Anaemia

ေသြးအားနည္းျခင္း အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

“ဆရာ.. က်မ လံုး၀အေမာမခံႏုိင္ဘူးရွင႔္၊ ဟုိနားဒီနားသြားလည္း ေမာတာပဲ၊ လွဳပ္လွဳပ္ရွားရွားလုပ္ရင္ လည္းေမာတာပဲ၊ ရင္ကလဲ အၿမဲလွပ္လွပ္ လွပ္လွပ္နဲ႔”
“ခင္ဗ်ားမွာ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ရွိတယ္ဗ်”
“ဟုတ္တယ္ဆရာရယ္.. က်မ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ဟာ ဘယ္ေတာ႔မွ ၁၀၀ မေက်ာ္ပါဘူး”

ဒီျပႆနာဟာ ျမန္မာျပည္က လူနာနဲ႔ ဆရာ၀န္ေတြၾကားမွာ ခဏခဏ ေတြ႔ရေလ႔ရွိပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေျပာခ်င္တာက လူနာမွာ အနီးမီးယား (Anaemia) လို႔ေခၚတဲ႔ ေသြးအားနည္းျခင္း၊ တနည္းဆိုရရင္ ေသြးအနီေရာင္ေဖ်ာ႔ေတာ႔ျခင္း ရွိေနတယ္လို႔ဆိုလိုတာပါ။ ဒါကို လူနာက ေသြးေပါင္ခ်ိန္ေလ်ာ႔နည္းျခင္း (Hypotension) နဲ႔မွားတာပါ။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေရာက္ၿပီဆိုရင္ တခ်ိဳ႕ေသာဆရာ၀န္မ်ားက လူနာကို အခ်ိန္ကုန္ခံ ေလအကုန္ခံၿပီး မရွင္းျပေတာ႔ပါဘူး။ ကိုယ္႔၀တၱရားကုိယ္သိတဲ႔ ဆရာ၀န္တခ်ိဳ႕သာ ေသြးအားနည္းျခင္းနဲ႔ ေသြးေပါင္က်ျခင္းမတူေၾကာင္း ေယဘူယ်အားျဖင္႔ ရွင္းျပပါတယ္။ ဘာဆက္ျဖစ္သလဲၾကည္႔ရေအာင္။ ႏွစ္လ၊ သံုးလေလာက္ အၾကာမွာ ခုနကလူနာအမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္ဆီ ျပန္ေရာက္လာပါတယ္။

“ ဆရာ.. က်မရဲ႕ ေမာတာက မသက္သာလို႔ပါ”
“ က်ေနာ္ညႊန္ေပးလိုက္တဲ႔ ေသြးအားျဖည္႔ေဆး ေသာက္ရဲ႕လား”
“ အဲဒီေဆး အနီအေတာင္႔ႀကီးေတြေပါ႔ ဆရာရယ္.. က်မတစ္ခါ၊ ႏွစ္ခါေလာက္ေသာက္လိုက္တာ ေခါင္းထဲကမူးသလိုလို ျဖစ္တယ္.. လမ္းထိပ္ေဆးဆုိင္ကေတာ႔ အဲဒီေသြးအားတိုးေဆးေတြဟာ ေသာက္ေနက်မဟုတ္ပဲ ေသာက္ရင္ အခန္႔မသင္႔ရင္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ေတြ အရမ္းတက္တယ္ေျပာတာပဲ။ က်မလဲ ေသြးတိုးေရာဂါရမွာစိုးလုိ႔ မေသာက္ျဖစ္ေတာ႔ဘူး”

