Diabetes Mellitus

ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ျဖစ္စဥ္ ႏွင့္ အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္း ဆက္ႏြယ္မႈ

ဆီးခ်ိဳေရာဂါသည္ ကမၻာတြင္ အျဖစ္မ်ားဆံုး နာတာရွည္ေရာဂါမ်ားအနက္ တခု အပါအ၀င္ ျဖစ္ပါသည္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိသည္ဟု စစ္ေဆး ေတြ႔ရွိၿပီး ေရာဂါ သတ္မွတ္ ခံထားရ သူမ်ားသည္ ဆီးခ်ိဳႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေရာဂါျဖစ္စဥ္ကို အတိအက် နားလည္ရန္ အထူးလိုအပ္ ေသာေၾကာင့္ က်န္းမာေရး ပညာေပးသူမ်ား အေနျဖင့္ လူနာအား နားလည္ေအာင္ ပညာေပး အစီစဥ္မ်ား လုပ္ေဆာင္ရန္ တာ၀န္ရွိ ေပသည္။ လူနာမ်ား မွလည္း ထိုပုဂၢိဳလ္မ်ား၏ လမ္းညႊန္မႈကို မေသြမတိမ္း လိုက္နာရန္ လိုအပ္ပါသည္္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါသည္ ေပ်ာက္ကင္း ေအာင္ ကုသ၍ မရေသာ ေရာဂါ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာကို ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး ဆက္ပြား ေရာဂါမ်ား မျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္ျခင္း သည္သာ ၎၏ အဓိက ကုသမႈ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ေရာဂါအား ႏိုင္ႏိုင္နင္းနင္း ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္ပါက ေ၀ဒနာရွင္သည္ ပံုမွန္အတိုင္း သက္တမ္းေစ့ေအာင္ အသက္ရွင္ ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ရွင္ မ်ားသည္ ပံုမွန္ က်န္းမာသူ နီးပါး စိတ္ခ် ယံုၾကည္စြာ ဆက္လက္ အသက္ရွင္ ေနႏိုင္ရန္ အတြက္ ဆီးခ်ိဳေၾကာင့္ ျဖစ္လာႏိုင္ေသာ ဆက္ပြား ေရာဂါမ်ား ကိုလည္း နားလည္ ထားရန္ အထူး လိုအပ္ ေပသည္။ ဤသို႔ နားလည္ထား မွသာလ်င္ မိမိေရာဂါကုိ ထိေရာက္စြာ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္ၿပီး က်ေရာက္ လာႏိုင္မည့္ ဆက္ပြားေရာဂါ အႏၱရယ္ကိုလည္း အေလးအနက္ ထားၿပီး ကာကြယ္ႏိုင္မည္ ျဖစ္ေပသည္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းအရင္းကို အတိအက် ရွာေဖြ ေဖၚထုတ္ႏိုင္ျခင္း မရွိေသး ေသာ္လည္း လက္ရွိ ေလ့လာခ်က္ မ်ားအရ မ်ိဳးရိုးဗီဇ၊ လူမ်ိဳးႏြယ္စုႏွင့္ ဘ၀လူေနမႈပံုစံ စသည္တို႔ အေပၚတြင္ မ်ားစြာ အေျခခံသည္ဟု သိရွိထားပါသည္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါသည္ ပန္ကရိယမွ အင္ဆူလင္ေဟာ္မုန္းကို ပံုမွန္ မထုတ္လုပ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္းကို ဆဲလ္မ်ားမွ ပံုမွန္အတိုင္း အသံုးမခ်ႏိုင္ျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာ ေရာဂါ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္ရျခင္းမွာ ေသြးထဲ၌ အခ်ိဳဓါတ္ (Glucose) လြန္ကဲျခင္းႏွင့္ အျခားေသာ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း အစာဓါတ္ ျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲမႈ (food Metabolism) ခၽြတ္ယြင္းျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါတြင္ အင္ဆူလင္ေဟာ္မုန္း မထုတ္လုပ္ႏိုင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ လံုေလာက္စြာ မထုတ္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ Insulin Dependence ေခၚ Type 1 Diabetes ႏွင့္ အင္ဆူလင္ေဟာ္မုန္း အလံုေလာက္ ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေသာ္လည္း ဆဲလ္မ်ားမွ အင္ဆူလင္ကို ေကာင္းစြာ အသံုးမျပဳ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ Insulin Resistance ေခၚ Type 2 Diabetes Mellitus ဟူ၍ အဓိက အမ်ိုဳးအစား ႏွစ္မ်ိဳး ရွိ္ပါသည္။ Type 1 Diabetes သည္ ၁၀% ျဖစ္၍ ကေလးမ်ားႏွင့္ လူငယ္လူရြယ္ မ်ားတြင္ စတင္ျဖစ္ပြားေလ့ရွိသည္။ Type 2 Diabetes သည္ ၉၀% ျဖစ္၍ အသက္ ၄၀ ပတ္၀န္းက်င္ အရြယ္မွစ၍ အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ တြဲလ်က္ စတင္ ျဖစ္ေလ့့ရွိပါသည္။ အမ်ိဳးအစား ႏွစ္မ်ိဳး စလံုးသည္ အသက္အရြယ္ မေရြးတြင္ စတင္ ျဖစ္ပြား ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ၎အား ရာႏႈန္းျပည့္ ပံုေသ ယူ၍ မရပဲ အမ်ိဳးအစား ႏွစ္ခုကို အေသအခ်ာ ခဲြျခား သတ္မွတ္ၿပီးမွ မည္သည့္ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္သည္ကို အတည္ျပဳ ရမည္ ျဖစ္သည္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါကို စစ္ေဆး သတ္မွတ္သည့္ နည္းတခ်ိဳ႕ရွိေသာ္လည္း အရိုးရွင္းဆံုး ေရာဂါ သတ္မွတ္ေသာ နည္းမွာ အနည္းဆံုး ရွစ္နာရီခန္႔႔ အစာ မစားထားသည့္ အခ်ိန္၌ ေသြးထဲတြင္ ဂလူးကို႔စ္ ပမာဏကို စမ္းသပ္ ၾကည့္၍ တလီတာတြင္ ၈ မီလီမိုးလ္ (8mmol/L) ေက်ာ္ပါက ဆီးခ်ိဳေရာဂါ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ႏိုင္ပါသည္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါတြင္ အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္းသည္ အဓိက အခန္း က႑မွ ပါ၀င္ ေနေသာေၾကာင့္ အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္း အေၾကာင္းကိုုလည္း သိထား သင့္ေပသည္။ အင္ဆူလင္သည္ ပန္ကရိယထဲရွိ ဘီတာဆဲလ္မွ ထုတ္လုပ္ေသာ ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္ ဓါတ္ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ ေသြးထဲ ဂလူးကို႔စ္ ပမာဏကို ထိန္းညွိရန္အတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ ေဟာမုန္း တခုျဖစ္သည္။ ထမင္း၊ ေပါင္မုန္႔ ေခါက္ဆြဲ စသည့္ ကာဗြန္ ဟိုက္ဒရိတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္ ပံုမွန္ အလုပ္လုပ္ ႏိုင္ရန္အတြက္ အဓိက ေလာင္စာဆီ ျဖစ္သည္။ စားသံုး လိုက္ေသာ ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္ မ်ားအား အစာေျခညက္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္ အရ အစာေျခ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္းမွ ဂလူးကို႔စ္ (သၾကားဓါတ္) အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲ ေပးလိုက္ ေသာအခါ ေသြးေၾကာထဲ၌ ဂလူးကို႔စ္ ပမာဏကို မ်ားျပား လာေစပါသည္။


