအျမင္မွာလည္း သံသယ ကင္း၊ ကိုယ္လည္း စိတ္ေပါ႔ပါးတာေပါ႔။
ေရာဂါမွန္း မသိခဲ႔ရင္ အထက္ပါ လကၡဏာေတြဟာ လူနာအတြက္ေရာ၊ မိသားစုအတြက္ပါ ေၾကာက္စရာ ျဖစ္ပါတယ္။ အယူသည္းတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ ရွိတဲ႔အရပ္မွာဆိုရင္ ဒါကို အပမွီတယ္၊ ပေယာဂ၀င္တယ္လို႔ေတာင္ ေျပာေကာင္းေျပာမယ္ ထင္ပါတယ္။ အမွန္က ဦးေႏွာက္တြင္း ဓာတ္သဘာ၀ေတြ ေဖာက္ျပန္လို႔ ျဖစ္ရတာပါ။ သူငယ္ျပန္ေရာဂါသက္သက္ကို ေပ်ာက္ေအာင္ မကုႏိုင္ေသးေပမယ္႔ ဒီလို တြဲဖက္လကၡဏာေတြကိုေတာ႔ ေဆးကုလို႔ ရပါတယ္။ Symptomatic treatment ေပါ႔။ ရလဒ္ေကာင္းပါတယ္။
ဦးေႏွာက္တြင္း ေရာဂါဇစ္ျမစ္ေပၚ မူတည္လို႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတဲ႔အထဲမွာ အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ေရာဂါ တစ္ခုတည္းပဲ သူ႕ေရာဂါ သက္သက္ကို ကုတဲ႔ေဆး ရွိပါေသးတယ္။ ႏွစ္မ်ိဳးေရာတဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါဆိုရင္လည္း အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါေဆးေတြ သံုးၾကည္႔လို႔ ရပါတယ္။ ထိေရာက္မႈကေတာ႔ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါသက္သက္ ျဖစ္သူနဲ႔စာရင္ ကြာဟေလ်ာ႔နည္းႏိုင္ပါတယ္။ က်န္တာကေတာ႔ ဆိုင္ရာဆိုင္ရာကို ကုရပါတယ္။ ေလျဖတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါဆိုရင္ ေနာက္ထပ္ ေလမျဖတ္ေအာင္ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳကို ေသခ်ာကု၊ ေသြးခဲေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ ေလျဖတ္ေရာဂါဆိုရင္ ေသြးက်ဲေဆး ေပး၊ အရက္ေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါဆိုရင္ အရက္ကို ျဖတ္ စသည္ျဖင္႔ေပါ႔။
ေလာေလာဆယ္ သံုးခြင္႔လိုင္စင္ရထားတဲ႔ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါေဆးေတြထဲမွာ Memantine ကေတာ႔ ေရာဂါလမ္းေၾကာင္းကို ေျပာင္းလဲေစတဲ႔ ေဆးမ်ိဳး (Disease-modifying agent) လို႔ ေခၚရင္ ရပါတယ္။ တျခားေဆးေတြနဲ႔ စာရင္ ေပၚတာ အရမ္းႀကီး မၾကာေသးလို႔ ေရရွည္သုေတသနနဲ႔ လက္ေတြ႔ကု ရလဒ္အေျဖေတြ ေနာက္ထပ္ လိုပါေသးတယ္။ အရွင္းေပ်ာက္ေစတဲ႔ေဆးေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။
က်န္တဲ႔ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါေဆး Choline Esterase Inhibitors (Donepezil, Galantamine, Rivastigmine) ေတြဟာ ေရာဂါလမ္းေၾကာင္းကို ေျပာင္းလဲေစတဲ႔ ေဆးမ်ိဳး (Disease-modifying agents) မဟုတ္ၾကပါဘူး။ ေရာဂါလကၡဏာကို ခဏထိန္းထားတဲ႔ သေဘာပဲ ရွိပါတယ္။ အၾကမ္းအားျဖင္႔ လူနာသံုးေယာက္မွာ ႏွစ္ေယာက္ ရလဒ္ေကာင္း ရတတ္ပါတယ္။ ဒါကလည္း အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တစ္ခုအထိပါ။ ေဆးရဲ႕အစြမ္းကို ေရာဂါေရွ႕တိုးႏႈန္းက အႏိုင္ယူသြားတဲ႔ တစ္ခ်ိန္မွာေတာ႔ ေဆးမတိုးေတာ႔ပါဘူး။ ဒါကို ဆရာ၀န္က ေဆးစၫႊန္းကတည္းက လူနာနဲ႔ လူနာရွင္ကို ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေျပာထားရပါတယ္။ ေနာက္မွ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္၊ နားလည္မႈလြဲ၊ မေက်နပ္တာေတြ မျဖစ္ရေအာင္ပါပဲ။ ဒါကို လူနာနဲ႔ လူနာရွင္အားလံုးက လိုလားလက္ခံပါတယ္။ ဒီလို သိရတာဟာ သူတို႔ရဲ႕ ေဆးအေပၚ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတြက္လည္း အေထာက္အကူ ရတာေပါ႔။
တဲြဖက္လကၡဏာေတြ (co-existing symptoms) ကိုေတာ႔ သက္ဆိုင္ရာေဆးေတြ { ဥပမာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ တန္ျပန္ေဆး (anti-depressants) စိတ္ၿငိမ္ေဆး (anxiolytics) အမွန္ႏွင္႔ ကင္းကြာျခင္းကို တန္ျပန္ေဆး (anti-psychotics)}နဲ႔ ကုႏိုင္ပါတယ္။ ကုခ်င္တဲ႔ လကၡဏာ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ထားၿပီး ေသေသခ်ာခ်ာ ေစာင္႔ၾကည္႔ကုသႏိုင္ပါတယ္။ မလိုအပ္ပဲ ေဆးေတြ အမ်ားႀကီး ေပးထားတာမ်ိဳး ေရွာင္ရပါမယ္။
ေဆးမဟုတ္တဲ႔ အျခားကုထံုးမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။ လူနာကို လက္ရွိ အခ်ိန္၊ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ျပန္ဆက္စပ္ေပးတဲ႔ Reality Orientation Therapy, ေရွးေဟာင္းေႏွာင္းျဖစ္ေတြ ျပန္ေျပာ၊ ဓာတ္ပံုေဟာင္းေတြ ျပန္ၾကည္႔ရင္း မွတ္ဥာဏ္ကို ႏိႈးဆြေပးတဲ႔ Reminiscence Therapy, အေမႊးန႔ံအမ်ိဳးမ်ိဳးကို သံုးၿပီး စိတ္ေရာကိုယ္ပါ တင္းၾကပ္ေနတာကို ေျဖေလွ်ာ႔ေပးတဲ႔ Aroma Therapy, စသည္တို႔ကိုလည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြ လုပ္တတ္တဲ႔ သူနာျပဳတို႔ Occupational Therapist တို႔ေတာ႔ လိုတာေပါ႔။ ဒီကုထံုးေတြက သုေတသန အေထာက္အထား အႀကီးစား မရွိေသးပါဘူး။ အေသးစား ေလ႔လာခ်က္ေတြမွာေတာ႔ ရလဒ္ ေကာင္းၾကပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ႀကီးႀကီးမားမားလည္း မရွိပါဘူး။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္နည္းေတာ႔ မေတြ႔ေသးပါဘူး။ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေယဘူယ် ေကာင္းခ်က္၊ဆိုးခ်က္ေတြ အတိုင္းပဲလို႔သာ ဆိုပါရေစ။ အရက္က ဦးေႏွာက္အတြက္ အဆိပ္မို႔ ေရွာင္ႏိုင္ရင္ ေကာင္းပါတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးတစ္မ်ိဳး (NSAIDs) အမ်ိဳးသမီး ေဟာ္မုန္း (Oestrogen) အပင္ထြက္ ေဆးတစ္မ်ိဳး (Gingko biloba) နဲ႔ Vitamin E & C တို႔ဟာ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္းနည္းေစတယ္လို႔ ကနဦးေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ ရွိထားပါတယ္။ သူတို႔မွာလည္း ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ပါ။ သိပၸံနည္းက် တိုက္ရိုက္ ျဖစ္ေစမႈကို အတည္မျပဳရေသးလို႔ လက္တည္႔မစမ္းသင္႔ပါဘူး။
အိမ္သား မိသားစု၀င္အေနနဲ႔ ဘာလုပ္ေပးႏိုင္သလဲဆိုရင္ ေမ႔တတ္တာေလးကို ခဏခဏ မေ၀ဖန္မိ၊ မျပင္မိဖို႔ သတိထားပါ။ မဟုတ္ရင္ လူနာ စိတ္ရင္လည္းတို ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ထိခိုက္၊ စိတ္ဓာတ္က်ေစႏိုင္လို႔ပါပဲ။ ကိုယ္ဆိုရင္ေကာ အဲလို တစ္ခ်ိန္လံုး လိုက္ေျပာ၊ လိုက္ျပင္ေနတာ ခံခ်င္မလား ကိုယ္ခ်င္းစာၾကည္႔ေပါ႔။ စကားေျပာရင္လည္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္း တစ္ခ်ိန္မွာ တစ္ခု ေျပာပါ။ အမ်ားႀကီး တစ္ၿပိဳင္နက္ ေျပာရင္ လူနာအတြက္ အင္မတန္ ရႈပ္ေထြး၊ လိုက္မမီ၊ စိတ္ညစ္စရာ ျဖစ္ေစပါတယ္။ လူနာက ေန႔ေတြရက္ေတြ ေရာေထြးမွားယြင္းတတ္ရင္ အိမ္ေရွ႕မွာ ဒီေန႔ ဘယ္ရက္ဘယ္ေန႔ဆိုတာ ေရးထားတဲ႔ သင္ပုန္း သို႔မဟုတ္ ျပကၡဒိန္ တစ္ခု ထားေပးလိုက္ပါ။ ေမ႔တတ္ရင္ စာရင္းစာအုပ္ထား၊ စာရင္းေရးတဲ႔ အက်င္႔ေလးနဲ႔ ကူေပးႏိုင္ပါတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ လူနာရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အသစ္ေတြ သိပ္မလုပ္မေျပာင္းမိပါေစနဲ႔။ လုပ္ေနက် ကိစၥ၊ ေနေနက် ပတ္၀န္းက်င္က သူတို႔အတြက္ ယဥ္ပါးၿပီးသား၊ အရင္ကတည္းက မွတ္မိၿပီးသားမို႔ အေကာင္းဆံုးပါ။ သူတို႔ လုပ္ႏိုင္တာေလးေတြ ဆက္လုပ္ေနတာ လူနာရဲ႕ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ က်န္းမာေရးအတြက္ ေကာင္းပါတယ္။ မီးဖို သံုးတဲ႔အခါမ်ိဳးမွာေတာ႔ အႏၲရာယ္ မျဖစ္ေအာင္ ေစာင္႔ၾကည္႔ေပးရမွာေပါ႔။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါရွိသူ လူနာဟာ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ဂရုစိုက္ႏိုင္စြမ္း နည္းလာတတ္လို႔ မိသားစုက သတိေပး ျပဳစုရပါမယ္။ မဟုတ္ရင္ အစားအေသာက္ မမွန္လို႔ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ႔တာ၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ေရခမ္းေျခာက္တာတို႔ ျဖစ္ရင္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ပါ။ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရးလည္း က်ဆင္းလာတတ္ပါတယ္။ ေခ်ာ႔ေမာ႔ၿပီး လိုတာေလး လုပ္ေပးရင္ေတာ႔ လက္ခံၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ျပဳစုသူ စိတ္ရွည္ဖို႔ လိုပါတယ္။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါဟာ ဆံုးျဖတ္ခ်င္႔ခ်ိန္မႈ (judgement) ကို ထိခိုက္လို႔ ကားေမာင္းရင္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရာဂါ ျဖစ္တာနဲ႔ ကားေမာင္းရပ္ဖို႔ မလိုေပမယ္႔ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာေတာ႔ ရပ္ရမွာပါပဲ။ ကားကိုယ္တိုင္ မေမာင္းၾကတဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒါဟာ ျပႆနာ သိပ္မဟုတ္လွေပမယ္႔၊ အေနာက္တုိင္းမွာေတာ႔ လူနာရဲ႕ ေျခေထာက္ကို ရိုက္ခ်ိဳးသလုိမို႔ ေတာ္ေတာ္ ထိခိုက္ပါတယ္။ လူနာေတြ သိပ္ညည္းတဲ႔ ေရာဂါရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘ၀အေပၚ သက္ေရာက္မႈပါ။ လူနာ ကားဆက္ေမာင္း၊ မေမာင္းကို ဆရာ၀န္က မဆံုးျဖတ္ပါဘူး။ ယာဥ္ႏွင္႔ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို လူနာ သို႔မဟုတ္ လူနာရွင္က ကိုယ္႔တာ၀န္ကိုယ္ ယူၿပီး အေၾကာင္းၾကားရတာပါ။ ဆရာ၀န္က သတိေပးလ်က္နဲ႔ ဒီလို အေၾကာင္းၾကားဖို႔ ဆက္တိုက္ ပ်က္ကြက္ရင္ေတာ႔ ေနာက္ဆံုး ဆရာ၀န္ကပဲ အေၾကာင္းၾကားရပါတယ္။ က်န္တာကိုေတာ႔ အဲဒီအဖြဲဲ႕က စစ္ေဆးဆံုးျဖတ္ပါတယ္။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ရင္႔လာတဲ႔အခါ လူေတြကို မွတ္မိႏိုင္တဲ႔ အရည္အေသြးပါ ထိခိုက္လာပါတယ္။ မိသားစု၀င္ေတြကိုေတာင္ မမွတ္မိေတာ႔လို႔ စိတ္ထိခိုက္ေၾကကြဲၾကတာ မၾကာခဏ ၾကံဳရတတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆိုလည္း အိမ္ေထာင္ဖက္ကို မမွတ္မိေတာ႔လို႔ ရုိက္ပုတ္တာမ်ိဳး၊ အိမ္က ေမာင္းထုတ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဆးနဲ႔ ထိန္းလို႔ ရတတ္ပါတယ္။ ေဆးရဲ႕ ဆိုးက်ိဳး side effects ေတြနဲ႔ေတာ႔ ခ်င္႔ခ်ိန္ရပါတယ္။
ေရာဂါေႏွာင္းပိုင္းမွာ လူနာဟာ သူမ်ားအေပၚ မွီခိုမႈ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ျဖစ္ေနပါၿပီ။ စားတာ၊ ေသာက္တာ၊ သန္႔စင္တာ၊ အ၀တ္လဲတာ၊ အိပ္ရာ၀င္ အိပ္ရာထ အားလံုး သူမ်ားက လုပ္ေပးရတဲ႔ အဆင္႔ေပါ႔။ အိမ္သားေတြ မတတ္ႏိုင္ေတာ႔တာ မ်ားပါတယ္။ သူနာျပဳ ဘိုးဘြားရိပ္သာကို ပို႔ရတဲ႔ အေျခအေနပါ။ မိသားစုေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား စိတ္ထိခိုက္စြာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရတဲ႔ အခ်ိန္ပါပဲ။ အိမ္ေထာင္ဖက္ ရွိေသးတယ္ ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ သနားစရာေကာင္းတဲ႔ အခိုက္အတန္႔ပါ။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါကို အထူးကုမ်ား (Neurologists, Geriatricians, Old Age Psychiatrists) က ေရာဂါရွာေဖြအတည္ျပဳေပးႏိုင္ပါတယ္။ လူနာကို ေရာဂါအတည္ျပဳျခင္း (Diagnosis) နဲ႔ ေရာဂါ ေရွ႕အလားအလာအေၾကာင္း (Prognosis) ေျပာမယ္ မေျပာဘူးဆိုတာ အျမင္ကြဲခဲ႔ၾကပါတယ္။ ေရွးဆန္တဲ႔ ဆရာ၀န္တစ္ခ်ိဳ႕က လူနာကို ကာကြယ္လိုစိတ္ (paternaltistic view) နဲ႔ မေျပာလိုၾကပါဘူး။ ကုလို႔လည္း မေပ်ာက္ေတာ႔ လူနာ စိတ္ညစ္တာပဲ အဖတ္တင္မယ္ ဘာညာေပါ႔ေလ။ ဒါေပမယ္႔ ဒီလို မေျပာရင္ လူနာကို ဒီေရာဂါအတြက္ေဆး ဘယ္လို ေပးမလဲ။ တျခားအေၾကာင္းနဲ႔ ညာေပးမလား။ ဒီိလို ဖံုးကြယ္ထိန္ခ်န္တာဟာ သမား၀ိနည္းနဲ႔ ညီရဲ႕လား၊ လူနာအတြက္ အေကာင္းဆံုးအက်ိဳး (best interest) ဟုတ္ပါ႔မလား ဆိုတဲ႔ အျမင္ေတြက ေနာက္ပိုင္းဆရာ၀န္ အမ်ားစုရဲ႕ အေတြးနဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို သက္ေရာက္ပါတယ္။
လူနာေတြ အေနနဲ႔ ေရာဂါႏုစဥ္မွာ ႀကိဳသိရင္ ႀကိဳျပင္ႏိုင္တာေတြ ရွိတာေပါ႔။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း (Decision-making capacity) မရွိေတာ႔တဲ႔ အဆင္႔ကို ေရာက္တဲ႔အခါ ဘယ္သူကျဖင္႔ ေငြေၾကးကိစၥ တာ၀န္ယူႏိုင္တယ္၊ ဘယ္သူကျဖင္႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ သူတို႔ ကိုယ္စား ခ်ႏိုင္တယ္ စသည္ျဖင္႔ေပါ႔။ ဘိုးဘြားရိပ္သာေတြ ဘာေတြလည္း ႀကိဳၾကည္႔ အသိေပးထားၾကပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ ဆရာ၀န္က လူနာရဲ႕ သေဘာကို ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေမးပါတယ္။ သူ ဘယ္ေလာက္ သိခ်င္သလဲ ဆိုတာေပၚ မူတည္ၿပီး ေျပာျပပါတယ္။ အမ်ားစုက အမွန္အတိုင္း သိခ်င္ၾကလို႔ အရွိအတိုင္း ေျပာၾကတာ မ်ားပါတယ္။
ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဒီစာကို ဖတ္တဲ႔ စာဖတ္ပရိသတ္မ်ားရဲ႕ သေဘာထားကို သိလိုပါတယ္။ အမည္ဖြင္႔ဆိုစရာမလိုပဲ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ vote ႏိုင္ေအာင္ စာေရးသူရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ႔ဂ္မွာ စီစဥ္ထားပါတယ္။ အခ်ိန္ေလး ေပးၿပီး ေျဖေပးသြားမယ္ဆိုရင္ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ Comment မွာ ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေရးခ်င္ရင္လည္း ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးသာ လုပ္သြားပါ။ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးမႈကို ၀မ္းေျမာက္ ႀကိဳဆိုပါတယ္။
ျမန္မာ လူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။
တခ်ိဳ႕က်ေတာ႔လည္း ေရာဂါေၾကာင္႔ ေမ႔ေလ်ာ႔ၿပီး အထားမွားတာကို ကိုယ္႔ဖာသာကိုယ္ မမွတ္မိေတာ႔ သူမ်ား ခိုးတယ္ ထင္ၿပီး မိသားစု၀င္ သို႔မဟုတ္ တျခားလူေတြကို စြပ္စြဲတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဆရာ၀န္ကို ျပၾကည္႔သင္႔ပါတယ္။ ေဆးနဲ႔ ကုဖို႔ လို၊မလို ဆံုးျဖတ္ရေအာင္ပါ။ ဒါကို ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္တာပဲလို႔ နားလည္ရင္ မလိုအပ္တဲ႔ ေဒါသ၊ စိတ္ပူပန္ျခင္းေတြ အထိုက္အေလ်ာက္ သက္သာပါလိမ္႔မယ္။ ကိုယ္႔ဖက္က တတ္ႏိုင္သေလာက္ ရွင္းေအာင္ ထားရင္၊ ေနရင္ အမ်ားအျမင္မွာလည္း သံသယ ကင္း၊ ကိုယ္လည္း စိတ္ေပါ႔ပါးတာေပါ႔။
ေရာဂါမွန္း မသိခဲ႔ရင္ အထက္ပါ လကၡဏာေတြဟာ လူနာအတြက္ေရာ၊ မိသားစုအတြက္ပါ ေၾကာက္စရာ ျဖစ္ပါတယ္။ အယူသည္းတဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ ရွိတဲ႔အရပ္မွာဆိုရင္ ဒါကို အပမွီတယ္၊ ပေယာဂ၀င္တယ္လို႔ေတာင္ ေျပာေကာင္းေျပာမယ္ ထင္ပါတယ္။ အမွန္က ဦးေႏွာက္တြင္း ဓာတ္သဘာ၀ေတြ ေဖာက္ျပန္လို႔ ျဖစ္ရတာပါ။ သူငယ္ျပန္ေရာဂါသက္သက္ကို ေပ်ာက္ေအာင္ မကုႏိုင္ေသးေပမယ္႔ ဒီလို တြဲဖက္လကၡဏာေတြကိုေတာ႔ ေဆးကုလို႔ ရပါတယ္။ Symptomatic treatment ေပါ႔။ ရလဒ္ေကာင္းပါတယ္။
ဦးေႏွာက္တြင္း ေရာဂါဇစ္ျမစ္ေပၚ မူတည္လို႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတဲ႔အထဲမွာ အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ေရာဂါ တစ္ခုတည္းပဲ သူ႕ေရာဂါ သက္သက္ကို ကုတဲ႔ေဆး ရွိပါေသးတယ္။ ႏွစ္မ်ိဳးေရာတဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါဆိုရင္လည္း အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါေဆးေတြ သံုးၾကည္႔လို႔ ရပါတယ္။ ထိေရာက္မႈကေတာ႔ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါသက္သက္ ျဖစ္သူနဲ႔စာရင္ ကြာဟေလ်ာ႔နည္းႏိုင္ပါတယ္။ က်န္တာကေတာ႔ ဆိုင္ရာဆိုင္ရာကို ကုရပါတယ္။ ေလျဖတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါဆိုရင္ ေနာက္ထပ္ ေလမျဖတ္ေအာင္ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳကို ေသခ်ာကု၊ ေသြးခဲေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ ေလျဖတ္ေရာဂါဆိုရင္ ေသြးက်ဲေဆး ေပး၊ အရက္ေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါဆိုရင္ အရက္ကို ျဖတ္ စသည္ျဖင္႔ေပါ႔။
ေလာေလာဆယ္ သံုးခြင္႔လိုင္စင္ရထားတဲ႔ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါေဆးေတြထဲမွာ Memantine ကေတာ႔ ေရာဂါလမ္းေၾကာင္းကို ေျပာင္းလဲေစတဲ႔ ေဆးမ်ိဳး (Disease-modifying agent) လို႔ ေခၚရင္ ရပါတယ္။ တျခားေဆးေတြနဲ႔ စာရင္ ေပၚတာ အရမ္းႀကီး မၾကာေသးလို႔ ေရရွည္သုေတသနနဲ႔ လက္ေတြ႔ကု ရလဒ္အေျဖေတြ ေနာက္ထပ္ လိုပါေသးတယ္။ အရွင္းေပ်ာက္ေစတဲ႔ေဆးေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။
က်န္တဲ႔ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါေဆး Choline Esterase Inhibitors (Donepezil, Galantamine, Rivastigmine) ေတြဟာ ေရာဂါလမ္းေၾကာင္းကို ေျပာင္းလဲေစတဲ႔ ေဆးမ်ိဳး (Disease-modifying agents) မဟုတ္ၾကပါဘူး။ ေရာဂါလကၡဏာကို ခဏထိန္းထားတဲ႔ သေဘာပဲ ရွိပါတယ္။ အၾကမ္းအားျဖင္႔ လူနာသံုးေယာက္မွာ ႏွစ္ေယာက္ ရလဒ္ေကာင္း ရတတ္ပါတယ္။ ဒါကလည္း အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တစ္ခုအထိပါ။ ေဆးရဲ႕အစြမ္းကို ေရာဂါေရွ႕တိုးႏႈန္းက အႏိုင္ယူသြားတဲ႔ တစ္ခ်ိန္မွာေတာ႔ ေဆးမတိုးေတာ႔ပါဘူး။ ဒါကို ဆရာ၀န္က ေဆးစၫႊန္းကတည္းက လူနာနဲ႔ လူနာရွင္ကို ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေျပာထားရပါတယ္။ ေနာက္မွ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္၊ နားလည္မႈလြဲ၊ မေက်နပ္တာေတြ မျဖစ္ရေအာင္ပါပဲ။ ဒါကို လူနာနဲ႔ လူနာရွင္အားလံုးက လိုလားလက္ခံပါတယ္။ ဒီလို သိရတာဟာ သူတို႔ရဲ႕ ေဆးအေပၚ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတြက္လည္း အေထာက္အကူ ရတာေပါ႔။
တဲြဖက္လကၡဏာေတြ (co-existing symptoms) ကိုေတာ႔ သက္ဆိုင္ရာေဆးေတြ { ဥပမာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ တန္ျပန္ေဆး (anti-depressants) စိတ္ၿငိမ္ေဆး (anxiolytics) အမွန္ႏွင္႔ ကင္းကြာျခင္းကို တန္ျပန္ေဆး (anti-psychotics)}နဲ႔ ကုႏိုင္ပါတယ္။ ကုခ်င္တဲ႔ လကၡဏာ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ထားၿပီး ေသေသခ်ာခ်ာ ေစာင္႔ၾကည္႔ကုသႏိုင္ပါတယ္။ မလိုအပ္ပဲ ေဆးေတြ အမ်ားႀကီး ေပးထားတာမ်ိဳး ေရွာင္ရပါမယ္။
ေဆးမဟုတ္တဲ႔ အျခားကုထံုးမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။ လူနာကို လက္ရွိ အခ်ိန္၊ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ျပန္ဆက္စပ္ေပးတဲ႔ Reality Orientation Therapy, ေရွးေဟာင္းေႏွာင္းျဖစ္ေတြ ျပန္ေျပာ၊ ဓာတ္ပံုေဟာင္းေတြ ျပန္ၾကည္႔ရင္း မွတ္ဥာဏ္ကို ႏိႈးဆြေပးတဲ႔ Reminiscence Therapy, အေမႊးန႔ံအမ်ိဳးမ်ိဳးကို သံုးၿပီး စိတ္ေရာကိုယ္ပါ တင္းၾကပ္ေနတာကို ေျဖေလွ်ာ႔ေပးတဲ႔ Aroma Therapy, စသည္တို႔ကိုလည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေတြ လုပ္တတ္တဲ႔ သူနာျပဳတို႔ Occupational Therapist တို႔ေတာ႔ လိုတာေပါ႔။ ဒီကုထံုးေတြက သုေတသန အေထာက္အထား အႀကီးစား မရွိေသးပါဘူး။ အေသးစား ေလ႔လာခ်က္ေတြမွာေတာ႔ ရလဒ္ ေကာင္းၾကပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ႀကီးႀကီးမားမားလည္း မရွိပါဘူး။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္နည္းေတာ႔ မေတြ႔ေသးပါဘူး။ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေယဘူယ် ေကာင္းခ်က္၊ဆိုးခ်က္ေတြ အတိုင္းပဲလို႔သာ ဆိုပါရေစ။ အရက္က ဦးေႏွာက္အတြက္ အဆိပ္မို႔ ေရွာင္ႏိုင္ရင္ ေကာင္းပါတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးတစ္မ်ိဳး (NSAIDs) အမ်ိဳးသမီး ေဟာ္မုန္း (Oestrogen) အပင္ထြက္ ေဆးတစ္မ်ိဳး (Gingko biloba) နဲ႔ Vitamin E & C တို႔ဟာ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္းနည္းေစတယ္လို႔ ကနဦးေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ ရွိထားပါတယ္။ သူတို႔မွာလည္း ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ပါ။ သိပၸံနည္းက် တိုက္ရိုက္ ျဖစ္ေစမႈကို အတည္မျပဳရေသးလို႔ လက္တည္႔မစမ္းသင္႔ပါဘူး။
အိမ္သား မိသားစု၀င္အေနနဲ႔ ဘာလုပ္ေပးႏိုင္သလဲဆိုရင္ ေမ႔တတ္တာေလးကို ခဏခဏ မေ၀ဖန္မိ၊ မျပင္မိဖို႔ သတိထားပါ။ မဟုတ္ရင္ လူနာ စိတ္ရင္လည္းတို ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ထိခိုက္၊ စိတ္ဓာတ္က်ေစႏိုင္လို႔ပါပဲ။ ကိုယ္ဆိုရင္ေကာ အဲလို တစ္ခ်ိန္လံုး လိုက္ေျပာ၊ လိုက္ျပင္ေနတာ ခံခ်င္မလား ကိုယ္ခ်င္းစာၾကည္႔ေပါ႔။ စကားေျပာရင္လည္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္း တစ္ခ်ိန္မွာ တစ္ခု ေျပာပါ။ အမ်ားႀကီး တစ္ၿပိဳင္နက္ ေျပာရင္ လူနာအတြက္ အင္မတန္ ရႈပ္ေထြး၊ လိုက္မမီ၊ စိတ္ညစ္စရာ ျဖစ္ေစပါတယ္။ လူနာက ေန႔ေတြရက္ေတြ ေရာေထြးမွားယြင္းတတ္ရင္ အိမ္ေရွ႕မွာ ဒီေန႔ ဘယ္ရက္ဘယ္ေန႔ဆိုတာ ေရးထားတဲ႔ သင္ပုန္း သို႔မဟုတ္ ျပကၡဒိန္ တစ္ခု ထားေပးလိုက္ပါ။ ေမ႔တတ္ရင္ စာရင္းစာအုပ္ထား၊ စာရင္းေရးတဲ႔ အက်င္႔ေလးနဲ႔ ကူေပးႏိုင္ပါတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ လူနာရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အသစ္ေတြ သိပ္မလုပ္မေျပာင္းမိပါေစနဲ႔။ လုပ္ေနက် ကိစၥ၊ ေနေနက် ပတ္၀န္းက်င္က သူတို႔အတြက္ ယဥ္ပါးၿပီးသား၊ အရင္ကတည္းက မွတ္မိၿပီးသားမို႔ အေကာင္းဆံုးပါ။ သူတို႔ လုပ္ႏိုင္တာေလးေတြ ဆက္လုပ္ေနတာ လူနာရဲ႕ စိတ္ေရာကိုယ္ပါ က်န္းမာေရးအတြက္ ေကာင္းပါတယ္။ မီးဖို သံုးတဲ႔အခါမ်ိဳးမွာေတာ႔ အႏၲရာယ္ မျဖစ္ေအာင္ ေစာင္႔ၾကည္႔ေပးရမွာေပါ႔။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါရွိသူ လူနာဟာ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ဂရုစိုက္ႏိုင္စြမ္း နည္းလာတတ္လို႔ မိသားစုက သတိေပး ျပဳစုရပါမယ္။ မဟုတ္ရင္ အစားအေသာက္ မမွန္လို႔ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ႔တာ၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ေရခမ္းေျခာက္တာတို႔ ျဖစ္ရင္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ပါ။ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရးလည္း က်ဆင္းလာတတ္ပါတယ္။ ေခ်ာ႔ေမာ႔ၿပီး လိုတာေလး လုပ္ေပးရင္ေတာ႔ လက္ခံၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ျပဳစုသူ စိတ္ရွည္ဖို႔ လိုပါတယ္။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါဟာ ဆံုးျဖတ္ခ်င္႔ခ်ိန္မႈ (judgement) ကို ထိခိုက္လို႔ ကားေမာင္းရင္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရာဂါ ျဖစ္တာနဲ႔ ကားေမာင္းရပ္ဖို႔ မလိုေပမယ္႔ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာေတာ႔ ရပ္ရမွာပါပဲ။ ကားကိုယ္တိုင္ မေမာင္းၾကတဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒါဟာ ျပႆနာ သိပ္မဟုတ္လွေပမယ္႔၊ အေနာက္တုိင္းမွာေတာ႔ လူနာရဲ႕ ေျခေထာက္ကို ရိုက္ခ်ိဳးသလုိမို႔ ေတာ္ေတာ္ ထိခိုက္ပါတယ္။ လူနာေတြ သိပ္ညည္းတဲ႔ ေရာဂါရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘ၀အေပၚ သက္ေရာက္မႈပါ။ လူနာ ကားဆက္ေမာင္း၊ မေမာင္းကို ဆရာ၀န္က မဆံုးျဖတ္ပါဘူး။ ယာဥ္ႏွင္႔ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္ ႀကီးၾကပ္ေရးအဖြဲ႔ကို လူနာ သို႔မဟုတ္ လူနာရွင္က ကိုယ္႔တာ၀န္ကိုယ္ ယူၿပီး အေၾကာင္းၾကားရတာပါ။ ဆရာ၀န္က သတိေပးလ်က္နဲ႔ ဒီလို အေၾကာင္းၾကားဖို႔ ဆက္တိုက္ ပ်က္ကြက္ရင္ေတာ႔ ေနာက္ဆံုး ဆရာ၀န္ကပဲ အေၾကာင္းၾကားရပါတယ္။ က်န္တာကိုေတာ႔ အဲဒီအဖြဲဲ႕က စစ္ေဆးဆံုးျဖတ္ပါတယ္။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ရင္႔လာတဲ႔အခါ လူေတြကို မွတ္မိႏိုင္တဲ႔ အရည္အေသြးပါ ထိခိုက္လာပါတယ္။ မိသားစု၀င္ေတြကိုေတာင္ မမွတ္မိေတာ႔လို႔ စိတ္ထိခိုက္ေၾကကြဲၾကတာ မၾကာခဏ ၾကံဳရတတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆိုလည္း အိမ္ေထာင္ဖက္ကို မမွတ္မိေတာ႔လို႔ ရုိက္ပုတ္တာမ်ိဳး၊ အိမ္က ေမာင္းထုတ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဆးနဲ႔ ထိန္းလို႔ ရတတ္ပါတယ္။ ေဆးရဲ႕ ဆိုးက်ိဳး side effects ေတြနဲ႔ေတာ႔ ခ်င္႔ခ်ိန္ရပါတယ္။
ေရာဂါေႏွာင္းပိုင္းမွာ လူနာဟာ သူမ်ားအေပၚ မွီခိုမႈ လံုးလံုးလ်ားလ်ား ျဖစ္ေနပါၿပီ။ စားတာ၊ ေသာက္တာ၊ သန္႔စင္တာ၊ အ၀တ္လဲတာ၊ အိပ္ရာ၀င္ အိပ္ရာထ အားလံုး သူမ်ားက လုပ္ေပးရတဲ႔ အဆင္႔ေပါ႔။ အိမ္သားေတြ မတတ္ႏိုင္ေတာ႔တာ မ်ားပါတယ္။ သူနာျပဳ ဘိုးဘြားရိပ္သာကို ပို႔ရတဲ႔ အေျခအေနပါ။ မိသားစုေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား စိတ္ထိခိုက္စြာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရတဲ႔ အခ်ိန္ပါပဲ။ အိမ္ေထာင္ဖက္ ရွိေသးတယ္ ဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္ သနားစရာေကာင္းတဲ႔ အခိုက္အတန္႔ပါ။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါကို အထူးကုမ်ား (Neurologists, Geriatricians, Old Age Psychiatrists) က ေရာဂါရွာေဖြအတည္ျပဳေပးႏိုင္ပါတယ္။ လူနာကို ေရာဂါအတည္ျပဳျခင္း (Diagnosis) နဲ႔ ေရာဂါ ေရွ႕အလားအလာအေၾကာင္း (Prognosis) ေျပာမယ္ မေျပာဘူးဆိုတာ အျမင္ကြဲခဲ႔ၾကပါတယ္။ ေရွးဆန္တဲ႔ ဆရာ၀န္တစ္ခ်ိဳ႕က လူနာကို ကာကြယ္လိုစိတ္ (paternaltistic view) နဲ႔ မေျပာလိုၾကပါဘူး။ ကုလို႔လည္း မေပ်ာက္ေတာ႔ လူနာ စိတ္ညစ္တာပဲ အဖတ္တင္မယ္ ဘာညာေပါ႔ေလ။ ဒါေပမယ္႔ ဒီလို မေျပာရင္ လူနာကို ဒီေရာဂါအတြက္ေဆး ဘယ္လို ေပးမလဲ။ တျခားအေၾကာင္းနဲ႔ ညာေပးမလား။ ဒီိလို ဖံုးကြယ္ထိန္ခ်န္တာဟာ သမား၀ိနည္းနဲ႔ ညီရဲ႕လား၊ လူနာအတြက္ အေကာင္းဆံုးအက်ိဳး (best interest) ဟုတ္ပါ႔မလား ဆိုတဲ႔ အျမင္ေတြက ေနာက္ပိုင္းဆရာ၀န္ အမ်ားစုရဲ႕ အေတြးနဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို သက္ေရာက္ပါတယ္။
လူနာေတြ အေနနဲ႔ ေရာဂါႏုစဥ္မွာ ႀကိဳသိရင္ ႀကိဳျပင္ႏိုင္တာေတြ ရွိတာေပါ႔။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း (Decision-making capacity) မရွိေတာ႔တဲ႔ အဆင္႔ကို ေရာက္တဲ႔အခါ ဘယ္သူကျဖင္႔ ေငြေၾကးကိစၥ တာ၀န္ယူႏိုင္တယ္၊ ဘယ္သူကျဖင္႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ သူတို႔ ကိုယ္စား ခ်ႏိုင္တယ္ စသည္ျဖင္႔ေပါ႔။ ဘိုးဘြားရိပ္သာေတြ ဘာေတြလည္း ႀကိဳၾကည္႔ အသိေပးထားၾကပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ ဆရာ၀န္က လူနာရဲ႕ သေဘာကို ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေမးပါတယ္။ သူ ဘယ္ေလာက္ သိခ်င္သလဲ ဆိုတာေပၚ မူတည္ၿပီး ေျပာျပပါတယ္။ အမ်ားစုက အမွန္အတိုင္း သိခ်င္ၾကလို႔ အရွိအတိုင္း ေျပာၾကတာ မ်ားပါတယ္။
ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဒီစာကို ဖတ္တဲ႔ စာဖတ္ပရိသတ္မ်ားရဲ႕ သေဘာထားကို သိလိုပါတယ္။ အမည္ဖြင္႔ဆိုစရာမလိုပဲ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ vote ႏိုင္ေအာင္ စာေရးသူရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ႔ဂ္မွာ စီစဥ္ထားပါတယ္။ အခ်ိန္ေလး ေပးၿပီး ေျဖေပးသြားမယ္ဆိုရင္ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ Comment မွာ ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေရးခ်င္ရင္လည္း ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးသာ လုပ္သြားပါ။ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးမႈကို ၀မ္းေျမာက္ ႀကိဳဆိုပါတယ္။
ျမန္မာ လူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။
Friday, September 26, 2008
Influenza
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တုပ္ေကြး ေရာဂါဟာ ျပီးခဲ့တဲ့ လ ကထဲက အခုထိ ျဖစ္ပြားဆဲ ေရာဂါ တစ္ခု ပါပဲ ...
