Thursday, December 4, 2008

Adult ADHD


စာဖတ္သူ ဘိုဘို အေမးရွိလာလို႔ ကိုယ္တိုင္ မေတြ႕ဖူး၊ မကုဖူး(ေသး)တဲ႔ ေရာဂါအေၾကာင္း ရွာေဖြဖတ္ရႈၿပီး ပို႔စ္တင္လိုက္ပါတယ္။ အမ်ားအတြက္ အက်ိဳး ရွိေစလိမ္႔မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ ပါတယ္။

လူႀကီးေတြမွာ ျဖစ္တဲ႔ အာရံုမစိုက္ႏိုင္တဲ႔ ေရာဂါ (Adult Attention-Deficit Hyperactivity Disorder) ဟာ ကေလးေတြမွာ ျဖစ္တဲ႔ ADHD ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ေတာ္ေတာ္တူပါတယ္။ ေဒါက္တာ ဇင္သူ ေရးၿပီးသားမို႔ သူ႔စာကိုပဲ ဒီမွာ ၫႊန္းလိုက္ပါတယ္။

အတိုခ်ဳပ္ နည္းနည္း ျပန္ေကာက္ရရင္ေတာ႔ အဓိက လကၡဏာေတြမွာ

(၁)အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း (Inattention)
(၂)ဂနာမျငိမ္ဘဲ အျမဲတမ္း လႈပ္ရြေနျခင္း (Hyperactivity)
(၃)လွ်ပ္တပ်က္ စိတ္ကူးေပၚရာ မစဥ္းစား၊ အႏၲရာယ္ကို မမႈပဲ လုပ္ကိုင္တတ္ျခင္း (Impulsivity)
တို႔ ပါ၀င္ပါတယ္။

ကေလးေတြမွာ ဒီေရာဂါကို ေရာဂါအေနနဲ႔ သတိျပဳ ရွာေဖြ၊ လက္ခံကုသႏႈန္း ျမင္႔မားေပမယ္႔ လူႀကီးေတြမွာေတာ႔ ဒီလို မျဖစ္ေသးပါဘူး။ ဒီေရာဂါရွိတဲ႔ ကေလးေတြဟာ အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေလ်ာ႔ပါးလာတယ္ ဆိုေသာ္ျငား၊ သူတို႔အားလံုး လူငယ္လူလတ္ပိုင္း ေရာက္တာနဲ႔ ဒီေရာဂါ လံုး၀ အရွင္းေပ်ာက္သြားတယ္ ဆိုတဲ႔ သာဓက မရွိပါဘူး။ ဆိုလိုတာက ေရာဂါလကၡဏာတခ်ိဳ႕ က်န္ေနႏိုင္ၿပီး လူနာရဲ႕ ေန႔စဥ္ လူမႈဘ၀၊ အလုပ္အကိုင္ စတာေတြမွာ အေႏွာက္အယွက္ေပး၊ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။

လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ႏွစ္ေလာက္က ထုတ္ေ၀ခဲ႔တဲ႔ ေပါင္းခ်ဳပ္သုေတသန (Meta-analysis) စာတမ္းတစ္ေစာင္အရ ADHD ေရာဂါရွင္ ကေလးေတြကို အသက္ (၂၅)ႏွစ္မွာ ျပန္စစ္ေဆးၾကည္႔တဲ႔အခါ ၁၅% ခန္႔ဟာ ေရာဂါလကၡဏာအားလံုး ရွိေနေသးၿပီး ၆၅% ကေတာ႔ ေရာဂါလကၡဏာတခ်ိဳ႕ ရွိေနပါေသးသတဲ႔။

ADHD ေရာဂါရွင္ လူႀကီးေတြမွာ ဂနာမၿငိမ္ဘဲ အျမဲတမ္း လႈပ္ရြေနျခင္း (Hyperactivity) ဟာ ကေလးဘ၀က ခႏၶာကိုယ္ လႈပ္ရြေနတာမ်ိဳးထက္ မိမိဖာသာ ခံစားရတဲ႔ စိတ္ထဲက ဂနာမၿငိမ္တာမ်ိဳး၊ စိတ္ကုိ ေလွ်ာ႔ဖို႔ရာ ခက္ခဲတာမ်ိဳး၊ ၿငိမ္ၿငိမ္ေလး ေနရရင္ စိတ္ညစ္လာတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါသတဲ႔။

အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း (Inattention) ဆိုရင္လည္း အေသးစိတ္ေလးေတြကို အာရံုစိုက္မရတာမ်ိဳး၊ စာတစ္ေၾကာင္းတစ္ပုဒ္ကို အခါခါ ျပန္ဖတ္ေနရတာမ်ိဳး၊ လုပ္စရာ ကိစၥ ဆံုစရာ ခ်ိန္းဆိုခ်က္ေတြကို ေမ႔တတ္တာမ်ိဳး၊ ပစၥည္းေတြ ခဏခဏ ေပ်ာက္၊ စကားေျပာလက္စ အစေပ်ာက္သြားတတ္တာမ်ိဳး တို႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အေတြးေတြကလည္း ဟိုေရာက္ဒီေရာက္ အျမဲပဲ ေယာက္ယက္ခတ္လို႔။ ဘာကိစၥပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ၿပီးေအာင္ မလုပ္ႏိုင္၊ ျပႆနာဆိုလည္း မေျဖရွင္းႏိုင္၊ အခ်ိန္နဲ႔လည္း မၿပီးဆိုေတာ႔ အလုပ္မွာ ဘယ္အဆင္ေျပပါ႔မလဲ။ စိတ္ကလည္း က်သြားလိုက္၊ တက္ႂကြႏိုးၾကားလိုက္နဲ႔ တစ္ခါတေလဆို ေဒါသေပါက္ကြဲတာမ်ိဳးေတာင္ ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။ ဒီလို ျဖစ္ေတာ႔ လူေတြ (မိသားစု၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္း၊ ခ်စ္သူ) နဲ႔ ဆက္ဆံေရးပါ ထိခိုက္လာတာေပါ႔။

လွ်ပ္တပ်က္ စိတ္ကူးေပၚရာ မစဥ္းစား၊ အႏၲရာယ္ကို မမႈပဲ လုပ္ကိုင္တတ္တဲ႔ (Impulsivity) အက်င္႔ေၾကာင္႔ လူအမ်ားနဲ႔တြဲၿပီး လုပ္ရတဲ႔ အလုပ္ေတြမွာ ျပႆနာ ေပၚႏိုင္ပါတယ္။ က်ားမ ဆက္ဆံေရး Relationship ကိုလည္း မစဥ္းမစား စိတ္ထဲေပၚရာ ခုေတြ႕ခုတြဲ ခုျပတ္ လုပ္တတ္ပါတယ္။ ဘယ္အရာကိုမွ အေလးအနက္ မစဥ္းစားပဲ ေပါ႔ေပါ႔ဆဆ ကေမ်ာေသာပါး ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ိဳး ခ်တတ္ပါတယ္။

ဒါမ်ိဳး တို႔လည္း ျဖစ္တာပဲ၊ ဒါကို ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ရမွာလား-လို႔ ေမးစရာ ရွိပါတယ္။ အထက္ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာေတြကို ကၽြန္မတို႔၊ စာဖတ္သူတို႔လည္း ရံဖန္ရံခါ ၾကံဳတတ္ ျဖစ္တတ္တာပါပဲ။ ေရာဂါရွင္ေတြမွာေတာ႔ ဒီလကၡဏာေတြဟာ ေန႔စဥ္ေတြ႕ၾကံဳေနရတာ ျဖစ္ၿပီး၊ သူတို႔ကိုယ္တိုင္လည္း စိတ္ညစ္ရ၊ သူတို႔ ပတ္၀န္းက်င္ကလူေတြလည္း စိတ္ညစ္ရနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ လူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ အလုပ္အကိုင္ေတြကိုပါ ထိခိုက္ေလာက္တဲ႔အထိ ျဖစ္တာပါ။ အတိုင္းအတာအားျဖင္႔ အမ်ားႀကီး ပိုဆိုးတာေပါ႔။

