Lifestyle, Genetics and Cancer

သင္၏ေနထုိင္မႈပံုစံ၊ သင္၏မ်ိဳးေစ့ဗီဇႏွင့္ ကင္ဆာ

ဆန္းစစ္မႈ အသစ္မ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္္တို႕အတြက္ ေၾကာက္စရာ အေကာင္းဆံုးေသာ ေရာဂါျဖစ္ေပၚေစသည့္ ႐ႈပ္ေထြးသည့္ အျပန္အလွန္ ဆက္ႏြယ္ ျဖစ္ေပၚမႈမ်ား ကို ေလ့လာ လ်က္႐ိွသည္။

အဆီမ်ားသည့္ အစားအစာမ်ား၊အ၀လြန္ျခင္း၊ ေလ့က်င့္ခန္းမျပဳလုပ္ျခင္းတို႕သည္ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားတို႕ကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ အေျခအေနပိုမိုျဖစ္ေပၚေစေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ္တို႕ သိ႐ိွခဲ့သည္မွာ ၾကာပါၿပီ။ ယခုထပ္မံ သိ႐ိွလာၾကရသည္မွာ အထက္ ေဖၚျပပါ အခ်က္မ်ားသည္ပင္လွ်င္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚေစရာတြင္လည္း အဓိက အေၾကာင္းအရာမ်ား ျဖစ္ေနေၾကာင္း ပင္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းမွာ သတင္းဆိုးႀကီးပင္ျဖစ္သည္။ သုိ႕ရာတြင္ သတင္းေကာင္းမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေနထိုင္မႈပံုစံအတြက္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ကိုယ္တိုင္ လုပ္ေပး ႏိုင္သည့္ အရာမ်ား ႐ိွေနေသးျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕အေနျဖင့္ မ၀ေအာင္ ထိန္းႏိုင္လွ်င္ (ပို၍ပိန္ေအာင္လုပ္ႏိုင္လွ်င္)၊ ေလ့က်င့္ခန္း မွန္မွန္ ျပဳလုပ္လွ်င္၊ အဆီမ်ားသည့္ red meat (အမဲသား၊ သိုးသားတို႕ကဲ့သို႕ေသာ ခ်က္ၿပီးလွ်င္ အေရာင္အညိဳရင့္႐ိွေသာ အသားမ်ား) မ်ားေ႐ွာင္ၾကဥ္္ၿပီး ၾကက္၊ဘဲသားမ်ား၊ ငါးႏွင့္ ပ႐ိုတင္းပါ၀င္မႈမ်ားသည့္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ဟင္းသီး ဟင္း႐ြက္မ်ား ပါ၀င္သည့္ အစားအစာမ်ားကို မ်ားစြာစားသံုးျခင္းႏွင့္ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္လွ်င္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အေနျဖင့္ ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားအားလံုး ျဖစ္ႏိုင္ေျခအား ၇၀%အထိ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။

ကင္ဆာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေနထုိင္စားေသာက္မႈပံုစံ အေရးႀကီးပံု၏ အဓိကသက္ေသ အေထာက္အထားတစ္ခုမွာ အဓိက ကင္ဆာအမိ်ဳးအစားမ်ားသည္ ကမၻာတစ္၀ွမ္း ေနရာအလိုက္ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း မတူညီဘဲ တိုးတက္ျဖစ္လာေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားမႈ အလြန္မ်ားေနသည့္ ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားမ်ားျဖစ္ေသာ အူမ ကင္ဆာ၊ ပေရာ့စတိတ္ကင္ဆာ (သုတ္ရည္လႊတ္္ ေပးသည့္ အက်ိတ္ျဖစ္သည္) ႏွင့္ ရင္သားကင္ဆာတို႕သည္ ကမၻာ့အျခားေနရာမ်ားတြင္ အေမရိကန္တြင္ ျဖစ္ပြားမႈ ႏႈန္း၏ ၁/၁၀ ပံုမွ ၁/၂၀ အတြင္းသာ ရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ အလားတူ အံ့ၾသဖြယ္ေကာင္းသည္မွာ အျခားႏိုင္ငံမ်ားမွ အေမရိကသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ လာေရာက္ေနထုိင္ၾကသည့္အခါ မ်ိဳးဆက္တစ္ခုအတြင္း၌ပင္ ၄င္းတို႕ မိသားစု၀င္မ်ား၏ ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈ ႏႈန္းမ်ားသည္ အေမရိကတြင္ အစဥ္တစိုက္ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည့္ မိသားစုမ်ား၏ ႏႈန္းသို႕ တိုးတက္ျဖစ္ပြားလာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ အျခား ႏိုင္ငံမွ သူမ်ား သည္ အေမရိကားသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ လာေရာက္ ေနထိုင္ျခင္းမျပဳဘဲ ၄င္းတို႕ႏိုင္ငံတြင္ ဆက္လက္ ေနထိုင္ေစကာမူ အေမရိက ႏိုင္ငံ၏ လူေနမႈပံုစံကို ေျပာင္းလဲေနထိုင္မႈ ျပဳလာပါကလဲ ၊ ၄င္းတို႕ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း တိုးတက္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ဥပမာ- ဂ်ပန္ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ အေနာက္တိုင္း လူေနမႈပံုစံမ်ားကို ေျပာင္းလဲလာၾကသည့္ အေလ်ာက္၊ ၄င္းတို႕ အူမ၊ ရင္သားႏွင့္ ပေရာ့စတိတ္ ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း သည္ တဟုန္ထိုး တိုးတက္ လာခဲ့သည္ကို ေတြ႕႐ိွရပါသည္။


ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေနထုိင္မႈပံုစံမ်ားထဲမွာ မည္သည့္အခ်က္မ်ားသည္ ကင္ဆာအမ်ိဳးအစား မ်ားစြာတို႕၏ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းကို တိုးတက္ လာေစ ပါသနည္း။ အဓိက တရားခံမွာ အေနာက္တိုင္းပံုစံ စားေသာက္ျခင္း၊ အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ လႈပ္႐ွားမႈနည္းျခင္းတို႕ ျဖစ္ပံု႐ိွသည္။ ကၽြန္ေတာ္ တို႕ သည္ ေဆး႐ြက္ႀကီးႏွင့္ ကင္ဆာ၏ အေရးပါမႈကို သိ႐ိွခဲ့သည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀) ေက်ာ္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း အစားအေသာက္၊ ေကာင္းမြန္ သည့္ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ႏွင့္ က်န္းမာေရးေလ့က်င့္ခန္း ျပဳလုပ္ျခင္းတို႕သည္ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစျခင္းမွ ကာကြယ္ ေပးႏိုင္ေၾကာင္း ကို ယခုမွ စတင္ သိ႐ိွလာေနျခင္း ျဖစ္သည္။

စားေသာက္ပံုအေနျဖင့္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္မႈအေပၚ ႀကီးမားစြာ အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ႐ိွႏိုင္သည့္အေၾကာင္း သိသာထင္႐ွားေသာ ဥပမာအား ၿပီးခဲ့သည့္ ေႏြရာသီတြင္ အေမရိကန္ေဆး၀ါးႏွင့္ က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ဂ်ာနယ္ (Journal of American Medical Association) တြင္ ေဖာ္ျပ ထားသည့္ အစီရင္ခံစာတြင္ ေတြ႕႐ိွရပါသည္။

ဆရာ၀န္မ်ားမွ အူမႀကီးကင္စာ႐ိွသူမ်ားအား ခြဲစိတ္မွုျပဳလုပ္ၿပီး ကင္ဆာအား ဖယ္႐ွားၿပီးေနာက္ ၄င္းတို႕၏ စားေသာက္မႈပံုစံအား ေလ့လာခဲ့ၾကရာ (၅)ႏွစ္အတြင္း အေနာက္ႏိုင္ငံ၏ စားေသာက္မႈပံုစံ ႐ိွသူမ်ားမွာ ကင္ဆာျပန္ျဖစ္ႏိုင္သည့္အေျခအေနသည္ အစားအေသာက္အား ခ်င့္ခ်ိန္ၿပီး အသီးအႏွံႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္ မ်ားမ်ားစားသံုးၿပီး red meat အနည္းငယ္သာ စားသံုးသူမ်ားထက္ (၃)ဆပိုမ်ား သည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။ ၄င္း လူနာမ်ားအေပၚ အစားအေသာက္မွ မည္ကဲ့သို႕အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႐ိွေနသနည္း။ ခြဲစိတ္္မႈအေနျဖင့္ အူမႀကီးကင္ဆာဆဲလ္အားလံုးကို ဖယ္႐ွားႏိုင္ျခင္းမ႐ိွသည္မွာ ထင္႐ွားပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ခြဲစိတ္္မႈ မျပဳခင္၌ပင္ ကင္ဆာျဖစ္ေနသည့္ ဆဲလ္မ်ားးမွာ အဓိက Tumor (တ်ဴမာ) ဆီမွတဆင့္ ျပန္႕ႏွံ႕သြားၿပီျဖစ္သည္။ အေနာက္ႏိုင္ငံ၏ စားေသာက္ပံုမ်ားမွာ က်န္ရစ္သည့္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားအား တိုးပြားလာရန္ တနည္းနည္းျဖင့္ လံႈ႕ေဆာ္ေပးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

