Life Cycle (4)

ထို႔ေၾကာင့္ ဤအရာ ကိုသံသရာ ဟုေခၚသည္ (၄)
Juan

က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ ႏွင့္ က်န္းမာေရး စံနစ္

က်န္းမာ ဖို႔ ဘာအေရး ႀကီးသလဲ ?

ဒီေမးခြန္း ကိုေျဖဖို႔ လူမ်ိဳး တစ္ရာ့ တစ္ပါး မွာ အေျဖ တစ္ရာ့ တစ္မ်ိဳး၊ ပါပ လူမ်ိဳး ကိုးဆယ့္ကိုး မွာ အေျဖ ကိုးဆယ့္ကိုးမ်ိဳး ရွိေနမွာ အေသ အခ်ာ ပါပဲ။ ပုဂံ ရာဇ၀င္ ကို တုတ္ထမ္း ၿပီးျငင္း ရတယ္ ဆိုသလို ပဲ ဒီေမးခြန္း ရဲ ႔ အေျဖ မွာလည္း လူတစ္ကိုယ္၊ အႀကိဳက္ တစ္မ်ိဳး မို႔ တုတ္ထမ္း ေျဖၾက ရမွာ မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ အမ်ားညီ ဤကို ကြ်ဲဖတ္ လို႔ရမဲ့ အေျဖမ်ိဳး ေတြက ေတာ့ သင့္တင့္ ေလွ်ာက္ပတ္ တဲ့အာဟာရ ကိုမွီ၀ဲ၊ ဥတု ရာသီ နဲ႔ သဟ ဇာတ ျဖစ္ေအာင္ ေနထိုင္ ၀တ္ဆင္၊ မက္ဒီကယ္ ခ်က္ အပ္ ေခၚ လိုအပ္ တဲ့ေဆးစစ္ မႈေတြ မွန္မွန္လုပ္၊ ေရာဂါ ျဖစ္ရင္ တတ္ကြ်မ္း နားလည္သူ ဆရာ၀န္ ႀကီးမ်ား နဲ႔ ေစာေစာ စီးစီး ျပသ၍ ကုသမႈ ခံယူ ဆိုတာမ်ိဳး ေတြေျဖၾက မွာေပါ့။

သူ႔ အထြာ နဲ႔ သူက်ိဳးေၾကာင္း ဆီေလွ်ာ္ တဲ့ဒီ အေျဖေတြ ကိုမွားတယ္ လို႔ပစ္ပစ္ ခါခါ ျငင္းပါယ္ စရာ အေၾကာင္းမရွိပါ။ သို႔ေသာ္ က်န္းမာ ဖို႔ အေရး အႀကီးဆံုး အေၾကာင္း တစ္ခုတည္း ေျပာပါ ဆိုရင္ေတာ့ အေတာ္ ေလးကို အေျဖရ က်ပ္လိမ့္မယ္။

ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ (WHO) ကေတာ့ က်န္းမာေရး အတြက္ အေရး အႀကီး ဆံုး အရာသည္ ေကာင္းမြန္ မွန္ကန္ တဲ့ က်န္းမာေရး စံနစ္ (Good Health System) ပါပဲ လို႔ ခိုင္ခိုင္ မာမာ ဆိုပါတယ္။ က်န္းမာေရး စံနစ္ တစ္ခု ကို ေအာင္ေအာင္ ျမင္ျမင္ တည္ေဆာက္ အေကာင္ အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ ျခင္းသည္ သာလွ်င္ အဲဒီ က်န္းမာေရး စံနစ္ လႊမ္းၿခံဳ ၀န္ေဆာင္ မႈေပး ေသာ ေဒသ အတြင္း ေနထိုင္သူ မ်ားရဲ ႔ က်န္းမာေရး အတြက္ အေရး အႀကီးဆံုး၊ အလိုအပ္ ဆံုး ကိစၥ ျဖစ္ပါသတဲ့။

စံနစ္ တစ္ခု ကို ဖန္တီး တည္ေဆာက္ ဖို႔ ဆိုတာ ေယဘုယ် အားျဖင့္ ေပၚလစီ မိတ္ကာ ေတြရဲ ႔ အလုပ္၊ လူတိုင္း လမ္းလွမ္း မွီတဲ့ အရာ မဟုတ္၊ ဒါေၾကာင့္ ငါတို႔နဲ႔ မဆိုင္- လို႔ေတြးမိ သူေတြ ဒုနဲ႔ေဒး။ ေရွးယခင္ ကေတာ့ လက္တစ္ဆုပ္ စာ ေပၚလစီ မိတ္ကာ မ်ားလည္း ဒီလို ပဲေတြးခဲ့၊ လုပ္ခဲ့ ၾကတယ္။