တုပ္ေကြး ေရာဂါဟာ influenza virus ပိုး ေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး A,B,C ဆိုျပီး virus အမ်ဳိးအစား (၃) မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္။ ရာသီကို လိုကျ္ပီး ျဖစ္တာ မို႔ Seasonal influenza လို႔ သတ္မွတ္ျပီး အလြယ္တကူ Flu လို႔ပဲ ေခၚပါတယ္။ influenza virus A နဲ႔ B ဟာ ႏွစ္စဥ္ ပံုမွန္ ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး ေဒသတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ ကူးစက္ တတ္ပါတယ္ (Epidemic disease)။ influenza virus C ကေတာ့ ရံဖန္ရံခါ မွသာ ေနရာ ကြက္ျပီး ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္ (Sporadic disease) ။
အျဖစ္အမ်ားဆံုး ကေတာ့ Virus A ပါဘဲ ။ Virus A ကို surface protein ေပၚ မူတည္ျပီး အုပ္စုခြဲ (subtype) မ်ား ထပ္မံ ခဲြျခား ႏိုင္ပါတယ္ ... surface protein မ်ား ကေတာ့ Hemagglutinin (H) နဲ႔ Neuraminidase (N) တို႔ျဖစ္ျပီး (H)မ်ဳိး ကြဲ (၁၆) မ်ဳိးနဲ႔ (N) မ်ဳိးကြဲ (၉) မ်ဳိး ေလာေလာဆယ္ စမ္းသပ္ ေတြ႔႐ွိ ထားပါတယ္ ။ Virus A surface protein မ်ားဟာ ဗီဇ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚ တတ္ျပီး အုပ္စုခြဲမ်ဳိးကြဲမ်ား ျဖစ္ေပၚလာ တတ္ပါတယ္ ။ Virus A (H1N1) ဟာ လတ္တေလာ ကမာၻမွာ အျဖစ္မ်ားဆံုး အုပ္စုခြဲပဲ ျဖစ္ပါ တယ္။ (ၾကက္ငွက္ တုပ္ေကြး Avian or Bird Flu ျဖစ္ေစ တာကေတာ့ Virus A (H5N1) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္)
တုပ္ေကြးဟာ အေနာက္ ႏိုင္ငံ ေတြမွာေတာ့ Winter & Spring ရာသီေတြမွာ ျဖစ္ပြား ေလ့႐ွိျပီး ျမန္မာ ႏိုင္ငံမွာ ေတာ့ မိုးေႏွာင္းပိုင္း (August, September) မွာ အျဖစ္မ်ား တာ ေတြ႔ရပါတယ္ ။ တုပ္ေကြး ဗိုင္းရပ္စ္ ဟာ ေရာဂါပိုး ႐ွိသူ၏ ႏွာေျခ၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း ေၾကာင့္ အသက္႐ွဴလမ္း ေၾကာင္း မွတစ္ဆင့္ အဓိက ကူးစက္ျပီး ေရာဂါပိုး ႐ွိသူရဲ႕ ႏွာရည္၊ တံေတြးကို တစ္ဆင့္ခံ ထိေတြ႔မိ ရာမွ လည္း ကူးစက္ ႏိုင္ေစ ပါတယ္။
( ဥပမာ - တယ္လီဖုန္း၊ တံခါး လက္ကိုင္၊ ဇြန္းခက္ရင္း ...)
တုပ္ေကြး ေရာဂါ လကၡဏာဟာ ေရာဂါပိုး ထိေတြ႔ ဝင္ေရာက္ျပီး ၂-၃ ရက္ အတြင္း ေပၚေပါက္လာ တတ္ပါတယ္ ။ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ ကေတာ့
တို႔ ျဖစ္ပါတယ္ ...
- အဖ်ားတက္ျခင္း
- ေခါင္း ကိုက္ျခင္း
- ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း
- လည္ပင္း နာျခင္း
- ႏွာရည္ က်ျခင္း၊ ႏွာ ပိတ္ျခင္း
- တစ္ကိုယ္လံုး ကိုက္ခဲျခင္း
- ႏံုးေခြသြားျခင္း
- ကေလးမ်ားတြင္ ဝမ္းေလွ်ာျပီး အန္တတ္ျခင္း
တုပ္ေကြး ေရာဂါ ခံစား ရျပီ ဆိုပါက ...
- အိမ္မွာ လံုေလာက္စြာ အနားယူပါ
- အရည္ မ်ားမ်ား ေသာက္ပါ ... အရက္နဲ႔ ေဆးလိပ္ ေ႐ွာင္ပါ ...
- ေရာဂါ လကၡဏာ သက္သာ ေစေသာ ေဆးမ်ား (symptom relief) ေသာက္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ ဥပမာ - Paracetamol , Chlorpheniramine (Burmeton) ... လူငယ္ပိုင္း ႏွင့္ ကေလးမ်ား ကို Aspirin (Buspro) မတိုက္ရပါ ။
- ေခ်ာင္းဆိုး ေပ်ာက္ေဆး ရည္၊ ခၽႊဲေပ်ာ္ ေဆးရည္ မ်ားကို လိုအပ္ပါက ေပးႏိုင္ပါတယ္ ။ ေရေႏြး ေငြ႔႐ွဴျခင္းသည္ လည္း ႏွာပိတ္ျခင္းကို သက္သာ ေစပါတယ္။ အရည္ ခန္းေျခာက္ျခင္း ႐ွိပါက ဓါတ္ဆားရည္ ေသာက္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ဗိုင္းရပ္စ္ ေသေဆး(antiviral drugs) မ်ားကို ဆရာဝန္ ညႊန္ၾကားတဲ့ အတိုင္း စနစ္တက် ေသာက္ပါ။ (ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာေတာ့ ေပးေလ့ မ႐ွိပါ ။ ေဆးလည္း ႐ွားပါး ပါတယ္။) ေဆးေတြ ကေတာ့
- Relenza® (Zanamivir)
- Tamiflu® (Oseltamivir) - ဒီေဆး ဆိုရင္ အခု ေနရာ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား မွာ ေဆးမတိုးတဲ့ ျပႆနာ ႐ွိေန ပါျပီ ။ (WHO Report)
တုပ္ေကြး ေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ဳိး ေတြ ကေတာ့ နမိုးနီးယား (Pneumonia due to viral or bacteria)၊ နား ပိုးဝင္ျခင္း၊ ထိပ္ကပ္နာ ျဖစ္ျခင္း၊ ေရာဂါ အခံ ႐ွိသူမ်ား (ဆီးခ်ဳိ၊ ႏွလံုး၊ ပန္းနာ၊ ေက်ာက္ကပ္နာမ်ား) ဟာ ေရာဂါ ပိုဆိုးျခင္း တို႔ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္ ။
ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး အေနနဲ႔ ကေတာ့ ...
- လက္ကို ဆပ္ျပာႏွင့္ စင္ၾကယ္စြာ ေဆးပါ ... (ေရာဂါပိုး လက္တြင္ ကပ္ေန ပါက ကင္းစင္ ေစရန္)
- လက္မေဆးမီ မ်က္လံုးႏွင့္ ႏွာေခါင္းကို မကိုင္တြယ္ မိေစရန္ သတိ ထားပါ ။
- တုပ္ေကြး ျဖစ္ေသာ အခ်ိန္တြင္ မ်က္ႏွာသုတ္ ပုဝါ၊ လက္ကိုင္ ပုဝါ အစ႐ွိတဲ့ အသံုး အေဆာင္မ်ား အတူ သံုးျခင္း ေ႐ွာင္ၾကဥ္ပါ။
- ႏွစ္စဥ္ တုပ္ေကြး ရာသီ ေရာက္လွ်င္ ကာကြယ္ေဆး ထိုးျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ ႏိုင္ပါတယ္။
Thursday, September 25, 2008
Dementia Syndrome (1)
သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (၁)
Dementia Syndrome ကို online အဂၤလိပ္-ျမန္မာ အဘိဓာန္မွာ ရွာၾကည္႔တာ မေတြ႕လို႔ “သူငယ္ျပန္ေရာဂါ” လို႔ပဲ ျမင္သာတဲ႔ နာမည္ ေပးလိုက္ပါတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာ ကေလးလို ျပန္ျဖစ္သြားၿပီး ကေလးကဲ႔သို႔ ျပဳမူေနထိုင္တာမ်ိဳးကို လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ျမင္ဖူးၾကားဖူးၾကလို႔ပါပဲ။ တကယ္ဆို အဲဒီအျပဳအမူမ်ိဳးဟာ ေရာဂါေႏွာင္းပ္ိုင္းမွာမွ ျဖစ္တာပါ။ အစပိုင္းဆိုရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြက မသိသာပဲ သာမန္အသက္ႀကီးျခင္း (normal ageing) နဲ႔ ေရာေထြး ေနတတ္ပါတယ္။
အမွန္ေတာ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Dementia Syndrome) ဟာ အသက္ႀကီးျခင္းရဲ႕ မလႊဲမေရွာင္သာ ေနာက္ဆက္တြဲကိစၥတစ္ခု မဟုတ္ပဲ အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ကုသႏိုင္တဲ႔ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ႀကီးလို႔ ေမ႔တတ္ျခင္းထက္ ပိုမိုတဲ႔ အေထြေထြ ဦးေႏွာက္ စြမ္းရည္ က်ဆင္းလာျခင္း (global impairment of cognitive functions) ပါ။ ဦးေႏွာက္ တျဖည္းျဖည္း ပ်က္စီးျခင္း (degenerative disease of the brain) ျဖစ္ၿပီး၊ မေပ်ာက္ကင္းႏိုင္သလို တျဖည္းျဖည္းနဲ႔လည္း ဆိုးလာတတ္ပါတယ္။ ဒါဆို ဘာလို႔ ေဆးကုမလဲလို႔ ေမးရင္ လူနာရဲ႕ လက္ရွိ ဘ၀ အရည္အေသြးကို တတ္ႏိုင္သမွ် ထိန္းထားေပးဖို႔ - လို႔ ေျဖရပါလိမ္႔မယ္။
အမွန္ေတာ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Dementia Syndrome) ဟာ အသက္ႀကီးျခင္းရဲ႕ မလႊဲမေရွာင္သာ ေနာက္ဆက္တြဲကိစၥတစ္ခု မဟုတ္ပဲ အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ကုသႏိုင္တဲ႔ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ႀကီးလို႔ ေမ႔တတ္ျခင္းထက္ ပိုမိုတဲ႔ အေထြေထြ ဦးေႏွာက္ စြမ္းရည္ က်ဆင္းလာျခင္း (global impairment of cognitive functions) ပါ။ ဦးေႏွာက္ တျဖည္းျဖည္း ပ်က္စီးျခင္း (degenerative disease of the brain) ျဖစ္ၿပီး၊ မေပ်ာက္ကင္းႏိုင္သလို တျဖည္းျဖည္းနဲ႔လည္း ဆိုးလာတတ္ပါတယ္။ ဒါဆို ဘာလို႔ ေဆးကုမလဲလို႔ ေမးရင္ လူနာရဲ႕ လက္ရွိ ဘ၀ အရည္အေသြးကို တတ္ႏိုင္သမွ် ထိန္းထားေပးဖို႔ - လို႔ ေျဖရပါလိမ္႔မယ္။
ေယဘူယ် လကၡဏာ ေတြကေတာ႔
ဒီလကၡဏာေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ေျခာက္လထက္ ပိုၾကာၾကာ ရွိျပီး၊ ေန႔စဥ္ ရပ္တည္လုပ္ကိုင္မႈေတြကို ထိခိုက္လာၿပီ (ဆိုလိုတာက အရင္က အင္မတန္ ကိုယ္႔အားကိုယ္ကိုး ရပ္တည္ႏိုင္သူတစ္ေယာက္ဟာ ေရာဂါေၾကာင္႔ သာမာန္ ကိစၥေလးေတြကိုေတာင္ ကိုယ္႔ဖာသာ ကိုယ္ မလုပ္ႏိုင္ ေတာ႔တာပဲ သူမ်ားအေပၚ မွီခိုရမႈ မ်ားလာတာ) ဆိုရင္ေတာ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Dementia Syndrome) ခံစား ေနရတယ္ လို႔ ေျပာလို႔ ရေနပါၿပီ။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ဟုတ္၊ မဟုတ္ အပ္ခ်မတ္ခ် အျဖဴအမည္း သိေစတဲ႔ ေသြးစစ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ဓာတ္မွန္ပံုရိပ္ရွာျခင္း မရွိေသးပါဘူး။ အေသခ်ာဆံုးက လူနာေသဆံုးတဲ႔အခါ ဦးေႏွာက္ကို ခြဲစိတ္ၾကည္႔မွပဲ သိႏိုင္ပါတယ္။ လူနာ သက္ရွိထင္ရွားေနတံုး ေရာဂါအမည္ ရႏိုင္ဖို႔ကေတာ႔ လူနာရွင္ကတဆင္႔ စံုစမ္းသိရတဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ ျဖစ္ေပၚလာပံု သမိုင္းေၾကာင္းေပၚ အမ်ားႀကီး တည္မွီပါတယ္။
ပိုေသခ်ာေအာင္လို႔ တျခား ျဖစ္တတ္တဲ႔ ေရာဂါမ်ားကို ရွာေဖြစစ္ထုတ္ရပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးခဲျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ တြင္း အရည္ စုေအာင္းျခင္း၊ ဗိုက္တာမင္ ဘီ-၁၂ နဲ႔ ဖိုးလစ္အက္စစ္ ေလ်ာ႔နည္းျခင္း၊ သိုင္းရြိဳက္ ေဟာ္မုန္း ေလ်ာ႔နည္းျခင္း တို႔မွာလည္း သူငယ္ျပန္ေရာဂါ အစပိုင္းနဲ႔ ဆင္တဲ႔ လကၡဏာတခ်ိဳ႕ ျပတတ္လို႔ပါပဲ။ ဒီလို ျဖစ္ႏႈန္း သိပ္နည္းေပမယ္႔ ဟုတ္ခဲ႔ရင္ ကုသ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္တာမို႔ မျဖစ္မေန စစ္ေဆးရပါတယ္။
လူနာေတြေရာ၊ လူနာရွင္ေတြပါ အမ်ားဆံုး ေျပာတဲ႔ အေစာပိုင္း ေရာဂါလကၡဏာကေတာ႔ ေျပာၿပီးသားစကား၊ ေမးၿပီးသားေမးခြန္းကို ခဏခဏ ျပန္ေျပာ၊ ျပန္ေမးတာပါပဲ။ တခ်ိဳ႕ဆို မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ထပ္ကာတလဲလဲ ေျပာေန၊ေမးေနတတ္လို႔ အိမ္ေထာင္ဖက္ကို ေတာ္ေတာ္ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ ျဖစ္ေစပါတယ္။ သူလည္း ၾကာေတာ႔ စိတ္တိုလာတာေပါ႔ေလ။
ေရာဂါလကၡဏာ အေတာ္မ်ားမ်ားကို ကာယကံရွင္ထက္ မိသားစုအသိုင္းအ၀ိုင္းက ပိုသတိထားမိတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီေရာဂါ ရွိတယ္ ထင္လို႔ အထူးကုေဆးခန္းေဆးရံုကို လာျပတဲ႔ လူနာေတြကို သူတို႔ရဲ႕ မိသားစု၀င္(ေတြ)နဲ႔ ၾကည္႔ရပါတယ္။ ကာယကံရွင္က ေရာဂါ လကၡဏာကို ျပႆနာလို႔ မျမင္တတ္လို႔ပါ။ သနားဖို႔ ေကာင္းတာက ေရာဂါမွန္း မသိလို႔ မကုေတာ႔ ေဆးေသာက္ၿပီး ခဏထိန္းထားႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး၊ ေရာဂါဆိုးလာရင္ ဘာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ ႀကိဳသိၿပီး ျပင္ဆင္ထားႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး မရေတာ႔ဘူးေပါ႔။ အႏၲရာယ္ ဆိုတာ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္လို က်ေရာက္မယ္မွန္း မသိႏိုင္တာ မွန္ေပမယ္႔ မွန္းလို႔ ရတာ ေလးေတြ ကို ႀကိဳျပင္ ထားႏိုင္ တာကိုး။
အိမ္သားေတြခမ်ာလည္း တစ္ခါတစ္ခါ သူတို႔ ခင္ပြန္း၊ ဇနီး၊ အေဖ၊ အေမ၊ ေယာကၡမ (လူနာ) အေရွ႕မွာ သူတို႔ (လူနာ) အေၾကာင္း အမွန္ေတြ ေျပာရတာ သိပ္ေတာ႔ မလြယ္လွဘူး။ လူနာက ေလွ်ာ႔ေပါ႔ျမင္ထား၊ ေျပာထားတာေတြကို ဆန္႔က်င္ၿပီး၊ ဆရာ၀န္ကို အရွိ အတိုင္း သတင္းေပးရတာကိုး။ ေဆးခန္းက အျပင္ထြက္တာနဲ႔ ရန္ျဖစ္ဖို႔၊ အဆူခံရဖို႔ အေၾကာင္းရွိပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနကို ဆရာ၀န္ က ညင္ညင္သာသာ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတတ္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ အဲဒီလိုမွ မဟုတ္ရင္ မိသားစုတြင္း စိတ္ကသိကေအာက္ေတြ ျဖစ္၊ စိတ္ေတြဆိုးနဲ႔ ေနာက္ဆံုးေတာ႔ လူနာခမ်ာ ဂရုစိုက္ ကူညီမယ္႔ အဓိက ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ (မိသားစု) မရွိပဲ ျဖစ္သြားတတ္လို႔ပါ။
ေယဘူယ် ေရာဂါ လကၡဏာေတြ တူေပမယ္႔၊ ေရာဂါဇစ္ျမစ္ေပၚ မူတည္လို႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳး (Different types of Dementia) ရွိပါတယ္။
အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Dementia in Alzheimer's Disease) ကေတာ႔ အေတြ႕အမ်ားဆံုး သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ႀကီး သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါအားလံုးရဲ႕ ၅၅-၇၀% ဟာ အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံ သုေတသန ျပဳခ်က္မ်ား အရ အသက္(၆၅)ႏွစ္ေက်ာ္သူေတြရဲ႕ ၅%ဟာ ဒီေရာဂါ ခံစားရဖို႔ အလားအလာ အႏၲရာယ္ ရွိၿပီး၊ အသက္ ငါးႏွစ္ႀကီးလာတိုင္း ဒီအလားအလာက ႏွစ္ဆ တက္သြားတတ္ပါတယ္။ အသက္ (၈၅) ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီ ဆိုရင္ေတာ႔ ဒီေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ၄၀% ရွိေနပါၿပီ။ လူငါးေယာက္မွာ ႏွစ္ေယာက္ ျဖစ္တဲ႔ သေဘာေပါ႔။ လက္ရွိ ကိန္းဂဏန္းမ်ား အရ ယူေကမွာ အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (Dementia in Alzheimer's Disease) ေ၀ဒနာရွင္ေပါင္း ငါးသိန္း ရွိၿပီး ကမာၻတလႊားမွာ သန္းသံုးဆယ္ ရွိတယ္လို႔ ခန္႔မွန္း ပါတယ္။
ဆက္လက္ ေရးသားပါမယ္.....
Reference:
1. World Health Organisation (1992) The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders, Geneva: WHO
2. Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.
တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ေရတို မွတ္ဉာဏ္ မေကာင္း ေတာ႔ျခင္း (ဥပမာ - ေရွး ပေ၀သဏီက အေၾကာင္းအရာ ေတြကို မွတ္မိၿပီး ဒီေန႔ မနက္စာ ဘာ စားသလဲ မမွတ္မိ တာမ်ိဳး) အခ်ိန္ နဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ကို သတိ မရွိေတာ႔ပဲ မွားယြင္း ကုန္ျခင္း (ဥပမာ - ညႀကီး သန္းေခါင္ အိပ္ရာက ႏိုးၿပီး ေန႔ည မွားကာ အျပင္ထြက္ဖို႔ ျပင္ဆင္ တာမ်ိဳး) လြယ္ကူေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ မ်ားကိုပင္ မခ် ႏိုင္ေတာ႔ျခင္း (ဥပမာ - အ၀တ္အစား ေရြးခ်ယ္ရာ မွာေတာင္ ခက္ခဲလာၿပီး သူမ်ားက ကူေန ရတာမ်ိဳး) အမွန္းအဆ လြဲေခ်ာ္ မွားယြင္းမႈ မ်ားလာျခင္း (ဥပမာ - ကားလမ္း ကူးရာမွာ မလြတ္ႏိုင္ တာကို လြတ္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ကူးတာမ်ိဳး) စကားလံုး ရွာမရပဲ စကားစမ်ား ျပတ္ေတာက္ ကုန္ျခင္း (ဥပမာ - ေျပာခ်င္တာ သိလ်က္နဲ႔ လွ်ာဖ်ားမွာ ထစ္ေနသလိုမ်ိဳး ခဏခဏ ျဖစ္တာ ရွက္လာလို႔ ေနာက္ဆံုး လူအမ်ား စကား၀ိုင္းဆို ေရွာင္ လာတာမ်ိဳး) ေန႔စဥ္ လုပ္ေနက် လြယ္ကူ ေနက် ကိစၥမ်ားကို မလုပ္တတ္ေတာ႔ပဲ ခက္ခဲလာျခင္း (ဥပမာ - ဟင္းခ်က္ ေနက်လူက ဟင္းခ်က္တဲ႔ အဆင္႔ အထာေတြ လြဲေခ်ာ္ ကုန္တာမ်ိဳး) လူရည္ လူေသြး နဲ႔ အမူ အက်င္႔ ေျပာင္းလာျခင္း (ဥပမာ - အရင္က သိပ္ေအးေဆး တဲ႔လူက ေဒါသႀကီး ဆဲဆို လာတာမ်ိဳး) -
ဒီလကၡဏာေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ေျခာက္လထက္ ပိုၾကာၾကာ ရွိျပီး၊ ေန႔စဥ္ ရပ္တည္လုပ္ကိုင္မႈေတြကို ထိခိုက္လာၿပီ (ဆိုလိုတာက အရင္က အင္မတန္ ကိုယ္႔အားကိုယ္ကိုး ရပ္တည္ႏိုင္သူတစ္ေယာက္ဟာ ေရာဂါေၾကာင္႔ သာမာန္ ကိစၥေလးေတြကိုေတာင္ ကိုယ္႔ဖာသာ ကိုယ္ မလုပ္ႏိုင္ ေတာ႔တာပဲ သူမ်ားအေပၚ မွီခိုရမႈ မ်ားလာတာ) ဆိုရင္ေတာ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Dementia Syndrome) ခံစား ေနရတယ္ လို႔ ေျပာလို႔ ရေနပါၿပီ။
သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ဟုတ္၊ မဟုတ္ အပ္ခ်မတ္ခ် အျဖဴအမည္း သိေစတဲ႔ ေသြးစစ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ဓာတ္မွန္ပံုရိပ္ရွာျခင္း မရွိေသးပါဘူး။ အေသခ်ာဆံုးက လူနာေသဆံုးတဲ႔အခါ ဦးေႏွာက္ကို ခြဲစိတ္ၾကည္႔မွပဲ သိႏိုင္ပါတယ္။ လူနာ သက္ရွိထင္ရွားေနတံုး ေရာဂါအမည္ ရႏိုင္ဖို႔ကေတာ႔ လူနာရွင္ကတဆင္႔ စံုစမ္းသိရတဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ ျဖစ္ေပၚလာပံု သမိုင္းေၾကာင္းေပၚ အမ်ားႀကီး တည္မွီပါတယ္။
ပိုေသခ်ာေအာင္လို႔ တျခား ျဖစ္တတ္တဲ႔ ေရာဂါမ်ားကို ရွာေဖြစစ္ထုတ္ရပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးခဲျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ တြင္း အရည္ စုေအာင္းျခင္း၊ ဗိုက္တာမင္ ဘီ-၁၂ နဲ႔ ဖိုးလစ္အက္စစ္ ေလ်ာ႔နည္းျခင္း၊ သိုင္းရြိဳက္ ေဟာ္မုန္း ေလ်ာ႔နည္းျခင္း တို႔မွာလည္း သူငယ္ျပန္ေရာဂါ အစပိုင္းနဲ႔ ဆင္တဲ႔ လကၡဏာတခ်ိဳ႕ ျပတတ္လို႔ပါပဲ။ ဒီလို ျဖစ္ႏႈန္း သိပ္နည္းေပမယ္႔ ဟုတ္ခဲ႔ရင္ ကုသ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္တာမို႔ မျဖစ္မေန စစ္ေဆးရပါတယ္။
လူနာေတြေရာ၊ လူနာရွင္ေတြပါ အမ်ားဆံုး ေျပာတဲ႔ အေစာပိုင္း ေရာဂါလကၡဏာကေတာ႔ ေျပာၿပီးသားစကား၊ ေမးၿပီးသားေမးခြန္းကို ခဏခဏ ျပန္ေျပာ၊ ျပန္ေမးတာပါပဲ။ တခ်ိဳ႕ဆို မိနစ္ပိုင္းအတြင္း ထပ္ကာတလဲလဲ ေျပာေန၊ေမးေနတတ္လို႔ အိမ္ေထာင္ဖက္ကို ေတာ္ေတာ္ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ ျဖစ္ေစပါတယ္။ သူလည္း ၾကာေတာ႔ စိတ္တိုလာတာေပါ႔ေလ။
ေရာဂါလကၡဏာ အေတာ္မ်ားမ်ားကို ကာယကံရွင္ထက္ မိသားစုအသိုင္းအ၀ိုင္းက ပိုသတိထားမိတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီေရာဂါ ရွိတယ္ ထင္လို႔ အထူးကုေဆးခန္းေဆးရံုကို လာျပတဲ႔ လူနာေတြကို သူတို႔ရဲ႕ မိသားစု၀င္(ေတြ)နဲ႔ ၾကည္႔ရပါတယ္။ ကာယကံရွင္က ေရာဂါ လကၡဏာကို ျပႆနာလို႔ မျမင္တတ္လို႔ပါ။ သနားဖို႔ ေကာင္းတာက ေရာဂါမွန္း မသိလို႔ မကုေတာ႔ ေဆးေသာက္ၿပီး ခဏထိန္းထားႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး၊ ေရာဂါဆိုးလာရင္ ဘာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ ႀကိဳသိၿပီး ျပင္ဆင္ထားႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး မရေတာ႔ဘူးေပါ႔။ အႏၲရာယ္ ဆိုတာ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္လို က်ေရာက္မယ္မွန္း မသိႏိုင္တာ မွန္ေပမယ္႔ မွန္းလို႔ ရတာ ေလးေတြ ကို ႀကိဳျပင္ ထားႏိုင္ တာကိုး။
အိမ္သားေတြခမ်ာလည္း တစ္ခါတစ္ခါ သူတို႔ ခင္ပြန္း၊ ဇနီး၊ အေဖ၊ အေမ၊ ေယာကၡမ (လူနာ) အေရွ႕မွာ သူတို႔ (လူနာ) အေၾကာင္း အမွန္ေတြ ေျပာရတာ သိပ္ေတာ႔ မလြယ္လွဘူး။ လူနာက ေလွ်ာ႔ေပါ႔ျမင္ထား၊ ေျပာထားတာေတြကို ဆန္႔က်င္ၿပီး၊ ဆရာ၀န္ကို အရွိ အတိုင္း သတင္းေပးရတာကိုး။ ေဆးခန္းက အျပင္ထြက္တာနဲ႔ ရန္ျဖစ္ဖို႔၊ အဆူခံရဖို႔ အေၾကာင္းရွိပါတယ္။ ဒီလို အေျခအေနကို ဆရာ၀န္ က ညင္ညင္သာသာ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းတတ္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ အဲဒီလိုမွ မဟုတ္ရင္ မိသားစုတြင္း စိတ္ကသိကေအာက္ေတြ ျဖစ္၊ စိတ္ေတြဆိုးနဲ႔ ေနာက္ဆံုးေတာ႔ လူနာခမ်ာ ဂရုစိုက္ ကူညီမယ္႔ အဓိက ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ (မိသားစု) မရွိပဲ ျဖစ္သြားတတ္လို႔ပါ။
ေယဘူယ် ေရာဂါ လကၡဏာေတြ တူေပမယ္႔၊ ေရာဂါဇစ္ျမစ္ေပၚ မူတည္လို႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳး (Different types of Dementia) ရွိပါတယ္။
တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (Dementia in Alzheimer's Disease) ဦးေႏွာက္ထဲ ေသြး အေရာက္ နည္းျခင္း နဲ႔ ေလျဖတ္ျခင္း ေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (Vascular Dementia) အထက္ပါ ႏွစ္မ်ိဳး ေရာေနေသာ သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Mixed Dementia) “လ်ဴ၀ီေဘာ္ဒီ” ေခၚ ဦးေႏွာက္ ဆဲလ္တြင္း စြန္႔ထုတ္ ပစၥည္း တစ္မ်ိဳး ေၾကာင္႔ ျဖစ္ေသာ သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (Dementia with Lewy Bodies) “ပါကင္ဆင္ ေရာဂါ” ေခၚ အေၾကာ ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးကို ၾကာရွည္ ခံစားရာမွ ျဖစ္လာေသာ သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (Dementia in Parkinson's Disease) အျခား ရွားပါးေသာ သူငယ္ျပန္ ေရာဂါတစ္ခ်ိဳ႕
အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ေရာဂါ (Dementia in Alzheimer's Disease) ကေတာ႔ အေတြ႕အမ်ားဆံုး သူငယ္ျပန္ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ႀကီး သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္တဲ႔ သူငယ္ျပန္ေရာဂါအားလံုးရဲ႕ ၅၅-၇၀% ဟာ အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံ သုေတသန ျပဳခ်က္မ်ား အရ အသက္(၆၅)ႏွစ္ေက်ာ္သူေတြရဲ႕ ၅%ဟာ ဒီေရာဂါ ခံစားရဖို႔ အလားအလာ အႏၲရာယ္ ရွိၿပီး၊ အသက္ ငါးႏွစ္ႀကီးလာတိုင္း ဒီအလားအလာက ႏွစ္ဆ တက္သြားတတ္ပါတယ္။ အသက္ (၈၅) ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီ ဆိုရင္ေတာ႔ ဒီေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ၄၀% ရွိေနပါၿပီ။ လူငါးေယာက္မွာ ႏွစ္ေယာက္ ျဖစ္တဲ႔ သေဘာေပါ႔။ လက္ရွိ ကိန္းဂဏန္းမ်ား အရ ယူေကမွာ အယ္လ္ဇိုင္းမား သူငယ္ျပန္ ေရာဂါ (Dementia in Alzheimer's Disease) ေ၀ဒနာရွင္ေပါင္း ငါးသိန္း ရွိၿပီး ကမာၻတလႊားမွာ သန္းသံုးဆယ္ ရွိတယ္လို႔ ခန္႔မွန္း ပါတယ္။
ဆက္လက္ ေရးသားပါမယ္.....
Reference:
1. World Health Organisation (1992) The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders, Geneva: WHO
2. Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.