အ၀လြန္ျခင္းသည္လည္း ေဆး႐ြက္ႀကီးၿပီးလွ်င္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ ဒုတိယအေရးႀကီးသည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။ သင့္တင့္သည့္ ကိုယ္အေလ့ခ်ိန္ထား႐ိွျခင္းသည္ ကင္ဆာျဖစ္ေစျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ေၾကာင္း အေထာက္အထားေတြ႕႐ိ္ွထားၿပီး ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ကင္ဆာအဖြဲ႕အစည္း (American Cancer Society)မွ ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ သုေသသနျပဳမႈ တစ္ခုတြင္ က်စ္လ်စ္ပိန္ပါးေသာသူႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္လွ်င္ ၀လြန္းေသာသူမ်ားအေနျဖင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ကင္ဆာ(၁၀)မ်ိဳးျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ကင္ဆာ (၁၂)မ်ိဳးျဖင့္ လည္းေကာင္း ေသဆံုးႏိုင္မႈအေျခအေန သိသိသာသာ တိုးတက္လာေၾကာင္း ေတြ႕႐ိွခဲ့ ရသည္။ အဓိကအားျဖင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ေက်ာက္ကပ္ကင္ဆာာ (၉ဆအထိတိုးလာ) ႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ မ်ိဳးဥအိမ္ကင္ဆာ (၆ ဆထက္ ပို၍) တို႕ျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားမ်ားမွ ကာကြယ္ရာတြင္ ေလ့က်င့္ခန္းျပဳလုပ္ျခင္းသည္လည္း ထိေရာက္မႈ႐ိွသည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ဆိုေသာ္ သူနာျပဳမ်ား၏ က်န္းမာေရးေလ့လာမႈ အရ (Nurse’s Health Study) မွ တစ္ေန႕လွ်င္ တစ္နာရီ အနည္းဆံုး ေလ့က်င့္ခန္း အသင့္အတင့္ ျပဳလုပ္သူအမ်ိဳးသမီးမ်ားအေနျဖင့္ ေလ့က်င့္ခန္း ေလွ်ာ့၍ျပဳလုပ္သည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားထက္ အူမႀကီး ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္မႈႏႈန္း ၃၀% ပိုနည္းသည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့သည္။ ေလ့က်င့္ခန္းျပဳလုပ္ျခင္းသည္ ရင္သား ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈမွလည္း အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္သည္ကို ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။

ေနထိုင္မႈပံုစံသည္ ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္သည့္ဆဲလ္ႏွင့္ ကင္ဆာျဖစ္ေနသည့္ဆဲလ္မ်ားကိုပါ အက်ိဳးတက္ေရာက္မႈ႐ိွေစေသာ ႀကီးထြားမႈကို အားေပးသည့္အခ်က္ျပမႈမ်ားကို ထုတ္လုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ လူတစ္ဦးတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚေစႏိုင္မႈကို ပိုမို္ေစသည္။ အဆိုပါ ဆဲလ္မ်ားအား ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ေအာင္ ဦးစြာျပဳလုပ္ေပးသည့္အရာမွာ ၄င္းတို႕၏ မ်ိဳးဗီဇ(genes)မ်ား ေျပာင္းလဲ လာျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

တ်ဴမာအားလံုးသည္ ခြဲထြက္သြားသည့္ (renegade) ဆဲလ္မွ စတင္ျခင္းျဖစ္သည္။ အစကနဦးတြင္ အဆိုပါဆဲလ္သည္ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း႐ိွ ၃၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ (သန္းေပါင္း သန္း၃၀) ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ဆဲလ္မ်ားထဲမွ တစ္ခုပင္ျဖစ္ၿပီး ၄င္း၏ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ႐ိွသည့္ အျခားဆဲလ္မ်ားႏွင့္ ကြာျခားမႈ မ႐ိွပါ။ ၄င္းအျပင္ အဆိုပါဆဲလ္သည္ ၄င္းပါ၀င္သည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းမွ ခြဲထြက္ ခိုင္းမွသာ လွ်င္ ဆဲလ္ကြဲမႈျပဳပါသည္။ ထိုကဲ့သို႕ ျဖစ္သြားလွ်င္ အဆိုပါဆဲလ္၏ ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမွ လိုအပ္သည့္ ဆဲလ္ပမာဏ ႐ိွေစကာမူ ခြဲထြက္သြားသည့္ ဆဲလ္သည္ မထိန္းႏိုင္ မသိမ္းႏိုင္ ပြားမ်ားလာေလေတာ့သည္။