တစ္ခါတုန္းက-
အားလံုး အတြက္ က်န္းမာေရး၊ အားလံုး က်န္းမာ သကၠရာဇ္ ၂၀၀၀ မွာ (ခု ၂၀၀၀ ကို ၈ ႏွစ္ေတာင္ ေက်ာ္ခဲ့ၿပီ)၊ လူတိုင္း အတြက္ က်န္းမာေရး ဆိုတဲ့ WHO ရဲ ႔မိုးလံုး ဟိန္းတဲ့ ႀကံဳး၀ါး ေႂကြးေၾကာ္ သံႀကီး ေတြနဲ႔ အတူ ဆင္းရဲ ခ်မ္းသာ မေရြး၊ နီးနီး ေ၀းေ၀း၊ တတ္ႏိုင္ႏိုင္ မတတ္ႏိုင္ႏိုင္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ဆုလာဒ္ ႀကီးကို လူတန္းေစ့ လူမွန္ရင္ အခမဲ့ ရရွိ ႏိုင္ေစ ရမယ္ ဆိုတဲ့ ပဏာမ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ စံနစ္ႀကီး (Primary Health Care) ကို လက္တစ္ဆုပ္စာ က်န္းမာ ေရး ေပၚလစီ မိတ္ကာ အီလစ္ မ်ားက တကယ့္ အေစာင့္ ေရွာက္ခံ လူထု ရဲ ႔ သေဘာ ဆႏၵ ကိုတစိုးတစိ မွမေမးပဲ ကိုယ့္ဇာတ္ ကိုယ္ေထာင္၊ ကိုယ့္ႀကိဳး ကိုယ္ဆြဲ ၿပီး ဖန္တီး အေကာင္ အထည္ ေဖာ္ခဲ့ ၾကဖူးတယ္။ အက်ိဳး ဆက္ ကေတာ့ ပိုးသာ ကုန္၊ ေမာင္ပံု ေစာင္း မတတ္ ျဖစ္ခဲ့ ရတာ ပါပဲ။

ဆိုေတာ့ ယခင္ ကဖန္တီး ခဲ့ၾက တဲ့ က်န္းမာေရး စံနစ္ ေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ မေအာင္ျမင္ ခဲ့ၾက ဘူး၊ ဒီလို မေအာင္ျမင္ တဲ့က်န္းမာေရး စံနစ္ အတြက္ အခ်ိန္၊ ေငြ နဲ႔ လုပ္အား တန္ဖိုး ေတြရင္းႏွီး ရတာ တြက္ေျခ မကိုက္ဖူး၊ အေၾကာင္းရင္း ကိုျပန္လည္ သံုးသပ္ ၾကတဲ့ အခါ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပၚလစီ ေတြဟာ ခ်မွတ္သူ ထားရွိတဲ့ တန္ဖိုးက မ်ားမ်ား၊ အမွန္တကယ္ သံုးစြဲ သူေတြ အတြက္ တန္ဖိုးက နည္းနည္း ျဖစ္ေနတာ ေတြ႔လာၾက ရတယ္။ ဘယ္လို က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ မ်ိဳး လူထု ကို ေပးသင့္ သလဲ၊ ဘာနည္းလမ္း နဲ႔ ေပးမလဲ ဆိုတာ ေပးသူ ဖက္ ကသာ တန္ဖိုးတြက္ ၿပီးတစ္ဖက္သတ္ ဆံုးျဖတ္ ခ်မွတ္ အေကာင္ အထည္ ေဖာ္ေလ့ ရွိခဲ့ ၾကတာကိုး။

ဒီလိုနဲ႔ ခံရ ပါမ်ား လာေတာ့ က်န္းမာေရး စံနစ္ တစ္ခု ရဲ ႔တန္ဖိုး ဟာ ေပးဆပ္သူ တို႔ရဲ ႔ ႏွလံုးသား အလို ကိုခ်ည္း လိုက္လို႔ မရ ဘူး ဆိုတာ ေပၚလစီ မိတ္ကာမ်ား သေဘာေပါက္ စျပဳလာ ၾကတယ္။ အေရး အႀကီး ဆံုး အက်ိဳးရွင္ (Stakeholder) ျဖစ္တဲ့ လူထု ရဲ ႔သေဘာထား ကိုလည္း ေတာင္းဖို႔ လိုတယ္၊ ဘယ္လို က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ နည္းနာ နိသရ ေတြကို ဘာနည္းလမ္း နဲ႔ ဘယ္သူ႔ ကိုေပးမွာ လဲ၊ ဘယ္ပံု ဘယ္နည္း လိုခ်င္ သလဲ ဆိုတာကို ရရွိမဲ့ အေစာင့္ေရွာက္ခံ လူထု အေနနဲ႔ ေရြးခ်ယ္ တတ္ဖို႔ သိပ္လို သေပါ့။
“ဘယ္လို က်န္းမာ ေရးေစာင့္ေရွာက္ မႈေတြ လိုခ်င္ ပါသလဲ” လို႔ တကယ္ ေမးလာ ခဲ့ရင္- အေစာင့္ေရွာက္ ခံ လူထု ဖက္က “သားသား တိဘူးေလ” လို႔ ၿပီးစလြယ္ ေျဖလို႔ မရပါ။ အရပ္ဖက္ ဆိုင္ရာ လူ႔ အဖြဲ႔ အစည္းမ်ား (Civil Society) မွာ သံုးစြဲ သူတို႔ ရဲ ႔သေဘာထား ကိုဆန္းစစ္ ညိႇႏိႈင္း ခ်မွတ္ တဲ့ Demand Based Health Policy ဟာအလြန္ ေခတ္စား လာပါၿပီ။