Tuesday, September 23, 2008
Unnoticed Causes Of Fatigue
ပင္ပန္း ႏြမ္းနယ္ျခင္း ႏွင္႔ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ား
“ပင္ပန္း လိုက္ တာ ဆရာရယ္၊ကြၽန္မ အိပ္ေရး လည္း ၀ပါတယ္။ အစားလည္း မွန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အျမဲတမ္း ႏုံးခ်ိ ေနတာပဲ။ အလုပ္ မွာ လည္း ထူးျပီး မပင္ပန္း ပါဘူး။ ဘာျဖစ္မွန္း ကို မသိပါဘူး ဆရာရယ္”(၃၅) ႏွစ္အရြယ္ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ရဲ႔ ျပႆနာပါ။ တစ္ခ်ိဳ႔က လည္း အားနည္းတယ္ ဆိုျပီး အေၾကာေဆး ထိုးေပးပါ ဆိုတာမ်ိဳး လည္း ရွိတတ္ ပါတယ္။ ညဘက္ ၇-၈ နာရီ အိပ္တယ္။ အစားအေသာက္ လည္း ပံုမွန္ စားတယ္။ သာမန္ အိမ္မွဳ ကိစၥေလးေတြ ေတာင္ မလုပ္နိဳင္ ေလာက္ေအာင္ ပင္ပန္း ႏြမ္းနယ္ ေနျပီ ဆိုရင္ေတာ႔ သင္႔မွာ ငုတ္လွ်ိဳး ေနတဲ႔ က်န္းမာေရး ျပႆနာ တစ္ခုခုရွိနိဳင္တယ္ ဆိုတာ သတိျပဳ သင္႔ ပါတယ္။ ဘယ္လို ျပႆနာေတြလဲ … ၾကည္႔ၾက ရေအာင္…
(၁) ေသြးအား နည္းျခင္း (Anemia)
လူေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားဟာ မိမိကိုယ္တိုင္ေသြး အားနည္း ေနတာကို သတိမထားမိ တတ္ၾကပါဘူး ။ ေသြးထဲမွာရွိတဲ႔ ေဟမိုဂလိုဘင္ ပမာဏ ဟာ အမ်ိဳးသား မ်ားမွာ ၁၃.၈ - ၁၇.၂ မီလီ ဂရမ္ / ဒက္ဆီ လီတာ ရွိျပီး အမ်ိဳးသမီး မ်ား မွာေတာ့ ၁၂.၁- ၁၅.၁ မီလီ ဂရမ္ / ဒက္ဆီ လီတာ ရွိပါတယ္။ ရာသီေသြး ဆင္းျခင္း၊ သားအိမ္ အတြင္း အက်ိတ္ေၾကာင္႔ ေသြးဆင္းျခင္း ၊ လိပ္ေခါင္း ေရာဂါ စတာ ေတြ ေၾကာင္႔ ေသြး ဆံုးရွံဳးမႈ ျဖစ္ပြားကာ ေသြးအားနည္း ေရာဂါ ရရွိနိဳင္ သလို၊ အစား အေသာက္ေရွာင္ သူ ။ သတ္သတ္ လြတ္ ၾကာရွည္ စြာ စားသံုးသူ ေတြမွာ လည္း ေသြး အားနည္း ေရာဂါ ရဖို႔ အခြင္႔အလမ္း ပိုမ်ား ပါတယ္။ ေသြးထဲမွာ ေဟမိုဂလို ဘင္ ပမာဏ နည္းလွ်င္ တစ္ရွဴး ႏွင္႔ၾကြက္သားမ်ားကို ေအာက္ဆီဂ်င္ လံုေလာက္ေအာင္ မေထာက္ပ႔ံနိဳင္ေတာ႔ပါဘူး ။ဒါေၾကာင္႔ ပင္ပန္း ႏြမ္းနယ္မႈ ေ၀ဒနာ ကို ခံစားရ တတ္ပါတယ္။ အစိမ္းရင္႔ ေရာင္ ရွိေသာ အသီး အရြက္မ်ား၊ အသားႏွင္႔ ငါးမ်ား ကို မွ်တေအာင္ စားသံုး သင္႔ပါတယ္။ သံဓါတ္ အား တိုးေဆး မ်ား ကိုလည္း လိုအပ္လွ်င္ ေသာက္ သံုး ရပါမယ္။ လိပ္ေခါင္း ကဲ႔သို႔ ေရာဂါမ်ား ကိုလည္း ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသျခင္း ျဖင္႔ ေသြးအား နည္းေရာဂါ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ နိဳင္ပါတယ္။
(၂) သိုင္းရြိဳက္ ေဟာ္မုန္း အားနည္းျခင္း (hypothyroidism)
သိုင္းရိြဳက္ဂလင္း ဟာ လည္ပင္းမွာ ရွိျပီး ေသးငယ္ တဲ႔ လိပ္ျပာ ပံုသ႑န္ ဂလင္း ေလး ျဖစ္ပါတယ္။ သိုင္းရိြဳက္ဂလင္း အားနည္း ေနတဲ႔ သူဟာ အျမဲလိုလို ေႏွွးေကြး ေလးလံ ေနတတ္ျပီး စိတ္က် ေရာဂါ လည္း ရွိေန တတ္ပါတယ္။ အေမရိကန္မွာ အသက္ (၆၀) အရြယ္ အမ်ိဳးသမီး ၁၇% မွာ သိုင္းရိြက္ အားနည္း ေရာဂါ ခံစား ေနရျပီး hashimoto’s thyroiditis ေခၚ ကိုယ္ခံ စြမ္းအား စနစ္က သိုင္းရိြဳက္ ဆဲလ္ေ တြ ကို ဖ်က္ဆီး ပစ္တဲ႔ ေရာဂါ ဟာ အဆိုပါ အမ်ိဳး သမီး ေတြမွာ အဓိက ျပႆနာျဖစ္ ပါတယ္။ T3,T4 ေခၚ သိုင္းရိြဳက္ ဟိုမုန္း ပမာဏ နည္းေန တတ္ျပီး သိုင္းရိြဳက္ ဟိုမုန္း အစားထိုး ကုသျခင္း ျဖင္႔ တက္ၾကြဖ်တ္ လတ္တဲ႔ ဘ၀ကို ျပန္လည္ ရရွိ နိဳင္ပါတယ္။
(၃) ဆီး လမ္းေၾကာင္း ပိုး ၀င္ျခင္း
ဆီးပူျခင္း၊ ဆီးက်ဥ္ျခင္း၊ ကိုယ္ အပူခ်ိန္ တက္ျခင္း စတာ ေတြဟာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပို၀င္တဲ႔ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔ လူတိုင္း တသမတ္ တည္း ခံစားရတာ မဟုတ္ပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႔ အမ်ိဳးသမီး ေတြဆို လွ်င္ ေမာပန္း ႏြမ္းနယ္ ရံု သက္သက္သာ ခံစား ရပါတယ္။ တျခား ဘာလကၡဏာ မွ မျပတတ္ ပါဘူး။ ဆီးလမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ မွာရွိတဲ႔ ဘက္တီးရီးယား ေတြ ဟာ အဓိက ျပႆနာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကိုယ္ရည္ သန္႔ ရွင္းေရး အားနည္းသူ ေတြမွာ ခဏခဏ ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္။ ပဋိဇီ၀ ေဆးေတြနဲ႔ ကုသ နိဳင္ျပီး တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရး ကို အထူး ဂရုစိုက္ ရပါမယ္။
(၄) ကဖင္းဓါတ္
ကြၽန္ေတာ္တို႔ ပင္ပန္း ႏြယ္နယ္ေန ခ်ိန္ဆိုရင္ ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ ၊ကိုလာတစ္ဘူးေသာက္လိုက္ရရင္ ျပန္လည္ အားျပည္႔ လာ သလို ခံစား ရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ တစ္ခ်ိဳ႔သူ ေတြမွာ ေတာ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ အက်ိဳးရ လဒ္ ေတြျပ တတ္ပါတယ္ ။ ေကာ္ဖီနဲ႔ ကိုလာ ကဲ႔သို႔ အေဖ်ာ္ယမ ကာ မ်ားကို စြဲစြဲ လမ္းလမ္း ေသာက္ သံုး ရင္ေတာ႔ ပင္ပန္း ႏြမ္းနယ္ျပီး ေလးေလး မွိဳင္မွိဳင္ ျဖစ္ေန တတ္ပါတယ္။ ညဘက္ အလုပ္ဆင္း ရတဲ႔ ဆရာ၀န္ သူနာျပဳ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား ဟာ ေကာ္ဖီ ေတာ္ေတာ္ ေသာက္ ၾက ပါတယ္။ ေကာ္ဖီ ေသာက္မွ လန္းဆန္း မယ္ ဆိုျပီး လိုအပ္တာ ထက္ ပိုေသာက္ ရင္ေတာ႔ ဥပါဒ္ ျဖစ္တတ္ တယ္ ဆိုတာ သတိျပဳ သင္႔ပါတယ္။
(၅) အစား အေသာက္ မတည္႔ျခင္း
ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေတြေန႔စဥ္ လွဳပ္ရွား သြားလာ ဖို႔၊ အားအင္ျပည္႔ ျဖိဳးျပီး လန္းဆန္း တက္ၾကြ ေနဖို႔ အတြက္ အစား အေသာက္ကို ညီညြတ္ မွ်တ ေအာင္ စားေန ရပါတယ္။ သို႔ေပမယ္ သတိ မထားမိတဲ႔ အစားမတည္႔ သည္႔ ျပႆနာ (Food allergy) ရွိေနတတ္ ပါတယ္။ စားေသာက္ျပီး အင္ျပင္ ေတြထ၊ အသက္ရွဳ ေတြ က်ပ္လာမွ ဓါတ္ မတည္႔တာလို႔ အမ်ား ကသိ ထား ၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ အစား အေသာက္ ေတြက လကၡဏာ ၾကီးၾကီး မားမား မျပ တတ္ပါဘူး ။ စားေသာက္ျပီး အားျပည္႔ သလိုမခံစားရပဲ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ေန တတ္ ပါတယ္။ အစား အေသာက္ တစ္ခုခုစားျပီး(၁၀) မိနစ္အတြင္း အိပ္ခ်င္ လာတယ္ ၊ႏံုးခ်ိခ်ိ ျဖစ္လာတယ္ ဆိုလွ်င္ေတာ႔ အဲဒီ အစား အေသာက္ နဲ႔ မတဲ႔ဘူး ဆိုတာ သံသယ ၀င္သင္႔ပါတယ္။
(၆) အိပ္ေနစဥ္ အသက္ရွဳ ရပ္ျခင္း (sleep apnea)
ဒါနဲ႔ ပက္သက္လို႔ အရင္လည္း ေရးခဲ႔ ဘူးပါတယ္။ အိပ္ေနစဥ္ မွာ အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ျပီး လန္႔နိဳးလာ တတ္ပါတယ္။ အ၀လြန္ ေရာဂါ သည္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ား ျပီး ညဘက္အိပ္ လွ်င္ေဟာက္ တတ္ၾကပါ တယ္။ အလုပ္မွာ အျမဲ အိပ္ငိုက္ေန တတ္ျပီး တက္ တက္ ၾကြၾကြ ဖ်တ္ဖ်တ္ လတ္လတ္ မရွိ ပါဘူး။ ပင္ပန္း ႏြမ္း နယ္ရံု သာမက ႏွလံုးေသြး ေၾကာ က်ဥ္းေရာဂါ၊ ေလျဖတ္ေလ ငန္းေရာဂါေတြ ခံစား ရဖို႔ အခြင္႔အလမ္း ပို မ်ား ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ အရက္ ကို ေရွာင္က်ဥ္ ျပီး ကို အေလးခ်ိန္ က်ေအာင္ ၾကိဳးစား ရပါမယ္။ လိုအပ္ လွ်င္ေတာ႔ သင္႔ရဲ႔ ဆရာ၀န္က အိပ္ ေနစဥ္မွာ သံုးဖို႔ ကိရိဟာေလး တစ္ခု ၀ယ္ခိုင္း ပါလိမ္႔မယ္။
(၇) ႏွလံုး ေရာဂါ
ေန႔စဥ္ ပံုမွန္ လုပ္ေနတဲ႔ အလုပ္ ေတြဟာ သင္႔ အတြက္ ၀န္ထုပ္ ၀န္ပိုး ၾကီး ျဖစ္လာမယ္ ၊ျခံထဲမွာ လမ္းဆင္း ေလ်ာက္ တာ ေလာက္ နဲ႕ေမာပန္း ႏြမ္းနယ္ လာမယ္ ။ ညအိပ္ရင္ ေခါင္း အံုး ျမင္႔ျမင္႔ ေလးနဲ႔ မွ အဆင္ ေျပတယ္၊ တျခားေရာဂါ လည္း ရွာလို႔ မရဘူးဆိုရင္ေတာ႔ သင္႔ရဲ႔ ႏွလံုး ပံုမွန္ အလုပ္လုပ္ နိဳင္ရဲ႔ လား ဆိုတာ စမ္းသပ္ စစ္ေဆးဖို႔ လိုလာ ပါျပီ။
စာဖတ္သူမ်ား ကိုယ္စိတ္ ႏွစ္ပါး ရႊင္လန္း ခ်မ္းေျမ႔ပါေစ။
Malnutrition
အစာ အာဟာရ မမွ်တျခင္း
ခႏၶာကိုယ္ အတြက္ အစာ အာဟာရ လိုျခင္း ႏွင့္ ပိုျခင္း ႏွစ္ခုစလံုး (သို႔) တခုခု ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေနာက္ဆက္တြဲ က်န္းမာေရး ျပႆနာ မ်ားကို Malnutrition အစာ အာဟာရ မမွ်တျခင္း ဟု ေခၚပါသည္။ လူအပါအ၀င္ သက္ရွိမ်ား၏ ခႏၶာကိုယ္ သည္ ေန႔စဥ္ ျမင္ေတြ႔ ေနရေသာ သက္မဲ့ ရုပ္၀ထၳဳ ပစၥည္းမ်ားကဲ့သို႔ပင္ ဓါတုေဗဓ ဆိုင္ရာ ဓါတ္ေပါင္း မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္ း ထား ပါသည္။ ထို ဓါတ္ေပါင္း မ်ားကို ေန႔စဥ္ စားသံုး ေနေသာ အစားအေသာက္ႏွင့္ ရွဴရိႈက္ေသာ ေလမွ တဆင့္ ခႏၶာကိုယ္မွ လက္ခံ ရရွိ ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူတေယာက္ ပံုမွန္ အတိုင္း က်န္းမာစြာ ရွင္သန္ ႏိုင္ရန္ အတြက္ သင့္တင့္ မွ်တေသာ အာဟာရ အား ေန႔စဥ္ စားသံုး ေပးရန္ လိုအပ္ ပါသည္။
ခႏၶာ ကိုယ္ အတြက္္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ၿပီး ေန႔စဥ္ စားသံုး သင့္ေသာ အာဟာရ မ်ားကို Micronutrients ဟုေခၚေသာ ဗိုက္တာမင္ႏွင့္ သတၱဳဓါတ္မ်ားပါ၀င္သည့္ အေသးစား အာဟာရ ႏွင့္ Macronutrient ဟုေခၚေသာ ကစီဓါတ္၊ အဆီဓါတ္၊ အသားဓါတ္ ႏွင့္ ေရပါ၀င္သည့္ အႀကီးစား အာဟာရ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရပါသည္။ ထိုအာဟာရ ႏွစ္မ်ိဳးထဲတြင္ ပါ၀င္ေနသည့္ အစား အစာ မ်ားအား လံုေလာက္စြာ မစားသံုးျခင္း ႏွင့္ လြန္ကဲစြာ စားသံုးျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ Malnutrition သည္ အသက္ အႏၱရာယ္ ကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစာ အာဟာရ မမွ်တျခင္းကို လူတိုင္း ကာကြယ္ႏိုင္ရန္အတြက္ အစာ အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္းႏွင့္ လြန္ကဲျခင္း ႏွစ္ခု စလံုးအား လက္လွမ္း မီသမွ် တင္ျပ လိုက္ပါသည္။
၁။ အစာ အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း
အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္မွ အာဟာရ လံုေလာက္စြာ မရရွိ ျခင္းေၾကာင့္ အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ႏိုင္ပါသည္။ ပိန္လြန္းျခင္း၊ ေဖါေရာင္ ျခင္း၊ ၾကြက္သား အားနည္းျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အလြန္နည္းျခင္း အနာ ဒဏ္ရာမ်ား ရွိပါက ေဆးကု ေသာ္လည္း သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းမႈ ေနွးေကြးျခင္း စာသည့္ လကၡဏာ မ်ားကို ေတြ႔ရ ပါသည္။ အစာေရစာ ရွားပါးမႈ ေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားၿပီး ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ရသည္။ ေနရာ ေဒသႏွင့္ မသက္ဆိုင္ပဲ ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ အျဖစ္မ်ားသည့္ အုပ္စုမွာ ေမြးခါစ ကေလးမ်ား အပါအ၀င္ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ ကေလးမ်ား၊ စား၀တ္ေနေရး အဆင္မေျပသူမ်ား၊ သက္ႀကီး ရြယ္အိုမ်ား၊ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူ သို႔မဟုတ္ ေရာဂါ တစံုတရာ ခံစား ေနရသူမ်ား ႏွင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရရွိထား သူမ်ား တြင္လည္း ေတြ႔ရ ႏိုင္ပါသည္။
ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ ရရွိေသာအခါ တစ္ရွဴးမ်ား ေရာင္ၿပီး အာရံုေၾကာ စနစ္တခု (Sympathetic Nervous System) ၏ အလိုေလ်ာက္ တုန္႔ျပန္မႈ ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္းရွိ ေဟာ္မုန္းမ်ား ျမင့္တက္လာကာ ခႏၶာကိုယ္၏ အာဟာရ စြမ္းအင္ေလာင္စာ သံုးစြဲမႈႏႈန္းကို ျမင့္တက္ ေစပါသည္။ ထိုနည္း အတူပင္ ဒဏ္ရာရရွိခ်ိန္ မဟုတ္သည့္ သာမန္ အေျခအေနမ်ား တြင္လည္း အစာ အာဟာရ ကို လံုေလာက္စြာ မသံုးစြဲေသာအခါ ခႏၶာကိုယ္မွ စြမ္းအင္ေတာင္းဆိုမႈကို ျဖစ္ေစသည္။ မည္သည့္အၾကာင္းေၾကာင့္ ေတာင္းဆိုသည္ျဖစ္ေစ ထို ေတာင္းဆိုမႈ ကို ျပင္ပမွ မျဖည့္ေပးပါက ကိုယ္တြင္း မွာပင္ အသားဓါတ္ကို ပိုမို ထုတ္လုပ္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္၏ အဓိက ေလာင္စာ ျဖစ္သည့္ ဂလူးကို႔စ္ အျဖစ္သို႔ ျပန္ေျပာင္းၿပီး အသံုးခ် ရေသာၾကာင့္ အသားဓါတ္ ဆံုးရံႈးသည့္ ေရာဂါ Protein Calorie Malnutrition (PCM) ကို ျဖစ္ေစ ပါသည္။ ထိုသို႔ ျဖစ္ရျခင္းမွာ အသားဓါတ္ကို ခႏၶာကိုယ္ တြင္းရွိ အခ်ဥ္ဓါတ္ တခုျဖစ္သည့္ အမီႏိုအက္စစ္ မွ တဆင့္ ထုတ္လုပ္ ရၿပီး အမီႏိုအက္စစ္ကို ထုတ္လုပ္ ေသာအခါ အရိုးတြယ္ ၾကြက္သားမ်ားကို အသံုးျပဳ ရေသာေၾကာင့္ အရိုးတြယ္ ၾကြက္သား မ်ား ဆံုးရႈံး သြားရသျဖင့္ လူကို ပိန္ခ်ံဳးေစျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
PCM အသားဓါတ္ဆံုရံႈးျခင္းတြင္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း သိုေလွာင္ ထားေသာ အဓိကေလာင္စာျဖစ္သည့္ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ေျပာင္း စသည့္ စားစရာမ်ားမွ ျဖစ္လာေသာ ကစီဓါတ္သည္ ၁၈ နာရီအတြင္း ကုန္ခမ္းသြားျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို ဆက္လက္ လည္ပတ္ႏိုင္ရန္ အဆီ မ်ား ႏွင့္ အမီႏို အက္စစ္မ်ားမွ ၄ နာရီမွ ၆ နာရီအတြင္း ဂလူးကို႔စ္အျဖစ္ ျပန္ေျပာင္း အသံုးျပဳ ရပါသည္။ အစာ အာဟာရ ကို မျဖည့္ေပးပဲ ဆက္တိုက္ ခ်ိဳ႔တဲ့ေနေစပါက အသားဓါတ္ ထုတ္လုပ္သည့္ အမီႏိုအက္စစ္မ်ား ကုန္ခမ္း သြားေစႏိုင္ၿပီး အသည္း အလုပ္လုပ္မႈကို ရပ္ဆိုင္း သြားႏုိင္ပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ေသြးထဲ အေရစိမ့္၀င္သည့္ ဖိအား (Plasma Osmotic Pressure) က်ဆင္း လာၿပီး ဆဲလ္ ကလပ္စည္း အတြင္းရွိ အရည္မ်ား ဆဲလ္အတြင္း ဆက္လက္ မေနႏိုင္ေတာ့ပဲ အျပင္သို႔ စိမ့္ထြက္ လာျခင္း ေၾကာင့္ ဆဲလ္ကလပ္စည္း တခု ႏွင့္ တခုၾကား တစ္ရႈးအတြင္း အရည္မ်ား ကိန္းေအာင္းလာၿပီး လူကိုေဖါေရာင္ ေစပါသည္။
အထက္ပါ လကၡဏာမ်ားကို ျဖစ္ေစသည့္ အတိုင္းအတာထိ မျပင္းထန္ပဲ အစာအဟာရ အခုခု လံုေလာက္စြာမရ၍ မသိမသာ ခ်ိဳ႔တဲ့ သူမ်ား သည္ပင္ ခႏၶာကိုယ္၏ ေရာဂါကို ခုခံႏိုင္သည့္အား က်ဆင္း လာေသာေၾကာင့္ တခ်ိန္လံုး ေမာပမ္း ႏြမ္းနယ္ေနၿပီး အားအင္ ကုန္ခမ္းသည့္ လကၡဏာ ကို ေတြ႔ရပါမည္။ ဆက္လက္ၿပီး သတၱဳဓါတ္ႏွင့္ ဗိုက္တာမင္ဓါတ္မ်ိဳး ခ်ိဳ႔တဲ့လာပါက အသက္ အႏၱရာယ္ကို အထူး စိုးရိမ္ရပါသည္။
ကုသျခင္း
၂။ အစာ အာဟာရ လြန္ကဲျခင္း
ခႏၶာကိုယ္မွ လိုအပ္ သည္ထက္ ပို၍ အာဟာရ ကို လက္ခံ ရရွိ ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အထင္ရွားဆံုးေတြ႔ႏိုင္သည့္ အာဟာရ လြန္ကဲ ျခင္း မွာ အ၀လြန္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အ၀လြန္ျခင္း ရွိမရွိကို Body Mass index (BMI) ကို တြက္ၾကည့္ျခင္း ျဖင့္ သိႏိုင္ပါသည္။ BMI အေၾကာင္းကို ယခုတင္မည့္ ပို႔စ္တြင္ အေသးစိတ္ ေဖၚျပမည္ မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ အေသးစိတ္ သိလိုပါက ေဒါက္တာ ဇင္သူ ၏ BMI တိုင္းၾကမယ္ ႏွင့္ ကၽြန္မ တင္ခဲ့ ဖူးေသာ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါႏွင့္ အင္ဆူလင္ေဟာ္မုန္း အေၾကာင္းတြင္ ျပန္ၾကည့္ ေစလိုပါသည္။ BMI သတ္မွတ္ခ်က္ တြင္ အနိမ့္ဆံုး BMI အတြက္ ၁၈.၅၊ ၁၉၊ ၂၀ စသည္ျဖင့္ ရည္ညႊန္းခ်က္ အေပၚ မူတည္၍ ကြဲျပားမႈ ရွိေသာ္လည္း BMI ျမင့္ဆံုး ကိုမူ ရည္ညႊန္းခ်က္ အားလံုး တြင္ ၂၅ ျဖစ္ လက္ခံ ထားသည္ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ BMI ကို ပံုမွန္အျဖစ္ ၁၈.၅-၂၅ အျဖစ္ အတည္ယူ ထားပါသည္။ ထိုထက္ ၁၀% ပိုျခင္း၊ လိုျခင္း ရွိပါက မိမိကိုယ္ကို ပိန္လြန္းျခင္း ႏွင့္ အ၀လြန္ျခင္း အျဖစ္ ယူဆကာ အႏၱရာယ္ အတြင္း က်ေရာက္ ေနၿပီ ဟု သတ္မွတ္ ႏိုင္ပါသည္။
အ၀လြန္ျခင္း
အ၀လြန္ျခင္း ရွိမရွိကို BMI 25 ထက္ ပိုမ်ားေနျခင္း တခုတည္း ကို ၾကည့္၍ ဆံုးျဖတ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါသည္။ အ၀လြန္ျခင္း သည္ ကယ္လိုရီ မ်ားေသာ ကဇီဓါတ္ႏွင့္ အဆီဓါတ္ ကို လြန္ကဲစြာ စားသံုး ရာမွ စေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆီႏွင့္ ကဇီဓါတ္မ်ားကို ပို၍ စားသံုးပါက ခႏၶာကိုယ္မွ အသံုးျပဳၿပီး ပိုလွ်ံေသာ အာဟာရ မ်ားကို အဆီအျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲကာ ေရျပားေအာက္ႏွင့္ အတြင္း ကလီစာ မ်ား တ၀ိုက္တြင္ သိမ္းထား ေပးပါသည္။ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ရွိသင့္ရွိထိုက္သည့္ အဆီပမာဏမွာ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ စုစုေပါင္း ခႏၶာကိုယ္ အေလးအခ်ိန္ ၏ ၂၀% ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ ၃၀% ထက္ ပိုမရွိသင့္ပဲ အဆီ ပမာဏ ထို ထက္ ပိုမ်ား ေနျခင္းေၾကာင့္ အ၀လြန္ေနျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
အ၀လြန္ ေသာေၾကာင့္ ႏွလံုးႏွင့္ အာရံုေၾကာစနစ္ ႏွစ္ခုစလံုး ပံုမွန္ထက္ ပို အလုပ္လုပ္ ရပါသည္။ ေန႔စဥ္ လႈပ္ရွား သြားလာရာတြင္ မိမိ အရပ္ႏွင့္ မမွ်သည့္ အေလးခိ်န္ကို သယ္ေန ရေသာေၾကာင့္ အာရံုေၾကာ စနစ္ရွိ လႈပ္႐ွားမႈ ဆိုင္ရာ အပိုင္း ကို အလုပ္ ပိုလုပ္ ရေစ ပါသည္။ ပံုမွန္ထက္ ပိုႀကီးထြား ေနေသာ ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ့ရွိ ဆဲလ္မ်ား အားလံုးသို႔ ေအာက္စီဂ်င္ ႏွင့္ အာဟာရ ကို မႏိုင္၀န္ ထမ္း ဲခင္း မေရာက္ ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပး ေနရျခင္း ေၾကာင့္ ႏွလံုးကိုပို အလုပ္လုပ္ ရေစသျဖင့္ ေသြးတိုး၊ ႏွလံုး၊ ဆီးခ်ိဳ စသည့္ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ရန္ အလြန္ နီးစပ္ပါသည္။
အ၀လြန္သူမ်ား၏ ေသြးထဲတြင္ တိရစာၦန္ဆီ ဟုေခၚေသာ ေကာ္လက္စေရာလ္ ပါေသာ အဆီဖတ္မ်ားသည္ ေသြးေၾကာ နံရံတြင္ စုေ၀း၊ တြယ္ကပ္ကာ အနယ္ထိုင္ ႏိုင္၍ ေသြးေၾကာ မာေၾကာသည့္ ေရာဂါကို ျဖစ္ေစ ႏိုင္ပါသည္။ မာေၾကာေနေသာ ေသြးေၾကာနံရံကို ႏွလံုးမွ လာေသာ ေသြးဖိအား အရွိန္ျဖင့္ တိုက္စား ခံရ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေသြးေၾကာ နံရံပဲ့ထြက္ ပ်က္စီး၍ တစ္ရွဴး အတြင္း ေသြးယိုစီးျခင္း၊ ပဲ့ထြက္ သြားေသာ အစသည္ ေသြးေၾကာ တေလွ်ာက္ တေနရာတြင္ သြားေရာက္ ပိတ္ဆို႔ ႏိုင္္ၿပီး ပိတ္မိ ခံလိုက္ ရသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္ အပိုင္းသည္ ေအာက္ပိုင္း ျဖစ္ပါက ေလျဖတ္ၿပီး ကိုယ္တပိုင္း ေသႏိုင္ပါသည္။ အကယ္၍ ဦးေႏွာက္သို႔သြားေသာ ေသြးေၾကာ ပိတ္ခံရပါက ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာ ပိတ္ၿပီး အသက္ ဆံုးရံႈး ႏိုင္ပါသည္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အခ်ိန္မီ မေလွ်ာ့ခ်ပဲ ဆက္လက္ အ၀လြန္ ေနျခင္း (သို႔) ထိုထက္ ပို၀ လာေစျခင္းသည္ ေရာဂါ တခုခုကို မလြဲမေသြ ရရန္ ႀကိဳဆို ဖိတ္ေခၚ ေနျခင္းပင္ ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ကို ေလွ်ာ့ခ်သင့္ပါသည္။
Body fat composition ခႏၶာကိုယ္ အဆီဓါတ္ ဖြ႔ဲစည္းတည္ရွိမႈ
အ၀လြန္သူ ျဖစ္ေစ၊ ပံုမွန္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ရွိသူျဖစ္ေစ ေရာဂါ တခုခုကို ရရွိႏိုင္သည့္ လကၡဏာသည္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ နည္းျခင္း မ်ားျခင္းအေပၚ မူတည္ သည့္အျပင္ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း အဆီဓါတ္ စုစည္း တည္ရွိသည့္ ေနရာ အေပၚတြင္ လည္း မူတည္ ေနပါသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အ၀လြန္ျခင္း တူသူ ႏွစ္ဦးတြင္ ခါးႏွင့္ တင္ကို တိုင္းတာ ၾကည့္၍ ခါး၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္ တင္၏အက်ယ္အ၀န္းထက္ ပိုမ်ား ေနသူသည္ အႏၱရာယ္ ႏွင့္ ပိုနီးစပ္သူ ျဖစ္ပါသည္။ အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ ခါးႏွင့္တင္ အခ်ိဳး wrist/Hip တနည္းအားျဖင့္ ခါး အတိုင္း အတာကို တင္ အတိုင္း အတာႏွင့္ စား၍ ရသည့္ အေျဖသည္ ၀.၈ ႏွင့္ေအာက္မွာ ရွိသင့္ၿပီး အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ခါးႏွင့္တင္ အခိ်ဳးတူ ၁ ႏွင့္ ေအာက္မွာ ရွိသင့္ပါသည္။ ထိုထက္ ပိုမ်ားေနပါက အႏၲရာယ္ ရွိသည္ဟု မွတ္ယူရမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ BMI တခုတည္းကို ၾကည့္၍ အႏၱရာယ္ ကင္းၿပီဟု မွတ္ယူ၍ မရပဲ BMI ပံုမွန္ ရွိသူ သည္လည္း ခါးသည္ တင္ထက္ ပိုက်ယ္ေနပါက ၀မ္းဗိုက္မွ အဆီကို က်ေအာင္ ခ်ရမည္ ျဖစ္သည္။ သတၱဳဓါတ္မ်ား လြန္ကဲျခင္း ေၾကာင့္လည္း တျခား ျပႆနာ မ်ားစြာကို ျဖစ္ေပၚ ေစႏိုင္ပါသည္။ အလ်ဥ္းသင့္ ပါက ေနာက္ပိုင္းတြင္ Electrolyte imbalance ကို သီးသန္႔ တင္ျပပါမည္။
အစာ အာဟာရ မမွ်တျခင္းသည္ အႏၱရာယ္ အလြန္ မ်ားေသာေၾကာင့္ မည္သူမဆို မိမိကိုယ္ကို က်န္းမာစြာ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ လိုပါက အစာ အာဟာရ ကို လံုေလာက္စြာ ႏွင့္ မွ်တစြာ စားသံုးျခင္း ျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို ပံုမွန္ အရြယ္အစားမွာ အျမဲ ထိန္း ထားသင့္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္ အဆီ စုစည္းမႈကိုလည္း သူ႔ေနရာႏွင့္သူ စနစ္တက် ရွိေနေစရန္ ဂရု စိုက္ရပါမည္။ က်န္းမာေရး အတြက္ ေန႔စဥ္ လိုအပ္ေသာ အာဟာရ ကို ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္။