ကင္ဆာဆိုသည္မွာ ခၽြတ္ယြင္းေနသည့္ မ်ိဳးဗီဇမ်ားႏွင့္ ဆိုင္သည့္ေရာဂါျဖစ္သည္။ ကင္ဆာေရာဂါသည္မ်ားအနက္ ၁၀%မွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ မ်ိဳးဗီဇမ်ားကို ဆက္ခံထားသည့္ သူမ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚျခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕တြင္ ထိုမ်ိဳးဗီဇမ်ား၏ လႊမ္းမိုးမႈမွာ ႀကီးမား လြန္းသည့္အတြက္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခမွာ အလြန္ပင္ ျမင့္မားသည္။ သို႕ရာတြင္ လူအမ်ားစုမွ အျပစ္အနာအဆာကင္းစြာ ဖြံ႕ၿဖိဳး ႀကီးထြားမႈကုိ ျဖစ္ေစသည့္ ေကာင္းမြန္သည့္ မ်ိဳးွဗီဇမ်ားႏွင့္ ေမြးဖြားလာၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ အမွန္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ မ်ိဳးွဗီဇမ်ား (genes) မ်ားမွာ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၆၀၀ေက်ာ္အခ်ိန္ယူၿပီး အေကာင္းဆံုးအဆင့္သို႕ ေရာက္႐ိွလာျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္လည္း ၄င္းတို႕သည္ ေကာင္းမြန္စြာ လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္ႏိုင္ရမည္ ျဖစ္သည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဘ၀တစ္သက္တာတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ခႏၶာကိုယ္တစ္၀ွမ္းမွဆဲလ္မ်ားသည္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚရသည္။ ၄င္း ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ (mutant cell) ဆဲလ္မ်ားသည္ပင္လွ်င္ ကင္ဆာ အမ်ားစုကို ျဖစ္ေစျခင္းျဖစ္သည္။ ဆဲလ္တိုင္းတြင္ ႀကီးထြားမႈကို ျဖစ္ေစ သည့္ “ပ႐ိုတို-အြန္ကိုဂ်င္း (proto-oncogenes)” မ်ား ပါ၀င္သည့္အျပင္ ႀကီးထြားမႈကို ရပ္တန္႕ေစသည့္ “တ်ဴမာ တားဆီးသူ (tumor suppressor) ဂ်င္းမ်ား ပါ၀င္သည္။ ပ႐ိုတို-အြန္ကိုဂ်င္းအား အက်ိဳးတက္ေရာက္မႈ႐ိွသည့္ mutation မ်ားသည္ ႀကီးထြားမႈကို လံႈ႕ေဆာ္ ေပးသည့္ ေမာ္လီက်ဴးက အခ်က္ျပမႈမ်ားကို ဆက္တိုက္ထုတ္လႊင့္ေပးေစသည္၊၊ ထိုအခါ ဆဲလ္အားအဆက္မျပတ္တိုးပြားျခင္း ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ ထို႕အတူTumor suppressors gene အား အက်ိဳးတက္ေရာက္မႈျဖစ္ေပၚပါက ထိုသို႕ႀကီးထြားမႈကို ရပ္တန္႕ေစသည့္ ေမာ္လီက်ဴးက အခ်က္ျပမႈမ်ားကို တားဆီး လိုက္သည္။ လူႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ကင္ဆာအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ mutation ပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚ ေလ့႐ိွသည္။

၄င္းတို႕အနက္ အခ်ိဳ႕မွာ oncogenes မ်ားအား အလုပ္လုပ္ေစၿပီး ၊ အခ်ိဳ႕မွာ tumor suppressor gene မ်ားကို တားဆီး ေပးသည္။ တနည္းအားျဖင့္ဆိုလွ်င္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားမွာ ညွပ္ေနသည့္ လီဗာ သို႕မဟုတ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနေသာ ဘရိတ္မ်ား႐ိွေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဘ၀သက္တမ္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း႐ိွ ဆဲလ္မ်ားသည္ အၾကမ္းအားျဖင့္ ၁၀၁၆ ႀကိမ္ ဆဲလ္ကြဲမႈ ျဖစ္ေပၚသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ဆိုေသာ္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚႏိုင္သည့္ အေျခအေနအား လူ႕ဘ၀သက္တမ္းတစ္ခုတြင္ အႀကိမ္ေပါင္း ၁၀၁၆ ႀကိမ္ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။