Adult ADHD ဟာ မသိလို႔ မကုမိတာ မ်ားပါတယ္။ ဒီေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြဟာ ျပင္ပလူနာဌာနမွာ လာျပတံုး ေပၚခ်င္မွလည္း ေပၚပါမယ္။ ဆရာ၀န္က ဒီေရာဂါနဲ႔ ထိေတြ႕မႈ နည္းရင္လည္း သံသယထားမႈ (high index of suspicion) မရွိေတာ႔ လြတ္သြားတတ္ပါတယ္။ ေရာဂါရဲ႕ သေဘာကိုက လကၡဏာေတြဟာ ကေလးအသက္ (၇)ႏွစ္ မတိုင္မီကတည္းက ေပၚတာမို႔ ငယ္ငယ္ကတည္းက တစ္သက္လံုး ဒီလိုပဲ ဆိုၿပီး သူ႕သဘာ၀ပဲေလ-လို႔ သတ္မွတ္လိုက္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို မသိလိုက္၊ မကုမိလိုက္တဲ႔အခါ သို႔မဟုတ္ တျခားေရာဂါ (ဥပမာ စိတ္ႂကြစိတ္က်ေရာဂါ၊ စိတ္ပူပန္ ဂနာမၿငိမ္တဲ႔ ေရာဂါ၊ လူရည္လူေသြး မူကြဲ ပံုမမွန္တဲ႔ ေရာဂါ စသည္) အျဖစ္ ကုမိတဲ႔အခါ လူနာမွာ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာျခင္း မရွိတဲ႔အျပင္ ပိုလို႔ေတာင္ စိတ္ပင္ပန္းရပါေသးတယ္။ ေဆးကုေပမယ္႔ မေပ်ာက္ဘူး ဆိုၿပီး စိတ္ပိုညစ္တာေပါ႔။ အဲဒီလိုနဲ႔ပဲ တခ်ိဳ႕ေသာ ေရာဂါသည္ေတြဟာ အရက္၊ မူးယစ္ေဆး စသည္တို႔ကို သံုးစြဲလာတယ္။ ေဆးမွန္မွန္ကန္ကန္နဲ႔ မကုရေတာ႔ သူတို႔ရဲ႕ အျပဳအမူေတြကလည္း ပိုဆိုးလာၿပီး လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ ပဋိပကၡေတြ ပိုျဖစ္လာတတ္ၾကပါတယ္။

ေလာေလာလတ္လတ္ ထြက္လာတဲ႔ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးရဲ႕ ဆယ္ႏိုင္ငံ ပါ၀င္ခဲ႔တဲ႔ သုေတသန ေတြ႕ရွိခ်က္အရ သုေတသန ျပဳခဲ႔တဲ႔ လူဦးေရေပါင္းရဲ႕ ၃.၅% ဟာ Adult ADHD ေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိတယ္လို႔ ေတြ႕ရပါတယ္။ သူတို႔ေတြဟာ ေရာဂါမရွိသူေတြနဲ႔စာရင္ တစ္ႏွစ္ ပ်မ္းမွ်ျခင္း အလုပ္မွ ပ်က္ကြက္ရက္ (၂၂)ရက္ ပိုတယ္လို႔လည္း ေတြ႕ရပါသတဲ႔။ ကုန္ထုတ္စြမ္းအား ေလ်ာ႔က်ေစတဲ႔ အဓိကအေၾကာင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ အလုပ္ရွင္ေတြ၊ အစိုးရေတြ သတိထားသင္႔ေၾကာင္း၊ ဒီေရာဂါကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေဆးကုသသင္႔ေၾကာင္း သုေတသနစာတမ္းရွင္မ်ားက တုိက္တြန္းထားပါတယ္။

ေဆးပညာပိုင္းအရ ေျပာရရင္ေတာ႔ ခုေနာက္ပိုင္း အေထြေထြ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္မ်ား (General Adult Psychiatrists) ကို Adult ADHD အေၾကာင္း ပိုသတိေပး ေဆြးေႏြးလာၾကပါတယ္။ ငယ္ငယ္တံုးက ကေလးစိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ ႀကီးၾကပ္မႈနဲ႔ လံႈ႕ေဆာ္ေဆး (stimulants) ေတြ ေသာက္ခဲ႔ရတဲ႔ ကေလးေတြ လူငယ္လူလတ္ပိုင္း ေရာက္လာတဲ႔အခါ ေဆး ဆက္ေသာက္ရဖို႔ အလားအလာ မ်ားပါတယ္။ အဲသလို ငယ္ငယ္က ေရာဂါ ရွာမရခဲ႔တဲ႔ ေရာဂါရွင္ေတြဟာ အသက္ႀကီးမွ အထက္ပါ ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ စိတ္ေရာဂါအထူးကုေတြဆီ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေရာက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ေရာဂါရွာေတြ႕ (diagnosis ရ) သြားရင္ ေဆးကုႏိုင္ၿပီေပါ႔။