ခႏၶာ ကိုယ္ အတြက္္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ၿပီး ေန႔စဥ္ စားသံုး သင့္ေသာ အာဟာရ မ်ားကို Micronutrients ဟုေခၚေသာ ဗိုက္တာမင္ႏွင့္ သတၱဳဓါတ္မ်ားပါ၀င္သည့္ အေသးစား အာဟာရ ႏွင့္ Macronutrient ဟုေခၚေသာ ကစီဓါတ္၊ အဆီဓါတ္၊ အသားဓါတ္ ႏွင့္ ေရပါ၀င္သည့္ အႀကီးစား အာဟာရ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရပါသည္။ ထိုအာဟာရ ႏွစ္မ်ိဳးထဲတြင္ ပါ၀င္ေနသည့္ အစား အစာ မ်ားအား လံုေလာက္စြာ မစားသံုးျခင္း ႏွင့္ လြန္ကဲစြာ စားသံုးျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ Malnutrition သည္ အသက္ အႏၱရာယ္ ကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစာ အာဟာရ မမွ်တျခင္းကို လူတိုင္း ကာကြယ္ႏိုင္ရန္အတြက္ အစာ အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္းႏွင့္ လြန္ကဲျခင္း ႏွစ္ခု စလံုးအား လက္လွမ္း မီသမွ် တင္ျပ လိုက္ပါသည္။
၁။ အစာ အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း
အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္မွ အာဟာရ လံုေလာက္စြာ မရရွိ ျခင္းေၾကာင့္ အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ႏိုင္ပါသည္။ ပိန္လြန္းျခင္း၊ ေဖါေရာင္ ျခင္း၊ ၾကြက္သား အားနည္းျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အလြန္နည္းျခင္း အနာ ဒဏ္ရာမ်ား ရွိပါက ေဆးကု ေသာ္လည္း သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းမႈ ေနွးေကြးျခင္း စာသည့္ လကၡဏာ မ်ားကို ေတြ႔ရ ပါသည္။ အစာေရစာ ရွားပါးမႈ ေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားၿပီး ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ရသည္။ ေနရာ ေဒသႏွင့္ မသက္ဆိုင္ပဲ ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ အျဖစ္မ်ားသည့္ အုပ္စုမွာ ေမြးခါစ ကေလးမ်ား အပါအ၀င္ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ ကေလးမ်ား၊ စား၀တ္ေနေရး အဆင္မေျပသူမ်ား၊ သက္ႀကီး ရြယ္အိုမ်ား၊ နာမက်န္းျဖစ္ေနသူ သို႔မဟုတ္ ေရာဂါ တစံုတရာ ခံစား ေနရသူမ်ား ႏွင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရရွိထား သူမ်ား တြင္လည္း ေတြ႔ရ ႏိုင္ပါသည္။
ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ ရရွိေသာအခါ တစ္ရွဴးမ်ား ေရာင္ၿပီး အာရံုေၾကာ စနစ္တခု (Sympathetic Nervous System) ၏ အလိုေလ်ာက္ တုန္႔ျပန္မႈ ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္းရွိ ေဟာ္မုန္းမ်ား ျမင့္တက္လာကာ ခႏၶာကိုယ္၏ အာဟာရ စြမ္းအင္ေလာင္စာ သံုးစြဲမႈႏႈန္းကို ျမင့္တက္ ေစပါသည္။ ထိုနည္း အတူပင္ ဒဏ္ရာရရွိခ်ိန္ မဟုတ္သည့္ သာမန္ အေျခအေနမ်ား တြင္လည္း အစာ အာဟာရ ကို လံုေလာက္စြာ မသံုးစြဲေသာအခါ ခႏၶာကိုယ္မွ စြမ္းအင္ေတာင္းဆိုမႈကို ျဖစ္ေစသည္။ မည္သည့္အၾကာင္းေၾကာင့္ ေတာင္းဆိုသည္ျဖစ္ေစ ထို ေတာင္းဆိုမႈ ကို ျပင္ပမွ မျဖည့္ေပးပါက ကိုယ္တြင္း မွာပင္ အသားဓါတ္ကို ပိုမို ထုတ္လုပ္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္၏ အဓိက ေလာင္စာ ျဖစ္သည့္ ဂလူးကို႔စ္ အျဖစ္သို႔ ျပန္ေျပာင္းၿပီး အသံုးခ် ရေသာၾကာင့္ အသားဓါတ္ ဆံုးရံႈးသည့္ ေရာဂါ Protein Calorie Malnutrition (PCM) ကို ျဖစ္ေစ ပါသည္။ ထိုသို႔ ျဖစ္ရျခင္းမွာ အသားဓါတ္ကို ခႏၶာကိုယ္ တြင္းရွိ အခ်ဥ္ဓါတ္ တခုျဖစ္သည့္ အမီႏိုအက္စစ္ မွ တဆင့္ ထုတ္လုပ္ ရၿပီး အမီႏိုအက္စစ္ကို ထုတ္လုပ္ ေသာအခါ အရိုးတြယ္ ၾကြက္သားမ်ားကို အသံုးျပဳ ရေသာေၾကာင့္ အရိုးတြယ္ ၾကြက္သား မ်ား ဆံုးရႈံး သြားရသျဖင့္ လူကို ပိန္ခ်ံဳးေစျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
PCM အသားဓါတ္ဆံုရံႈးျခင္းတြင္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း သိုေလွာင္ ထားေသာ အဓိကေလာင္စာျဖစ္သည့္ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ေျပာင္း စသည့္ စားစရာမ်ားမွ ျဖစ္လာေသာ ကစီဓါတ္သည္ ၁၈ နာရီအတြင္း ကုန္ခမ္းသြားျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို ဆက္လက္ လည္ပတ္ႏိုင္ရန္ အဆီ မ်ား ႏွင့္ အမီႏို အက္စစ္မ်ားမွ ၄ နာရီမွ ၆ နာရီအတြင္း ဂလူးကို႔စ္အျဖစ္ ျပန္ေျပာင္း အသံုးျပဳ ရပါသည္။ အစာ အာဟာရ ကို မျဖည့္ေပးပဲ ဆက္တိုက္ ခ်ိဳ႔တဲ့ေနေစပါက အသားဓါတ္ ထုတ္လုပ္သည့္ အမီႏိုအက္စစ္မ်ား ကုန္ခမ္း သြားေစႏိုင္ၿပီး အသည္း အလုပ္လုပ္မႈကို ရပ္ဆိုင္း သြားႏုိင္ပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ေသြးထဲ အေရစိမ့္၀င္သည့္ ဖိအား (Plasma Osmotic Pressure) က်ဆင္း လာၿပီး ဆဲလ္ ကလပ္စည္း အတြင္းရွိ အရည္မ်ား ဆဲလ္အတြင္း ဆက္လက္ မေနႏိုင္ေတာ့ပဲ အျပင္သို႔ စိမ့္ထြက္ လာျခင္း ေၾကာင့္ ဆဲလ္ကလပ္စည္း တခု ႏွင့္ တခုၾကား တစ္ရႈးအတြင္း အရည္မ်ား ကိန္းေအာင္းလာၿပီး လူကိုေဖါေရာင္ ေစပါသည္။
အထက္ပါ လကၡဏာမ်ားကို ျဖစ္ေစသည့္ အတိုင္းအတာထိ မျပင္းထန္ပဲ အစာအဟာရ အခုခု လံုေလာက္စြာမရ၍ မသိမသာ ခ်ိဳ႔တဲ့ သူမ်ား သည္ပင္ ခႏၶာကိုယ္၏ ေရာဂါကို ခုခံႏိုင္သည့္အား က်ဆင္း လာေသာေၾကာင့္ တခ်ိန္လံုး ေမာပမ္း ႏြမ္းနယ္ေနၿပီး အားအင္ ကုန္ခမ္းသည့္ လကၡဏာ ကို ေတြ႔ရပါမည္။ ဆက္လက္ၿပီး သတၱဳဓါတ္ႏွင့္ ဗိုက္တာမင္ဓါတ္မ်ိဳး ခ်ိဳ႔တဲ့လာပါက အသက္ အႏၱရာယ္ကို အထူး စိုးရိမ္ရပါသည္။
ကုသျခင္း
(၁) ေဖါေရာင္ေနၿပီး ေဆး၀ါး ကုသရန္ လိုအပ္သည္ အထိ အေျခအေန ျပင္းထန္ ပါက ေဆးရံု တက္ ကုသ ရႏိုင္ ပါသည္။
(၂) အရည္ ႏွင့္ သတၱဳဓါတ္ မမွ်မတ ျဖစ္သည္ကို ပံုမွန္ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ရမည္။
(၃) ကယ္လိုရီ မ်ားသည့္ အသားဓါတ္ႏွင့္ ကစီဓါတ္ မ်ားေသာ အစားအစာ မ်ားမ်ားစား ရမည္။
(၄) ခံတြင္း ေတြ႔ေသာ အစားအစာ မ်ား စားသံုး သင့္သည္။
၂။ အစာ အာဟာရ လြန္ကဲျခင္း
ခႏၶာကိုယ္မွ လိုအပ္ သည္ထက္ ပို၍ အာဟာရ ကို လက္ခံ ရရွိ ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အထင္ရွားဆံုးေတြ႔ႏိုင္သည့္ အာဟာရ လြန္ကဲ ျခင္း မွာ အ၀လြန္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အ၀လြန္ျခင္း ရွိမရွိကို Body Mass index (BMI) ကို တြက္ၾကည့္ျခင္း ျဖင့္ သိႏိုင္ပါသည္။ BMI အေၾကာင္းကို ယခုတင္မည့္ ပို႔စ္တြင္ အေသးစိတ္ ေဖၚျပမည္ မဟုတ္ေသာေၾကာင့္ အေသးစိတ္ သိလိုပါက ေဒါက္တာ ဇင္သူ ၏ BMI တိုင္းၾကမယ္ ႏွင့္ ကၽြန္မ တင္ခဲ့ ဖူးေသာ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါႏွင့္ အင္ဆူလင္ေဟာ္မုန္း အေၾကာင္းတြင္ ျပန္ၾကည့္ ေစလိုပါသည္။ BMI သတ္မွတ္ခ်က္ တြင္ အနိမ့္ဆံုး BMI အတြက္ ၁၈.၅၊ ၁၉၊ ၂၀ စသည္ျဖင့္ ရည္ညႊန္းခ်က္ အေပၚ မူတည္၍ ကြဲျပားမႈ ရွိေသာ္လည္း BMI ျမင့္ဆံုး ကိုမူ ရည္ညႊန္းခ်က္ အားလံုး တြင္ ၂၅ ျဖစ္ လက္ခံ ထားသည္ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ BMI ကို ပံုမွန္အျဖစ္ ၁၈.၅-၂၅ အျဖစ္ အတည္ယူ ထားပါသည္။ ထိုထက္ ၁၀% ပိုျခင္း၊ လိုျခင္း ရွိပါက မိမိကိုယ္ကို ပိန္လြန္းျခင္း ႏွင့္ အ၀လြန္ျခင္း အျဖစ္ ယူဆကာ အႏၱရာယ္ အတြင္း က်ေရာက္ ေနၿပီ ဟု သတ္မွတ္ ႏိုင္ပါသည္။
အ၀လြန္ျခင္း
အ၀လြန္ျခင္း ရွိမရွိကို BMI 25 ထက္ ပိုမ်ားေနျခင္း တခုတည္း ကို ၾကည့္၍ ဆံုးျဖတ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါသည္။ အ၀လြန္ျခင္း သည္ ကယ္လိုရီ မ်ားေသာ ကဇီဓါတ္ႏွင့္ အဆီဓါတ္ ကို လြန္ကဲစြာ စားသံုး ရာမွ စေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆီႏွင့္ ကဇီဓါတ္မ်ားကို ပို၍ စားသံုးပါက ခႏၶာကိုယ္မွ အသံုးျပဳၿပီး ပိုလွ်ံေသာ အာဟာရ မ်ားကို အဆီအျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲကာ ေရျပားေအာက္ႏွင့္ အတြင္း ကလီစာ မ်ား တ၀ိုက္တြင္ သိမ္းထား ေပးပါသည္။ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ ရွိသင့္ရွိထိုက္သည့္ အဆီပမာဏမွာ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ စုစုေပါင္း ခႏၶာကိုယ္ အေလးအခ်ိန္ ၏ ၂၀% ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ ၃၀% ထက္ ပိုမရွိသင့္ပဲ အဆီ ပမာဏ ထို ထက္ ပိုမ်ား ေနျခင္းေၾကာင့္ အ၀လြန္ေနျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
အ၀လြန္ ေသာေၾကာင့္ ႏွလံုးႏွင့္ အာရံုေၾကာစနစ္ ႏွစ္ခုစလံုး ပံုမွန္ထက္ ပို အလုပ္လုပ္ ရပါသည္။ ေန႔စဥ္ လႈပ္ရွား သြားလာရာတြင္ မိမိ အရပ္ႏွင့္ မမွ်သည့္ အေလးခိ်န္ကို သယ္ေန ရေသာေၾကာင့္ အာရံုေၾကာ စနစ္ရွိ လႈပ္႐ွားမႈ ဆိုင္ရာ အပိုင္း ကို အလုပ္ ပိုလုပ္ ရေစ ပါသည္။ ပံုမွန္ထက္ ပိုႀကီးထြား ေနေသာ ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ့ရွိ ဆဲလ္မ်ား အားလံုးသို႔ ေအာက္စီဂ်င္ ႏွင့္ အာဟာရ ကို မႏိုင္၀န္ ထမ္း ဲခင္း မေရာက္ ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပး ေနရျခင္း ေၾကာင့္ ႏွလံုးကိုပို အလုပ္လုပ္ ရေစသျဖင့္ ေသြးတိုး၊ ႏွလံုး၊ ဆီးခ်ိဳ စသည့္ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ရန္ အလြန္ နီးစပ္ပါသည္။
အ၀လြန္သူမ်ား၏ ေသြးထဲတြင္ တိရစာၦန္ဆီ ဟုေခၚေသာ ေကာ္လက္စေရာလ္ ပါေသာ အဆီဖတ္မ်ားသည္ ေသြးေၾကာ နံရံတြင္ စုေ၀း၊ တြယ္ကပ္ကာ အနယ္ထိုင္ ႏိုင္၍ ေသြးေၾကာ မာေၾကာသည့္ ေရာဂါကို ျဖစ္ေစ ႏိုင္ပါသည္။ မာေၾကာေနေသာ ေသြးေၾကာနံရံကို ႏွလံုးမွ လာေသာ ေသြးဖိအား အရွိန္ျဖင့္ တိုက္စား ခံရ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေသြးေၾကာ နံရံပဲ့ထြက္ ပ်က္စီး၍ တစ္ရွဴး အတြင္း ေသြးယိုစီးျခင္း၊ ပဲ့ထြက္ သြားေသာ အစသည္ ေသြးေၾကာ တေလွ်ာက္ တေနရာတြင္ သြားေရာက္ ပိတ္ဆို႔ ႏိုင္္ၿပီး ပိတ္မိ ခံလိုက္ ရသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္ အပိုင္းသည္ ေအာက္ပိုင္း ျဖစ္ပါက ေလျဖတ္ၿပီး ကိုယ္တပိုင္း ေသႏိုင္ပါသည္။ အကယ္၍ ဦးေႏွာက္သို႔သြားေသာ ေသြးေၾကာ ပိတ္ခံရပါက ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာ ပိတ္ၿပီး အသက္ ဆံုးရံႈး ႏိုင္ပါသည္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အခ်ိန္မီ မေလွ်ာ့ခ်ပဲ ဆက္လက္ အ၀လြန္ ေနျခင္း (သို႔) ထိုထက္ ပို၀ လာေစျခင္းသည္ ေရာဂါ တခုခုကို မလြဲမေသြ ရရန္ ႀကိဳဆို ဖိတ္ေခၚ ေနျခင္းပင္ ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ကို ေလွ်ာ့ခ်သင့္ပါသည္။
Body fat composition ခႏၶာကိုယ္ အဆီဓါတ္ ဖြ႔ဲစည္းတည္ရွိမႈ
အ၀လြန္သူ ျဖစ္ေစ၊ ပံုမွန္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ရွိသူျဖစ္ေစ ေရာဂါ တခုခုကို ရရွိႏိုင္သည့္ လကၡဏာသည္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ နည္းျခင္း မ်ားျခင္းအေပၚ မူတည္ သည့္အျပင္ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း အဆီဓါတ္ စုစည္း တည္ရွိသည့္ ေနရာ အေပၚတြင္ လည္း မူတည္ ေနပါသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အ၀လြန္ျခင္း တူသူ ႏွစ္ဦးတြင္ ခါးႏွင့္ တင္ကို တိုင္းတာ ၾကည့္၍ ခါး၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္ တင္၏အက်ယ္အ၀န္းထက္ ပိုမ်ား ေနသူသည္ အႏၱရာယ္ ႏွင့္ ပိုနီးစပ္သူ ျဖစ္ပါသည္။ အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ ခါးႏွင့္တင္ အခ်ိဳး wrist/Hip တနည္းအားျဖင့္ ခါး အတိုင္း အတာကို တင္ အတိုင္း အတာႏွင့္ စား၍ ရသည့္ အေျဖသည္ ၀.၈ ႏွင့္ေအာက္မွာ ရွိသင့္ၿပီး အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ခါးႏွင့္တင္ အခိ်ဳးတူ ၁ ႏွင့္ ေအာက္မွာ ရွိသင့္ပါသည္။ ထိုထက္ ပိုမ်ားေနပါက အႏၲရာယ္ ရွိသည္ဟု မွတ္ယူရမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ BMI တခုတည္းကို ၾကည့္၍ အႏၱရာယ္ ကင္းၿပီဟု မွတ္ယူ၍ မရပဲ BMI ပံုမွန္ ရွိသူ သည္လည္း ခါးသည္ တင္ထက္ ပိုက်ယ္ေနပါက ၀မ္းဗိုက္မွ အဆီကို က်ေအာင္ ခ်ရမည္ ျဖစ္သည္။ သတၱဳဓါတ္မ်ား လြန္ကဲျခင္း ေၾကာင့္လည္း တျခား ျပႆနာ မ်ားစြာကို ျဖစ္ေပၚ ေစႏိုင္ပါသည္။ အလ်ဥ္းသင့္ ပါက ေနာက္ပိုင္းတြင္ Electrolyte imbalance ကို သီးသန္႔ တင္ျပပါမည္။
အစာ အာဟာရ မမွ်တျခင္းသည္ အႏၱရာယ္ အလြန္ မ်ားေသာေၾကာင့္ မည္သူမဆို မိမိကိုယ္ကို က်န္းမာစြာ အသက္ရွင္ ရပ္တည္ လိုပါက အစာ အာဟာရ ကို လံုေလာက္စြာ ႏွင့္ မွ်တစြာ စားသံုးျခင္း ျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို ပံုမွန္ အရြယ္အစားမွာ အျမဲ ထိန္း ထားသင့္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္ အဆီ စုစည္းမႈကိုလည္း သူ႔ေနရာႏွင့္သူ စနစ္တက် ရွိေနေစရန္ ဂရု စိုက္ရပါမည္။ က်န္းမာေရး အတြက္ ေန႔စဥ္ လိုအပ္ေသာ အာဟာရ ကို ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္။
Monday, September 22, 2008
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (3)
ကုသနည္းမ်ား
ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြရဲ႔ မိဘတိုင္း သိခ်င္ ေနတဲ႔ ေမးခြန္းေလး ပါပဲ။ ဒီ ကေလးေလး ေတြကို ျပဳစု ကုသဖို႔ ျပီးျပည္႔စံုတဲ႔ တစ္ခု တည္း ေသာ နည္းလမ္း ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူတတ္လို႔ ကုသတဲ႔ အပိုင္း မွာလည္း မတူ တတ္ ပါဘူး။ ဒါအျပင္ တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္တဲ႔ ေရာဂါေတြ ကိုလည္း ကုသ ရပါမယ္။
ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြရဲ႔ မိဘတိုင္း သိခ်င္ ေနတဲ႔ ေမးခြန္းေလး ပါပဲ။ ဒီ ကေလးေလး ေတြကို ျပဳစု ကုသဖို႔ ျပီးျပည္႔စံုတဲ႔ တစ္ခု တည္း ေသာ နည္းလမ္း ဆိုတာ မရွိပါဘူး။ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူတတ္လို႔ ကုသတဲ႔ အပိုင္း မွာလည္း မတူ တတ္ ပါဘူး။ ဒါအျပင္ တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္တဲ႔ ေရာဂါေတြ ကိုလည္း ကုသ ရပါမယ္။
ေဆး၀ါးျဖင္႔ ကုသနည္း (Medication)
ဒါက ေတာ႔ မိဘ အုပ္ထိန္းသူ ေတြ စိုးရိမ္ ေနတဲ႔ ျပႆနာ တစ္ရပ္ပါ။
ADHD ကို ကုသဖို႔ အတြက္ အာ႐ံု ႏိုးႂကြ ေစေသာ လႈံ႕ေဆာ္ ေဆး Stimulant Drugs ေတြကို သံုးေနရ လို႔ ပါပဲ။ သူတို႔ ကေလးေလး ေတြကို ေဆးစြဲ သြားမွာ စိုးရိမ္ ၾကပါတယ္။ သက္ဆိုင္တဲ႔ နယ္ပယ္ က တတ္ကြၽမ္းတဲ႔ ဆရာ၀န္ၾကီး ေတြ စနစ္တက် ေပးမယ္ ဆိုရင္ေတာ႕ ဒီေဆး ေတြက စိတ္ခ် ရပါတယ္။ ယခု အခ်ိန္ အထိေတာ႔ ADHD မွာ အသံုးျပဳတဲ႔ Stimulant ေဆး ေတြမွာ ေဆးစြဲ ေစတတ္တယ္ ဆိုတဲ႔ အခ်က္ အလက္ ခိုင္ခိုင္ လံုလံု မေတြ႔ရ ေသးပါဘူး။ ဆရာ၀န္ ဆီကိုေတာ႔ ခ်ိန္းဆို မႈ အတိုင္း မွန္မွန္ ျပန္လာ ျပျခင္း follow up လုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ေဆး အခ်ိန္အဆ တိုးျခင္း၊ ေဆး ေျပာင္းျခင္း စတာ ေတြကို ဆရာ၀န္ ကိုယ္တိုင္ လူနာရဲ႔ တိုးတက္ ေျပာင္းလဲမွဳ ကို ေလ႔လာျပီး မွ ဆံုးျဖတ္ ပါလိမ္႔မယ္။ ေဆး၀ါး ေတြက ADHD ရဲ႔ လကၡဏာ ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ ေပးရံု သက္သက္ပါ။ လံုး၀ ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ မကုသ နိဳင္ပါဘူး။ လူနာရဲ႔ အသက္ အရြယ္ ဟာလည္း အေရးၾကီး ပါတယ္။ အသက္အရြယ္ အလိုက္ သံုးစြဲရတဲ႔ ေဆး၀ါး ေတြ ကလည္း မတူနိဳင္ ပါဘူး။
ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပ ထားတဲ႔ ေဆး၀ါး ေတြ ကေတာ႔ FDA က အသိအမွတ္ ျပဳထားတဲ႔ အာ႐ံု ႏိုးႂကြ ေစေသာ ပစၥည္း Stimulant ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
Adderall(amphetamine) 3years and older
Concerta(methylphenidate)6years and older
Cylert(pemoline )6 years and older
Dexedrine(dextroamphetamine) 3 year and older
Dextrostat(dextroamphetamine)3 year and older
Focalin( dexmethylphenidate) 6 years and older
Metadate ER(methylphenidate) 6 year and older
Metadata CD (methylphenidate) 6 year and older
Ritalin(methylphenidate) 6 years and older
FDA က ေနျပီး stimulant မဟုတ္တဲ႔ ေဆး၀ါး တစ္မ်ိဳး ကို မၾကာခင္ ကပဲ အသိအမွတ္ျပဳ သံုးစြဲခြင္႔ ေပးထား ပါတယ္။ Strattera လို႔ ေခၚတဲ႔ အဆိုပါ ေဆး၀ါးျဖင္႔ ကုသတဲ႔ ကေလး ၇၅% ဟာ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္း ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိ ရပါတယ္။
ေဆး၀ါးျဖင္႕ကုသျခင္း၏ ဆိုးက်ိဳးမ်ား
ၾကီးၾကီးမာမား အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစတဲ႔ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳး မရွိပါဘူး။ ေယ်ဘူယ် ေတြ႔နိဳင္တဲ႔ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳး ေတြ ကေတာ႕ အစား အေသာက္ ပ်က္ျခင္း၊ ႏွစ္ျခိဳက္စြာ အိပ္ မေပ်ာ္ျခင္း၊ စိတ္တို စိတ္ဆတ္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
Behavior modification
ေဆး၀ါးေတြက ကေလးရဲ႔ ေန႔စဥ္ performance ေတြကို အထိုက္ အေလ်ာက္ တိုးတက္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ နိဳင္ေပမယ္႔ ေန႔စဥ္ ၾကံဳေတြ႔ ေနနိဳင္တဲ႔ လူမႈေရး ျပႆနာ ေတြကို ေျဖရွင္း နိဳင္ဖို႔၊ ကေလးရဲ႔ အမူအက်င့္ ဆိုင္ရာ ျပႆနာ behavior problem ေတြ အတြက္ နည္းလမ္း ရွာနိဳင္ဖို႔ စိတ္ က်န္းမာေရး ပညာ႐ွင္ mental health professional နဲ႔ ေတြ႔ဆံု ေဆြးေႏြး သင္႔ပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္ ကေလး ကိုယ္တိုင္ သာမက မိသားစု၀င္ ေတြ ကိုပါ ေတြ႔ဆံု ေဆြးေႏြး အၾကံေပး ရပါမယ္။
Social skill training
ကေလးကို လူမႈ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ လိုက္နာ ရမယ္႔ စည္းကမ္း ေလးေတြကို သင္ေပး ရပါမယ္။ ဥပမာ ... တန္းစီျပီး ကိုယ္အလွည္႔ ေရာက္ ေအာင္ ေစာင္႔ခိုင္း ျခင္း၊ ေဘာလုံး၊ အရုပ္ စတာ ေတြကို မွ်ေ၀ ကစားျခင္း၊ တဘက္လူရဲ႔ မ်က္ႏွာရိပ္၊ မ်က္ႏွာကဲ ႏွင္႔ အသံ အေန အထား အေပၚ မူတည္ျပီး တုန္႕ျပန္ ျပဳမူ တတ္ေအာင္ သင္ၾကား ေပးျခင္း စတာေတြကို အထူး ေလ႔က်င္႔ထားတဲ႔ Social health worker လူမႈ က်န္းမာေရး လုပ္သား ေတြနဲ႔ သင္ၾကား ေပးရပါမယ္။ မိဘေတြ အေနနဲ႔ ကလည္း ဘ၀တူ မိဘေတြကို ရွာေဖြျပီး အေတြ႔အၾကံဳ ဖလွယ္ နိဳင္ပါတယ္။ အၾကံဉာဏ္မ်ား ရယူ နိဳင္ၾက ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ ကေလးေတြ အရြယ္ေရာက္ လာတဲ႔ အခ်ိန္မွာ ေရာဂါ လကၡဏာ ကင္းစင္ ပေပ်ာက္ သြားေပမယ္႔ ၃၀% မွ ၇၀% အထိ ကေတာ႔ လူၾကီးပိုင္း အထိ လကၡဏာ ေတြ ရွိေန တတ္ပါတယ္ …
ADHD Diet အစားအစာမ်ား
ADHD ကေလးေတြ အတြက္ အစားအစာ ဆိုေပမယ့္ ထူးထူး ျခားျခား ၾကီး ျပင္ဆင္ ခ်က္ျပဳတ္ စရာေတာ႔ မလို ပါဘူး။ မိသားစု အတြင္း ေန႔စဥ္ စားေသာက္ ေနတာကို အနည္းငယ္ ျပင္ဆင္ စားေသာက္လွ်င္ ရနိဳင္ပါတယ္။
ပရိုတင္းဓါတ္ (အသားဓါတ္) ျပည္႔၀ေအာင္ စားပါ။
နံနက္စာ အတြက္ ပရိုတင္းဓါတ္ အဓိက ပါ၀င္ေအာင္ ျပင္ဆင္ သင္႔ပါတယ္။ သာမန္ နံနက္စာမွာ ကာဗိုလ္ ဟိုက္ျဒိဳတ္ဓါတ္ (ကစီဓါတ္ (သို႕) သၾကားဓါတ္) မ်ားစြာ ပါ၀င္ ေနတတ္ ပါတယ္။ ပရိုတင္းဓါတ္ (၇၀%) ကာဗို ဟိုက္ျဒိဳတ္ (၃၀%) ျဖစ္ေအာင္ ျပင္ဆင္ စားသံုး သင္႔ပါတယ္။
ေရမ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။
တစ္ေန႔ကို ၁လီတာ ခြဲ (ေရသန္႕ဗူး တစ္ဗူး ခြဲ)ခန္႔ အနည္းဆံုး ေသာက္သံုး သင္႔ပါတယ္။
Omega 3 fatty acid
ေန႔စဥ္ အစား အေသာက္မွာ ပင္လယ္ ငါး တစ္မ်ိဳး မွ ရေသာ ငါးႀကီးဆီ သန္႕ တစ္မ်ိဳး omega 3 fatty acid ပါ၀င္ေအာင္ စားေသာက ္ျခင္း က ADHD ေ၀ဒနာ ေတြကို သက္သာ ေစတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေယာကၤ်ား ေလးေတြမွာ Omega 3 fatty acid ပမာဏ ပိုျပီး လိုအပ္ ပါတယ္။ asprin ႏွင့္ warfarin ကဲ႔သို႕ ေသြးက်ဲ ေစေသာ ေဆးမ်ားကို ေသာက္သံုး ေနလွ်င္ေတာ႔ omega 3 ေသာက္သင္႔ မေသာက္ သင္႔ ဆရာ၀န္ႏွင္႔ တိုင္ပင္ သင္႔ပါတယ္။
ေရွာင္က်ဥ္ သင္႔သည္႔ အစားအစာမ်ား
ကိုယ္ခႏၶာ ၏ လြန္ကဲ တုန္႕ျပန္မႈ လကၡဏာ Hyperactivity symptom ေတြဟာ food allergy အစားအေသာက္ ဓါတ္မတဲ့ မႈ နဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈ ုရွိတာေၾကာင္႔ မိမိနဲ႔ မတည္႔ေသာ အစားအစာ မ်ားကို ဂရုစိုက္ ေရွာင္က်ဥ္ သင္႔ပါတယ္။
ဥပမာ -
ႏို႔နွင္႔ ႏို႕ထြက္ ပစၥည္းမ်ား
အခ်ိဳရည္ ဘူးမ်ား
ေခ်ာကလက္
ဆီ ႏွင့္ ေၾကာ္ ထားေသာ အစားအစာ မ်ား (Fried foods)
အေရာင္တင္ ထားေသာ အစားအစာမ်ား
သၾကားဓါတ္ မ်ားေသာ အစားအစာမ်ား
က်န္းမာ ရႊင္လန္း ၾကပါေစ ...