ဆရာ၀န္က ေသြးအားျပန္ျပည္႔လာရန္၊ ေသြးအနီေရာင္ျပန္ရင္႔လာရန္ ေသြးအားျဖည္႔ေဆး/ေသြးအားတိုးေဆး (Hematinic) ညႊန္ေပးလုိက္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ျငားလည္း အရပ္ေျပာအရ ေသြးအားျဖည္႔ေဆးေသာက္လွ်င္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္တုိးမည္စုိးသျဖင္႔ မေသာက္ပါေခ်။ ဒီေတာ႔လည္း ဆရာ၀န္ခမ်ာ ေသြးအားနည္းျခင္းနဲ႔ ေသြးေပါင္က်ျခင္းမတူေၾကာင္း၊ ေသြးအားျဖည္႔ေဆးသည္ ေသြးေပါင္မတက္ေစႏုိင္ေၾကာင္း စသည္ဓါတ္ျပားေဟာင္းႀကီးကိုပဲ ျပန္ဖြင္႔ရျပန္သည္။ ဆရာ၀န္တန္မဲ႔ လွ်ာရွည္လွေသာ ထုိဆရာ၀န္ထံသို႔ လူနာသည္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ျပန္မလာေတာ႔ေခ်။

ဘာဆက္ျဖစ္ၾကသနည္း။ လွ်ာရွည္ေသာအမွဳေၾကာင္႔ လူနာမရေတာ႔ေသာ ထုိဆရာ၀န္သည္ အင္တာနက္ေပၚတက္လာၿပီး ေအာက္တြင္ေဖၚျပလတၱံေသာ စာကိုေရးေလေတာ႔သည္။

ေသြးအားနည္းျခင္း (Anaemia) အေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ

ေသြးအားနည္းျခင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္႔ အနက္ ယခုေဖၚျပမည္႔ အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ ေသြးအားနည္းျခင္းမ်ား အေၾကာင္း ေယဘူယ်ၿခံဳၿပီး ေရးထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္းေၾကာင္႔ေသြးအားနည္းျခင္း၊ ဗိုက္တာမင္ ဘီ၁၂ ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္းေၾကာင္႔ေသြးအားနည္းျခင္း၊ ေဖါလစ္ဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္းေၾကာင္႔ေသြးအားနည္းျခင္း စသည္႔ သီးသန္႔ အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုေတာ႔ ေနာင္အလွ်င္းသင္႔ သလုိ ေရးျပပါ႔မယ္။


ေသြးအေၾကာင္း တေစ႔တေစာင္း။

ေသြးအရည္နီရဲရဲမွာ ဘာေတြပါသလဲဆိုေတာ႔ -
၁။ ေသြးနီဥ (Red Blood Cells) - ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေအာက္စီဂ်င္ကို သယ္ေဆာင္ေပးသူ
၂။ ေသြးျဖဴဥ (White Blood Cells) - ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ခုခံအားစနစ္/တပ္မေတာ္
၃။ ေသြးဥမႊာ(Platelets) - ထိခုိက္ရွနာမ်ားတြင္ ေသြးခဲ/ေသြးတိတ္ေစသူမ်ား
၄။ အသားဓါတ္မ်ား (Proteins) - အလုပ္တာ၀န္မ်ား အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားၾကသည္

ေသြးနီဥမ်ားကို ရုိးတြင္းခ်င္ဆီထဲမွာ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ ေန႔စဥ္ ပ်က္စီးသြားေသာ သန္းေပါငး္မ်ားစြာေသာ ေသြးနီဥမ်ားကို အစားထိုးရန္ ရိုးတြင္းခ်င္ဆီမွ ေသြးနီဥအသစ္မ်ားသည္ ေသြးေၾကာမ်ားအတြင္းသို႔ စဥ္ဆက္မျပတ္ ၀င္ေရာက္ေနပါသည္။ ေသြးနီဥမ်ားတြင္ ေဟမိုဂလုိဘင္ (Haemoglobin) ဟုေခၚသည္ အနီေရာင္ ဓါတ္တမ်ိဳးပါရွိသည္။ ထုိ ေဟမိုဂလုိဘင္သည္ ခႏၶာကိုယ္ အတြက္မရွိမျဖစ္ေသာ ေအာက္စီဂ်င္ကို အဆုတ္မွတဆင္႔ တကိုယ္လံုးသို႔ ပုိ႔ေဆာင္ေပးသည္။