ေဆးေတြက ဦးေႏွာက္ထဲက မညီမွ်တဲ႔ ဓာတုပစၥည္းေတြကို ၫိႇႏိႈင္းေပးပါတယ္။ စြဲတတ္တဲ႔ သဘာ၀ရွိလို႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ တိုင္ပင္ၿပီးမွ စီစဥ္တာ ေကာင္းပါတယ္။ ေဆးအျပင္ brief structured psychotherapy (ဥပမာ- Cognitive Behaviour Therapy) ဟာလည္း ထိေရာက္တယ္လို႔ တခ်ိဳ႕ သုေတသနျပဳခ်က္ေတြက ဆိုပါတယ္။ အျပဳအမူပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမႈဆက္ဆံေရးပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲသင္႔တာေတြကို အမူအက်င္႔နဲ႔ဆိုင္တဲ႔ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြ လုပ္ခိုင္းၿပီး ကုသတာပါ။ ေနာက္ထပ္ ေလ႔လာမႈ၊ သုေတသနေတြ လုပ္ဖို႔ေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ လိုအပ္ပါေသးတယ္။

ျမန္မာလူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။


Reference
  1. Asherson, P., Craddock, B., Taylor, E. (2007) 'Adult attention-deficit hyperactivity disorder: recognition and treatment in General Adult Psychiatry' , British Journal of Psychiatry, 190; 4-5.
  2. De Graaf, R. et al (2008) 'Prevalence and effects of Adult attention-deicit/ hyperactivity disorder (ADHD) on the performance of workers: results fromthe WHO World Mental Health Surver Initiatives, Occupational and Environmental Medicine;65:835-842.


Related Posts :



8 comments:

Anonymous said...

က်ေနာ္က ဘာမဆုိ အခ်ိန္နဲ႔ လုပ္လုိ႔ မရဘူး။ အခ်ိန္ကုိက္ ဘာမွ မျပီးဘဲ လက္စမသတ္တာတုိ႔၊ အခ်ိန္ေနာက္က်တာတုိ႔ အျမဲ ျဖစ္တယ္။ ဘာမွ အာ႐ံုမမ်ားပဲနဲ႔ကုိ အခ်ိန္မမွန္ ျဖစ္ေနတတ္တယ္။ အာရံုေထြျပားေစတဲ့ တီဗီြၾကည့္တာ၊ ႐ုပ္ရွင္ၾကည့္တာ၊ သီခ်င္းနားေထာင္တာကအစ မလုပ္ပဲ ေရွာင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိန္မွန္၊ အခ်ိန္ကုိက္ ျပီးေအာင္ လုပ္လုိ႔ မရဘူး။ အဲဒါေရာ ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ႏုိင္မလားခင္ဗ်ာ။
ျဖစ္ရင္ ဘယ္လုိ ကုရမလဲ။

Nu Thwe said...

အခ်ိန္မမွန္တာ သက္သက္ကို ေရာဂါလို႔ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါ။ ကိုယ္႔ဖာသာကိုယ္ ငါ ဘာေၾကာင္႔ အခ်ိန္နဲ႔ မၿပီးသလဲ၊ သူမ်ားေတြနဲ႔ ဘာကြာေနသလဲဆိုတာ ေသေသခ်ာခ်ာ မကြယ္မ၀ွက္ စဥ္းစားၾကည္႔ပါဦး။ သိရင္ အဲဒါ ဟုတ္၊မဟုတ္ စမ္းသပ္ၾကည္႔ေပါ႔။ ဟုတ္ရင္ အဲဒီအက်င္႔ကို ဘယ္လို ေျပာင္းရ၊ ေဖ်ာက္ရမလဲ အေျဖရွာပါ။ ျပင္ပါ။
လူအားလံုးမွာ အမူအက်င္႔၊ စိတ္တံု႔ျပန္မႈေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ပံုမွန္ပါ။ ေရာဂါ မဟုတ္ပါဘူး။ ေဆးလည္း မလိုပါဘူး။ လြဲေနတာေလးကို ကိုယ္႔ဖာသာကိုယ္ သတိထား ရွာေဖြ ျပဳျပင္ယူၾကရပါတယ္။ ျပင္မရရင္လည္း ဒါဟာ ကိုယ္႔ရဲ႕ လူရည္လူေသြး (personality) တစ္စိတ္တစ္ေဒသပဲလို႔ လက္ခံရမွာေပါ႔။ အရာအားလံုးကို ေရာဂါအမည္တပ္ (medicalise လုပ္) ဖို႔ မလိုပါဘူး။

Anonymous said...