Thursday, September 18, 2008
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (2)
ADHD ေ၀ဒနာရွင္မိဘ အမ်ားစုက ေရာဂါဘာေၾကာင္႔ျဖစ္ ရတယ္ဆိုတာ မသိၾကပါဘူး။ သူူတို႔ကေလးကို ပဲ႔ျပင္ဆံုးမ တာလိုအပ္လို႔ပဲ ထင္ေနၾကပါတယ္။ သူတို႔မွာအျပစ္ ရွိတယ္လို႔ပဲထင္ မွတ္ေနၾကပါတယ္ ။တကယ္ေတာ႔ ADHD ဟာ ကေလးကို မဆံုးမတတ္ လို႔ရတဲ႔ေရာဂါ မဟုတ္ပါဘူး ။ADHD ျဖစ္ပြားရတဲ႔ အေၾကာင္းအရင္းေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ရွာေဖြ ခဲ႔ရာမွာေအာက္ပါ အခ်က္အခ်ိဳ႔ ကိုေတြ႔ရွိခဲ႔႔ပါတယ္။
Environmental Agents
သုေတသန စမ္းသပ္မွဳ ေတြအရ ADHD ဟာ ပြဲတိုင္းေက်ာ္ ေဆးလိပ္၊ အရက္ ေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ ေနပါသတဲ႔။ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္ေနစဥ္
အတြင္း ေဆးလိပ္ အရက္ ေသာက္သံုးတဲ႔ မိခင္ေတြ သတိထား ဖို႔ လိုပါတယ္ ။ ျမန္မာမိခင္ အမ်ားစု ကေတာ႔ ေဆးလိပ္၊ အရက္ ေသာက္ေလ႔ မရွိ ပါဘူး။ ဒါေပမယ္႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ ဇနီးသည္ အနားမွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ ၾကဖို႔ အမ်ိဳးသား မ်ားကုိ အၾကံေပး လိုပါတယ္။
Environmental agents ေတြထဲမွာ ေနာက္သတိထားရမွာ တစ္ခုက Lead (ခဲ) ပါ။ ျမန္မာျပည္ မွာေတာ႔ ဘက္ထရီအိုး လုပ္ငန္း ေတြမွာ ခဲဆိပ္ သင္႔ဖို႔ အခြင္႔ အလမ္း မ်ား ပါတယ္။ အျခား လုပ္ငန္းခြင္ ေတြ လည္း ရွိမယ္ ထင္ပါတယ္။ ဟိုး အရင္က နံရံ ေဆးေရး ပန္းခ်ီ ေတြမွာ ခဲေတြ ပါ၀င္တယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အခုေခတ္ မွာေတာ႔ ခဲပါ၀င္မွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္ လိုက္ပါျပီ။ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ ရွိတဲ႔ ခဲ ပမာဏကို မိဘ ေတြက သတိျပဳ ရပါမယ္။ ADHD သာမက အျခား ေရာဂါေတြ လည္း ျဖစ္နိဳင္ ေသးလို႔ပါ။ ကြၽန္ေတာ္ အခ်ိန္ရရင္ ခဲဆိပ္ သင္႔တဲ႔ အေၾကာင္း ကို ေရး ေပးပါ႔မယ္။
Brain Injury
ဦးေႏွာက္ကို မေတာ္တဆ ထိခိုက္ မိတဲ႔ ကေလး ေတြမွာ ADHD ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။
Food Additives and Sugar
အစား အေသာက္ေတြမွာ မွာ အသံုးျပဳတဲ႔ Food additive နဲ႔ သၾကား ပမာဏ ဟာလည္း ADHD နဲ႔ သက္ဆိုင္ ေနတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ Food allergy ရွိတဲ႔ ကေလး ေတြမွာ သၾကား ပမာဏကို ထိန္းခ်ဳပ္ လိုက္ျခင္းျဖင္႔ ၅ ရာခိုင္ႏွဳန္း ေသာ ကေလး ေတြမွာ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ ေလ်ာ႔ပါး သြားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
Genetic
ADHD ေရာဂါ ေရာဂါသည္ ကေလးရဲ႔ ေဆြမ်ိဳးရင္း First degree relative ေတြ မွာလည္း ADHD လကၡဏာ ေတြ ေတြ႔နိဳင္ ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ သုေတသန ေတြမွာ ဆိုလွ်င္ first degree relative ရဲ႔ ၂၅ %မွာ ေတြ႔နိဳင္ တယ္လို႕ ဆို ပါတယ္။ အမႊာ ကေလး ေတြမွာ အတူတူ ျဖစ္တတ္ ၾကလို႔ မ်ိဳးရိုး လိုက္တယ္ ဆိုတဲ႔ အခ်က္က ပို ထင္ရွား လာတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ADHD ျဖစ္ေစတဲ႔ Genes ကိုေတာ႕ရွာေဖြ ဆဲပါ။
ေနာက္ဆံုး ေလ႔လာေတြ႕ရွိခ်က္ ကေတာ႔ ADHD ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ေလး ေတြ မွာ သာမန္ ကေလးေတြ နဲ႔ စာရင္ ဦးေႏွာက္ အစိတ္ အပိုင္း အားလံုးရဲ႔ ပမာဏ ၃-၄ % ခန္႔ ေသးငယ္ ေနတာ ေတြ႔ရ ပါတယ္တဲ႔။ MRI, PET, SPET စတဲ႔ ပံုရိပ္ ေဖာ္စက္ ေတြနဲ႔ စမ္းသပ္ျပီး ရလာတဲ႔ ေတြ႔ရွိခ်က္ ေတြပါ။
တြဲဖက္ ေတြ႔ရ တတ္ေသာ အျခား ျပသနာမ်ား
ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ေလးေတြမွာေအာက္ပါ ေရာဂါ လကၡဏာ ေလးေတြ တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။
Learning Disabilities
အပိုင္းတစ္ မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔တဲ႔ ဂဏာမျငိမ္လို႔၊ အာရံု စူးစိုက္နိဳင္မွဳ အားနည္းလို႔ စာသင္ခန္းမွာ အခက္အခဲ ျဖစ္သလို၊ သူတို႕ေလးေတြ
ကိုယ္တိုင္က တစ္ခ်ိဳ႔ စာလံုးေတြ၊ အသံေတြကို နားလည္ဖို႔ ခက္ခဲ ပါသတဲ႔။ အထူးသျဖင္႔ dyslexia လို႔ေခၚတဲ႔ reading disorder ကို မူလတန္း အရြယ္ ေ၀ဒနာရွင္ ကေလး ၈ ရာခိုင္ႏွဳန္း ခန္႔မွာ ေတြ႔ရပါသတဲ႔။
Tourette Syndrome
ADHD ကေလး အခ်ိဳ႔မွာဒီ ေရာဂါ လကၡဏာစု ေလး တြဲျပီး ရွိေနတတ္ ပါတယ္။ မ်က္ေတာင္ ခဏခဏ ခတ္တတ္တာ၊မ်က္ႏွာကို ခဏခဏ မဲ႔ တတ္တာ၊ မလိုအပ္ဘဲ လည္ေခ်ာင္းကို ခဏခဏ ရွင္းတတ္တာ စတာေတြဟာ ဒီ ေရာဂါ လကၡဏာစု ရဲ႔ လကၡဏာ ေတြပါပဲ။ တစ္ခ်ိဳ႔ ကလည္း လုပ္ရင္း လုပ္ရင္း အက်င္႔ပါ သြားတာ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ကုသရင္ ေပ်ာက္ကင္း နိဳင္ပါတယ္။
Oppositional Defiant Disorder
ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြရဲ႔ ၃ ပံုတစ္ပံု ကေန တစ္၀က္ခန္႔မွာ တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ ေခါင္းမာျပီး ေျပာစကား နား မေထာင္ တတ္ပါဘူး။ ေယာကၤ်ားေလးေတြ မွာ ပိုေတြ႔ရ တတ္ပါသတဲ႔။
Conduct Disorder
ဒါကေတာ႔ ပိုျပီး ဆိုး၀ါးတဲ႔ လူမူေရး ျပႆနာ ေတြကို ျဖစ္ေစ တတ္ပါတယ္။ ၄၀% ေသာ ADHD ကေလး ေတြဟာ ဒီျပႆနာ နဲ႔ တြဲ ေနတတ္ ပါတယ္။ Conduct Disorder နဲ႔ တြဲ လာရင္ ေတာ႔ ဒီ ကေလးေလး ေတြဟာ လိမ္ေျပာ တတ္ လာမယ္၊ သူမ်ား ပစၥည္း ခိုးတတ္ လာမယ္၊ သူမ်ားကို အနိဳင္က်င္႔ တတ္လာမယ္။ လူမူေရး ျပႆနာ ေတြက မေသးလွပါဘူး။
Anxiety and Depression
တခ်ိဳ႔ ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ေလးေတြမွာေတာ႔ Anxiety and depression တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ ADHD ကို ကုသ လိုက္ရင္ Anxiety and depression လကၡဏာ ေတြလည္း သက္သာ ေပ်ာက္ကင္း သြားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
Bipolar Disorder
ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြမွာ Bipolar Disorder ကို တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ေပမယ္႔ ရာခို္င္ႏွုန္း ဘယ္ေလာက္မွာ Bipolar disorder ျဖစ္တတ္တယ္ ဆိုတာ တိက်တဲ႔ သုေတသန စာတမ္းေတာ႔ မရွိေသး ပါဘူး။ Bipolar Disorder အေၾကာင္းကို ေဒါက္တာႏုသြဲ႕ ရဲ႔ ဘေလာ႔မွာ အက်ယ္တ၀င္႔ ရွင္းလင္း ထားပါတယ္။
ကုသပံု ကုသနည္းမ်ား အေၾကာင္း ကိုေတာ႔ အပိုင္း ၃ အေနနဲ႔ တင္ျပပါ႔မယ္။
က်န္းမာ ရြႊင္လန္း ၾကပါေစ။
Environmental Agents
သုေတသန စမ္းသပ္မွဳ ေတြအရ ADHD ဟာ ပြဲတိုင္းေက်ာ္ ေဆးလိပ္၊ အရက္ ေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ ေနပါသတဲ႔။ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္ေနစဥ္
အတြင္း ေဆးလိပ္ အရက္ ေသာက္သံုးတဲ႔ မိခင္ေတြ သတိထား ဖို႔ လိုပါတယ္ ။ ျမန္မာမိခင္ အမ်ားစု ကေတာ႔ ေဆးလိပ္၊ အရက္ ေသာက္ေလ႔ မရွိ ပါဘူး။ ဒါေပမယ္႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ ဇနီးသည္ အနားမွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ ၾကဖို႔ အမ်ိဳးသား မ်ားကုိ အၾကံေပး လိုပါတယ္။
Environmental agents ေတြထဲမွာ ေနာက္သတိထားရမွာ တစ္ခုက Lead (ခဲ) ပါ။ ျမန္မာျပည္ မွာေတာ႔ ဘက္ထရီအိုး လုပ္ငန္း ေတြမွာ ခဲဆိပ္ သင္႔ဖို႔ အခြင္႔ အလမ္း မ်ား ပါတယ္။ အျခား လုပ္ငန္းခြင္ ေတြ လည္း ရွိမယ္ ထင္ပါတယ္။ ဟိုး အရင္က နံရံ ေဆးေရး ပန္းခ်ီ ေတြမွာ ခဲေတြ ပါ၀င္တယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ အခုေခတ္ မွာေတာ႔ ခဲပါ၀င္မွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္ လိုက္ပါျပီ။ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ ရွိတဲ႔ ခဲ ပမာဏကို မိဘ ေတြက သတိျပဳ ရပါမယ္။ ADHD သာမက အျခား ေရာဂါေတြ လည္း ျဖစ္နိဳင္ ေသးလို႔ပါ။ ကြၽန္ေတာ္ အခ်ိန္ရရင္ ခဲဆိပ္ သင္႔တဲ႔ အေၾကာင္း ကို ေရး ေပးပါ႔မယ္။
Brain Injury
ဦးေႏွာက္ကို မေတာ္တဆ ထိခိုက္ မိတဲ႔ ကေလး ေတြမွာ ADHD ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။
Food Additives and Sugar
အစား အေသာက္ေတြမွာ မွာ အသံုးျပဳတဲ႔ Food additive နဲ႔ သၾကား ပမာဏ ဟာလည္း ADHD နဲ႔ သက္ဆိုင္ ေနတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ Food allergy ရွိတဲ႔ ကေလး ေတြမွာ သၾကား ပမာဏကို ထိန္းခ်ဳပ္ လိုက္ျခင္းျဖင္႔ ၅ ရာခိုင္ႏွဳန္း ေသာ ကေလး ေတြမွာ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ ေလ်ာ႔ပါး သြားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
Genetic
ADHD ေရာဂါ ေရာဂါသည္ ကေလးရဲ႔ ေဆြမ်ိဳးရင္း First degree relative ေတြ မွာလည္း ADHD လကၡဏာ ေတြ ေတြ႔နိဳင္ ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ သုေတသန ေတြမွာ ဆိုလွ်င္ first degree relative ရဲ႔ ၂၅ %မွာ ေတြ႔နိဳင္ တယ္လို႕ ဆို ပါတယ္။ အမႊာ ကေလး ေတြမွာ အတူတူ ျဖစ္တတ္ ၾကလို႔ မ်ိဳးရိုး လိုက္တယ္ ဆိုတဲ႔ အခ်က္က ပို ထင္ရွား လာတယ္ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ADHD ျဖစ္ေစတဲ႔ Genes ကိုေတာ႕ရွာေဖြ ဆဲပါ။
ေနာက္ဆံုး ေလ႔လာေတြ႕ရွိခ်က္ ကေတာ႔ ADHD ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ေလး ေတြ မွာ သာမန္ ကေလးေတြ နဲ႔ စာရင္ ဦးေႏွာက္ အစိတ္ အပိုင္း အားလံုးရဲ႔ ပမာဏ ၃-၄ % ခန္႔ ေသးငယ္ ေနတာ ေတြ႔ရ ပါတယ္တဲ႔။ MRI, PET, SPET စတဲ႔ ပံုရိပ္ ေဖာ္စက္ ေတြနဲ႔ စမ္းသပ္ျပီး ရလာတဲ႔ ေတြ႔ရွိခ်က္ ေတြပါ။
တြဲဖက္ ေတြ႔ရ တတ္ေသာ အျခား ျပသနာမ်ား
ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ေလးေတြမွာေအာက္ပါ ေရာဂါ လကၡဏာ ေလးေတြ တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။
Learning Disabilities
အပိုင္းတစ္ မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔တဲ႔ ဂဏာမျငိမ္လို႔၊ အာရံု စူးစိုက္နိဳင္မွဳ အားနည္းလို႔ စာသင္ခန္းမွာ အခက္အခဲ ျဖစ္သလို၊ သူတို႕ေလးေတြ
ကိုယ္တိုင္က တစ္ခ်ိဳ႔ စာလံုးေတြ၊ အသံေတြကို နားလည္ဖို႔ ခက္ခဲ ပါသတဲ႔။ အထူးသျဖင္႔ dyslexia လို႔ေခၚတဲ႔ reading disorder ကို မူလတန္း အရြယ္ ေ၀ဒနာရွင္ ကေလး ၈ ရာခိုင္ႏွဳန္း ခန္႔မွာ ေတြ႔ရပါသတဲ႔။
Tourette Syndrome
ADHD ကေလး အခ်ိဳ႔မွာဒီ ေရာဂါ လကၡဏာစု ေလး တြဲျပီး ရွိေနတတ္ ပါတယ္။ မ်က္ေတာင္ ခဏခဏ ခတ္တတ္တာ၊မ်က္ႏွာကို ခဏခဏ မဲ႔ တတ္တာ၊ မလိုအပ္ဘဲ လည္ေခ်ာင္းကို ခဏခဏ ရွင္းတတ္တာ စတာေတြဟာ ဒီ ေရာဂါ လကၡဏာစု ရဲ႔ လကၡဏာ ေတြပါပဲ။ တစ္ခ်ိဳ႔ ကလည္း လုပ္ရင္း လုပ္ရင္း အက်င္႔ပါ သြားတာ လို႔ ဆိုပါတယ္။ ကုသရင္ ေပ်ာက္ကင္း နိဳင္ပါတယ္။
Oppositional Defiant Disorder
ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြရဲ႔ ၃ ပံုတစ္ပံု ကေန တစ္၀က္ခန္႔မွာ တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ ေခါင္းမာျပီး ေျပာစကား နား မေထာင္ တတ္ပါဘူး။ ေယာကၤ်ားေလးေတြ မွာ ပိုေတြ႔ရ တတ္ပါသတဲ႔။
Conduct Disorder
ဒါကေတာ႔ ပိုျပီး ဆိုး၀ါးတဲ႔ လူမူေရး ျပႆနာ ေတြကို ျဖစ္ေစ တတ္ပါတယ္။ ၄၀% ေသာ ADHD ကေလး ေတြဟာ ဒီျပႆနာ နဲ႔ တြဲ ေနတတ္ ပါတယ္။ Conduct Disorder နဲ႔ တြဲ လာရင္ ေတာ႔ ဒီ ကေလးေလး ေတြဟာ လိမ္ေျပာ တတ္ လာမယ္၊ သူမ်ား ပစၥည္း ခိုးတတ္ လာမယ္၊ သူမ်ားကို အနိဳင္က်င္႔ တတ္လာမယ္။ လူမူေရး ျပႆနာ ေတြက မေသးလွပါဘူး။
Anxiety and Depression
တခ်ိဳ႔ ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ေလးေတြမွာေတာ႔ Anxiety and depression တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ ADHD ကို ကုသ လိုက္ရင္ Anxiety and depression လကၡဏာ ေတြလည္း သက္သာ ေပ်ာက္ကင္း သြားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
Bipolar Disorder
ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ကေလးေတြမွာ Bipolar Disorder ကို တြဲျပီး ေတြ႔ရ တတ္ေပမယ္႔ ရာခို္င္ႏွုန္း ဘယ္ေလာက္မွာ Bipolar disorder ျဖစ္တတ္တယ္ ဆိုတာ တိက်တဲ႔ သုေတသန စာတမ္းေတာ႔ မရွိေသး ပါဘူး။ Bipolar Disorder အေၾကာင္းကို ေဒါက္တာႏုသြဲ႕ ရဲ႔ ဘေလာ႔မွာ အက်ယ္တ၀င္႔ ရွင္းလင္း ထားပါတယ္။
ကုသပံု ကုသနည္းမ်ား အေၾကာင္း ကိုေတာ႔ အပိုင္း ၃ အေနနဲ႔ တင္ျပပါ႔မယ္။
က်န္းမာ ရြႊင္လန္း ၾကပါေစ။
Tuesday, September 16, 2008
Medical Diseases of US
အေနာက္ ႏိုုင္ငံမွေရာဂါ နွင့္ ကုုထုုံးအခ်ိဳ ့
ယခုု public health forum မွာ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ ဆိုုတဲ့ ဂဏွာ မျငိမ္ေသာ ေရာဂါ ေရးထား တာ ေတြ႕ လို႕ ကြန္မင့္ ေတာ့ ေပးမိ တယ္။ သူတိုု ့နားလည္ ပါ့ မလား ေတာ့ မသိပါဘူး။ စာေရးသူရဲ႕ ကုုိယ္ပိုုင္ ဘေလာက္ မွာ ႀကိဳးစား လိုု ့တင္ျပလိုုက္တာကိုု ဒီဘေလာက္ မွာ လက္ဆင့္ကမ္းလိုုက္ပါတယ္။
ေ႐ွ႕ က ပညာေပး ေဆာင္းပါး ဘာသာျပန္သူ ကိုု ျဖည့္စြက္ တင္ျပေသာ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္။ သူ ့ကိုု ေဝဖန္တာ မဟုုတ္ပါ။ ဆရာဝန္ ေတြ သုုံးတဲ့ေဆးေတြ ဟာ သတ္မွတ္ ထားတဲ့ ေဆးေတြ ျဖစ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ လူနာ ရွင္ ေတြ ကသာ အလြဲ သုုံးစား မျပဳ မိရန္ အေရးႀကီး တာ ပါ။ ဆရာဝန္ ကလည္း ျဖစ္တတ္တာ ကိုု သိထားရန္ သတိေပးရန္ အေရးႀကီး ပါတယ္။
နားလည္ လိပ္ပတ္ေအာင္ ဖတ္ၾကည့္ၾကပါ။ ဗဟုုသုုတ ရရွိတာ ေလးေတြ မွ်ေဝ ေပးတာပါ။ အဂၤလိပ္ စာေစာင္ေတြ ကိုု စံနစ္တက် ဘာသာ ျပန္ဘိုု ့လဲ အခ်ိန္ မ႐ွိေတာ့ ကိုုယ္ပိုုင္ အေတြ ့အႀကဳံ ေတြ ဘဲ ေရး ရန္ အားသန္ ေနပါတယ္။
ေ႐ွ႕ က ပညာေပး ေဆာင္းပါး ဘာသာျပန္သူ ကိုု ျဖည့္စြက္ တင္ျပေသာ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္။ သူ ့ကိုု ေဝဖန္တာ မဟုုတ္ပါ။ ဆရာဝန္ ေတြ သုုံးတဲ့ေဆးေတြ ဟာ သတ္မွတ္ ထားတဲ့ ေဆးေတြ ျဖစ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ လူနာ ရွင္ ေတြ ကသာ အလြဲ သုုံးစား မျပဳ မိရန္ အေရးႀကီး တာ ပါ။ ဆရာဝန္ ကလည္း ျဖစ္တတ္တာ ကိုု သိထားရန္ သတိေပးရန္ အေရးႀကီး ပါတယ္။
နားလည္ လိပ္ပတ္ေအာင္ ဖတ္ၾကည့္ၾကပါ။ ဗဟုုသုုတ ရရွိတာ ေလးေတြ မွ်ေဝ ေပးတာပါ။ အဂၤလိပ္ စာေစာင္ေတြ ကိုု စံနစ္တက် ဘာသာ ျပန္ဘိုု ့လဲ အခ်ိန္ မ႐ွိေတာ့ ကိုုယ္ပိုုင္ အေတြ ့အႀကဳံ ေတြ ဘဲ ေရး ရန္ အားသန္ ေနပါတယ္။
အေမရိကန္ ေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ ေဆးသုုေတသန ေတြ လုုပ္ၾကပါတယ္။ ေဆးပညာလဲ တိုုးတက္ၾကတယ္။ ေဆးအသစ္ ေတြ လဲ ထုုတ္လုုပ္ ၾကတယ္။ အခ်ိဳ ့ေဆးေတြ ဆိုု ေတာ္ေတာ္ ကိုု အသက္ ကယ္ႏိုုင္ခဲ့ၾကတယ္။ လူေတြကိုု အသက္ ရွည္ေစ ခဲ့ၾကတယ္။ penicillin, prozac , viagra စတဲ့ wonder drug ေတြ ဟာ ေတာ္ေတာ္ ေက်းဇူး႐ွိပါတယ္။
အခ်ိဳ့ ၾကေတာ့လဲ ထူး မျခားနား ေတြ ျဖစ္တယ္။ အခ်ိဳ ့ ေတာ့လည္း ဘာ အေရးႀကီးတယ္ ဒီေဆး စားသင့္တယ္ လုုပ္ၾကတယ္ ေၾကာ္ျငာ ၾကတယ္။ ဆရာဝန္ေတြကိုု လိုုက္လံ သင္ျပၾကတယ္။ ေရာင္းၾကတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ၁၀ ႏွစ္ၾကာမွ အဲဒီေဆးဟာ ကင္ဆာ ျဖစ္တာေတြ ့တယ္ ေျပာၾကျပန္တယ္ ရုုပ္ သိမ္းၾကျပန္တယ္။ ရရွိတဲ့ အက်ိဳး ရလဒ္နဲ ့ေပးဆပ္ရတဲ ့ မလိုုလားတဲ့ ဒဏ္ေတြ ေၾကာင့္ ေဆးကိုု ပိတ္ပင္ တာ ခံရျပန္တယ္။ ေစ်းကြက္ မွာ မေရာင္း ေတာ့ ျပန္ဘူး။ ေခ်ာက္စား ေဟာက္စား ဆိုုတာလဲ ေဆးေလာကမွာ ႐ွိတာ သတိ ေပးတာပါ။ လူေတြ လဲ ေတာ္ေတာ္ လည္လာပါျပီ။ လူနာေတြ ဘက္ က တရားစြဲ ေပးတဲ့ေ႐ွ ့ေနေတြ ႐ွိတယ္။ လူနာ႐ွင္ အခ်င္းခ်င္း ပညာ ေပး ၾကတယ္ အားေပး ၾကတယ္။
သူတိုု ့ဆီမွာ ထူးျခားတာ က ဖြံ ့ျဖိဳးစ နဲ ့မဖြံ ့ျဖိဳး ေသးေသာ ႏိုုင္ငံမ်ား မွာ မေတြ ့ရတဲ့ ေရာဂါ ေတြ ေတြ႕ရ တယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု ့ သူတိုု ့ေရာ ဂါ အထူး အဆန္း ေတြကိုု ဖြံ႕ျဖိဳးလြန္ ေရာဂါ လိုု ့သာ ေခၚလိုုက္ ခ်င္ပါတယ္။
ဥပမာ အားျဖင့္ အဝလြန္ ေရာဂါ ဆိုုပါေတာ့ ေတာ္ေတာ္ ႀကီးဝတာပါ။ ေျပာရမယ္ဆိုုရင္ ဒီမွာ ဆင္းရဲတဲ့ လူေတြ ဝတယ္။ အိႏၵိယ မွာ ဆင္းရဲတဲ့ လူေတြ ပိန္တယ္။ ဒီမွာ ဆင္းရဲသားေတြက စားေသာက္ဘူးေတြ ဖြင့္စားၾကတယ္။ လပ္ဆတ္တာ မစား ၾကပါ။ ဘူး ေတြ ထဲမွာ ပါတဲ့ ဓါတ္ေတြ က ဝေစတာ လူတိုုင္း သိတယ္ ... ဒါေပမဲ ့ မျပင္ၾကဘူး။ စားတဲ့ လူေတြကလဲ စားတာဘဲ။ သၾကား ေတြ အရမ္းသုုံး ၾကတယ္။ အခ်ိဳေတြ အရမ္း စားၾကတယ္။ refined sugar သၾကား က အႏုု ခ်က္ ထားတာ ဆိုုေတာ့ အလြန္ စိမ့္ဝင္ လြယ္ တယ္။ ဝ ေစတယ္။ အားလုုံး သိၾကတယ္ ။ မေရွာင္ ၾကဘူး။
စာေရးသူ ရန္ကုုန္ မွာ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ ကို စတင္ ၾကားဘူး တယ္။ သူေဌးသား ေတြ စကၤာပူ ကိုလြတ္ ျပီးကုရတယ္။ ငယ္ငယ္တုုံး က မၾကားဖူး ပါဘူး။
ေမ်ာက္ ေခ်ာက္ တာ ေပါ့။ အေၾကာက္တရား မ႐ွိ အလြန္ေဆာ့ေသာ ကေလးေပါ့။ အိမ္ က ေျမာက္စား တာလဲ ပါမွာေပါ့။ ဆုုံးမ မဲ့လူ မ႐ွိတာလား ။ အလြန္ သြက္ လက္ လိုု ့ ညဏ္ထက္ျပီး စိတ္ မ႐ွည္တတ္ တာလား ေတာ့ မသိပါ။ မျငိမ္ တာေတာ့ ေသခ်ာ တယ္။ ေဘးက လူေတြ စိတ္ညစ္ ေလာက္တယ္။စသျဖင့္ ျမန္မာ ျပည္က လူေတြ က အဲဒီ အခ်ိန္က ခံယူ ေနခဲ့ၾကတယ္ ။ ေရာဂါမွန္း မသိခဲ့ ၾကပါဘူး။
အေမရိကားမွာ ေတာ္ေတာ္ ေခတ္စားတယ္။ မိဘေတြက ထိန္း မႏိုု္င္ရင္ ဆရာ မေတြ ဆရာေတြ ေက်ာင္းခန္းမွာ ထိန္းမႏိုုင္ရင္ ဆရာဝန္ ဆီ ပို ့တာဘဲ။ ဆရာဝန္ က ေဆးေကြ်း တာနဲ ့ကေလးဟာ ျငိမ္သြားတယ္။ ထိုုင္တယ္။ စာက်က္တယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို စိတ္ ျငိမ္စြာနဲ႕ လုပ္ႏိုုင္တယ္။
Ritalin ရီတယ္လင္ ဆိုုတဲ ့ေဆးဟာ ကမၻာေက်ာ္ သြားပါတယ္။ သုေတသန ျပဳတဲ ့ ေဆး ကုမၸဏီ ေတာ္ေတာ္ ျမတ္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုုင္း အလြဲ သုုံးစား တာေတြ အျဖစ္မ်ား လာပါတယ္။ Ritalin abuse
အသိတေယာက္ အရင္ အပတ္က သူ ့သား မဂၤလာေဆာင္ ပါတယ္။ သူေျပာျပတယ္ ” ငါ့သား ငယ္ငယ္ က သိပ္ေဆာ့တာ ။ သူ ့ေက်ာင္း က ဆရာမ က ေအဒီအိပ္ခ်္ဒီ ဆိုုျပီး ေဆးေကြ်း ခိုုင္းတယ္။ ဆရာဝန္ ဆီ ျပခိုုင္း တယ္။ ”နင္ ျပသလား ေဆးေကြ်း သလား” လိုု ့ေမး လိုုက္ေတာ့။ ”ငါ ေဆး မေကြ်း ပါဘူး။ ငါ့ သား ကိုု ေဆးနဲ ့ျငိမ္ေအာင္ မလုုပ္ခ်င္ ပါဘူး။ ငါ သူ ့ကိုု ေဘာ္လုုံး အားကစား အား ကုန္ေအာင္ ကစားခိုင္း လိုုက္တာ ေပါ့။” သူ ့သား က အေကာင္ႀကီး လိုက္တာ ေၾကာက္စရာ ဘဲ ေကာလိပ္မွာလဲ ေဘာ္လုုံး ခ်ံပီယံ ျဖစ္တယ္။ ေက်ာင္းအားရင္ သူ ့အလုုပ္က ဘား ကလပ္ ေတြမွာ အေပါက္ေစာင့္ တာ ေတာ္ေတာ္ ပိုုက္ဆံရ တယ္။ ေဘာက္ဆာ လိုု ့ေခၚတယ္။ လူဆိုုးထိန္းေပါ့။ အရက္ သမားေတြ ရန္ျဖစ္ရင္ ထိန္းဖိုု ့တဲ့။ အခုုေတာ့ အလုုပ္ အတည္အက် ရပါျပီ။ အခုုလဲ သူ ့ကိုု ထိန္းမဲ ့မိန္းမ ေကာင္းေကာင္း ရသြားပါျပီ။ ဘာပဲ ေျပာေျပာ ေဆးနဲ ့မဖိဘဲ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ သားကို ႀကီးေအာင္ ေမြးခဲ့တဲ့ အေမ ကို ေတာ္တယ္ ေျပာရပါမယ္။ အေဖ မရွိဘဲ သူ အလို လိုက္ ေမြးခဲ့ တာပါ။ ေဆး မေကြ်း ရင္ ေတာ္ေတာ္ ထိန္းရ ခက္တဲ့ ကေလးမ်ိဳး ျဖစ္ ပါလိမ့္မယ္။
ေနာက္ အေမရိကန္ တေယာက္ ကလဲ ေအဒီအိပ္ခ်္ဒီ ပါဘဲ။ သူ ကေတာ့ လူႀကီးပါ။ ေတာ္ေတာ္ တက္ၾကြ သူပါ။ သူ ့မိန္းမ က ေအးေအး ေနလိုုတယ္ သူက အျမဲ တက္ၾကြ ေနတယ္။ မိန္းမက မ်က္ေစ့ ေနာက္လိုု ့သူ ့ကိုု ဆရာဝန္ ျပခိုုင္းတယ္။ ေအဒီ အိပ္ခ်္ဒီ ေဆး ေသာက္ခိုုင္းတယ္။ သူေျပာတာ ကေတာ့ အဲဒီေဆး ေသာက္လိုုက္ရင္ စိတ္ ကိုု တေနရာထဲ ထားလိုု ့ရတယ္တဲ့။ စာ ဖတ္လိုု ့ သိပ္ ေကာင္းတယ္။ အလုုပ္လဲ လုုပ္လိုု ့ ေကာင္းတယ္တဲ့။ ေနာက္ေတာ့ ေနလိုု ့ေကာင္းတယ္ ဆိုုျပီး ဆရာဝန္ ညြန္းတာထက္ ပိုုလိုု ့ ေသာက္ရင္း ေသာက္ရင္းနဲ ့စိတ္ အေနေတြ မမွန္ ေတာ့ဘူးေပါ့။ ထင္ေယာင္ ထင္မွား ေတြ ျဖစ္ လာတယ္။ ပိုုလိုု ့စိတ္ေတြ ပိ လာတယ္။ အျခား ဆရာဝန္ေတြ ဆီသြားရ တိုုင္ပင္ရ ျဖစ္ကုုန္ တယ္။ ေဆး အလြဲ သုုံးစားမႈ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ သူ ေဆးျဖတ္ လိုုက္တယ္။ ဆရာဝန္ ကိုုလည္း သူ ့ကိုု ေဆးစာ မေရး ေပးရန္ ေတာင္းပန္ လိုုက္တယ္။ ေန ့စဥ္ ေျပးတယ္။ အားကစား လုုပ္တယ္။ သူ႕ မိန္းမ ကိုု လည္း ”ငါ ကေတာ့ ငါ ဘဲေဟ့ ။ တေနရာ မွာ အျငိမ္ မေနလိုုဘူး။ မေက်နပ္ရင္ ကြာ ႐ွင္း” လိုု ့ ေျပာလိုုက္ ပါတယ္။ တကယ္ဘဲ ကြာ႐ွင္း ျပတ္စဲ လိုုက္ၾက ပါတယ္။
အေမရိကန္မွာ ဆရာဝန္ ေတြကိုု ေဆးစာ ေရးခိုုင္းျပီး စိတ္ေရာဂါ ကုသတဲ့ ေဆးေတြ အလြဲသုုံးစား ေနၾကသူေတြ အမ်ားႀကီးပါဘဲ။ အနာ ေပ်ာက္တဲ့ ေဆးေတြ ”ကိုုဒိန္း ” ေတြ လဲ စြဲၾက ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု ့ တတ္ႏိုုင္ ရင္ေတာ့ ေဆးမေကြ်းဘဲ လူေနမႈ စရိုုက္ေတြ ျပင္ဆင္ ေနထိုုင္ ႏိုုင္ ၾကရင္ ေတာ့ အေကာင္းဆုုံး ပါဘဲ။ ျမန္မာျပည္ မွာေတာ့ အေမရိကန္မွာလိုု ေနာက္ ကက်ားလိုုက္ေနတဲ့ ေနရာမ်ိဳး မဟုုတ္ ေတာ့ လြယ္ပါတယ္။ သူတိုု ့ေလာက္ ဒုုကၡ မမ်ားပါဘူး။ အသက္ လဲ သူတိုု ့လိုု မ႐ွည္ ေပဘူး ေပါ့ေလ။ သူတိုု ့လိုု လဲ မေအာင္ျမင္ ဘူးေပါ့။ သိုု ့ေသာ္ သူတိုု ့မွားသလိုု လဲ မမွားဘူးေပါ့။ အေကာင္း အဆိုုး ေျပာရတာ ေတာ့ ခက္ပါတယ္။ ကိုုယ္ ့အေျခအေန ကို ၾကည့္ကာ ခ်င့္ခ်ိန္ ၾကပါ လိုု ့သာ ေျပာခ်င္ ပါတယ္။ ေဆး ဆိုုတာ ကေတာ့ ေဘး ဆိုုးက်ိဳး ရွိၾကပါတယ္။ လူနာ လက္ထဲ ျပစ္ထားလိုု ့လဲမရပါ။ စိတၱဇ ေဆးကိုု ေဘးက လူေတြ တိုုက္ရ တာပါ။ ခ်င့္ခ်ိန္ ရပါတယ္။ အလြဲသုုံးစား မလုုပ္ ပါေစနဲ ့။
ေနာက္ေရာဂါ တခုု လဲ သူတိုု ့ဆီမွာ ေတာ္ေတာ္ ေပါတယ္။ အစာ စားျပီး လက္ထိုုး အံတာ ။ ေလဒီ ဒိုု္င္ယာနာ မွာ ႐ွိတဲ့ေရာ ဂါ ေပါ့ ။ ဘူလီမီယား တဲ့။ ( bulimia ) စားကလဲ စားခ်င္ လွလဲ လွခ်င္ တယ္ေလ။ ေမာ္ဒယ္ေတြ ကလည္း အဝတ္အစား ခ်ိတ္လိုု ့ရေအာင္ ပိန္ကပ္ ေနတာကိုုး။ ေရာဂါသည္ ဟာ စားျပီး ဝါးျပီး အရသာခံျပီးရင္ လက္ထိုုး အံပါ ေလေရာ။ အစာအိမ္ထဲက အက္ဆစ္ေတြ သည္းေျခရည္ေတြ ပါ ပါကုုန္ တာေပါ့။ ဓါတ္မမွ်တ တာေတြ ့ျဖစ္ကုုန္ ပါေရာ။
ေနာက္ တခုု ႐ွိေသးတယ္။ အေနာ္ရက္ဆစ္ anorexia တဲ့ ။ အစာ ကိုု မစား ေတာ့တာ။ ကိုုယ္ ကိုုယ္ ကိုု မသထာ ေတာ့ တာေပါ့။ ပဌာန္း ေဒသနာ က စိတ္ ေဝဒနာ လိုုမ်ိဳး ေပါ့။ အဲဒီ မိန္းမေတြ ဟာ ဝမွာ ပုုံပ်က္မွာ ကိုုအေၾကာက္လြန္ျပီး အငတ္ခံေနတာပါဘဲ။ လူလဲ အရိုုးေျခာက္ လိုု ပုုံ ေပါက္ ေနတယ္ ။ မလွလိုုက္တာ။ သူ ့စိတ္ေရာဂါ က လည္း အစား ကိုု ပါးစပ္ထဲကိုု မထဲ့တာ။ ဒါလဲ ျပသနာပါဘဲ။ အေမရိကန္ မွာ ေနျပီး အာဖရိက ဒုုကၡသည္ ပုံ ျဖစ္ေနတယ္။
ေနာက္ ေရာဂါ တခု ႐ွိေသးတယ္။ ေအာ္တစ္ဇင္ autism တဲ့ ။ ကေလးေတြ ဟာ စိတ္မျပည့္တာ။ ဘာ လိုု ေနလဲ မသိဘူး။ ဉာဏ္ေတာ့လဲ မဆိုုး လွဘူး။ မိဘေတြ ေတာ္ေတာ္ ဒုုကၡ ေရာက္တယ္။ ျမန္မာျပည္ မွာေတာ့ မိသားစုု က ၾကည့္ေန ၾကရတာပါဘဲ။ စာလဲ သိပ္သင္လိုု ့မရ ပါဘူး။ အေမရိကန္မွာ ျပႆနာ က မိဘ ကလည္း အလုုပ္ လုုပ္ရတယ္ ကေလး ၾကည့္မဲ့ လူမ႐ိွဘူး။ ကေလးထိန္း စရိတ္ ကုုန္တယ္။ သူတိုု ့လိုု ခ်င္တာ က အစိုုးရ က်န္းမာေရး စရိတ္ က ေန ေထာက္ပန္ ့စရိတ္ ရေအာင္ တိုုက္ ေနၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္မိုု ့သူတိုု ့တိုုင္းျပည္ ရဲ ့က်န္းမာေရး ျပသနာေတြ နဲ ့ ျမန္မာျပည္လိုု ေနရာရဲ့ ျပႆနာ ေတြ အသြင္မတူ ကြဲျပား ေနတာ သိျမင္ မိတာ ေျပာတာပါ။
တင္ျပတာ အေသးစိပ္ ေတြ ေတာ့ မပါလိုု ့လိုု တာေတြ ႐ွိပါလိမ့္မယ္။ အထက္ပါ ေရာဂါေတြကိုု အျခား ဆရာဝန္မ်ား ေဆးစာလိုု အေသးစိပ္ ေရးျပ ႐ွင္းျပ ႏိုုင္ပါတယ္။ autism ကိုု အေသးစိပ္ ႐ွင္းျပ ႏိုုင္ပါတယ္။
စာေရးသူ ကေတာ့ အေတြ ့အၾကဳံဘဲ ေရးတတ္ သူပါ။ အခ်ိန္ ရရင္ေတာ့ ကိုုယ္ပိုုင္ စာတမ္း ျပဳတာ ကိုု တင္ျပ ေပးပါမယ္။ ေလာေလာ ဆယ္ေတာ့ ဒီေလာက္ဘဲ ပါဝင္ ကုုသိုုလ္ ျပဳ ပါရေစ။