အျခားအေရးႀကီးသည့္ gene တစ္ခုျဖစ္ေသာ Telom- erase သည္ က်န္းမာသည့္ ဆဲလ္တြင္ အလုပ္လုပ္ျခင္းမ႐ိွ (Turn off) ျဖစ္ေနသျဖင့္ ဆဲလ္တစ္ခုသည္ ၄င္း၏ မူလထက္ ႏွစ္ဆတိုးပြားမႈ အႀကိမ္ေပါင္း (၅၀)ျဖစ္ၿပီးလွ်င္ ေသသြားေစသည္။ ကင္ဆာဆဲလ္ အမ်ားစုတြင္ အဆိုပါ gene သည္ အလုပ္ လုပ္ေနသည္ (Turn on ) ။ ထို႕ေၾကာင့္ ဆဲလ္အား အကန္႕အသတ္မ႐ိွ တိုးပြားမႈ ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ ဆဲလ္အေနျဖင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈတစ္စံုတစ္ရာ ျဖစ္ေပၚသည့္အခါ မိမိကုိယ္ကို သတ္ေသမႈ ျဖစ္ေပၚေစသည့္ gene အမ်ိဳအစား မ်ားလည္း ႐ိွေသးသည္။ အဆိုပါ gene မ်ား ပံုမွန္ အလုပ္လုပ္ျခင္း မ႐ိွသည့္အခါ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား ဆက္လက္တိုးပြားမႈ ျဖစ္ေပၚ ေနေတာ့သည္။

ကင္ဆာျဖစ္ေနသည့္ဆဲလ္အား အဓိက Tumor ထံမွ ခြဲထြက္ၿပီး အနီး႐ိ္ွ ေသြးေၾကာျပြန္ငယ္မ်ား ၊ ေသြးျဖဴဥျပြန္မ်ား၏ နံရံမ်ားကို ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ေသြးလွည့္ပတ္မႈမွတဆင့္ အျခားေသာ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းမ်ားဆီသို႕ ေရာက္႐ိွသြားေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးသည့္ gene မ်ားလည္း ႐ိွေသးသည္။ ယမန္ႏွစ္က ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ သုေသတန စာတမ္းတစ္ခုတြင္ သားအိမ္ထဲ႐ိွ ဆဲလ္သည္ သေႏၶသားေလာင္း အတြင္း တစ္ေနရာမွ အျခားတစ္ေနရာသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ရန္ လိုအပ္သည့္ အခါမွသာ အလုပ္လုပ္သည့္ (Active gene) မ်ားကို ႐ွာေဖြ၍ စာရင္းျပဳစုခဲ့သည္။ Tumor ထံမွ ခြဲထြက္လာသည့္ ဆဲလ္မ်ားတြင္ အဆိုပါ gene မ်ားသည္ ဆက္လက္၍ Active ျဖစ္ေနသည္။ ဤနည္းျဖင့္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားအား ၄င္း၏ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ တစ္႐ွဴးမ်ားထံမွ ခြဲထြက္ေစသည္။

မၾကာေသးမီက RNA-10b ဟုေခၚသည့္ ေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုအား ႐ွာေဖြေတြ႕႐ိွခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းသည္ ရင္သားကင္ဆာဆဲလ္အား တစ္႐ွဴးဆီမွ ခြဲထြက္ေစႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕႐ိွခဲ့ရသည္။ အဆိုပါ ေတြ႕႐ိွခ်က္သည္ အလြန္အေရးပါသည့္ သုေသတန ရလဒ္ျဖစ္သည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ ဆုိေသာ္ ၄င္းေမာ္လီက်ဴဳးအား ရင္သားကင္ဆာကုသရာတြင္ အသံုးျပဳလာႏိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚေစသည့္ မ်ိဳးွဗီဇာေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို မည္သည့္အရာက ျဖစ္ေစသနည္း။ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ျမဴေတဂ်င္ (Mutagen)ဟုေခၚေသာ Mutation ျဖစ္ေစသည့္ ဓါတုပစၥည္းမ်ားသည္ အထက္ပါ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ပထမဦးဆံုး မွာ ေဆးလိပ္မီးခိုးျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ အမ်ားမွ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည္ဟု ယူဆထားၾကသည့္ ပတ္၀န္းက်င္႐ိွ ဓါတု ပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ အစားအစာၾကာ႐ွည္ခံေဆးမ်ား ၊ ေရထဲတြင္ ပါသည့္ အဆိပ္အေတာက္ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ား ၊ စက္႐ံု မီးခိုး ေခါင္းတုိင္မ်ား မွ ထြက္လာသည့္ အဆိပ္အေတာက္ မ်ားတို႕သည္ ကင္ဆာကို ထင္သေလာက္ မျဖစ္ေစေၾကာင္း ေတြ႕႐ိွရပါသည္။ အမွန္အားျဖင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကင္ဆာမ်ား၏ ၁% (သို႕မဟုတ္) ၂% ေလာက္သာလွ်င္ အဆိုပါပတ္၀န္းက်င္႐ိွ အဆိပ္ အေတာက္မ်ား ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႕႐ိွရသည္။

ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ Mutation မ်ားမွာ ဆဲလ္မ်ားမွ မိမိတို႕၏ gene အား မေတာ္တဆ ဖ်က္ဆီးလိုက္သည့္အခါတြင္ ျဖစ္ေပၚသည္က မ်ားသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ဆဲလ္တိုင္းသည္ ၄င္း၏ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္မွ ေဘးထြက္္ပစၥည္းအျဖစ္ Mutation ျဖစ္ေစသည့္ ဓါတ္ပစၥည္းမ်ားကို အစဥ္အၿမဲ ထုတ္လႊတ္ေနသည္။ ဆဲလ္မ်ားမွ ေအာက္ဆီဂ်င္အား ေရအျဖစ္သို႕ ေျပာင္းလဲရာတြင္ စြမ္းအင္ထြက္လာသည္ႏွင့္အတူ ပံုစံ ေျပာင္းလဲ သြားသည့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ေမာ္လီက်ဴးမ်ားျဖစ္ေသာ Oxygen Radical မ်ားကိုပါ ထုတ္လႊတ္ေပးသည္။ အဆိုပါ ေမာ္လီက်ဴး မ်ားသည္ ဆဲလ္မ်ားထဲ႐ိွ DNA အပါအ၀င္ အျခားေသာေမာ္လီက်ဴးမ်ားကို ၀ါးလံုးသိမ္းတိုက္ခိုက္ေလေတာ့သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ဆဲလ္မ်ား သည္ အဆိုပါတုိက္ခိုက္မႈမ်ားမွ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ပ်က္စီးမႈမ်ားကို ျပင္ဆင္ႏိုင္သည့္ အရည္အခ်င္း႐ိွေသာ္လည္း ၿပီးျပည့္စံု သည့္ ကာကြယ္မႈမ်ိဳးကို မေပးႏိုင္ေခ်။ ထို႕ေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အသက္ႀကီးျပင္းလာသည္ႏွင့္အမွ် Mutation မ်ား ၊ Mutant gene မ်ား တိုးပြားလာ ေလေတာ့သည္။

Mutation မ်ားသည္ ကင္ဆာျဖစ္ရန္ လိုအပ္သည္ဆိုေသာ္လည္း လံုလံုေလာက္ေလာက္ မ႐ိွပါ။ ကင္ဆာဆဲလ္၏ အျပင္မွ တစ္ခုခု မွလည္း အားျဖည့္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။ Mutation ေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ေနေသာ ဆဲလ္သည္ ကင္ဆာျဖစ္ရန္ တာဆူေနသည္ (သို႕မဟုတ္) ကင္ဆာျဖစ္စ ျပဳေနၿပီဆိုေသာ္လည္း ၄င္းဆဲလ္သည္ ျပင္ပမွ ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို အားေပးသည့္ အခ်က္ျပမႈမ်ား (Growth promoting signal)ရ႐ိွမွသာလွ်င္ လံုး၀ျပည့္စံုသည့္ Tumor အဆင့္သို႕ ေရာက္႐ိွသြားႏိုင္ သည္။ အမွန္အားျဖင့္ လူသားမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚမႈအမ်ားစုမွာ အထက္ေဖာ္ျပပါ ကဲ့သို႕ Mutation ႏွင့္ မဆုိင္ေသာ ေမာ္လီက်ဴလာ အခ်က္ေပးမႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ လာျခင္း ျဖစ္သည္။

အေနာက္ႏိုင္ငံ စားသံုးမႈပံုစံမ်ားသည္ မည္သို႕ ကင္ဆာျဖစ္ေပၚမႈကို အားေပးသနည္း ဆိုသည္ကို မသိ႐ိွရေသးပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ စားသံုး သည့္ အစားအစာမ်ားတြင္ gene မ်ားအား Mutate ျဖစ္ေစသည့္ ဓါတုပစၥည္းမ်ား ပါ၀င္သျဖင့္ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ ဥပမာဆိုရလွ်င္ အဆီမ်ားေသာ red meat မ်ားအား အပူျပင္းျပင္းျဖင့္ ခ်က္လိုက္လွ်င္ ဟက္ထ႐ိုဆိုက္ကလစ္ - အမိုင္နီ (Heterocyclic amines) ဟု ေခၚသည့္ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ Mutagen မ်ား ထုတ္လုပ္ေပးသည္။ အစားအစာမ်ားတြင္ ဓါတုပစၥည္းေပါင္းမ်ားစြာ ပါ၀င္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ ခႏၶာကိုယ္ထဲသို႕ ေရာက္သြားသည့္အခါ အျခားဓါတုပစၥည္းမ်ားအျဖစ္သို႕ ဓါတ္ျပဳ ေျပာင္းလဲ သြားသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ အေနာက္ႏိုင္ငံ အစားအစာမ်ားထဲမွ မည္သည္က ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္သည္ကို အတိအက် မေျပာႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံ အစားအစာမ်ားသည္ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည္မွာေတာ့ ေသခ်ာသည္။