မရွင္းတာ ေမးခ်င္လုိ႔ပါ။ Adult ADHD ဆုိေတာ့ အရြယ္ေရာက္မွ ျဖစ္တတ္တာထင္တာ။ Adult ADHD ေဝဒနာရွင္ အားလံုးက ငယ္ငယ္ကတည္းက ေရာဂါ ပါလာတဲ့လူေတြ ျဖစ္ပါသလား။ ၾကီးမွ ဒီေရာဂါပံုစံျပတဲ့လူေတြ ကုန္လံုးကုိ ကေလးတည္းက ေရာဂါပါလာတဲ့လူလုိ႔ သတ္မွတ္ရမလား။

Nu Thwe said...

Adult ADHD ဟာ ငယ္ငယ္ကတည္းက (အသက္ ခုနစ္ႏွစ္ မတိုင္မီကတည္းက) ေရာဂါလကၡဏာ ရွိခဲ႔သူေတြမွာ ေတြ႕ရတာပါ။

ကေလးဘ၀မွာ ADHD ေရာဂါအေနနဲ႔ ကုခဲ႔ရၿပီး မေပ်ာက္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကေလးဘ၀က မသိလ္ိုက္၊ မကုလိုက္ရပဲ လူႀကီးဘ၀က်မွ ဒီေရာဂါမွန္း ထင္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သက္ဆိုင္ရာ စိတ္ေရာဂါ အထူးကုနဲ႔ ျပသစစ္ေဆးၿပီးမွ Adult ADHD အျဖစ္ သတ္မွတ္တာပါ။

လူႀကီးဘ၀က်မွ လံုး၀ အသစ္ေပၚလာတဲ႔ ေရာဂါ မဟုတ္ပါဘူး။ လူႀကီးဘ၀မွာ ျဖစ္တဲ႔ acquired brain conditions/ injuries ေတြနဲ႔လည္း ဘာမွ မဆိုင္ပါဘူး။

Anonymous said...

စိတ္ဝင္စားစရာ ေရာဂါပါပဲ။
ျမန္မာျပည္မွာ သုေတသန လုပ္ထားတာမရွိလုိ႔ ရွိယင္ ကေလးထဲမွာေရာ လူၾကီးထဲမွာေရာ ဒီေရာဂါရွိတာ အမ်ားၾကီး ထြက္လာမယ္ ထင္တယ္။
ဒါမ်ိဳးက မျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳကာကြယ္လုိ႕မရဖူးလား။ ဒီေရာဂါရွိတဲ့ကေလးေတြ ရာႏႈန္း---က အရြယ္ေရာက္ယင္ လကၡဏာ ဆက္ေတြ႔တယ္ဆုိယင္
ကေလးဘဝထဲကကုတာ မေအာင္ျမင္လုိ႔ေပါ့။
ဒါဆုိ ႏုိင္ငံျခားမွာ ေစ်းၾကီးတဲ့ေဆးေတြနဲ႔ ဆရာဝန္ေတြနဲ႔ ႏွစ္ရွည္ ကုတာေတာင္မရဘူးလား။ ဆုိလုိတာက AIDSလုိ ခ်က္ခ်င္းမေသေပမယ့္ေဆးမရွိတဲ့ ေရာဂါလား။

Anonymous said...