Sunday, September 14, 2008
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) - (1)
ADHD လို႔ လူသိမ်ားတဲ႔ ဒီေရာဂါကို ကေလးနဲ႔ လူငယ္ ၂ - ၅ ရာခိုင္နွုန္းခန္႔ ခံစား ေနရ ပါတယ္။ ဒီကေလး ေတြဟာ အာရံုစူးစိုက္မွဳ႔ နည္း ပါးျပီးလူမွဳ ဆက္ ဆံေရး နယ္ပယ္မွာ အဆင္မေျပမွဳ ေလးေတြ ၾကံဳေတြ႔ ရတတ္ ပါတယ္။ အေမရိကန္ နိဳင္ငံ မွာေတာ႔ ကေလး ဦးေရ (၂) သန္း ခန္႔မွာ ဒီေရာဂါ လကၡဏာေတြ ေတြ႔ရပါတယ္။
ADHD ေရာဂါကို ၁၈၄၅ ခုႏွစ္မွာ ေဒါက္တာ Heinrich Hoffman ကပထမဆံုး ေဖာ္ထုတ္ နိဳင္ခဲ႔ပါ တယ္။ ေဒါက္တာ Hoffman ဟာ စိတ္က်န္းမာေရး စာအုပ္ေတြ ေရးသားခဲ႔ျပီး ကဗ်ာဆရာ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူရဲ႔(၃) ႏွစ္သား အရြယ္ သားငယ္ကို ဖတ္ျပဖို႕ စိတ္ၾကိဳက္ စာအုပ္ မေတြ႔တဲ႔ အခါ ကိုယ္ တိုင္ ရုပ္ျပ ကဗ်ာ စာအုပ္ ေရးသားရာမွ ဒီ ေရာဂါကို သတိ ထားမိ သြားပါတယ္။ သူ႔ကဗ်ာ မွာ ကေလး အမ်ိဳးမ်ဳိးးရဲ႔ ပံုေလး ေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႔ အမူအက်င္႔ ေလးေတြကို သရုပ္ေဖာ္ ထားပါတယ္။ The story of Fidgety Philip ဆိုတဲ႔ ကဗ်ာ ေလးဟာ ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ေလး တစ္ေယာက္ကို အ တိအက် ပံုေဖာ္ ထားတဲ႔ ကဗ်ာေလး ျဖစ္ ပါတယ္။ အဲဒီ ကဗ်ာေလး ကို ဒီေနရာ မွာ ဖတ္ရွဳ နိဳင္ပါတယ္။
ADHD ေရာဂါ ဟာ အသက္ (၇)ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားျပီး အရြယ္ေရာက္ လာရင္ ေတာ႔ (၄၀- ၉၀) ရာခိုင္ႏွဳန္း ဟာသက္သာ ေပ်ာက္ကင္း သြားတတ္ ပါတယ္။ သူတို႔ ေလးေတြ ပံုမွန္ ကေလး ေတြလို ၾကီးျပင္း နိဳင္ဖို႔၊ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ ၀င္ဆန္႔ နိုင္ဖို႔ မိဘ ေဆြမ်ိဳး ေတြ၊ ဆရာ၊ ဆရာမေတြနဲ႔ သူငယ္ခ်င္း အေပါင္းအသင္း ေတြရဲ႔ နားလည္ စာနာတတ္မွဳလိုအပ္ျပီး ဂရုဏာ ႏွင့္ ယွဥ္ျပီး ကူညီ ေဖးမ ေပးသင္႔ ပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
အဓိက ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ကေတာ႔
ေရာဂါလကၡဏာေတြအေပၚမူတည္ျပီး ADHD ကို ေအာက္ပါအတိုင္္း(၃)မ်ိဳးခြဲျခားနိဳင္ပါတယ္။
(၁) Hyperactive type
ဒီကေလးေတြ ကေတာ႔ အျမဲတမ္း တက္ၾကြ ေနတတ္ျပီး အျငိမ္ မေန ပါဘူး။ မ်က္စိ ေရွ႔႔မွာ ရွိသမွ် ပစၥည္း ေတြနဲ႔ ကစား တတ္ပါတယ္။ မိသားစုနဲ႔ အတူ ညစာ ျပီးေအာင္ စားဖို႔၊ စာသင္ ခန္းထဲမွာအခ်ိန္ ျပည္႔ေအာင္ ထိုင္ဖို႔ ဆိုတာ ေတြဟာ သူတို႔ ေလးေတြ အတြက္ အလြန္ခက္ခဲတဲ႔ တာ၀န္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ခုံ ေတြကို အေၾကာင္းမဲ႔ လွဳပ္ေန တတ္ျပီး၊ အခန္း ထဲမွာ ဟိုေျပး ဒီေျပး ပတ္ ေျပး ေနတတ္ ပါတယ္။ ၾကမ္းျပင္ကို တဒုန္းဒုန္း ျမည္ေအာင္ ေျပးရတာ ႏွစ္သက္ျပီး၊ ေတြ႔သမွ် ပစၥည္း လက္ေဆာ႔တတ္ ပါတယ္။ စာသင္ခံုကို ခဲတံ နဲ႔ တေဒါက္ေဒါက္ ေခါက္ရတာ ကို အရသာေတြ႔ တတ္ပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္ ေတြမွာေတာ႔ ပံုစံက တစ္ မ်ိဳးပါ။ သူတို႔ကို ၾကည္႔ လိုက္ရင္ အျမဲ ဂနာမျငိမ္တဲ႔ အမူအရာေတြ ေတြ႔ရ တတ္ျပီး အလုပ္ ေပါင္း မ်ားစြာကို တစ္ျပိဳင္တည္း လုပ္ေန တတ္ပါတယ္။ တစ္ခု မွလည္း မျပီးပါဘူး။
(၂) Impulsive type
ေျချမန္ လက္ျမန္ ရွိလွပါတယ္။ ဦးေႏွာက္က မစဥ္းစားခင္ လက္က လုပ္ျပီး ေနပါျပီ။ ပါးစပ္က ေျပာျပီးေန ပါျပီ။ ေနာက္ျဖစ္လာမယ္႔ အက်ိဳးဆက္ ေတြကို မစဥ္းစားမိ တတ္ၾကပါဘူး။ စာသင္ခန္း ထဲမွာ ဆိုလွ်င္လည္း ေမးခြန္း မဆံုးခင္ အ ေျဖ ထ ေအာ္တတ္ ပါတယ္။ မွန္သလားမွား သလား သူ ဂရုမ စိုက္ပါဘူး။ အလွည္႔နဲ႔ လုပ္ရတဲ႔၊ ေစာင္႔ရတဲ႔ အလုပ္ေတြ မွာလည္း စိတ္မရွည္ ၾကပါဘူး။ အဲလို စရိုက္မ်ိဳး Mr.Bean ဇာတ္လမ္း တိုေလး ရွိပါတယ္။ ေဆးခန္းမွာ တန္းစီ ေစာင႔္ရမယ္႔ ဟာ မေစာင္႔ ခ်င္ေတာ႔ လူလည္ က်တဲ႔ ဇာတ္လမ္း ေလးပါ။ ဒီလို ကေလး ေလး ေတြကေတာ႔ စိတ္မရွည္ တတ္ၾကပါဘူး။ ထစ္ခနဲ ဆို ရန္ျဖစ္တတ္ ၾကပါတယ္။
(၃) Inattentive type
ဒီလို ကေလးေတြ က ေတာ႔ စိတ္ကို တစ္ေနရာ တည္းမွာ အာရံု စူးစိုက္ နိဳင္ဖို႔ ခဲယဥ္း ပါတယ္ ။ အလုပ္ တစ္ခုကို မိနစ္ အနည္းငယ္ ခန္႔ လုပ္ျပီး ရင္ ျငီးေငြ႔ လာတတ္ ပါတယ္။ အလုပ္ တစ္ခု မျပီးခင္ တစ္ျခား တစ္ခု ေျပာင္းတတ္ ၾကပါတယ္။ အိမ္စာေတြ ျပီးေအာင္ မလုပ္ တတ္ပါ ဘူး။ စာအုပ္၊ ေဘာလ္ပင္၊ ခဲတံေတြ ခဏခဏ ေပ်ာက္ရွ တတ္ပါတယ္။ စာသင္ဖို႔ ခက္ခဲ တတ္ျပီး ပညာေရး မွာ မထူးခြၽန္ တတ္ၾက ပါဘူး။ သူတို႔ ေလးေတြရဲ႔ ေလ႔က်င္ခန္း စာအုပ္ ေတြမွာ ၾကက္ေျခခတ္ ေတြ နဲ႔ ျခစ္ရာ၊ ဖ်က္ရာ ေတြက အရုပ္ဆိုး အက်ည္း တန္စြာ ေနရာယူ ထားတတ္ ၾကပါတယ္။
အထက္ပါ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြကို သာမန္ ကေလးေတြ မွာလည္း ေတြ႔ရွိ ရတတ္လို႔ တတ္ကြၽမ္း တဲ႔ ဆရာ၀န္ ေတြနဲ႔ ျပသျပီး မွသာ ADHD ေရာဂါ ဟုတ္မဟုတ္ ေျပာနိဳင္ ပါလိမ္႔မယ္္။ သာမန္ ကေလးေတြ မွာေတာ႔ ဒီလို လကၡဏာ ေတြ အျမဲ မရွိတတ္ ပါဘူး။ လနဲ႔ ခ်ီျပီး ၾကာလာျပီ ဆိုရင္ေတာ႔ သာမန္ မဟုတ္ဘဲ ADHD ျဖစ္နိဳင္ေျခ ကို ထည္႔သြင္း စဥ္းစားသင္႔ ပါတယ္။
ADHD နဲ႔ ေရာဂါ လကၡဏာတူတဲ႔ အျခား ျပႆနာ ေတြကေတာ႕ -
ADHD TV
ADHD ေရာဂါကို ၁၈၄၅ ခုႏွစ္မွာ ေဒါက္တာ Heinrich Hoffman ကပထမဆံုး ေဖာ္ထုတ္ နိဳင္ခဲ႔ပါ တယ္။ ေဒါက္တာ Hoffman ဟာ စိတ္က်န္းမာေရး စာအုပ္ေတြ ေရးသားခဲ႔ျပီး ကဗ်ာဆရာ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူရဲ႔(၃) ႏွစ္သား အရြယ္ သားငယ္ကို ဖတ္ျပဖို႕ စိတ္ၾကိဳက္ စာအုပ္ မေတြ႔တဲ႔ အခါ ကိုယ္ တိုင္ ရုပ္ျပ ကဗ်ာ စာအုပ္ ေရးသားရာမွ ဒီ ေရာဂါကို သတိ ထားမိ သြားပါတယ္။ သူ႔ကဗ်ာ မွာ ကေလး အမ်ိဳးမ်ဳိးးရဲ႔ ပံုေလး ေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႔ အမူအက်င္႔ ေလးေတြကို သရုပ္ေဖာ္ ထားပါတယ္။ The story of Fidgety Philip ဆိုတဲ႔ ကဗ်ာ ေလးဟာ ADHD ေ၀ဒနာရွင္ ေလး တစ္ေယာက္ကို အ တိအက် ပံုေဖာ္ ထားတဲ႔ ကဗ်ာေလး ျဖစ္ ပါတယ္။ အဲဒီ ကဗ်ာေလး ကို ဒီေနရာ မွာ ဖတ္ရွဳ နိဳင္ပါတယ္။
ADHD ေရာဂါ ဟာ အသက္ (၇)ႏွစ္ေအာက္ ကေလးငယ္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားျပီး အရြယ္ေရာက္ လာရင္ ေတာ႔ (၄၀- ၉၀) ရာခိုင္ႏွဳန္း ဟာသက္သာ ေပ်ာက္ကင္း သြားတတ္ ပါတယ္။ သူတို႔ ေလးေတြ ပံုမွန္ ကေလး ေတြလို ၾကီးျပင္း နိဳင္ဖို႔၊ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ ၀င္ဆန္႔ နိုင္ဖို႔ မိဘ ေဆြမ်ိဳး ေတြ၊ ဆရာ၊ ဆရာမေတြနဲ႔ သူငယ္ခ်င္း အေပါင္းအသင္း ေတြရဲ႔ နားလည္ စာနာတတ္မွဳလိုအပ္ျပီး ဂရုဏာ ႏွင့္ ယွဥ္ျပီး ကူညီ ေဖးမ ေပးသင္႔ ပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
အဓိက ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ကေတာ႔
(၁) အာရံု စူးစိုက္နိဳင္မွဳ မရွိျခင္း( Inattention)
(၂) ဂနာမျငိမ္ဘဲ အျမဲတမ္း လွဳပ္ရြေနျခင္း ( Hyperactivity)
(၃) လွဳ႔ံေဆာ္မွဳမ်ား ေၾကာင္႔ အာရံု ေျပာင္းတတ္ျခင္း( impulsivity)
ေရာဂါလကၡဏာေတြအေပၚမူတည္ျပီး ADHD ကို ေအာက္ပါအတိုင္္း(၃)မ်ိဳးခြဲျခားနိဳင္ပါတယ္။
(၁) hyperactive-impulsive type
(၂) Inattentive type
(၃) Combined type
(၁) Hyperactive type
ဒီကေလးေတြ ကေတာ႔ အျမဲတမ္း တက္ၾကြ ေနတတ္ျပီး အျငိမ္ မေန ပါဘူး။ မ်က္စိ ေရွ႔႔မွာ ရွိသမွ် ပစၥည္း ေတြနဲ႔ ကစား တတ္ပါတယ္။ မိသားစုနဲ႔ အတူ ညစာ ျပီးေအာင္ စားဖို႔၊ စာသင္ ခန္းထဲမွာအခ်ိန္ ျပည္႔ေအာင္ ထိုင္ဖို႔ ဆိုတာ ေတြဟာ သူတို႔ ေလးေတြ အတြက္ အလြန္ခက္ခဲတဲ႔ တာ၀န္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ခုံ ေတြကို အေၾကာင္းမဲ႔ လွဳပ္ေန တတ္ျပီး၊ အခန္း ထဲမွာ ဟိုေျပး ဒီေျပး ပတ္ ေျပး ေနတတ္ ပါတယ္။ ၾကမ္းျပင္ကို တဒုန္းဒုန္း ျမည္ေအာင္ ေျပးရတာ ႏွစ္သက္ျပီး၊ ေတြ႔သမွ် ပစၥည္း လက္ေဆာ႔တတ္ ပါတယ္။ စာသင္ခံုကို ခဲတံ နဲ႔ တေဒါက္ေဒါက္ ေခါက္ရတာ ကို အရသာေတြ႔ တတ္ပါတယ္။ ဆယ္ေက်ာ္သက္ ေတြမွာေတာ႔ ပံုစံက တစ္ မ်ိဳးပါ။ သူတို႔ကို ၾကည္႔ လိုက္ရင္ အျမဲ ဂနာမျငိမ္တဲ႔ အမူအရာေတြ ေတြ႔ရ တတ္ျပီး အလုပ္ ေပါင္း မ်ားစြာကို တစ္ျပိဳင္တည္း လုပ္ေန တတ္ပါတယ္။ တစ္ခု မွလည္း မျပီးပါဘူး။
(၂) Impulsive type
ေျချမန္ လက္ျမန္ ရွိလွပါတယ္။ ဦးေႏွာက္က မစဥ္းစားခင္ လက္က လုပ္ျပီး ေနပါျပီ။ ပါးစပ္က ေျပာျပီးေန ပါျပီ။ ေနာက္ျဖစ္လာမယ္႔ အက်ိဳးဆက္ ေတြကို မစဥ္းစားမိ တတ္ၾကပါဘူး။ စာသင္ခန္း ထဲမွာ ဆိုလွ်င္လည္း ေမးခြန္း မဆံုးခင္ အ ေျဖ ထ ေအာ္တတ္ ပါတယ္။ မွန္သလားမွား သလား သူ ဂရုမ စိုက္ပါဘူး။ အလွည္႔နဲ႔ လုပ္ရတဲ႔၊ ေစာင္႔ရတဲ႔ အလုပ္ေတြ မွာလည္း စိတ္မရွည္ ၾကပါဘူး။ အဲလို စရိုက္မ်ိဳး Mr.Bean ဇာတ္လမ္း တိုေလး ရွိပါတယ္။ ေဆးခန္းမွာ တန္းစီ ေစာင႔္ရမယ္႔ ဟာ မေစာင္႔ ခ်င္ေတာ႔ လူလည္ က်တဲ႔ ဇာတ္လမ္း ေလးပါ။ ဒီလို ကေလး ေလး ေတြကေတာ႔ စိတ္မရွည္ တတ္ၾကပါဘူး။ ထစ္ခနဲ ဆို ရန္ျဖစ္တတ္ ၾကပါတယ္။
(၃) Inattentive type
ဒီလို ကေလးေတြ က ေတာ႔ စိတ္ကို တစ္ေနရာ တည္းမွာ အာရံု စူးစိုက္ နိဳင္ဖို႔ ခဲယဥ္း ပါတယ္ ။ အလုပ္ တစ္ခုကို မိနစ္ အနည္းငယ္ ခန္႔ လုပ္ျပီး ရင္ ျငီးေငြ႔ လာတတ္ ပါတယ္။ အလုပ္ တစ္ခု မျပီးခင္ တစ္ျခား တစ္ခု ေျပာင္းတတ္ ၾကပါတယ္။ အိမ္စာေတြ ျပီးေအာင္ မလုပ္ တတ္ပါ ဘူး။ စာအုပ္၊ ေဘာလ္ပင္၊ ခဲတံေတြ ခဏခဏ ေပ်ာက္ရွ တတ္ပါတယ္။ စာသင္ဖို႔ ခက္ခဲ တတ္ျပီး ပညာေရး မွာ မထူးခြၽန္ တတ္ၾက ပါဘူး။ သူတို႔ ေလးေတြရဲ႔ ေလ႔က်င္ခန္း စာအုပ္ ေတြမွာ ၾကက္ေျခခတ္ ေတြ နဲ႔ ျခစ္ရာ၊ ဖ်က္ရာ ေတြက အရုပ္ဆိုး အက်ည္း တန္စြာ ေနရာယူ ထားတတ္ ၾကပါတယ္။
အထက္ပါ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြကို သာမန္ ကေလးေတြ မွာလည္း ေတြ႔ရွိ ရတတ္လို႔ တတ္ကြၽမ္း တဲ႔ ဆရာ၀န္ ေတြနဲ႔ ျပသျပီး မွသာ ADHD ေရာဂါ ဟုတ္မဟုတ္ ေျပာနိဳင္ ပါလိမ္႔မယ္္။ သာမန္ ကေလးေတြ မွာေတာ႔ ဒီလို လကၡဏာ ေတြ အျမဲ မရွိတတ္ ပါဘူး။ လနဲ႔ ခ်ီျပီး ၾကာလာျပီ ဆိုရင္ေတာ႔ သာမန္ မဟုတ္ဘဲ ADHD ျဖစ္နိဳင္ေျခ ကို ထည္႔သြင္း စဥ္းစားသင္႔ ပါတယ္။
ADHD နဲ႔ ေရာဂါ လကၡဏာတူတဲ႔ အျခား ျပႆနာ ေတြကေတာ႕ -
(၁) ကေလးဘ၀ မွာ ၾကီးမားတဲ႔ ေျပာင္းလဲမွဳ ျဖစ္ပြားျခင္း (မိဘမ်ား အိမ္ေထာင္ ကြဲျခင္း)တို႕ ျဖစ္ျပီး၊ စနစ္တက် စမ္းသပ္ ရွာေဖြ ရပါမယ္။
(၂) သတိ မထားမိတဲ႔ ၀က္ရူးျပန္ ေရာဂါအမ်ိဳးအစား
(၃) နား အတြင္း ေရာဂါပိုး ၀င္ျပီး အၾကား အာရံုခ်ိဳ႔တဲ႔ျခင္း
(၄) ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ေသာ အျခား က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ား
(၅) စိတ္က်ေရာဂါ
ADHD TV
Friday, September 12, 2008
Calculate your BMI
BMI တိုင္းၾကမယ္
BMI ဆိုတာ Body Mass index ကို အ တိုေကာက္ေခၚတာ ပါ။ ကိုယ္ခႏၶာ အေလးခ်ိန္ ကို BMI နဲ႔ တြက္ခ်က္ ၾကပါတယ္။ ၀ရင္ လွတာ ေပါ့ လို႔ေျပာတဲ႔ မမ ေတြရယ္၊ ပိန္ ပိန္ ပါး ပါး ေမာ္ဒယ္ Body ဆို ျပီး ဂုဏ္ ယူေ န တဲ႔ မမ ေတြ BMI အေ ၾကာင္း သိထား သင္႔ပါ တယ္။ အ၀လြန္ရင္ လည္း မေကာင္း ပိန္လြန္း ရင္ လည္း မေကာင္းပါဘူး။ BMI ၫႊန္းကိန္း ေလးေတြနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ အေလးခ်ိန္ကို ထိန္း ရင္ ေတာ႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ႔ အလွတရား ကို ပိုင္ဆိုင္ ပါလိမ္႔မယ္။
BMI ကို ဘယ္လို တိုင္းမလဲ ?
ေအာက္မွာ ျပထားတဲ႔ box ေလးထဲမွာ သင္႔ရဲ႔ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ နဲ႔ အရပ္ အျမင္႔ကို ထည္႔ပါ။ ျပီး ရင္ calculate ဆိုတာေ လးကို ႏွိပ္လိုက္ ရံုပါ ပဲ။
BMI ကို ဘယ္လို တိုင္းမလဲ ?
ေအာက္မွာ ျပထားတဲ႔ box ေလးထဲမွာ သင္႔ရဲ႔ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ နဲ႔ အရပ္ အျမင္႔ကို ထည္႔ပါ။ ျပီး ရင္ calculate ဆိုတာေ လးကို ႏွိပ္လိုက္ ရံုပါ ပဲ။
သင္ရဲ႔ BMI ဟာ ၁၈.၅ ထက္နည္းေန ရင္ေတာ႔ အစားအေသာက္ မွန္မွန္ စားဖို႔ လို ပါေသးတယ္။ ၂၅ နဲ႔ ၂၉.၉ ၾကားမွာဆို ရင္ေတာ႔ Overweight လို႔ ေခၚပါ တယ္။ အစားအ ေသာက္ ဆင္ျခင္ ေပ ေတာ႔။ ၃၀ ေ က်ာ္ ေနျပီ ဆိုရင္ ေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ၀ေန ပါျပီ။ Obesity လို႔ သံုး ပါတယ္။ က်န္းမာေရး အတြက္ ေတာ္ေတာ္ အႏၱရာယ္ မ်ားတဲ႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေပါ႔။ ၁၈.၅ ကေန ၂၄.၉ ၾကား မွာ ဆိုရင္ေတာ႔ က်န္းမာေရး နဲ႔ ညီညြတ္တဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ ပိုင္ရွင္ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ၀မ္းသာေပေတာ႔ ...
Wednesday, September 10, 2008
Schizophrenia
စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါ
Schizophrenia ကို အဂၤလိပ္ - ျမန္မာ အဘိဓာန္မွာ စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ား ေရာဂါလို႔ ျပန္ဆိုပါတယ္။ စိတ္ေရာဂါလို႔ ေျပာလိုက္ရင္ လူအမ်ားစု ေျပးျမင္တတ္တဲ႔ typical mental illness ျဖစ္ပါတယ္။ နာမည္ ၾကားတာနဲ႔ ေၾကာက္ၾက၊ တုန္လႈပ္ၾက ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဆးမကုပဲ ထားရင္ ျဖစ္တတ္တဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ေရရွည္ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြကလည္း ဆိုးတာကိုး။ ေသေသခ်ာခ်ာ ေဆးကုရင္၊ မိသားစုရဲ႕ ေဖးမမႈ ေကာင္းရင္ေတာ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြေရာ၊ ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ လူေနမႈ အဆင္႔အတန္း ထိခိုက္ေလ်ာ႔က်ျခင္းကိုပါ ထိန္းခ်ဳပ္ကန္႔သတ္ႏိုင္ပါတယ္။
ကမာၻေက်ာ္ရုပ္ရွင္ A Beautiful Mind ရဲ႕ အဓိကဇာတ္ေကာင္ သခၤ်ာပညာရွင္ ပါေမာကၡ ဂၽြန္နက္ရွ္ Professor John Forbes Nash Jr. ဟာ အျပင္ေလာကမွာ အမွန္တကယ္ ဒီေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ ျဖစ္ၿပီး၊ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ စီးပြါးေရး သိပၸံေဗဒ ဆိုင္ရာ ႏိုဘဲလ္ဆု ရခဲ႔သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဇာတ္ကားထဲမွာ သရုပ္ေဖာ္ထားတဲ႔ ေ၀ဒနာရွင္နဲ႔ မိသားစုရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြဟာ ပီျပင္လွပါတယ္။ ကုထံုး ေတြကေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ေျပာင္းလဲတိုးတက္ခဲ႔ပါၿပီ။
ကမာၻေက်ာ္ရုပ္ရွင္ A Beautiful Mind ရဲ႕ အဓိကဇာတ္ေကာင္ သခၤ်ာပညာရွင္ ပါေမာကၡ ဂၽြန္နက္ရွ္ Professor John Forbes Nash Jr. ဟာ အျပင္ေလာကမွာ အမွန္တကယ္ ဒီေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ ျဖစ္ၿပီး၊ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ စီးပြါးေရး သိပၸံေဗဒ ဆိုင္ရာ ႏိုဘဲလ္ဆု ရခဲ႔သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဇာတ္ကားထဲမွာ သရုပ္ေဖာ္ထားတဲ႔ ေ၀ဒနာရွင္နဲ႔ မိသားစုရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြဟာ ပီျပင္လွပါတယ္။ ကုထံုး ေတြကေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ေျပာင္းလဲတိုးတက္ခဲ႔ပါၿပီ။
စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါရဲ႕ အဓိက လကၡဏာေတြကေတာ႔ -
- တို႔ပါပဲ။
- အေတြးစကို ေႏွာက္ယွက္ခံရသည္ဟု ယံုမွားျခင္း လကၡဏာစု (thought interference)
- ျပင္ပမွ ထိန္းခ်ဳပ္ခံရသည္ဟု ယံုမွားျခင္း လကၡဏာစု (delusions of passivity)
- လံႈ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကားအာရံုမ်ား လကၡဏာစု (auditory hallucinations)
- လံုး၀မျဖစ္ႏိုင္ေသာ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ေနာက္ခံမ်ားႏွင္႔ပင္ ရွင္းမျပႏိုင္ေသာ ယံုမွားျခင္း လကၡဏာစု (delusions which are absolutely impossible and culturally implausible)
ဒီလကၡဏာေတြကို ေန႔စဥ္လိုလို တစ္လဆက္တိုက္ သို႔မဟုတ္ ဒီ႔ထက္ၾကာၾကာ ခံစားေနရၿပီဆိုရင္ေတာ႔ ဒီေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ဖို႔ရာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ေတာ္ေတာ္ မ်ားေနပါၿပီ။ ေဆးေျခာက္ အပါအ၀င္ မူးယစ္ေဆး ၾကာရွည္ သံုးစြဲတဲ႔ ရာဇ၀င္ ရွိရင္ ပို ေသခ်ာတာေပါ႔။ ဒီကိစၥႏွစ္ခုက အေၾကာင္း အက်ိဳး ဆက္စပ္ေနပါတယ္။
“အေတြးစကို ေႏွာက္ယွက္ခံရသည္ဟု ယံုမွားျခင္း လကၡဏာစု (thought interference)” မွာ ေခါင္းထဲမွာ ကိုယ္႔အေတြးေတြကို ပဲ႔တင္ထပ္သလို ထပ္ကာထပ္ကာ ၾကားေနျခင္း (thought echo) ကိုယ္႔အေတြးေတြကို သူမ်ားက ထုတ္ယူသလို ခံစားရျခင္း (thought withdrawal) ကိုယ္႔ေခါင္းထဲကို သူမ်ားက အေတြးမ်ား လာထည္႔သည္ဟု ခံစားယံုၾကည္ျခင္း (thought insertion) ကိုယ္႔ကိုယ္ပိုင္ အေတြးမ်ားကို သူမ်ား သိေနသည္ (တစ္နည္းအားျဖင္႔ ကိုယ္႔အေတြးမ်ား လႊင္႔ထုတ္ခံရသည္) ဟု ခံစားယံုၾကည္ျခင္း (thought broadcasting) - တုိ႔ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေတြဟာ သာမန္ သံသယမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ဘယ္လိုမွ ရွင္းျပ၊ေထာက္ျပလို႔ မရတဲ႔ အေက်ာက္အကန္ ယံုၾကည္ေနျခင္းမ်ိဳး (unshakable mis-beliefs) ျဖစ္ပါတယ္။
“ျပင္ပမွ ထိန္းခ်ဳပ္ခံရသည္ဟု ယံုမွားျခင္း လကၡဏာစု (delusions of passivity)” ကေတာ႔ ကိုယ္႔ေျခလက္ခႏၶာ၊ အေတြးစိတ္၊ လႈပ္ရွားမႈ၊ ခံစားမႈအာရံုေတြကို ျပင္ပပုဂၢိဳလ္ သို႔မဟုတ္ စြမ္းအားတစ္ခုခုက ထိန္းခ်ဳပ္ထားတယ္-လို႔ ယံုၾကည္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ မျမင္ရတဲ႔ ၿဂိဳဟ္သား ေတြက ၿဂိဳဟ္တုကေနတဆင္႔ ကိုယ္႔စိတ္ကို ခ်ယ္လွယ္ေနၾကတယ္ ထင္တာမ်ိဳးေပါ႔။
“လံႈ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကားအာရံုမ်ား လကၡဏာစု (auditory hallucinations)” ကေတာ႔ ရွင္းပါတယ္။ အနားမွာ ဘယ္သူမွ၊ ဘာမွ မရွိပဲ အသံေတြၾကားေနတာပါ။ အထူးသျဖင္႔ေတာ႔ ကိုယ္႔အေၾကာင္းကို ႏွစ္သံ သို႔မဟုတ္ ဒီ႔ထက္ပိုတဲ႔ အသံေတြက ေျပာတာ ၾကားေနရတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္လုပ္သမွ် ေတာက္ေလွ်ာက္ ေ၀ဖန္သံ (ေဘာလံုးပြဲ ေ၀ဖန္ခ်က္လိုမ်ိဳး) ၾကားေနရတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ နာက်င္မႈေ၀ဒနာ မဟုတ္ ေပမယ္႔၊ အင္မတန္ ခံရဆိုးၿပီး အေႏွာက္အယွက္ ေပးပါတယ္။
“လံုး၀ မျဖစ္ႏိုင္ေသာ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ေနာက္ခံမ်ားႏွင္႔ပင္ ရွင္းမျပႏိုင္ေသာ ယံုမွားျခင္း လကၡဏာစု (delusions which are absolutely impossible and culturally implausible)” မွာေတာ႔ ကိုယ္႔ကိုယ္ကို ကမာၻ႕အေရးပါဆံုး ပုဂၢိဳလ္လို႔ ယံုမွားေနတာ၊ “ပြင္႔”ေနၿပီလို႔ ထင္တာမ်ိဳး ပါ၀င္ပါတယ္။ လံုး၀ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် မရွိပဲနဲ႔ ျဖစ္မွ ေျပာတာပါ။ ယဥ္ေက်းမႈ သို႔မဟုတ္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ ေနာက္ခံကို ထည္႔သြင္းစဥ္းစား လက္ခံပါတယ္။ ဒါေတြနဲ႔ေတာင္ မရွင္းႏိုင္မွ ေရာဂါလကၡဏာ သတ္မွတ္တာပါ။
စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါမွာ အျခားလကၡဏာမ်ား လည္း ရွိပါေသးတယ္။ ကိုယ္႔ကို တိုက္ရိုက္ေျပာေနေသာ အသံမ်ား အပါအ၀င္ လံႈ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အျခားအာရံုေတြ ျဖစ္တာ၊ အေတြးစိတ္ကို ျဖတ္ေတာက္ေႏွာက္ယွက္သလို ခံစားရတာ၊ အေပၚကေလာက္မဆိုးတဲ႔ ယံုမွားျခင္းေတြျဖစ္တာ၊ လႈပ္ရွားမႈ စကား ခံစားတံု႔ျပန္မႈေတြ သိသိသာသာ နည္းပါးလာတာ-တို႔ပါပဲ။
စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါဟာ က်ားမျဖစ္ႏႈန္း အတူတူပါပဲ။ အသက္ႏွစ္ဆယ္ ပတ္၀န္းက်င္မွာ စတတ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသား ေတြမွာ စျဖစ္ခ်ိန္ နည္းနည္းေစာ (အသက္ငယ္) တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါ ျဖစ္ခါစမွာ တခ်ိဳ႕က အထက္ပါ အဓိက လကၡဏာေတြ မျပပဲ လူေတြနဲ႔ မေရာေတာ႔ပဲ ခပ္ဖယ္ဖယ္ လုပ္ေနတာ၊ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႔ရွင္းေရးကို လ်စ္လ်ဴရႈလာတာ၊ အဆက္အစပ္ မရွိတဲ႔ စကားေတြကို ေျပာတာ ေတြနဲ႔လည္း အစပ်ိဳး တတ္ပါတယ္။ ဒါကို ေန႔စဥ္ ေတြ႔ျမင္ေနက် မိသားစုက စရိပ္မိတတ္ပါတယ္။
ေစာေစာမကုပဲ ထားလိုက္ရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ပိုျပင္းထန္တာရွည္တတ္တဲ႔ျပင္ ထပ္ျဖစ္တဲ႔အခါေတြမွာလည္း ပိုပိုၿပီး ဆိုးလာတတ္လို႔ သံသယ ရွိတာနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာ ပါရဂူနဲ႔ ျပသၿပီး ေခတ္မီေဆး၀ါးမ်ားနဲ႔ ကုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပေယာဂ မဟုတ္လို႔ လမ္းလြဲလိုက္ၿပီး ပိုဆိုးမွ ကုရတာမ်ိဳးဆို လူနာခမ်ာ နစ္နာပါတယ္။ မိသားစုမွာလည္း ၀န္ပိုပိတာေပါ႔။ ေနျမန္ျမန္ ျပန္ေကာင္းမွ အလုပ္ျပန္လုပ္ႏိုင္၊ မိသားစု ၀င္ေငြကို ကူရွာ ထည္႔၀င္ႏိုင္မွာ မဟုတ္လား။
ဒီေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ေတြမွာ အၾကမ္းအားျဖင္႔ ငါးပံုတစ္ပံုဟာ တစ္ခါပဲ ေရာဂါလကၡဏာ ျပတတ္ၿပီး လံုး၀ ေကာင္းသြား တတ္ပါတယ္။ ေနာက္ ငါးပံုသံုးပံုက မဆိုးေအာင္ ေဆးနဲ႔ ထိန္းထားလို႔ ရပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ငါးပံုတစ္ပံုကေတာ႔ ေဆးကုတဲ႔ၾကားက တျဖည္းျဖည္း ဆိုးလာတတ္ပါတယ္။ စိတ္ေရာဂါ မဟုတ္တဲ႔ တျခားေရာဂါေတြမွာ လိုပဲေပါ႔။ ေရာဂါ ျဖစ္ခါစမွာ စိတ္ဓာတ္ က်ဆင္းမႈနဲ႔ သတ္ေသမႈႏႈန္း အျမင္႔ဆံုးမို႔ ေရာဂါ စသိ ေဆးကုခ်ိန္မွာ မိသားစု၊ မိတ္ေဆြ အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ နားလည္မႈ၊ ကရုဏာနဲ႔ ေဖးမမႈ အလိုအပ္ဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါအတြက္ ေဆးေတြက ေဘးထြက္အာနိသင္အေနနဲ႔ ႂကြက္သားေတြကို ေတာင္႔တင္းေစတတ္ပါတယ္။ လမ္းသြားရင္ လက္လႊဲတာ နည္းသြားၿပီး အေတာင္႔လိုက္ ေရြ႕လ်ားေနတာမ်ိဳးေပါ႔။ တစ္ခါတေလေတာ႔ ေျခလက္ဂနာမၿငိမ္ ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။ လူတိုင္းမွာ မျဖစ္ ေပမယ္႔ ေခတ္ေဟာင္းေဆး ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဒီေဘးထြက္အာနိသင္ ျဖစ္ေစလို႔၊ ၁၉၉၀ေနာက္ပိုင္းမွာ ေခတ္သစ္ေဆးေတြ ပိုသံုး လာၾကပါတယ္။ လူနာ မႀကိဳက္တဲ႔၊ သည္းမခံႏိုင္တဲ႔ ေဘးထြက္အာနိသင္ဆိုရင္ လူနာရဲ႕ ေဆးအေပၚ စြဲျမဲဲအားထားမႈ ေလ်ာ႔သြားမယ္။ ၾကာရင္ ေဆးမေသာက္ပဲ ေနမယ္။ ဒါဆို ေရာဂါ ျပန္ေဖာက္ေတာ႔မွာေပါ႔။ ဒါ႔ေၾကာင္႔ အစကတည္းက လူနာကို ေသေသခ်ာခ်ာ ရွင္းျပၿပီး သတိေပး ထားတာ အေကာင္းဆံုးပါ။ ေရရွည္အတြက္ ေတြးရ၊ တြက္ဆရပါမယ္။
လတ္တေလာ ေရာဂါေဖာက္ျခင္း (acute episode) ေပ်ာက္သြားၿပီ ဆိုရင္ေတာ႔ ေ၀ဒနာရွင္ကို သူ႔ကိုယ္သူ ယံုၾကည္ အားထားစိတ္ ျပန္တက္လာေအာင္ သူ လုပ္ႏိုင္တဲ႔၊ လုပ္ေနက် အလုပ္ကေလးေတြ ျပန္လုပ္ေစရပါမယ္။ လံုး၀ စိတ္မခ် ျဖစ္ေနမယ္႔အစား တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ပံုမွန္ ေန႔စဥ္ကိစၥေလးေတြကေန ျပန္အစပ်ိဳးၿပီး အားေပးရပါမယ္။ မိသားစုနဲ႔ လူမႈ အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ လက္ခံမႈဟာ အမ်ားႀကီး တာသြားေစႏိုင္လို႔ပါပဲ။
ေမးခ်င္တာ၊ ျဖည္႔စြက္ခ်င္တာ၊ ေ၀မွ်ခ်င္တာေလးေတြ ရွိရင္ ေရးခဲ႔ပါ။ ေက်းဇူး တင္ပါတယ္။
ျမန္မာလူမ်ိဳး အေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။
Reference:
1. World Health Organisation (1992) The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders, Geneva: WHO
2. Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.
Good Boy, Good Girl ...