ေန႔စဥ္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ေဟမိုဂလိုဘင္ပါသည္႔ ေသြးနီဥအသစ္မ်ားကို တည္ေဆာက္ႏုိင္ရန္ သံဓါတ္၊ ဗိုက္တာမင္ဓါတ္ႏွင္႔ အျခားအာဟာရဓါတ္မ်ားကို စားသံုးလုိက္ေသာ အစားအေသာက္မ်ားမွ ရယူပါသည္။


ေသြးအားနည္းျခင္း ဆိုတာဘာလဲ။

ႏွစ္မ်ိဳးေၾကာင္႔ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
၁။ ပံုမွန္ထက္ ေသြးနီဥ အေရအတြက္နည္းေနျခင္း (ခႏၶာကိုယ္ထဲ ေသြးနီဥ စုစုေပါင္း နည္းမွေတာ႔ ေသြးနီဥထဲပါတဲ႔ ေဟမိုဂလိုဘင္ စုစုေပါင္းလည္း နည္းၿပီေပါ႔။)
၂။ ေသြးနီဥအေရအတြက္ ပံုမွန္ျဖစ္ေသာ္လည္း ေသြးနီဥထဲတြင္ပါ၀င္ေသာ ေဟမိုဂလိုဘင္(အနီေရာင္)ဓါတ္ ခ်ိဳ႕တဲ႔ေနျခင္း

အထက္ပါႏွစ္မ်ိဳးမွာ ဘာေၾကာင္႔ပဲ ေသြးအားနည္းနည္း (ေဟမိုဂလုိဘင္နည္းသြားတဲ႔အတြက္ေၾကာင္႔) ေအာက္စီဂ်င္သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရးကေတာ႔ က်သြားပါတယ္။


ေသြးအားနည္းျခင္း၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား။

အဓိကလကၡဏာေတြကေတာ႔ ေသြးအားနည္းေရာဂါမွာ ေအာက္စီဂ်င္ေလ်ာ႔နည္းစြာရျခင္းေၾကာင္႔ “ေလငတ္” တ႔ဲ လကၡဏာေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေမာတယ္၊ ပန္းတယ္၊ တရိပ္ရိပ္ျဖစ္တယ္၊ လွဳပ္လွဳပ္ရွားရွားလုပ္တာနဲ႔ေမာတယ္၊ အေမာမေစ႔ဘူး စတာေတြေပါ႔။

တခါတေလေတာ႔လည္း ေခါင္းကုိက္တယ္၊ ရင္တုန္တယ္၊ ပါးစပ္ကအရသာတစ္မ်ိဳးႀကီးျဖစ္ေနတာတို႔၊ နားထဲ တ၀ီ၀ီျဖစ္ေနတာတုိ႔ စတာေတြလည္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ေသေသခ်ာခ်ာၾကည္႔ရင္ေတာ႔ အသားအေရာင္၊ ႏွုတ္ခမ္း၊ လက္ဖ၀ါး ေျခဖ၀ါး ေဖ်ာ႔ေတာ႔ေတာ႔ ျဖစ္ေနမယ္ေပါ႔။ (မီးေနသည္ႏွဳတ္ခမ္းကို ျမင္ဘူးပါသလား။)

ေသြးအားနည္းျခင္းျဖစ္ရတဲ႔ အေျခခံေရာဂါေတြေၾကာင္႔လည္း အျခားေရာဂါလကၡဏာမ်ား ေတြ႔ရႏုိင္ပါတယ္။


ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ေစတဲ႔ အေၾကာင္းမ်ား

က။ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္း
ေသြးအားနည္းျခင္းျဖစ္ရတဲ႔ အေၾကာင္းေတြထဲမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးပါပဲ။ သာမန္အားျဖင္႔ေတာ႔ ေန႔စဥ္ အစားအေသာက္ကို ပံုမွန္စားမယ္ဆိုရင္ လိုအပ္တဲ႔ သံဓါတ္ကို အစားအေသာက္ထဲကရေနလို႔ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္းျဖစ္ေလ႔မရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ္႔ ေအာက္ပါအေျခအေနေတြမွာေတာ႔ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔သြားႏုိင္ပါတယ္။