ဒီေရာဂါလကၡဏာေတြ က်ေတာ္လဲ ၾကံဳရပါတယ္။ က်ေတာ္ အခု က်ေတာ့္ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္မွာ အေတာ္ေလး ေအာင္ျမင္ နာမည္ရျပီး ခရီးေရာက္ေနပါျပီ (ၾကြားတာ မဟုတ္ပါ။ ဒီေရာဂါဟာ ကုလုိ႔ ရတယ္ဆုိတာ ေျပာခ်င္လုိ႔ပါ)။
က်ေတာ့္ဆရာဝန္ေတြက ျမန္မာဗုဒၶဘာသာေတြပီပီ meditation ကုိပဲ အဓိက တုိက္တြန္းတယ္။ တကယ္လဲ အေကာင္းဆံုးေဆးက meditation ပါပဲ။ ေဆးစြမ္းေကာင္းျပခဲ့တဲ့ ဆရာဝန္ေတြကုိ တကယ္ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ အေနာက္တုိင္းမွာ ကုလုိ႔ မေပ်ာက္ၾကဘူးဆုိတာ ဒီနည္းနဲ႔ စမ္းမၾကည့္ၾကလုိ႔ ျဖစ္လိမ့္မယ္ထင္တယ္။ သမာဓိရေအာင္ တရားထုိင္တဲ့အလုပ္က ဒီေရာဂါအတြက္ အေကာင္းဆံုး ေဆးပဲ။
က်န္တဲ့ လုပ္သင့္တာေတြက...
၁။ အာရံုမမ်ားနဲ႔။ က်ေတာ္ဆုိ ဂစ္တာတုိ႔ တီဗီြဇာတ္လမ္းတုိ႔ ေရွာင္ထားလုိက္တယ္။ တသက္လံုး မဟုတ္ေတာင္ သံုးေလးလျဖစ္ျဖစ္ေပါ့။ လက္ဖက္ရည္ဆုိင္ ၾကာၾကာ မထုိင္ပါနဲ႔။ စိတ္ေလမယ့္အလုပ္ေတြ ခဏ ေဘးဖယ္ထားပါ။
၂။ အခ်ိန္နဲ႔ အလုပ္လုပ္။ အျပင္ထြက္စရာရွိရင္ မသြားခင္ တစ္နာရီအလုိမွာ က်န္တဲ့အလုပ္ေတြ လက္စသတ္ပါ။ အခ်ိန္မွန္သြားပါ။
၃။ meditation ကုိ ေန႔စဥ္ အခ်ိန္သတ္မွတ္လုပ္ပါ။ ည ၁၁ နာ၇ီ ကစျပီး ၁ နာရီ တရားထုိင္မယ္ဆုိ ေန႔တုိင္း အခ်ိန္မွန္ တိတိက်က် လုပ္ပါ။ ေနာက္မက်ေစနဲ႔။ အခ်ိန္မခုိနဲ႔။
၄။ ဒီေရာဂါကုိ ခ်ိဳးႏွိမ္ဖုိ႔ ၾကိဳးစားေနတုန္းမွာ အဓိက အလုပ္ ႏွစ္ခု သံုးခုအျပင္ ဗာဟီရေတြ မမ်ားေစနဲ႔။ ေက်ာင္းသားဆုိ စာပဲက်က္၊ ဝန္ထမ္းဆုိ အလုပ္မွန္မွန္သြားဖုိ႔နဲ႔ သင္တန္းတက္ဖုိ႔၊ စာေမးပြဲဆက္ေျဖဖုိ႔လုိ အဓိက အေရးၾကီးတာေတြပဲ ေခါင္းထဲထည့္။ ေရွာ့ပင္းစန္တာေတြ ဘာရယ္မဟုတ္ ေလွ်ာက္ၾကည့္တာတုိ႔၊ စိတ္ၾကိဳက္ဟင္း အခ်ိန္ေပးျပီး ခ်က္ျပဳတ္စားတာတုိ႔ တတ္ႏုိင္ရင္ မလုပ္နဲ႔။ ကုိယ္ ဘာလုပ္လုပ္ သူမ်ားထက္ အခ်ိန္ပုိၾကာတာ သတိထားမိလိမ့္မယ္။ အာရံုမမ်ားေအာင္ စားတာေနတာ လြယ္လြယ္ရွင္းရွင္း ေရာင့္ရဲပါ။ ဒီေရာဂါကုိ ေက်ာ္ႏုိင္ျပီဆုိမွ ၾကိဳက္တာ ျပန္လုပ္။
၅။ လူနာမွတ္တမ္း ေရးသလုိ တေန႔ လုပ္စရာရွိတာေတြ စာရြက္ေပၚ ခ်ေရးထား။ ညမအိပ္ခင္ ဘယ္ဟာ ျပီးတယ္၊ ဘယ္ဟာ မျပီးဘူး။ ဘယ္ဟာ စေတာင္ မစလုိက္ရဘူး၊ ဘယ္ဟာ အခ်ိန္ေနာက္က်သြားတယ္ ဆုိတာ ထပ္ေရး။ ဒီမွတ္တမ္းကုိ ပံုမွန္လုပ္ေနရင္ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ အလုိလုိေနရင္း ျပဳျပင္မိလာလိမ့္မယ္။
၆။ ေက်ာင္းသားဆုိ စာၾကည့္စားပြဲမွာ အခ်ိန္မွန္ထုိင္ပါ။ ညေန ၆ နာရီကေန ည ၉ နာရီထိ စာၾကည့္မယ္ဆုိ တိတိက်က် ထုိင္ပါ။ ဘာအေၾကာင္းနဲ႔မွ ၉ နာရီ မထုိးမခ်င္း မထနဲ႔။ ပထမပုိင္းမွာ ထုိင္သာထုိင္ေနရတယ္ စိတ္ေတြ ဟုိေတြးဒီေတြးနဲ႔ အက်ိဳးမရွိဘူး ျဖစ္ေနႏုိင္တယ္။ တရားထုိင္တာနဲ႔ေပါင္းျပီး ၾကိဳးစားအက်င့္လုပ္ရင္ စာက်က္ႏုိင္လာမယ္။
၇။ စိတ္ညစ္စရာေတြ စိတ္ရႈပ္စရာေတြ ဘာမွမေတြးဘဲ ေခါင္းရွင္းရွင္းထားျပီး အျပဳသေဘာေဆာင္တာေတြပဲ ေတြးျပီး ေပ်ာ္ေပ်ာ္ေနပါ။