အ၀လြန္ျခင္းသည္ အဘယ္ေၾကာင့္ ကင္ဆာပိုမုိျဖစ္ေစသနည္းဆိုသည္ကို နားမလည္ ေသးေသာ္လည္း ကင္ဆာပိုမုိျဖစ္ေပၚေစသည့္ အခ်က္မ်ားထဲတြင္ တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည္မွာေတာ့ ေသခ်ာသည္။ အ၀လြန္ျခင္းသည္ ႀကီးထြားမႈကို ျဖစ္ေစသည့္ အင္ဆူလင္ ကဲ့သို႕ေသာ ဓါတ္မ်ား (IGF-1) ကို ေသြးထဲသို႕ ပိုမုိထုတ္လႊတ္္ေပးသည္။ သီအိုရီအရဆိုလွ်င္ ၄င္း IGF-1 သည္ ကနဦး ကင္ဆာ ဆဲလ္မ်ားကို မေသသြားေအာင္ ကာကြယ္ေပးသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ ေရာင္ကိုင္္ျခင္းသည္လည္း အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ ကင္ဆာၾကား ဆက္ႏြယ္မႈကို ႐ွင္းျပႏိုင္သည္။ ေရာင္ကိုင္း္ျခင္းသည္ ေရာဂါကူးစက္မႈျဖစ္ေနေသာ တစ္႐ွဴးအား ဖယ္႐ွားၿပီး ျပန္လည္ကုသေပးသည့္ ခႏၶာကိုယ္၏ သဘာ၀ျဖစ္စဥ္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္၏ ဇီ၀ကာကြယ္ေရးစနစ္တြင္႐ိွေသာ ဆဲလ္မ်ားသည္ အဆိုပါ ေရာင္ကိုင္း ျခင္း အား ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၄င္းတို႕ အသံုးျပဳသည့္ လက္နက္မ်ားမွာ ဆိုက္တိုကိုင္း (Cytokines) ဟုေခၚသည့္ ဓါတု အခ်က္ျပျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ေရာင္ကိုင္းျခင္းမွာ ခဏသာ ျဖစ္ေလ့႐ိွသည္။ ရံဖန္ရံခါ ထိုေရာင္ကိုင္းျခင္းမ်ား အျမန္ ေပ်ာက္ကင္းျခင္း မ႐ိွသည့္အခါ ၄င္းသည္ နာတာ႐ွည္ျဖစ္လာသည္။ ထိုအခါမ်ိဳးတြင္ ထိခိုက္ထားေသာ တစ္႐ွဴးသည္ အၿမဲပင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးႀကီးထြားမႈကို အားေပး သည့္ ဆိုက္တိုကိုင္းထဲတြင္ နစ္ျမွပ္ ေနေလ ေတာ့သည္။ ၄င္းအားျဖင့္ ဆဲလ္မ်ားသည္ စ၍ပြားမ်ားလာေလေတာ့သည္။ အကယ္၍ အဆိုပါ ဆဲလ္မ်ားသည္ Mutation ျဖစ္ၿပီးၿပီဆိုပါက ဆိုက္တိုကိုင္းေၾကာင့္ ကင္ဆာစတင္ျဖစ္ေပၚ လာေစေတာ့သည္။ ဥပမာ- အစာအိမ္ အတြင္း႐ိွ အူမ်ားထဲမွ ဘက္တီးရီးယားမ်ားေၾကာင့္ ၀မ္းဗိုက္အတြင္း႐ိွတစ္႐ွဴးမ်ားသည္ ၾကာ႐ွည္စြာ ေရာင္ကိုင္းေနသည့္အခါ ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚလာ ႏိုင္သည္။ အလားတူ ဆီးအိမ္၏ ႏႈတ္ခမ္းသားမ်ားသည္ ဆီးအိမ္အတြင္း ေက်ာက္တည္မႈမ်ားေၾကာင့္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရာင္ကိုင္း ေနသည့္အခါမ်ိဳးတြင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္သည္။