၁။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မ်ားနဲ႔ ဖံြ႕ၿဖိဳးႀကီးထြားဆဲကေလးသူငယ္မ်ား
- ဒီလိုအခ်ိန္ေတြမွာ ပံုမွန္အစားအေသာက္ကရတဲ႔ သံဓါတ္ဟာ မလံုေလာက္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
၂။ ရာသီေသြးေပၚမ်ားျခင္း
- တစ္လတစ္ႀကိမ္ ရာသီေသြးေၾကာင္႔ဆံုးရွံဳးသြားတဲ႔ ေသြးနီဥမ်ားေနရာကို ေသြးနီဥအသစ္မ်ား လံုေလာက္စြာ အစားမထုိးႏုိင္ျခင္း
၃။ သံဓါတ္စုပ္ယူမွဳမေကာင္းျခငး္
- အစားအေသာက္ထဲတြင္ သံဓါတ္လံုေလာက္စြာပါေသာ္လည္း အစာအိမ္နဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္းမွ စုပ္ယူမွဳမေကာင္းသျဖင္႔ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ႏုိင္ပါတယ္။
၄။ အစာအိမ္/အူလမ္းေၾကာင္းေသြးစိမ္႔ျခင္း
- ခႏၶာကိုယ္အျခားေနရာမွာေသြးစိမ္႔ေနရင္ သိသာေပမယ္႔ အစာအိမ္နဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္းမွာေသြးစိမ္႔ေနရင္ တတိတိနဲ႔ မသိမသာ အခ်ိန္ၾကာလာတဲ႔အခါ ေသြးေတာ္ေတာ္ဆံုးရွံဳးသြားႏုိင္ပါတယ္။
၅။ အာဟာရဓါတ္မွ်တေသာ အစာမစားျခင္း
- အစားအေသာက္တြင္ သံဓါတ္လံုေလာက္စြာမပါျခင္း။
၆။ သန္ေကာင္၊ တုတ္ေကာင္မ်ားရွိျခင္း။

ခ။ တစ္ျခားေသာ အေၾကာင္းမ်ား

၁။ ဗိုက္တာမင္ဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္း
- ဘီ၁၂ B12၊ ေဖါလစ္ Folic acid စသည္
၂။ ေသြးနီဥ ျပႆနာမ်ား
- ေသြးနီဥ ပံုသဏၴန္ Abnormal RBC, Fragile RBC ပံုမွန္မဟုတ္လွ်င္ ေသြးနီဥမ်ားပ်က္စီးလြယ္သည္႔ အတြက္ေၾကာင္႔ ျဖစ္ရပါသည္။ ဥပမာ - ငွက္ဖ်ားပိုး၀င္ေနေသာ ေသြးနီဥ Malaria၊ သာလစမီးယား Thalassaemia ၊ တံစဥ္ေကြးေသြးနီဥ Sickle Cell Anaemia၊ စက္လံုးပုံေသြးနီဥ
၃။ ရုိးတြင္းခ်င္ဆီျပႆနာမ်ား
- ေသြးကင္ဆာ Leukaemia ေၾကာင္႔ျဖစ္ရျခင္း (ရွားပါးေသာ္လည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္)
၄။ အျခားနာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
- ေသြးေလးဖက္နာ Rheumatoid Arthritis ၊ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းျခင္း Kidney failure၊ စသည္ နာတာရွည္ေရာဂါမ်ားေၾကာင္႔လည္း ေသြးအားနည္းျခင္းျဖစ္ေစပါသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အမ်ားဆံုးေတြ႕ရတာကေတာ႔ အစားအေသာက္ေရွာင္ျခင္း၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ နဲ႔ သန္ေကာင္ တုတ္ေကာင္ ေတြေၾကာင္႔ပါပဲ။