အင္ဆူလင္ကို ထုတ္လုပ္သည့္ ေနရာႏွင့္ သြားသည့္လမ္းေၾကာင္း (dev.nsta.org/evwebs)


အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္း မမွ်တျခင္းေၾကာင့္ ဂလူးကို႔စ္ကို ဆဲလ္မွ မစုပ္ယူႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေသြးေၾကာထဲ၌ စုျပံဳေနျခင္း (http://z.about.com/f/p/)

ထိုသို႔ မ်ားျပား လာေသာအခါ ပံုမွန္ အေျခအေန တြင္ ေသြးထဲရွိ ဂလူးကို႔စ္ ပမာဏကို 3-8mmol/L အတြင္း အျမဲတမ္း ရွိေနေအာင္ ပန္ကရိယမွ အင္ဆူလင္ကို လိုအပ္လ်င္ လိုအပ္သလို ထုတ္လုပ္ၿပီး ထိန္းညွိ ေပးပါသည္။ ထို႔ေနာက္ ေသြးထဲမွ ဂလူးကို႔စ္မ်ားကို အရိုးတြယ္ ၾကြက္သားႏွင့္ အဆီၾကြက္သားမ်ားထဲရွိ အင္ဆူလင္ မီခိုသည့္ ဆဲလ္မ်ားထဲသို႔ ေရာက္ေအာင္ အင္ဆူလင္က ပို႔ေဆာင္ေပးသည္။ အင္ဆူလင္မပါပဲ ဂလူးကို႔စ္သည္ ဆဲလ္ထဲသို႔ မ၀င္ေရာက္ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ဤေနရာ၌ အင္ဆူလင္သည္ ဂလူးကို႔စ္ကို ဆဲလ္ထဲသို႔ ပို႔ေဆာင္ရာ၌ ဆဲလ္တခါးကို ဖြင့္ေပးသည့္ ေသာ့ တစ္ခုျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ အင္ဆူလင္သည္ ဂလူးကို႔စ္ ေခ်ဖ်က္ျခင္းႏွင့္ အဆီတစ္ရွဴးထဲရွိ အဆီမ်ားကို ေခ်ဖ်က္ျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ အသားဓါတ္မ်ားကို ထုတ္လုပ္ႏိုင္ရန္ (Protein synthesis) ဆဲလ္မ်ားမွ စားသံုး၍ ပိုသွ်ံေသာ ဂလူးကို႔စ္မ်ားအား အသည္းထဲ၌ သိမ္းထား ေပးသည္။

သို႔ေသာ္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါတြင္ အင္ဆူလင္ကို ပံုမွန္အတိုင္း အသံုးမျပဳ ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ေသြးထဲ ဂလူးကို႔စ္ ပမာဏကို ပံုမွန္အတိုင္း ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ Type 1 diabetes တြင္ အင္ဆူလင္မပါပဲ သို႔မဟုတ္ အင္ဆူလင္ မလံုေလာက္ပဲ ဆဲမွ ဂလူးကို႔စ္ကို မရႏိုင္သကဲ့သို႔ Type 2 Diabetes တြင္ အင္ဆူလင္ကို ဆဲလ္က အသံုးျပဳႏိုင္စြမ္း မရွိေသာေၾကာင့္ ဆဲလ္မွာ အစာ ျပတ္လပ္မႈကို ျဖစ္ေစသည္။ ထိုအခါ ဂလူးကို႔စ္သည္ ေသြးေၾကာထဲ၌ လွည့္လည္ေနၿပီး ေသြးထဲ သၾကားဓါတ္ လြန္ကဲျခင္း (Hyperglycaemia) ကို ျဖစ္ေစပါသည္။ ဤသည္ပင္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၏ အဓိကမူလ ျပႆနာ ျဖစ္ေပသည္။

ေသြးထဲ ဂလူးကို႔စ္ လြန္ကဲေနမႈကို အခ်ိန္မီ မထိန္းညွိ ေပးႏိုင္ပါက ဆဲလ္မ်ား ေရဓါတ္ ခန္းေျခာက္ျခင္းေၾကာင့္ ေရငတ္ျခင္း၊ ေသြးထဲရွိ ဂလူးကို႔မ်ားကို ေက်ာက္ကပ္မွတဆင့္ ဆီးအျဖစ္ စြန္႔ပစ္ရေသာေၾကာင့္ ဆီးထဲ သၾကားဓါတ္ မ်ားျပားၿပီး ဆီး မၾကာခဏ သြားျခင္း၊ ညဘက္ အိပ္ေရးပ်က္ ေလာက္ေအာင္ ဆီးခဏခဏ သြားျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ထဲရွိ တျခား သတၱဳဓါတ္မ်ား မညီမွ်ျဖစ္ျခင္း (Electrolyte imbalance) ႏွင့္ ဆဲလ္မ်ား အစာမရျခင္း ေၾကာင့္ ဆာေလာင္ျခင္း၊ အားအင္ကုန္ခန္းျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါအား အခ်ိန္မီ ကုသျခင္း မျပဳလုပ္ပါက ေရတိုႏွင့္ နာတာရွည္ ဆက္ပြားေရာဂါ အႏၱရာယ္မ်ားအား မလြဲမေသြ ၾကံဳေတြ႔ ရမည္ ျဖစ္သည္။

ကုသမႈႏွင့္ ဆက္ပြား ေရာဂါမ်ားအား ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္။


Bibliography

http://dev.nsta.org/evwebs/1150/images/type1diabetes.jpg

http://z.about.com/f/p/440/graphics/images/en/19204.jpg

McCane, K.L. & Huether, S.E. (2006). Pathophysiology: The Biological Basis for Disease in Adults and Children, (5thed). (pp 700-720). USA: -Mosby.

Semb, S. (2005). Nursing management: Diabetes mellitus. In Brown, D., & Edwards, H. (Eds.). Lewis’s medical-surgical nursing: Assessment and management of clinical problems (2nd ed.). (pp 1272-1299). Marrickville, NSW: Elsever.

(Nge Naing)

Related Posts :