က်န္းမာေရး စံနစ္ ေကာင္းဖို႔ ဘာအေရးႀကီး သလဲ?

က်န္းမာေရး အတြက္ အေရးႀကီး တာက က်န္းမာေရး စံနစ္၊ က်န္းမာေရး စံနစ္ ေကာင္းဖို႔ အေရးႀကီး တာက က်န္းမာေရး လို႔ ပါတ္လည္ရိုက္ လို႔ မရဘူးခင္ဗ်၊ ေသခ်ာစဥ္းစားရင္ အေတာ္ရႈပ္တဲ့ အမယ္ဘုတ္ ခ်ည္ခင္ ႀကီးပါ။

WHO ကေတာ့ ေကာင္းမြန္ မွန္ကန္ တဲ့ က်န္းမာေရး စံနစ္ တစ္ခု ျဖစ္ဖို႔ အီးေလးလံုး ကိုဂရုစိုက္ ရမယ္ လို႔ ဆုိပါတယ္။
• က်န္းမာေရး စံနစ္ တစ္ခု ရဲ ႔စြမ္းေဆာင္ႏိုင္စြမ္း (Effectiveness)
• က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္ငန္း တြင္ လိုအပ္ေသာ resource မ်ားကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ခြဲေ၀ သံုးစြဲ တတ္မႈ (Efficiency)
• က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ကို သာတူညီမွ် ေပးစြမ္းႏိုင္မႈ (Equity) နဲ႔
• က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ လုပ္ငန္း မ်ားရဲ ႔ ကုန္က် စရိတ္ (Economy) ဆိုတဲ့ အီးေလးလံုး ပါတဲ့။

က်န္းမာေရး စံနစ္ ဆိုတာႀကီး ကလည္း WHO ကစတဲ့ ဇာတ္လမ္းမို႔ ကိုယ့္ဇာတ္ကိုယ္ ႏိုင္ေအာင္က ႏိုင္ဖို႔ အတြက္ Health System Performance Indicator ေခၚတဲ့ က်န္းမာေရး စံနစ္ ရဲ ႔စြမ္းေဆာင္ရည္ တိုင္း အညႊန္းကိန္းမ်ားကို တီတြင္ ေဖာ္ထုတ္ ရျပန္ ပါတယ္။

က်န္းမာေရး စံနစ္ တစ္ခု ေကာင္းမေကာင္း ကို----

• က်န္းမာေရး အသံုး စရိတ္ (Health Care Cost)
• က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးစြမ္းႏိုင္ ျခင္းႏွင့္ လက္ခံရ ႏိုင္ေျခ (Assess to Health Care)
• အေစာင့္ေရွာက္ခံ လူထု၏ က်န္းမာေရး အေျခအေန (Health and Well Being status)
• က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ကိုလူအမ်ား ေမွ်ာ္လင့္ ထားသည့္အတိုင္း အတာ အထိ ေပးစြမ္း ႏိုင္ျခင္း ရွိ၊ မရွိ (Responsiveness)
• မွ်တေသာ က်န္းမာေရး ကုန္က် စရိတ္ (Fair Financial Contribution)

ဆိုတဲ့ အခ်က္ (၇) ခ်က္ပါ ေပါင္းစပ္ အညႊန္းကိန္း (Composite Index) နဲ႔ တိုင္းတာ ရမယ္ လို႔ဆိုတယ္၊ ေျပာတဲ့ အတိုင္းလည္း WHO အဖြဲ႔၀င္ ႏိုင္ငံ အားလံုး ရဲ ႔ က်န္းမာေရး စံနစ္ ေတြကို ဒီအညႊန္းကိန္း ေပတံႀကီး နဲ႔ တိုင္းတယ္။ အေကာင္း ဆံုးကေန အဆိုးဆံုး အထိ ႀကီးစဥ္ငယ္လိုက္ စဥ္ခ် လိုက္တဲ့ အခါမေတာ့ --- --- --- --- ---

Related Posts :