ေရာင္ကိုင္းမႈႏွင့္ အ၀လြန္မႈ မည္သို႕ ဆက္စပ္မႈ ႐ိွသနည္း။ အဆီဆဲလ္မ်ားသည္ ေရာင္ကိုင္းမႈကိုျဖစ္ေစသည့္ ဓါတုပစၥည္းမ်ားကို ေသြး ထဲသို႕ ထုတ္လႊတ္ကာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေပၚမႈကို အားေပးသည္။ အ၀လြန္ေလေလ အဆိုပါထုတ္လႊတ္မႈ မ်ားေလေလ ျဖစ္သည္။ ျဖစ္ႏိုင္ သည္မွာ Cytokines မ်ားသည္ ကင္ဆာ အားေပးသူအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ေပးသည္။ သို႕ရာတြင္ မွန္သည္မွားသည္ကို ဆံုးျဖတ္ရန္ ဆက္လက္၍ သုေတသန လုပ္ေဆာင္ရ ဦးမည္ ျဖစ္သည္။ ေလ့က်င့္ခန္း မွန္မွန္ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေသြးထဲ႐ိွ IGF-1 ႏွင့္ Cytokines ပမာဏကုိ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္သည္။ ၄င္းသည္ပင္လွ်င္ ပံုမွန္ ေလ့က်င့္ခန္းျဖင့္ ကင္ဆာကို တားဆီးေပးသည္ ဆိုသည့္ အခ်က္ကို ႐ွင္းျပေပးေနျခင္း ျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္ျခင္းျဖင့္ ေသြးထဲ႐ိွ အက္ထ႐ိုဂ်င္ (Estrogen) ပမာဏကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးၿပီး ရင္သား ကင္ဆာျဖစ္ျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္သည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ gene မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ အဆိုပါ gene မ်ားအေပၚ ကင္ဆာအားေပးသည့္ ဓါတု အခ်က္ျပမႈမ်ားမွ လႊမ္းမိုးသက္ေရာက္ပံုမ်ားကို ပိုမိုသိ႐ိွနားလည္လာျခင္းျဖင့္ ပိုမုိ ေကာင္းမြန္သည့္ ေရာဂါစစ္ေဆးပံုမ်ား၊ ကုသမႈစနစ္မ်ား ေတြ႕႐ိွ လာၾကသည္ ျဖစ္သည့္အျပင္ ပို၍ အေရးႀကီးသည့္ တိုးတက္မႈမ်ားကိုလည္း ေနာင္တြင္ ရ႐ိွလာေစမည္ျဖစ္သည္။ ေနထိုင္မႈ ပံုစံမ်ားႏွင့္ ကင္ဆာ အေၾကာင္း ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ကင္ဆာကိုေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္သည့္ အခြင့္အေရးမ်ားကိုလည္း ရ႐ိွေစသည္။ ေနထုိင္မႈပံုစံကို ေျပာင္းလဲ ပစ္ရန္ မလြယ္ကူေသာ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ယခုအခါတြင္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၌ ေဆး႐ြက္ႀကီးသံုးစြဲသူဦးေရမွာ လြန္ခဲ့သည့္ မ်ိဳးဆက္ ႏွစ္ခုထက္စာလွ်င္ လြန္စြာ ေလွ်ာ့နည္းသြားၿပီ ျဖစ္သည္။ ေဆး႐ြက္ႀကီးသံုးစြဲမႈ ပိုမိုေလွ်ာ့ခ်ရန္၊ စားသံုးမႈပံုစံျပင္ဆင္ရန္ႏွင့္ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ေလ့က်င့္ခန္း မွန္မွန္ျပဳလုပ္ျခင္း စသည့္ အေလ့အထမ်ား ရ႐ိွေစရန္ မ်ိဳးဆက္ (၂)ဆက္ခန္႕ ၾကာလိမ့္ ဦးမည္ ျဖစ္သည္။ သို႕ရာတြင္ ျဖစ္လာ ႏိုင္ေသးသည္။ ထိုသုိ႕ျဖစ္လာလွ်င္ ကၽြန္ေတာ္တို႕၏ ေျမး၊ျမစ္မ်ားသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ မ်ိဳးဆက္အား လည္ျပန္ၾကည့္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႕ အေၾကာက္႐ြံ႕ဆံုးျဖစ္ေနေသာ ေရာဂါဆိုးႀကီးမွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ေနထုိင္မႈပံုစံအား ေျပာင္းလဲလိုက္ျခင္း အားျဖင့္ ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္ကို အဘယ္ေၾကာင့္ ဤမွ် အခ်ိန္ယူခဲ့ရ သနည္း ဆိုသည့္ ေမးခြန္းကို ေခါင္းကုတ္၍ အေျဖ႐ွာေနေပေတာ့မည္။

လင္းဦး (စိတ္ပညာ)

Related Posts :