တရားခံကုိရွာျခင္း နဲ႔ ကုသျခင္း

ေသြးအားနည္းေၾကာင္းကို စမ္းသပ္ရတာလြယ္ပါတယ္။ ေသြး အနည္းငယ္ယူလုိက္ၿပီး ေသြးနီဥအေရအတြက္ပံုမွန္ရွိမရွိစစ္ေဆးျခင္း နဲ႔ ေဟမိုဂလိုဘင္ဓါတ္ျပည္႔မျပည္႔ စစ္လုိက္ရင္ ေျပာလုိ႔ရပါၿပီ။ သို႔ေသာ္လည္း ဒီလိုေသြးစစ္ၾကည္႔ရုံေလာက္နဲ႔ေတာ႔ ဘာေၾကာင္႔ေသြးအားနည္းရလည္းဆိုတဲ႔ အဓိကလက္သည္ကို မသိႏိုင္ပါဘူး။

တခါတေလေတာ႔လည္း ေသြးအားနည္းရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းဟာ ကြင္းကြင္းၾကီးေပၚေနတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ ကိုယ္၀န္ေဆာင္၊ ဒါမွမဟုတ္ ရာသီေသြးေပၚမ်ားျခင္း စတာေတြေပါ႔။ ဒီလိုဆိုရင္ေတာ႔ ေသြးအားနည္းရျခင္း အေၾကာင္းအရင္းကို တျခားထူးထူးေထြေထြရွာမေနေတာ႔ပဲ သံဓါတ္ပါ၀င္ေသာ ေသြးအားျဖည္႔ေဆး ကေလးေတြ ေပးၾကည္႔ပါတယ္။ အကယ္လို႔ ေသြးအားနည္းရျခင္း အေၾကာင္းကုိ တိတိပပမသိဘူးဆိုရင္ေတာ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမွဳေတြလုပ္သင္႔ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာ ေသြးအားနည္းရျခင္းေတြရဲ႕ အေျခခံအေၾကာင္းဟာ မထင္မွတ္ပဲ ဆိုး၀ါးေနႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာ ေသြးကင္ဆာလိုဟာမ်ိဳးေပါ႔။

ေသြးအားနည္းျခင္းကို ကုသျခင္းေတြမွာလည္း လူနာေပၚမူတည္ျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားႏုိင္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ကေတာ႔ သံဓါတ္ပါေသာ ေသြးအားျဖည္႔ေဆး (ေသြးအားတုိးေဆး ဆိုတဲ႔ အေခၚအေ၀ၚကို မသံုးပါႏွင္႔) မ်ားျဖင္႔ကုျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခု သတိထားရမွာက ေသြးအားျဖည္႔ေဆး ေသာက္ရင္ စေသာက္ျပီး ရက္ေပါင္း ၃၀ ေလာက္ အၾကာမွာမွ စတင္သိသာလာမွာပါ။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ႔ ပံုမွန္ ေသြးနီဥ ျပဳလုပ္ခ်ိန္ဟာ အနည္းဆံုး ရက္ ၃၀ ၾကာလုိ႔ပါပဲ။ ေသြးအားအရမ္းနည္းေနတဲ႔သူ ဆိုရင္ေတာ႔ ေသြးသြင္းကုသျခင္းမ်ိဳးနဲ႔ စရပါတယ္။

သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ႔ျခင္းေၾကာင္႔မဟုတ္တဲ႔လူေတြဆိုရင္ေတာ႔ သက္ဆိုင္ရာ ဗုိက္တာမင္ေဆးမ်ားေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ရံဖန္ရံခါလည္း အျခားရွဳပ္ေထြးေသာ ကုထံုးမ်ားျဖင္႔လည္း လုိအပ္ရင္ ကုၾကပါတယ္။


Ref: http://www.patient.co.uk/showdoc/23068888/

Related Posts :