သား လိမၼာ သမီး လိမၼာ
ကြၽန္ေတာ္ ငယ္ငယ္ အလုပ္သင္ ဆရာ၀န္ ဘ၀က ဆရာ အတၱေက်ာ္ ေရးတဲ႔ သားငယ္ သမီးငယ္ မ်ားကို ျပဳျပင္ ထိန္းေက်ာင္းနည္း ဆိုတဲ႔ စာအုပ္ကေလး ၀ယ္ဘူး ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္နဲ႔မရဲ႔ ကိုယ္ပိုင္ စာၾကည္႔တိုက္ ေလးမွာ စာအုပ္ စံုေအာင္ ဆိုျပီး ပိုက္ဆံေလး ရွိလာရင္ ၀ယ္စု ေတာ႔တာ ပါပဲ။ မကေတာ႕ ဆရာမ ဂ်ဴး ရဲ႔စာအုပ္ေတြ ၾကိဳက္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္က ဆရာ အတၱေက်ာ္ စာအုပ္၀ယ္ ေတာ႔ စီနီယာ အမ တစ္ေယာက္ က နင္တို႔က ကေလးယူဖို႔ ေ၀းေသးတယ္ တဲ႔။ ငါ႔ကို ေပးဆို ယူ သြား လိုက္တာ ျပန္မေပး ေတာ႔ဘူး။ တကယ္တမ္း ေျပာရရင္က ေလးေတြကို ပဲျပင္ ထိန္းသိမ္း ဖို႔ဆိုတာ မိဘျဖစ္မဲ႔ သူတိုင္း ေလ႔ လာ သင္႔ပါတယ္။
ကေလးေလး ေတြဆိုတာ ကိုယ္ပဲ႔ျပင္ ဆံုးမရင္ ဆံုးမသလို လူေတာ္ေလးေတြ ျဖစ္လာ နိဳင္ျပီး၊ ကိုယ္ မဆံုးမ မသြန္္သင္ တတ္ရင္ လည္း ကေလးဆိုး ေလးေတြ၊ လူရမ္းကား ေလးေတြ ျဖစ္လာ မွာပါပဲ။ ဆရာ အတၱေက်ာ္ရဲ႔ စာအုပ္ေလးက ေတာ႕ မရွိရွာ ေတာ႔ပါဘူး။ တစ္ေန႔က Webmed မွာ Discipline tactics ဆိုတဲ႔ ေဆာင္းပါေလး ဖတ္မိလို႔ ဘာသာျပန္ျပီး ေဖာ္ျပ လိုက္ပါတယ္။ မိဘ ေလာင္းလ်ာေတြ အတြက္ စိတ္င္စားစရာ ေဆာင္းပါေလး ျဖစ္လို႔ မွ်ေ၀ ေပးလိုက္ ပါတယ္။
ကေလးေလး ေတြဆိုတာ ကိုယ္ပဲ႔ျပင္ ဆံုးမရင္ ဆံုးမသလို လူေတာ္ေလးေတြ ျဖစ္လာ နိဳင္ျပီး၊ ကိုယ္ မဆံုးမ မသြန္္သင္ တတ္ရင္ လည္း ကေလးဆိုး ေလးေတြ၊ လူရမ္းကား ေလးေတြ ျဖစ္လာ မွာပါပဲ။ ဆရာ အတၱေက်ာ္ရဲ႔ စာအုပ္ေလးက ေတာ႕ မရွိရွာ ေတာ႔ပါဘူး။ တစ္ေန႔က Webmed မွာ Discipline tactics ဆိုတဲ႔ ေဆာင္းပါေလး ဖတ္မိလို႔ ဘာသာျပန္ျပီး ေဖာ္ျပ လိုက္ပါတယ္။ မိဘ ေလာင္းလ်ာေတြ အတြက္ စိတ္င္စားစရာ ေဆာင္းပါေလး ျဖစ္လို႔ မွ်ေ၀ ေပးလိုက္ ပါတယ္။
Discipline စည္းကမ္း ဆိုတာ ဘာလဲ။
မိမိ ရင္ေသြးငယ္ ကို ဘယ္ဟာ ကေတာ႔ ေကာင္း တယ္၊ ဘယ္ ဟာက ေတာ့ မေကာင္းဘူး။ ဘယ္လို အျပဳအမူက လက္ခံနိဳင္ ေလာက္ တဲ႔ အျပဳအမူ ျဖစ္ျပီး ဘယ္လို အရာမ်ိဳး ကေတာ႔ မွားယြင္းတဲ႔ အျပဳအမူေတြ ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ သင္ၾကား ျပသ ေပးတာ Discipline ပါပဲ။ ဆုေပး ဒဏ္ေပး စနစ္ ရွိရ ပါမယ္။ ေကာင္း တာ ေလးေတြ လုပ္ရင္ ဆုေပး ျပီး မေကာင္းတာ ကို လုပ္ရင္ အျပစ္ေပး ခံရမယ္ ဆိုတာ ရွင္းလင္း ေျပာၾကား ဖို႔ လိုပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ကေတာ႔ ခုထိ ကေလး မရွိေသး ေတာ႔ အေတြ႕ အၾကံဳေတာ႔ မရွိပါဘူး။ ကေလး ေတြကို စည္းကမ္းေတြ သတ္မွတ္ဖို႔ ဆိုတာ ထင္သေလာက္ ေတာ႔ မလြယ္ကူ လွပါဘူ။
တခ်ိဳ႔ လံုး၀ နားမ ေထာင္ ဂ်စ္ကန္ကန္ ေလးေတြ ေတြ႔ဘူး ပါတယ္။ အာခံတဲ႔ ကေလး ေတြေပါ႔။ အထူးသျဖင္႔ သူတို႔ကို အရမ္းအလို လိုက္ တဲ့ သူရွိရင္ အာကိုးနဲ႔ အာခံ တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ အေမက စည္းကမ္း ေတြ ထုတ္ေန ေပမယ္႔ အေဖက အလို လိုက္ ေနရင္ အေဖ အား ကိုးနဲ႔ ဂ်စ္ကန္ကန္ လုပ္တတ္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ မိဘေလာင္း လ်ာ ေတြ အေနနဲ႔ ကေလး ယူေတာ႔မယ္ ဆို ကတည္းက ၾကိဳတင္ တိုင္ပင္ သင္႔ပါတယ္။ ဘယ္လို ထိန္းေက်ာင္း ပဲ႔ျပင္ ၾကမလဲ ဆိုတာ ၾကိဳတင္ တိုင္ပင္ သင္႔ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ ကေလးေတြ ၾကေတာ႔ ျပန္ မေျပာ၊ နားမေထာင္ ေလးေတြ၊ ဘယ္ကေန တတ္ လာတယ္ မသိ၊ ငယ္ငယ္ ရြယ္ရြယ္နဲဲ႔ ျပန္မေျပာ၊ နားမေထာင္ အက်င္႔ေလး ေတြ ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ ျဖစ္နိဳင္တာ ေတာ႔ အေဖေတြ ဆီက အတု ယူတယ္ ထင္ပါတယ္ဗ်ာ။
မိဘေတြရဲ႔ အဓိက တာ၀န္က ရင္ေသြးငယ္ ေလးေတြ ကိုယ႔္ကိုယ္ကို တန္ဖိုး ထားတတ္ လာေအာင္၊ ၾကီးသူ ကိုရိုေသ၊ ရြယ္တူကို ေလးစား၊ ငယ္သူကိုသနား တတ္ လာေအာင္၊ ကိုယ္႔အားကိုယ္ ကိုးျပီး ၾကိဳးစား တတ္ လာေအာင္ သင္္ၾကား ေပးရပါမယ္။ အဖိုး၊ အဖြား၊ ဦးေလး၊ အေဒၚ ေတြနဲ႔ စာသင္ေက်ာင္း ေတြ မွာ သင္္ၾကား ျပသ ေပမယ္႔ တာဝန္ အရွိဆံုး သူေတြ ကေတာ႔ လက္ဦး ဆရာျဖစ္ တဲ႔ မိဘ ႏွစ္ပါးပါပဲ။ ဒါေၾကာင္႔ သားသမီး မေကာင္း မိဘေခါင္း လို႔ ဆိုၾကတာ ေပါ႔။
သားသမီး ေတြကို စည္းကမ္းနဲ႔ ထိန္းတယ္ ဆိုတဲ႔ ေနရာမွာ မိဘ (၃) မ်ိဳးခဲြျခား သတ္မွတ္ထား ပါတယ္။ မွတ္သား စရာပါပဲ။
(၁) An authoritative parent
ဒီလို မိဘ ေတြကေတာ႔ သားသမီး ေတြနဲ႔ပက္သက္ျပီး စိတ္ကူး အိမ္မက္ ေကာင္းေကာင္း ေလးေတြ ရွိပါတယ္။ အျပဳအမူပိုင္း ဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြ သတ္မွတ္ ရာမွာ ေပ်ာ႕ေျပာင္းျပီး စိတ္ရွည္ ၾကပါတယ္။ ေကာင္းရင္ ဘာ႔ေၾကာင္႔ ေကာင္းတယ္၊ မေကာင္းဘူး ဆိုရင္ လည္း ဘာ႔ေၾကာင္႔ မေကာင္းဘူး ဆိုတာ ရွင္းျပတတ္ ၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ စိတ္ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ ကေတာ႔ ဒီလိုမိ ဘမ်ိဳး ကို နံပါတ္ (၁) ေပးထားပါတယ္။
(၂) An authoritarian parent
သူတို႔ မွာလည္း စိတ္ကူး အိမ္မက္ေလးေတြရၾကပါ တယ္။ ငါ႔သားေလး ကို လိမၼာေအာင္ သြန္သင္မယ္။ ငါ႔သမီးေလးကို ယဥ္ေက်း ေအာင္ ဆံုးမမယ္ ဆိုတာ မ်ိဳးေပါ႔။ ဒါေပမယ္႔ စိတ္ရွည္ သီးခံမွဳ အားနည္း ပါတယ္။ “သမီး ဒါကို လုပ္ရမယ္။ ျပန္မေမးနဲ႔။ အေမခိုင္းတဲ႔ အတိုင္းသာ လုပ္” ဆိုတာ မ်ိဳးေပါ႔။ သူတို႔က ေတာ႔ နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား မိဘေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
(၃) A permissive parent
သူတို႔ကေတာ႔ နံပါတ္(၃) နဲ႔ ေနာက္ဆံုး ေနရာမွာ ရွိပါ တယ္။ သားသမီးနဲ႔ ပက္သက္ျပီး ရည္မွန္းခ်က္၊ ေမွ်ာ္လင႔္ခ်က္ မရွိၾက ပါဘူး။ စည္း မ်ဥ္း စည္းကမ္း ေတြနဲ႔ ပဲ႔ျပင္ ထိန္းေက်ာင္း ရေကာင္း မွန္းလည္း မသိၾက ပါဘူး။ ကြၽန္ ေတာ္တို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ဒီလို မိဘ (၃) မ်ိဳးလံုး ကို ေတြ႔နိဳင္ ပါတယ္။ ကိုယ္လည္း မိဘ ျဖစ္လာတဲ႔ တစ္ေန႔ က်ရင္ ဘယ္လို မိဘမ်ိဳး ျဖစ္ခ်င္ သလဲ၊ ျဖစ္သင္႔ သလဲ ဆိုတာ ၾကိဳတင္ ဆံုးျဖတ္ ထားၾကပါစို႔ …
ခုဆက္ျပီး စည္းကမ္း သတ္မွတ္တဲ႔ နည္းစနစ္ ေလးေတြ အေၾကာင္း ဆက္ခ်င္ ပါတယ္။ ဒီေနရာ မွာလည္း အေပၚမွာ ေဖာ္္ျပခဲ႔ တဲ႔ မိဘ အမ်ိဳးအစား၊ ကေလးေတြ ရဲ႔ လိမၼာ ေရးျခား ရွိမွဳ၊ အသက္ အရြယ္၊ မေကာင္းတဲ႔ အမူ အက်င္႔ အမ်ိဳးအစား ေပၚ မူတည္ ျပီး စည္းကမ္း သတ္မွတ္ပံု ေလးေတြ ကြဲျပား တတ္ပါတယ္။
ေကာင္းတာ ေလးေတြ လုပ္ရင္ ခ်ီးက်ဴး ပါ။
ကိုယ္႔ရင္ေသြး မွာ ေကာင္းတဲ႔ အမူ အက်င္႔ေလး ေတြ ရွိရင္ ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးက်ဴးဖို႔ ၀န္မေလး သင္႔ပါဘူး။ ခ်ီးက်ဴး ခံရျပီး ဆိုတာ နဲ႔ သူတို႔ေလးေတြ ဒီအမူအက်င္႔ေကာင္း ေတြကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္း သြားၾက ပါလိမ္႔မယ္။
မေကာင္းတဲ႔ အက်ိဴးဆက္ ေလး ေတြကို ခံစား ပါေစ။
သူတို႔ေလး ေတြမဟုတ္တာ လုပ္ရင္ ဘာျဖစ္မယ္ ဆိုတာကို သိေအာင္လုပ္ ျပရပါမယ္။ ဥပမာ အရုပ္ ကို ခ်ိဳးပစ္တယ္ ဆိုပါ စို႔။ ဆူတာ ရိုက္တာ မလုပ္ပါနဲ႔။ အသစ္လည္း ၀ယ္မေပး ပါနဲ႔။အရုပ္နဲ႔ ကစား ခ်င္တဲ႔အခါ သူသိ ပါလိမ္႔မယ္။ ငါ ခ်ိဳးပစ္ရင္ ငါပဲ ဒုကၡ ေရာက္ပါ လား ဆိုတာ သူသိပါေစ။ သတိ အတန္တန္ ေပးတာ နားမေထာင္ တဲ႔ ကေလး ေတြမွာ ဒီနည္း ေလးက ထိေရာက္ တတ္ပါတယ္။ အေရး ၾကီး တာက အႏၱရာယ္ မျဖစ္ ဖို႔ေတာ႔ လိုပါတယ္။ မီးပူကို ကိုင္ဖို႔ ၾကိဳးစား ေနတဲ႔ ကေလးကို အေၾကာင္း သိေအာင္ လႊတ္ေပး လိုက္မယ္ ဆိုတာမ်ိဳး မလုပ္ရပါဘူး။ အႏၱရာယ္ မျဖစ္ ေအာင္ေတာ႔ ထိန္း ရပါမယ္။
လက္ခံဖြယ္ ေၾကာင္းက်ိဳး ဆက္မ်ား
ေနာက္တစ္မ်ိဳး ကေတာ႕ Logical consequences ေလးေတြပါ။ ဒါကို မလိုက္နာရင္ ေတာ႔ ဒီလိုျဖစ္မယ္ ဆိုတာ ၾကိဳေျပာ ရပါမယ္။ ဥပမာ သား မင္းအရုပ္ေတြ ကစားျပီး ရင္သိမ္း ရမယ္၊ ဒီတစ္ခါ ၾကမ္းျပင္ေပၚမွာ ျပန္႔ၾကဲေန ရင္ေတာ႔ ေမေမ တစ္ပါတ္တိတိ သိမ္းထားမယ္ ဆိုျပီး ၾကိဳတင္ သတိေပး ရပါမယ္။ နားမေထာင္ ရင္လည္း တိတိ က်က် လုပ္ရပါမယ္။ မ်က္ရည္ေလး တစ္စက္ က်ရံုနဲ႔ အေလ်ာ႔ေပး လိုက္ တာမ်ိဳး မလုပ္ရ ပါဘူး။ မ်က္ရည္ က်ရင္ ရတယ္ ဆိုတာ သိသြားပါ လိမ္႔မယ္။
တားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္း။
တစ္ခါ တစ္ေလေတာ႔ အက်ိဳးဆက္ ေတြ ကို ေပးမ ေတြ႕ နိဳင္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီလို အခါမ်ိဳး မွာေတာ႔ တားျမစ္ ပိတ္ပင္တဲ႔ နည္း ေလးေတြ သံုးရပါမယ္။ ဆိုၾကပါစို႔ ... အလယ္တန္း ေက်ာင္းသား တစ္ေယာက္၊ အိမ္စာေတြကို မလုပ္ဘူး။ တီဗီ ေရွ႔မွာ ပဲ ဂိမ္းေဆာ႔ ေနတယ္ ဆိုရင္ ေဆာ႔ပါေစ။ စာေမးပြဲ ေရာက္ရင္ သိလိမ္႔ မယ္ ဆိုျပီး လြတ္ ထားလို႔ မရပါဘူး။ ဂိမ္းစက္ကို ထိုက္သင္႔တဲ႔ အခ်ိန္ အတိုင္း
အတာ အထိ သိမ္းထား ရပါမယ္။ ေက်နပ္ ေလာက္မွ ျပန္ျပီး ခြင္႔ျပဳ ရပါမယ္။
က်ဥ္ထားျခင္း။ (Time out )
မဟုတ္တာ လုပ္လာရင္ ဒီနည္း ေလးလည္း ေကာင္းပါတယ္။ ေနရာေလး ကိုေတာ႔ ၾကိဳတင္ စီစဥ္ ထားရ ပါမယ္။ ဆိတ္ျငိမ္ျပီး ပ်င္းရိ ျငီးေငြ႔ဖြယ္ ေကာင္းတဲ႔ ေနရာကို ေရြးရ ပါမယ္။ အိပ္ယာလို အလြယ္တကူ အိပ္ေပ်ာ္မယ္႔ ေနရာမ်ိဳး၊ မီးဖို၊ ေရခ်ိဳးခန္းလို အႏၱရာယ္ ရွိတဲ႔ေန
ရာမ်ိဳး ေတြ မျဖစ္ရ ပါဘူး။ ကေလး က လည္း သူ႔ကို ဘာလို႔ ဒီလို အျပစ္ ေပးရတယ္ ဆိုတာ နားလည္ သိတတ္တဲ႔ အရြယ္ျဖစ္ ရပါမယ္။ အၾကာၾကီးလည္း မလုပ္သင္႔ ပါဘူး။ ၂-၃ မိနစ္ ေလာက္ဆို လုံေလာက္ ပါျပီ။ အသက ္၂-၃ ႏွစ္ အရြယ္ ကေလး ေတြမွာ အလုပ္ျဖစ္ ပါတယ္။ သူတို႔ ေလးေတြက မိဘ နဲ႔ ခြဲေန ရရင္ အရမ္း ၀မ္းနည္း တတ္လို႔ တစ္ခါေလာက္ လုပ္ျပ လိုက္တာနဲ႔ မွတ္သြား တတ္ၾက ပါတယ္။
ရိုက္ႏွက္ ဆံုးမျခင္း။
ဒီနည္း ကိုေတာ႔ ကေလး စိတ္ပညာရွင္ေတြ ကအားမေပး ၾကပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္လည္း အားမေပး ပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႔ မိဘေတြက ေျပာ
တတ္ ပါတယ္။ အသားေလး နာမွ မွတ္တာ တဲ႔။ ရိုက္ႏွက္ ဆံုးမျခင္း ရဲ႔ အျပစ္ ေတြ က ေတာ႕ _
စည္းကမ္းေတြ ထုတ္ျပီး ရင္လည္း Maintain လုပ္ဖို႔ အေရးၾကီး ပါတယ္။ ကိုယ္႔က ေလး ဘယ္လို ကေလးမ်ိဳး လည္း ဆိုတာ သိဖို႔ လို ပါတယ္။ ကေလးမွာ ရွိတဲ႔ လိမၼာ ယဥ္ေက်းတဲ႔ အျပဳအမူ ေလးေတြကို ေဖာ္ထုတ္၊ သူမွာရွိတဲ႔ အရည္ အခ်င္း ေတြကို ေျမေထာင္ ေျမွာက္ ေပး ရပါမယ္။ ဒါေလးေတြကို ကိုယ္႔ ရဲ႔ စညး္ကမ္း ေဘာင္ေလးနဲ႔ ထိန္းေပး ရ ပါမယ္။ ဂီတ ၀ါသနာရွင္ ကေလးကို ဆရာ၀န္ ျဖစ္ေအာင္ အတငး္ ဇာတ္သြင္းဖို႔ ၾကိဳးစား ရင္ေတာ႕ မွားပါ လိမ္႔မယ္။
အရြယ္ေရာက္ျပီး ကေလးေတြ ကိုေတာ ႔ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းနဲ႔ ပက္သက္ျပီး ပါ၀င္ခြင္႔ ေပးရ ပါမယ္။ သူလိုက္နာ နိဳင္ရင္ဘာ ဆု လိုခ်င္လည္း၊ မလိုက္နာရင္ ဘယ္လို အျပစ္ေပးတာ ခံခ်င္လည္း ဆိိုတာၾကိဳ ေမး နိဳင္ပါတယ္။ ကေလးကို ေလးစား ရပါမယ္။ Behave the way you want your child to behave. ကေလး ဆိုတာ မိဘကို အတုခိုး တာပါပဲ။ ကိုယ္ကလည္း စံနမူနာျပ ေနျပဖို႔ လိုပါတယ္။ ကေလးကို ေဆးလိပ္ မီးညိွခိုင္းတဲ႔ မိဘက “ေဆးလိပ္ ေသာက္ရင္ ေတာ႔လား ... ငါနဲ႔ ေတြ႔မယ္”လို႔ ေျပာ မထြက္ သင္႔ပါ ဘူး။ အရက္ ၀ယ္ခိုင္းျခင္း၊ ေဆးလိပ္ မီးညွိ ခိုင္းျခင္း စတဲ႔ ကေလးကို မေလးစားတဲ႔ အျပဳ အမူေတြ မလုပ္သင္႔ ပါဘူး။ အျပစ္ ေပးတာ ျပီးရင္ေတာ႔ ကေလးကို သူရဲ႔ မူလ အခြင့္ အေရးေတြ ျပန္ေပး ရပါမယ္။ ေနာက္ မလုပ္ေတာ႔ ပါဘူး (၃) ၾကိမ္ေအာ္ ဆ ိုတာ မ်ိဳးထက္ ဘာေၾကာင္႔ သားကို ဒီလို အျပစ္ ေပးရတယ္၊ ဘယ္လို လိမၼာေအာင္ ေနရမယ္ ဆိုတာ ရွင္းျပ ရပါမယ္။ ကေလး မလုပ္နိဳင္ တဲ႔ အျပစ္ေတြ မေပးဖို႔ လိုပါမယ္။ သင္႔ေတာ္တဲ႔ အျပစ္ေပး နည္းေတြ ျဖစ္ဖို႔လို ပါတယ္။
ကေလးရဲ႔ အျပဳအမူ ေတြနဲ႔ပက္ သက္ျပီး ဘာေၾကာင္႔ သူ ဒီလို လုပ္ရတယ္ ဆိုတာ ေလ႔လာဖို႔ လိုပါတယ္။ ဥပမာ ... အေဖနဲ႔ အေမ တက်ီက်ီ ရန္ျဖစ္ ေနလို႔ ကေလး စိတ္ထိခိုက္ ရာက ဒီလို အျပဳအမူ ဆိုးေတြ လုပ္လာတယ္ ဆိုရင္ အေဖနဲ႔ အေမမွာ အျပစ္ ရွိပါတယ္။ သူခ်စ္တဲ႔ အတန္း ေဖာ္ သူငယ္ခ်င္း ေတြ နယ္ ေျပာင္း သြားလို႔ စိတ္ထိခိုက္ ေနတယ္ ဆိုရင္ လည္း နားလည္ သေဘာ ေပါက္ေအာင္ ရွငး္ျပဖို႔ လိုပါတယ္။ ကေလးရဲ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြ အေၾကာင္းလည္း သိထား သင္႔ပါတယ္။ ေက်ာင္းမွာဆရာ တာ ၀န္ ဆိုျပီ လႊတ္ ထားလို႔ မရပါဘူး။ ကေလးနဲ႔ ပက္သက္သ မွ် အရာ အားလံုးဟာ မိဘနဲ႔ သက္ဆိုင္ ပါတယ္။ ကိုယ္က အမွား လုပ္မိ ရင္လည္း ကေလးကို ေတာင္းပန္ ရပါမယ္။ သင္႔က ေလးကိုျပဳျပင္ ထိန္းေက်ာင္းလို႔ မရနိဳင္ ေတာ႔ဘူး ဆိုရင္ေတာ႔ က ေလး ဆရာ၀န္ ဆီကို သြားျပဖို႔ တိုက္တြန္း လိုပါတယ္။ စကားမစပ္ သင္႔ ကေလးမွာ ေအာက္ပါ လကၡဏာ ေတြ ေတြ႔ ေနရ ရင္ေတာ႔ စိတ္ေရာဂါ ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသ သင္႔ပါတယ္။
ဖတ္ရတာ လည္း ပ်င္းေန ေလာက္ျပီ။ မိဘျဖစ္ျပီး သား အကိုအမ ေတြကိုလည္း ေ၀ဖန္ ေပးဖို႔ ဖိတ္ေခၚ ပါတယ္။
ခ်မ္းေျမ႔ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ မိသားစု ေလးေတြ ပိုင္ဆိုင္ ႏိုင္ပါေစဗ်ာ။
မိမိ ရင္ေသြးငယ္ ကို ဘယ္ဟာ ကေတာ႔ ေကာင္း တယ္၊ ဘယ္ ဟာက ေတာ့ မေကာင္းဘူး။ ဘယ္လို အျပဳအမူက လက္ခံနိဳင္ ေလာက္ တဲ႔ အျပဳအမူ ျဖစ္ျပီး ဘယ္လို အရာမ်ိဳး ကေတာ႔ မွားယြင္းတဲ႔ အျပဳအမူေတြ ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ သင္ၾကား ျပသ ေပးတာ Discipline ပါပဲ။ ဆုေပး ဒဏ္ေပး စနစ္ ရွိရ ပါမယ္။ ေကာင္း တာ ေလးေတြ လုပ္ရင္ ဆုေပး ျပီး မေကာင္းတာ ကို လုပ္ရင္ အျပစ္ေပး ခံရမယ္ ဆိုတာ ရွင္းလင္း ေျပာၾကား ဖို႔ လိုပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ကေတာ႔ ခုထိ ကေလး မရွိေသး ေတာ႔ အေတြ႕ အၾကံဳေတာ႔ မရွိပါဘူး။ ကေလး ေတြကို စည္းကမ္းေတြ သတ္မွတ္ဖို႔ ဆိုတာ ထင္သေလာက္ ေတာ႔ မလြယ္ကူ လွပါဘူ။
တခ်ိဳ႔ လံုး၀ နားမ ေထာင္ ဂ်စ္ကန္ကန္ ေလးေတြ ေတြ႔ဘူး ပါတယ္။ အာခံတဲ႔ ကေလး ေတြေပါ႔။ အထူးသျဖင္႔ သူတို႔ကို အရမ္းအလို လိုက္ တဲ့ သူရွိရင္ အာကိုးနဲ႔ အာခံ တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ အေမက စည္းကမ္း ေတြ ထုတ္ေန ေပမယ္႔ အေဖက အလို လိုက္ ေနရင္ အေဖ အား ကိုးနဲ႔ ဂ်စ္ကန္ကန္ လုပ္တတ္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ မိဘေလာင္း လ်ာ ေတြ အေနနဲ႔ ကေလး ယူေတာ႔မယ္ ဆို ကတည္းက ၾကိဳတင္ တိုင္ပင္ သင္႔ပါတယ္။ ဘယ္လို ထိန္းေက်ာင္း ပဲ႔ျပင္ ၾကမလဲ ဆိုတာ ၾကိဳတင္ တိုင္ပင္ သင္႔ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ ကေလးေတြ ၾကေတာ႔ ျပန္ မေျပာ၊ နားမေထာင္ ေလးေတြ၊ ဘယ္ကေန တတ္ လာတယ္ မသိ၊ ငယ္ငယ္ ရြယ္ရြယ္နဲဲ႔ ျပန္မေျပာ၊ နားမေထာင္ အက်င္႔ေလး ေတြ ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ ျဖစ္နိဳင္တာ ေတာ႔ အေဖေတြ ဆီက အတု ယူတယ္ ထင္ပါတယ္ဗ်ာ။
မိဘေတြရဲ႔ အဓိက တာ၀န္က ရင္ေသြးငယ္ ေလးေတြ ကိုယ႔္ကိုယ္ကို တန္ဖိုး ထားတတ္ လာေအာင္၊ ၾကီးသူ ကိုရိုေသ၊ ရြယ္တူကို ေလးစား၊ ငယ္သူကိုသနား တတ္ လာေအာင္၊ ကိုယ္႔အားကိုယ္ ကိုးျပီး ၾကိဳးစား တတ္ လာေအာင္ သင္္ၾကား ေပးရပါမယ္။ အဖိုး၊ အဖြား၊ ဦးေလး၊ အေဒၚ ေတြနဲ႔ စာသင္ေက်ာင္း ေတြ မွာ သင္္ၾကား ျပသ ေပမယ္႔ တာဝန္ အရွိဆံုး သူေတြ ကေတာ႔ လက္ဦး ဆရာျဖစ္ တဲ႔ မိဘ ႏွစ္ပါးပါပဲ။ ဒါေၾကာင္႔ သားသမီး မေကာင္း မိဘေခါင္း လို႔ ဆိုၾကတာ ေပါ႔။
သားသမီး ေတြကို စည္းကမ္းနဲ႔ ထိန္းတယ္ ဆိုတဲ႔ ေနရာမွာ မိဘ (၃) မ်ိဳးခဲြျခား သတ္မွတ္ထား ပါတယ္။ မွတ္သား စရာပါပဲ။
(၁) An authoritative parent
ဒီလို မိဘ ေတြကေတာ႔ သားသမီး ေတြနဲ႔ပက္သက္ျပီး စိတ္ကူး အိမ္မက္ ေကာင္းေကာင္း ေလးေတြ ရွိပါတယ္။ အျပဳအမူပိုင္း ဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြ သတ္မွတ္ ရာမွာ ေပ်ာ႕ေျပာင္းျပီး စိတ္ရွည္ ၾကပါတယ္။ ေကာင္းရင္ ဘာ႔ေၾကာင္႔ ေကာင္းတယ္၊ မေကာင္းဘူး ဆိုရင္ လည္း ဘာ႔ေၾကာင္႔ မေကာင္းဘူး ဆိုတာ ရွင္းျပတတ္ ၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ စိတ္ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ ကေတာ႔ ဒီလိုမိ ဘမ်ိဳး ကို နံပါတ္ (၁) ေပးထားပါတယ္။
(၂) An authoritarian parent
သူတို႔ မွာလည္း စိတ္ကူး အိမ္မက္ေလးေတြရၾကပါ တယ္။ ငါ႔သားေလး ကို လိမၼာေအာင္ သြန္သင္မယ္။ ငါ႔သမီးေလးကို ယဥ္ေက်း ေအာင္ ဆံုးမမယ္ ဆိုတာ မ်ိဳးေပါ႔။ ဒါေပမယ္႔ စိတ္ရွည္ သီးခံမွဳ အားနည္း ပါတယ္။ “သမီး ဒါကို လုပ္ရမယ္။ ျပန္မေမးနဲ႔။ အေမခိုင္းတဲ႔ အတိုင္းသာ လုပ္” ဆိုတာ မ်ိဳးေပါ႔။ သူတို႔က ေတာ႔ နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား မိဘေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
(၃) A permissive parent
သူတို႔ကေတာ႔ နံပါတ္(၃) နဲ႔ ေနာက္ဆံုး ေနရာမွာ ရွိပါ တယ္။ သားသမီးနဲ႔ ပက္သက္ျပီး ရည္မွန္းခ်က္၊ ေမွ်ာ္လင႔္ခ်က္ မရွိၾက ပါဘူး။ စည္း မ်ဥ္း စည္းကမ္း ေတြနဲ႔ ပဲ႔ျပင္ ထိန္းေက်ာင္း ရေကာင္း မွန္းလည္း မသိၾက ပါဘူး။ ကြၽန္ ေတာ္တို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ဒီလို မိဘ (၃) မ်ိဳးလံုး ကို ေတြ႔နိဳင္ ပါတယ္။ ကိုယ္လည္း မိဘ ျဖစ္လာတဲ႔ တစ္ေန႔ က်ရင္ ဘယ္လို မိဘမ်ိဳး ျဖစ္ခ်င္ သလဲ၊ ျဖစ္သင္႔ သလဲ ဆိုတာ ၾကိဳတင္ ဆံုးျဖတ္ ထားၾကပါစို႔ …
ခုဆက္ျပီး စည္းကမ္း သတ္မွတ္တဲ႔ နည္းစနစ္ ေလးေတြ အေၾကာင္း ဆက္ခ်င္ ပါတယ္။ ဒီေနရာ မွာလည္း အေပၚမွာ ေဖာ္္ျပခဲ႔ တဲ႔ မိဘ အမ်ိဳးအစား၊ ကေလးေတြ ရဲ႔ လိမၼာ ေရးျခား ရွိမွဳ၊ အသက္ အရြယ္၊ မေကာင္းတဲ႔ အမူ အက်င္႔ အမ်ိဳးအစား ေပၚ မူတည္ ျပီး စည္းကမ္း သတ္မွတ္ပံု ေလးေတြ ကြဲျပား တတ္ပါတယ္။
ေကာင္းတာ ေလးေတြ လုပ္ရင္ ခ်ီးက်ဴး ပါ။
ကိုယ္႔ရင္ေသြး မွာ ေကာင္းတဲ႔ အမူ အက်င္႔ေလး ေတြ ရွိရင္ ထုတ္ေဖာ္ ခ်ီးက်ဴးဖို႔ ၀န္မေလး သင္႔ပါဘူး။ ခ်ီးက်ဴး ခံရျပီး ဆိုတာ နဲ႔ သူတို႔ေလးေတြ ဒီအမူအက်င္႔ေကာင္း ေတြကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္း သြားၾက ပါလိမ္႔မယ္။
မေကာင္းတဲ႔ အက်ိဴးဆက္ ေလး ေတြကို ခံစား ပါေစ။
သူတို႔ေလး ေတြမဟုတ္တာ လုပ္ရင္ ဘာျဖစ္မယ္ ဆိုတာကို သိေအာင္လုပ္ ျပရပါမယ္။ ဥပမာ အရုပ္ ကို ခ်ိဳးပစ္တယ္ ဆိုပါ စို႔။ ဆူတာ ရိုက္တာ မလုပ္ပါနဲ႔။ အသစ္လည္း ၀ယ္မေပး ပါနဲ႔။အရုပ္နဲ႔ ကစား ခ်င္တဲ႔အခါ သူသိ ပါလိမ္႔မယ္။ ငါ ခ်ိဳးပစ္ရင္ ငါပဲ ဒုကၡ ေရာက္ပါ လား ဆိုတာ သူသိပါေစ။ သတိ အတန္တန္ ေပးတာ နားမေထာင္ တဲ႔ ကေလး ေတြမွာ ဒီနည္း ေလးက ထိေရာက္ တတ္ပါတယ္။ အေရး ၾကီး တာက အႏၱရာယ္ မျဖစ္ ဖို႔ေတာ႔ လိုပါတယ္။ မီးပူကို ကိုင္ဖို႔ ၾကိဳးစား ေနတဲ႔ ကေလးကို အေၾကာင္း သိေအာင္ လႊတ္ေပး လိုက္မယ္ ဆိုတာမ်ိဳး မလုပ္ရပါဘူး။ အႏၱရာယ္ မျဖစ္ ေအာင္ေတာ႔ ထိန္း ရပါမယ္။
လက္ခံဖြယ္ ေၾကာင္းက်ိဳး ဆက္မ်ား
ေနာက္တစ္မ်ိဳး ကေတာ႕ Logical consequences ေလးေတြပါ။ ဒါကို မလိုက္နာရင္ ေတာ႔ ဒီလိုျဖစ္မယ္ ဆိုတာ ၾကိဳေျပာ ရပါမယ္။ ဥပမာ သား မင္းအရုပ္ေတြ ကစားျပီး ရင္သိမ္း ရမယ္၊ ဒီတစ္ခါ ၾကမ္းျပင္ေပၚမွာ ျပန္႔ၾကဲေန ရင္ေတာ႔ ေမေမ တစ္ပါတ္တိတိ သိမ္းထားမယ္ ဆိုျပီး ၾကိဳတင္ သတိေပး ရပါမယ္။ နားမေထာင္ ရင္လည္း တိတိ က်က် လုပ္ရပါမယ္။ မ်က္ရည္ေလး တစ္စက္ က်ရံုနဲ႔ အေလ်ာ႔ေပး လိုက္ တာမ်ိဳး မလုပ္ရ ပါဘူး။ မ်က္ရည္ က်ရင္ ရတယ္ ဆိုတာ သိသြားပါ လိမ္႔မယ္။
တားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္း။
တစ္ခါ တစ္ေလေတာ႔ အက်ိဳးဆက္ ေတြ ကို ေပးမ ေတြ႕ နိဳင္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီလို အခါမ်ိဳး မွာေတာ႔ တားျမစ္ ပိတ္ပင္တဲ႔ နည္း ေလးေတြ သံုးရပါမယ္။ ဆိုၾကပါစို႔ ... အလယ္တန္း ေက်ာင္းသား တစ္ေယာက္၊ အိမ္စာေတြကို မလုပ္ဘူး။ တီဗီ ေရွ႔မွာ ပဲ ဂိမ္းေဆာ႔ ေနတယ္ ဆိုရင္ ေဆာ႔ပါေစ။ စာေမးပြဲ ေရာက္ရင္ သိလိမ္႔ မယ္ ဆိုျပီး လြတ္ ထားလို႔ မရပါဘူး။ ဂိမ္းစက္ကို ထိုက္သင္႔တဲ႔ အခ်ိန္ အတိုင္း
အတာ အထိ သိမ္းထား ရပါမယ္။ ေက်နပ္ ေလာက္မွ ျပန္ျပီး ခြင္႔ျပဳ ရပါမယ္။
က်ဥ္ထားျခင္း။ (Time out )
မဟုတ္တာ လုပ္လာရင္ ဒီနည္း ေလးလည္း ေကာင္းပါတယ္။ ေနရာေလး ကိုေတာ႔ ၾကိဳတင္ စီစဥ္ ထားရ ပါမယ္။ ဆိတ္ျငိမ္ျပီး ပ်င္းရိ ျငီးေငြ႔ဖြယ္ ေကာင္းတဲ႔ ေနရာကို ေရြးရ ပါမယ္။ အိပ္ယာလို အလြယ္တကူ အိပ္ေပ်ာ္မယ္႔ ေနရာမ်ိဳး၊ မီးဖို၊ ေရခ်ိဳးခန္းလို အႏၱရာယ္ ရွိတဲ႔ေန
ရာမ်ိဳး ေတြ မျဖစ္ရ ပါဘူး။ ကေလး က လည္း သူ႔ကို ဘာလို႔ ဒီလို အျပစ္ ေပးရတယ္ ဆိုတာ နားလည္ သိတတ္တဲ႔ အရြယ္ျဖစ္ ရပါမယ္။ အၾကာၾကီးလည္း မလုပ္သင္႔ ပါဘူး။ ၂-၃ မိနစ္ ေလာက္ဆို လုံေလာက္ ပါျပီ။ အသက ္၂-၃ ႏွစ္ အရြယ္ ကေလး ေတြမွာ အလုပ္ျဖစ္ ပါတယ္။ သူတို႔ ေလးေတြက မိဘ နဲ႔ ခြဲေန ရရင္ အရမ္း ၀မ္းနည္း တတ္လို႔ တစ္ခါေလာက္ လုပ္ျပ လိုက္တာနဲ႔ မွတ္သြား တတ္ၾက ပါတယ္။
ရိုက္ႏွက္ ဆံုးမျခင္း။
ဒီနည္း ကိုေတာ႔ ကေလး စိတ္ပညာရွင္ေတြ ကအားမေပး ၾကပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္လည္း အားမေပး ပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႔ မိဘေတြက ေျပာ
တတ္ ပါတယ္။ အသားေလး နာမွ မွတ္တာ တဲ႔။ ရိုက္ႏွက္ ဆံုးမျခင္း ရဲ႔ အျပစ္ ေတြ က ေတာ႕ _
(၁) ကေလးက ပိုမို ဆိုးသြမ္း လာျခင္း၊ ၾကမ္းတမ္း လာျခင္း
(၂) လက္လြန္ သြားရင္ ကေလးကို ထိခိုက္ နိဳင္ျခင္း
(၃) ကိုယ္ခ်စ္တဲ႔ သူ တစ္ေယာက္ကို ကိုယ္ခႏၶာ နာက်င္ ထိခိုက္ေအာင္ ရိုက္ႏွက္ျခင္း ဟာ သာမန္ပဲလို႔ ကေလး စိတ္မွာ စြဲထင္ သြားျခင္း
စည္းကမ္းေတြ ထုတ္ျပီး ရင္လည္း Maintain လုပ္ဖို႔ အေရးၾကီး ပါတယ္။ ကိုယ္႔က ေလး ဘယ္လို ကေလးမ်ိဳး လည္း ဆိုတာ သိဖို႔ လို ပါတယ္။ ကေလးမွာ ရွိတဲ႔ လိမၼာ ယဥ္ေက်းတဲ႔ အျပဳအမူ ေလးေတြကို ေဖာ္ထုတ္၊ သူမွာရွိတဲ႔ အရည္ အခ်င္း ေတြကို ေျမေထာင္ ေျမွာက္ ေပး ရပါမယ္။ ဒါေလးေတြကို ကိုယ္႔ ရဲ႔ စညး္ကမ္း ေဘာင္ေလးနဲ႔ ထိန္းေပး ရ ပါမယ္။ ဂီတ ၀ါသနာရွင္ ကေလးကို ဆရာ၀န္ ျဖစ္ေအာင္ အတငး္ ဇာတ္သြင္းဖို႔ ၾကိဳးစား ရင္ေတာ႕ မွားပါ လိမ္႔မယ္။
အရြယ္ေရာက္ျပီး ကေလးေတြ ကိုေတာ ႔ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းနဲ႔ ပက္သက္ျပီး ပါ၀င္ခြင္႔ ေပးရ ပါမယ္။ သူလိုက္နာ နိဳင္ရင္ဘာ ဆု လိုခ်င္လည္း၊ မလိုက္နာရင္ ဘယ္လို အျပစ္ေပးတာ ခံခ်င္လည္း ဆိိုတာၾကိဳ ေမး နိဳင္ပါတယ္။ ကေလးကို ေလးစား ရပါမယ္။ Behave the way you want your child to behave. ကေလး ဆိုတာ မိဘကို အတုခိုး တာပါပဲ။ ကိုယ္ကလည္း စံနမူနာျပ ေနျပဖို႔ လိုပါတယ္။ ကေလးကို ေဆးလိပ္ မီးညိွခိုင္းတဲ႔ မိဘက “ေဆးလိပ္ ေသာက္ရင္ ေတာ႔လား ... ငါနဲ႔ ေတြ႔မယ္”လို႔ ေျပာ မထြက္ သင္႔ပါ ဘူး။ အရက္ ၀ယ္ခိုင္းျခင္း၊ ေဆးလိပ္ မီးညွိ ခိုင္းျခင္း စတဲ႔ ကေလးကို မေလးစားတဲ႔ အျပဳ အမူေတြ မလုပ္သင္႔ ပါဘူး။ အျပစ္ ေပးတာ ျပီးရင္ေတာ႔ ကေလးကို သူရဲ႔ မူလ အခြင့္ အေရးေတြ ျပန္ေပး ရပါမယ္။ ေနာက္ မလုပ္ေတာ႔ ပါဘူး (၃) ၾကိမ္ေအာ္ ဆ ိုတာ မ်ိဳးထက္ ဘာေၾကာင္႔ သားကို ဒီလို အျပစ္ ေပးရတယ္၊ ဘယ္လို လိမၼာေအာင္ ေနရမယ္ ဆိုတာ ရွင္းျပ ရပါမယ္။ ကေလး မလုပ္နိဳင္ တဲ႔ အျပစ္ေတြ မေပးဖို႔ လိုပါမယ္။ သင္႔ေတာ္တဲ႔ အျပစ္ေပး နည္းေတြ ျဖစ္ဖို႔လို ပါတယ္။
ကေလးရဲ႔ အျပဳအမူ ေတြနဲ႔ပက္ သက္ျပီး ဘာေၾကာင္႔ သူ ဒီလို လုပ္ရတယ္ ဆိုတာ ေလ႔လာဖို႔ လိုပါတယ္။ ဥပမာ ... အေဖနဲ႔ အေမ တက်ီက်ီ ရန္ျဖစ္ ေနလို႔ ကေလး စိတ္ထိခိုက္ ရာက ဒီလို အျပဳအမူ ဆိုးေတြ လုပ္လာတယ္ ဆိုရင္ အေဖနဲ႔ အေမမွာ အျပစ္ ရွိပါတယ္။ သူခ်စ္တဲ႔ အတန္း ေဖာ္ သူငယ္ခ်င္း ေတြ နယ္ ေျပာင္း သြားလို႔ စိတ္ထိခိုက္ ေနတယ္ ဆိုရင္ လည္း နားလည္ သေဘာ ေပါက္ေအာင္ ရွငး္ျပဖို႔ လိုပါတယ္။ ကေလးရဲ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြ အေၾကာင္းလည္း သိထား သင္႔ပါတယ္။ ေက်ာင္းမွာဆရာ တာ ၀န္ ဆိုျပီ လႊတ္ ထားလို႔ မရပါဘူး။ ကေလးနဲ႔ ပက္သက္သ မွ် အရာ အားလံုးဟာ မိဘနဲ႔ သက္ဆိုင္ ပါတယ္။ ကိုယ္က အမွား လုပ္မိ ရင္လည္း ကေလးကို ေတာင္းပန္ ရပါမယ္။ သင္႔က ေလးကိုျပဳျပင္ ထိန္းေက်ာင္းလို႔ မရနိဳင္ ေတာ႔ဘူး ဆိုရင္ေတာ႔ က ေလး ဆရာ၀န္ ဆီကို သြားျပဖို႔ တိုက္တြန္း လိုပါတယ္။ စကားမစပ္ သင္႔ ကေလးမွာ ေအာက္ပါ လကၡဏာ ေတြ ေတြ႔ ေနရ ရင္ေတာ႔ စိတ္ေရာဂါ ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသ သင္႔ပါတယ္။
(၁) ဘယ္လိုပင္ ဆံုးမပါေစ၊ လူၾကီးမိဘ၊ ဆရာသမား မ်ားကို မေလးစားျခင္း
(၂) ၾကမ္းတမ္း ခက္ထန္ျခင္း၊ ပစၥည္း ကိရိယာ မ်ားကို ဖ်က္ဆီး ျပစ္တတ္ျခင္း
(၃) စိတ္ဓါတ္က်တဲ႔ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား ေတြ႔ရျခင္း
(၄) စိတ္ၾကြ မူးယစ္ေဆး၀ါး မ်ားသံုးစြဲျခင္း
(၅) မိသားစု အတြင္းမွာ အံ၀င္ခြင္က် လံုးဝ မျဖစ္ေတာ႔ျခင္း
ဖတ္ရတာ လည္း ပ်င္းေန ေလာက္ျပီ။ မိဘျဖစ္ျပီး သား အကိုအမ ေတြကိုလည္း ေ၀ဖန္ ေပးဖို႔ ဖိတ္ေခၚ ပါတယ္။
ခ်မ္းေျမ႔ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ မိသားစု ေလးေတြ ပိုင္ဆိုင္ ႏိုင္ပါေစဗ်ာ။
Saturday, September 6, 2008
Dental Caries
သြားပိုးစားျခင္း
ပုလဲေလးေတြ စီထားသလို သြားေလးေတြက လွပေနမယ္။ အာခံတြင္း န႔ံေလး သင္းပ်ံ႕ ေနမယ္ဆိုရင္ ခ်စ္စရာ ေကာင္းတ႔ဲ စြဲေဆာင္မႈ ေကာင္းတ႔ဲ အၿပဳံးေလး တစ္ပြင္႔ကို ပိုင္ဆိုင္ ႏိုင္ပါတယ္ ။
အဲဒီ သြားေလးေတြက မ်က္ႏွာျပင္ အလွကို အေထာက္အကူ ျပဳေပးႏိုင္သလို ၊ အစား အေသာက္စားတ႔ဲ ေနရာမွာလဲ အစာေတြကို အဓိက ကိုက္ျဖတ္ ေခ်မြ ေပးရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အမ်ားစုကေတာ႔ သူ႕ကို ဂရုစိုက္ဖို႕ၾကေတာ႕ ေမ႔ေန တတ္ၾကပါတယ္။ သြားကိုက္ ေနရင္ ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြက သတိမထား မိၾကေပမယ္႕ ကိုယ္ကိုယ္ တိုင္ကေတာ႔ ခံစားရ ခက္တ႔ဲ ေ၀ဒနာတစ္ခုပါ။ ကိုယ္တိုင္ ခံစားဖူး တ႔ဲသူူေတြ တိုင္း သြားကိုက္တာ ဘယ္ေလာက္ ခံစား ရတယ္ဆိုတာ ကို သိၾက မွာပါ။
သြား တစ္ေခ်ာင္း ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ေသးငယ္တ႔ဲ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုပါ ။ ေသးငယ္လွေပမယ္႔ အဖိုးတန္လွတ႔ဲ အစိတ္ အပိုင္း တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဆုံးရွဳံးသြား တ႔ဲအခါ အစား ျပန္မရႏိုင္တ႔ဲ သြား တစ္ေခ်ာင္းရဲ႕ တန္ဖိုးကို ေပါ႔ေပါ႔ဆဆ သေဘာ မထား သင္႔ပါဘူး။ ငယ္သြား လဲရင္ ႀကီးသြား ေပါက္တယ္ ဆိုေပမယ္႔ ငယ္သြား ကိုေရာ ႀကီးသြား ကိုေရာ ဂရုစိုက္ဖို႔ လုိအပ္ ပါတယ္ ။
ဒီပုံေလးက အေပၚကပုံန႔ဲ ယွဥ္ၾကည့္ လိုက္ရင္ ေတာ္ေတာ္ ၾကည့္ရ ဆိုးပါတယ္။ ဘာျဖစ္ ေနလို႔လဲ။ သြားပိုး စားေနတာပါ ။
သြားပိုး စားတယ္ ဆိုတာက ကေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ား ပါတယ္။ ခံတြင္း သန္႔ရွင္းေရးကို ဂရုမစိုက္တ႔ဲ ဆယ္ေက်ာ္သက္ ၊ လူလတ္ပိုင္း ၊ လူႀကီး ေတြမွာလဲ ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ သြား ဆုံးရွဳံး ေစတ႔ဲ ၊ သြားႏႈတ္ရတ႔ဲ အဓိက အေၾကာင္း အရင္း တစ္ခုက သြား ပိုးစား တာ ေၾကာင္႔ပါ။ သြား ပိုးစားတယ္ ဆိုတ႔ဲ စကား အတိုင္း ခံတြင္းထဲမွာ ဘက္တီးရီးယား ဆိုတ႔ဲ ပိုးေတြ ပုံမွန္ အားျဖင္႔ ရွိေန ၾကပါတယ္။
ပိုးေတြ ကေတာ႔ သြားကို ကိုယ္တိုင္ မစားပါဘူး ။ အဲဒီပိုး ေတြက ခံတြင္းမွာ အစာစားၿပီး က်န္ခ႔ဲတ႔႔ဲ အခ်ိဳဓာတ္ ၊ သၾကားဓာတ္ေတြကို အက္စစ္ အျဖစ္ ေျပာင္းပစ္ လိုက္ပါတယ္။
ခံတြင္းထဲက စားႂကြင္း စားက်န္ရယ္၊ တံေတြးရယ္၊ အက္ဆစ္ ဓာတ္ေတြ ရယ္ ေပါင္းၿပီး သြားေခ်း အျဖစ္ သြားန႔ဲ သြားဖုံးၾကား မွာ ကပ္ၿငိ ေနတက္ ၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင္႔ ခံတြင္း ေနာက္ပိုင္း အံသြား ေတြ ေနရာမွာ ေတြ႕ရ တက္ပါတယ္။ အစာစားၿပီး မိနစ္ ၂၀ ေလာက္ အတြင္းမွာကို ဘက္တီးရီးယား ပိုးေတြက အခ်ိဳဓာတ္ ေတြကို အက္ဆစ္ဓာတ္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲၿပီး သြားရဲဲ႕အေပၚယံ ေႂကြလႊာ ကို တိုက္စား ပါတယ္။ သြားရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္မွာ အေပါက္ ေလးေတြ၊ အေခါင္း ေပါက္ေတြ ျဖစ္ေအာင္ တိုက္စား ေပမယ္႔ နာက်င္ျခင္း မရွိပါဘူး ။
ဒီပုုံေလး ကေတာ႔ ထက္ပိုင္း ျဖတ္ထားတဲ့ သြားက အလႊာေတြကို သြားပိုးစားပုံကို သ႐ုပ္ေဖာ္ ထားတာပါ။ ထူထဲလွတ႔ဲ အျဖဴေရာင္ ေႂကြသြားလႊာ ကို တုိက္စား ၿပီးမွ သြားရဲ႕ အတြင္းပိုင္း အာရုံေၾကာ ေတြဆီကို ေရာက္မွ နာက်င္တာ၊ သြားကိုက္တာ ေတြ ျဖစ္လာ မွာပါ ။
ပိုးစားေနတ႔ဲ သြားမွာ အေခါင္းေပါက္ေတြ ျဖစ္လာၿပီး အစား ၀င္သြားတ႔ဲ အခါ မခံ မရပ္ႏိုင္ေအာင္ နာက်င္ တတ္ပါတယ္ ။အပူ အေအး ၊ အခ်ိဳ စတာေတြကို စားေသာက္ၿပီးတ႔ဲ အခါမွာ သြားကိုက္ တာေတြ၊ စာေကာင္းေကာင္း မစားႏိုင္ တာေတြ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ သြား ပိုးစားတာကို ကုသနည္းရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေတာ႔ ပိုးစားေနတ႔ဲ သြားကို မႏွဳတ္ရေအာင္ တက္ႏိုင္ သမွ် ထိန္းသိမ္း ျခင္းပဲ ျဖစ္ ပါတယ္။
သြား ဆရာ၀န္ေတြ အေနန႔ဲ ပိုးစား ေနတ႔ဲအပိုင္းကို ဖယ္ထုတ္ၿပီး သြား အေခါင္းေပါက္ကို ဖာေထးျခင္း၊ အဖုံးစြပ္ျခင္း ၊ သြား အေၾကာ ထုတ္ ကုသၿခင္း စတ႔ဲ နည္းေတြန႔ဲ ပိုးစား ေနတ႔ဲ သြားကို အတတ္ႏိုင္ဆုံး ထိန္းသိမ္း ၾကပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး အေျခအေနမွ သြား ႏႈတ္ လုိက္ရ တာပါ။ သြား ပိုးစားတာကေန ေရာဂါပိုး ၀င္ၿပီး သြားဖုံး ေရာင္ယမ္း ေနတာ အတြက္ အေရာင္က် ေဆးေတြ ၊ သြား ကိုက္တာ အတြက္ အနာ ေပ်ာက္ေဆးေတြ န႔ဲ ကုသဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ သြား ပိုးစားတာကို အခ်ိန္္မီ ကုသမႈ မရွိဘူး ဆုိရင္ သြားဖုံး ျပည္တည္ တာေတြ ၊ သြားကၽြတ္ထြက္ တာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္လို႕ အခ်ိန္မီ ကုသဖို႕ အေရးႀကီး ပါတယ္ ။
သြားဟာ အစာ၀ါးဖို႔ အတြက္ တင္မကပဲ စကား ပီသမႈ ဳတို႔ အတြက္ပါ အေရးပါ လွပါတယ္။ အံသြား ေတြမရွိခ႔ဲ ရင္ ပါးေခ်ာင္ ေတြက်ၿပီး မ်က္နွာ ရုပ္သြင္ျပင္ ပါ ေျပာင္းလဲ သြားႏိုင္ပါတယ္ ။ သြား န႔ဲ ခံတြင္းသန္႕ရွင္းေရးကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သတိထားေလ႕မရွိပါဘူး ။ သြား ပိုးစား တာကလဲ အစပိုင္းမွာ နာက်င္မႈ မရွိတာ ေၾကာင္႔ ေပါ႔ေပါ႔ ဆဆ ေနေလ႔ ရွိၿပီး သြားကိုက္ ေ၀ဒနာကို ခံစား လာရမွ သြား က်န္းမာေရး ကို ဂရုစိုက္ဖို႔ သတိျပဳ လာၾကပါတယ္။ သြားေတြ ဆုံးရွဳံး သြားၿပီမွ သြားတု စိုက္တာေတြ ၊ အံကပ္ တာေတြ အသုံးျပဳ ရတ႔ဲ အခ်ိန္ ေရာက္မွ သြား အစစ္ တစ္ေခ်ာင္းရဲ႕ တန္ဖိုးကို သိရွိ လာၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွ သြားအစစ္ တစ္ေခ်ာင္း ျပန္လိုခ်င္လို႔ မရေတာ႔ ပါဘူး။ မိမိ ခံတြင္းထဲမွာ ရွိတ႔ဲ သြားေတြကို ပုံမွန္ ဂရုစိုက္ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ေနမယ္ ဆိုရင္ အဲဒီ ဒုကၡေတြကို ၾကဳံေတြ႕ ရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
အဓိက ကေတာ႔ သြားတုိက္ ရပါမယ္ ၊ ပုံမွန္ ျပဳလုပ္ ရပါမယ္။ မနက္ ၊ ည ပုံမွန္ သြားတိုက္ျခင္း အၿပင္ အစာစား ၿပီးတ႔ဲေနာက္ ( အထူး သၿဖင္႔ အခ်ိဳ စားၿပီး ေနာက္ ) သြားတိုက္ၿခင္း ၊ အာလုပ္ က်င္းၿခင္းၿဖင္႔ ခံတြင္းထဲမွာ စားႂကြင္း စားက်န္ေတြ မက်န္ေအာင္ ျပဳလုပ္ ေပးရပါမယ္ ။
ကေလး ေတြရဲ႕ ခံတြင္း သန္႕ရွင္းေရး ကို မိဘေတြက ဂရုတစိုက္ ျပဳလုပ္ ေပးဖို႔ လိုအပ္ ပါတယ္။ Fluoride ပါတ႔ဲ သြားတိုက္ ေဆးေတြ ဟာ သြား ပိုးစားတာကို ကာကြယ္ တိုက္ဖ်က္ ေပးႏိုင္ တာမို႔ အသုံးျပဳ သင္႔ပါတယ္။ သြားဘက္ ဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္ေတြန႔ဲ ႏွစ္စဥ္ ျပသၿပီး သြား က်န္းမာေရး ကို စစ္ေဆး သင္႔ပါတယ္။
ခံတြင္းကို ပုံမွန္ သန္႕ရွင္းေရး ျပဳလုပ္ေပးျခင္းျဖင္႔ သြားေတြ က်န္းမာ ႀကံ႕ခိုင္ ေစသလို အာခံတြင္း ရနံ႕လဲ သင္းပ်ံ႕ ေစမွာပါ။ သင္႔ ခံတြင္း ထဲမွာ ရွိတ႔ဲ အဖိုးတန္ လွတ႔ဲ သြားေတြကိုု ပစ္မထား ပါန႔ဲ။ ေမ႔ေနရင္လဲ အခုအခ်ိန္ကစၿပီး ဂရုစိုက္ဖို႔ အခ်ိန္မွီ ပါေသး တယ္။ အစာ စားၿပီး တ႔ဲ အခါပုံမွန္ သန္႔ရွင္းေရးျပဳလုပ္ေပးျခင္းၿဖင္႔ သင္႔သြားေတြကို ေစာင္႔ေရွာက္ဖို႔ တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္။ ဒါမွသာ သင္းပ်ံ႕တ႔ဲ အၿပဳံး ေလးေတြကို ထာ၀စဥ္ ပိုင္ဆုိင္ ႏိုင္ၾကမွာပါ ။
Dr Zero
အဲဒီ သြားေလးေတြက မ်က္ႏွာျပင္ အလွကို အေထာက္အကူ ျပဳေပးႏိုင္သလို ၊ အစား အေသာက္စားတ႔ဲ ေနရာမွာလဲ အစာေတြကို အဓိက ကိုက္ျဖတ္ ေခ်မြ ေပးရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အမ်ားစုကေတာ႔ သူ႕ကို ဂရုစိုက္ဖို႕ၾကေတာ႕ ေမ႔ေန တတ္ၾကပါတယ္။ သြားကိုက္ ေနရင္ ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြက သတိမထား မိၾကေပမယ္႕ ကိုယ္ကိုယ္ တိုင္ကေတာ႔ ခံစားရ ခက္တ႔ဲ ေ၀ဒနာတစ္ခုပါ။ ကိုယ္တိုင္ ခံစားဖူး တ႔ဲသူူေတြ တိုင္း သြားကိုက္တာ ဘယ္ေလာက္ ခံစား ရတယ္ဆိုတာ ကို သိၾက မွာပါ။
သြား တစ္ေခ်ာင္း ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ေသးငယ္တ႔ဲ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုပါ ။ ေသးငယ္လွေပမယ္႔ အဖိုးတန္လွတ႔ဲ အစိတ္ အပိုင္း တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဆုံးရွဳံးသြား တ႔ဲအခါ အစား ျပန္မရႏိုင္တ႔ဲ သြား တစ္ေခ်ာင္းရဲ႕ တန္ဖိုးကို ေပါ႔ေပါ႔ဆဆ သေဘာ မထား သင္႔ပါဘူး။ ငယ္သြား လဲရင္ ႀကီးသြား ေပါက္တယ္ ဆိုေပမယ္႔ ငယ္သြား ကိုေရာ ႀကီးသြား ကိုေရာ ဂရုစိုက္ဖို႔ လုိအပ္ ပါတယ္ ။
ဒီပုံေလးက အေပၚကပုံန႔ဲ ယွဥ္ၾကည့္ လိုက္ရင္ ေတာ္ေတာ္ ၾကည့္ရ ဆိုးပါတယ္။ ဘာျဖစ္ ေနလို႔လဲ။ သြားပိုး စားေနတာပါ ။
သြားပိုး စားတယ္ ဆိုတာက ကေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ား ပါတယ္။ ခံတြင္း သန္႔ရွင္းေရးကို ဂရုမစိုက္တ႔ဲ ဆယ္ေက်ာ္သက္ ၊ လူလတ္ပိုင္း ၊ လူႀကီး ေတြမွာလဲ ေတြ႔ရ တတ္ပါတယ္။ သြား ဆုံးရွဳံး ေစတ႔ဲ ၊ သြားႏႈတ္ရတ႔ဲ အဓိက အေၾကာင္း အရင္း တစ္ခုက သြား ပိုးစား တာ ေၾကာင္႔ပါ။ သြား ပိုးစားတယ္ ဆိုတ႔ဲ စကား အတိုင္း ခံတြင္းထဲမွာ ဘက္တီးရီးယား ဆိုတ႔ဲ ပိုးေတြ ပုံမွန္ အားျဖင္႔ ရွိေန ၾကပါတယ္။
ပိုးေတြ ကေတာ႔ သြားကို ကိုယ္တိုင္ မစားပါဘူး ။ အဲဒီပိုး ေတြက ခံတြင္းမွာ အစာစားၿပီး က်န္ခ႔ဲတ႔႔ဲ အခ်ိဳဓာတ္ ၊ သၾကားဓာတ္ေတြကို အက္စစ္ အျဖစ္ ေျပာင္းပစ္ လိုက္ပါတယ္။
ခံတြင္းထဲက စားႂကြင္း စားက်န္ရယ္၊ တံေတြးရယ္၊ အက္ဆစ္ ဓာတ္ေတြ ရယ္ ေပါင္းၿပီး သြားေခ်း အျဖစ္ သြားန႔ဲ သြားဖုံးၾကား မွာ ကပ္ၿငိ ေနတက္ ၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင္႔ ခံတြင္း ေနာက္ပိုင္း အံသြား ေတြ ေနရာမွာ ေတြ႕ရ တက္ပါတယ္။ အစာစားၿပီး မိနစ္ ၂၀ ေလာက္ အတြင္းမွာကို ဘက္တီးရီးယား ပိုးေတြက အခ်ိဳဓာတ္ ေတြကို အက္ဆစ္ဓာတ္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲၿပီး သြားရဲဲ႕အေပၚယံ ေႂကြလႊာ ကို တိုက္စား ပါတယ္။ သြားရဲ႕ မ်က္ႏွာျပင္မွာ အေပါက္ ေလးေတြ၊ အေခါင္း ေပါက္ေတြ ျဖစ္ေအာင္ တိုက္စား ေပမယ္႔ နာက်င္ျခင္း မရွိပါဘူး ။
ဒီပုုံေလး ကေတာ႔ ထက္ပိုင္း ျဖတ္ထားတဲ့ သြားက အလႊာေတြကို သြားပိုးစားပုံကို သ႐ုပ္ေဖာ္ ထားတာပါ။ ထူထဲလွတ႔ဲ အျဖဴေရာင္ ေႂကြသြားလႊာ ကို တုိက္စား ၿပီးမွ သြားရဲ႕ အတြင္းပိုင္း အာရုံေၾကာ ေတြဆီကို ေရာက္မွ နာက်င္တာ၊ သြားကိုက္တာ ေတြ ျဖစ္လာ မွာပါ ။
ပိုးစားေနတ႔ဲ သြားမွာ အေခါင္းေပါက္ေတြ ျဖစ္လာၿပီး အစား ၀င္သြားတ႔ဲ အခါ မခံ မရပ္ႏိုင္ေအာင္ နာက်င္ တတ္ပါတယ္ ။အပူ အေအး ၊ အခ်ိဳ စတာေတြကို စားေသာက္ၿပီးတ႔ဲ အခါမွာ သြားကိုက္ တာေတြ၊ စာေကာင္းေကာင္း မစားႏိုင္ တာေတြ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။ သြား ပိုးစားတာကို ကုသနည္းရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ ကေတာ႔ ပိုးစားေနတ႔ဲ သြားကို မႏွဳတ္ရေအာင္ တက္ႏိုင္ သမွ် ထိန္းသိမ္း ျခင္းပဲ ျဖစ္ ပါတယ္။
သြား ဆရာ၀န္ေတြ အေနန႔ဲ ပိုးစား ေနတ႔ဲအပိုင္းကို ဖယ္ထုတ္ၿပီး သြား အေခါင္းေပါက္ကို ဖာေထးျခင္း၊ အဖုံးစြပ္ျခင္း ၊ သြား အေၾကာ ထုတ္ ကုသၿခင္း စတ႔ဲ နည္းေတြန႔ဲ ပိုးစား ေနတ႔ဲ သြားကို အတတ္ႏိုင္ဆုံး ထိန္းသိမ္း ၾကပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး အေျခအေနမွ သြား ႏႈတ္ လုိက္ရ တာပါ။ သြား ပိုးစားတာကေန ေရာဂါပိုး ၀င္ၿပီး သြားဖုံး ေရာင္ယမ္း ေနတာ အတြက္ အေရာင္က် ေဆးေတြ ၊ သြား ကိုက္တာ အတြက္ အနာ ေပ်ာက္ေဆးေတြ န႔ဲ ကုသဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ သြား ပိုးစားတာကို အခ်ိန္္မီ ကုသမႈ မရွိဘူး ဆုိရင္ သြားဖုံး ျပည္တည္ တာေတြ ၊ သြားကၽြတ္ထြက္ တာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္လို႕ အခ်ိန္မီ ကုသဖို႕ အေရးႀကီး ပါတယ္ ။
သြားဟာ အစာ၀ါးဖို႔ အတြက္ တင္မကပဲ စကား ပီသမႈ ဳတို႔ အတြက္ပါ အေရးပါ လွပါတယ္။ အံသြား ေတြမရွိခ႔ဲ ရင္ ပါးေခ်ာင္ ေတြက်ၿပီး မ်က္နွာ ရုပ္သြင္ျပင္ ပါ ေျပာင္းလဲ သြားႏိုင္ပါတယ္ ။ သြား န႔ဲ ခံတြင္းသန္႕ရွင္းေရးကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သတိထားေလ႕မရွိပါဘူး ။ သြား ပိုးစား တာကလဲ အစပိုင္းမွာ နာက်င္မႈ မရွိတာ ေၾကာင္႔ ေပါ႔ေပါ႔ ဆဆ ေနေလ႔ ရွိၿပီး သြားကိုက္ ေ၀ဒနာကို ခံစား လာရမွ သြား က်န္းမာေရး ကို ဂရုစိုက္ဖို႔ သတိျပဳ လာၾကပါတယ္။ သြားေတြ ဆုံးရွဳံး သြားၿပီမွ သြားတု စိုက္တာေတြ ၊ အံကပ္ တာေတြ အသုံးျပဳ ရတ႔ဲ အခ်ိန္ ေရာက္မွ သြား အစစ္ တစ္ေခ်ာင္းရဲ႕ တန္ဖိုးကို သိရွိ လာၾကပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွ သြားအစစ္ တစ္ေခ်ာင္း ျပန္လိုခ်င္လို႔ မရေတာ႔ ပါဘူး။ မိမိ ခံတြင္းထဲမွာ ရွိတ႔ဲ သြားေတြကို ပုံမွန္ ဂရုစိုက္ သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ေနမယ္ ဆိုရင္ အဲဒီ ဒုကၡေတြကို ၾကဳံေတြ႕ ရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
အဓိက ကေတာ႔ သြားတုိက္ ရပါမယ္ ၊ ပုံမွန္ ျပဳလုပ္ ရပါမယ္။ မနက္ ၊ ည ပုံမွန္ သြားတိုက္ျခင္း အၿပင္ အစာစား ၿပီးတ႔ဲေနာက္ ( အထူး သၿဖင္႔ အခ်ိဳ စားၿပီး ေနာက္ ) သြားတိုက္ၿခင္း ၊ အာလုပ္ က်င္းၿခင္းၿဖင္႔ ခံတြင္းထဲမွာ စားႂကြင္း စားက်န္ေတြ မက်န္ေအာင္ ျပဳလုပ္ ေပးရပါမယ္ ။
ကေလး ေတြရဲ႕ ခံတြင္း သန္႕ရွင္းေရး ကို မိဘေတြက ဂရုတစိုက္ ျပဳလုပ္ ေပးဖို႔ လိုအပ္ ပါတယ္။ Fluoride ပါတ႔ဲ သြားတိုက္ ေဆးေတြ ဟာ သြား ပိုးစားတာကို ကာကြယ္ တိုက္ဖ်က္ ေပးႏိုင္ တာမို႔ အသုံးျပဳ သင္႔ပါတယ္။ သြားဘက္ ဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္ေတြန႔ဲ ႏွစ္စဥ္ ျပသၿပီး သြား က်န္းမာေရး ကို စစ္ေဆး သင္႔ပါတယ္။
ခံတြင္းကို ပုံမွန္ သန္႕ရွင္းေရး ျပဳလုပ္ေပးျခင္းျဖင္႔ သြားေတြ က်န္းမာ ႀကံ႕ခိုင္ ေစသလို အာခံတြင္း ရနံ႕လဲ သင္းပ်ံ႕ ေစမွာပါ။ သင္႔ ခံတြင္း ထဲမွာ ရွိတ႔ဲ အဖိုးတန္ လွတ႔ဲ သြားေတြကိုု ပစ္မထား ပါန႔ဲ။ ေမ႔ေနရင္လဲ အခုအခ်ိန္ကစၿပီး ဂရုစိုက္ဖို႔ အခ်ိန္မွီ ပါေသး တယ္။ အစာ စားၿပီး တ႔ဲ အခါပုံမွန္ သန္႔ရွင္းေရးျပဳလုပ္ေပးျခင္းၿဖင္႔ သင္႔သြားေတြကို ေစာင္႔ေရွာက္ဖို႔ တိုက္တြန္းလိုက္ရပါတယ္။ ဒါမွသာ သင္းပ်ံ႕တ႔ဲ အၿပဳံး ေလးေတြကို ထာ၀စဥ္ ပိုင္ဆုိင္ ႏိုင္ၾကမွာပါ ။
Dr Zero
Subscribe to:
Posts (Atom)
Posts