ဒီနည္းေတြ သံုးျပီး ေျဖရွင္းလုိ႔ ရပါတယ္။ ကုိယ္ခ်င္းစာလုိ႔ ဝင္ေရးလုိက္တာပါ။ က်ေတာ္ မွားေနတာရွိလည္း ဆရာမႏုသြဲ႕ ျပင္ေပးေစလုိပါတယ္။ က်ေတာ့္ေကာ္မန္႔က ပုိ႔စ္ကုိ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ရင္ ျဖဳတ္လုိက္လုိ႔ ရပါတယ္။

Nu Thwe said...

ရဲ ေျပာသလိုပဲ ျမန္မာျပည္မွာ စနစ္တက် စာရင္းျပဳစုႏိုင္ရင္ ထြက္လာမယ္႔ ေ၀ဒနာရွင္ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိႏိုင္တာ ဒီေရာဂါ တစ္ခုတည္း ဟုတ္မယ္ မထင္ပါဘူး။ တျခား စိတ္ေရာဂါ အပါအ၀င္ တျခားေရာဂါေတြပါ ပါပါလိမ္႔မယ္။
ႀကိဳတင္ကာကြယ္တဲ႔နည္း မရွိ(ေသး)ပါဘူး။ ေျပာရရင္ ဒါေရာဂါကို အလံုးစံု နားမလည္ေသးတာလည္း ပါတာေပါ႔။ ေရာဂါပိုးေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ infection လုိ antibiotics ေဆးေသာက္လိုက္ႏိုင္တာမ်ိဳး၊ အလံုးအဖုေတြလို ခြဲစိတ္ ထုတ္ပစ္လိုက္ႏိုင္တာမ်ိဳးေလာက္ေတာ႔ မရိုးစင္းတာ အမွန္ပါပဲ။ ဦးေႏွာက္ထဲကို ပံုရိပ္ရွာစက္ေတြနဲ႔ ၾကည္႔လို႔ အေျပာင္းအလဲေတြ ေတြ႕ရတယ္ ဆိုေပမယ္႔ ဒါက ေရာဂါမွာ ဘယ္ေလာက္ အဓိကက်တယ္ ဆိုတာ ဘယ္သူမွ အတိအက် မသိၾကေသးပါဘူး။ ေဆးပညာ သုေတသနေတြ ထြန္းကားတိုးတက္တဲ႔ ကာလႀကီးမွာ စမ္းသပ္ေလ႔လာခ်က္ေတြ ဆက္ျဖစ္ေနဦးမွာပါ။ ရလဒ္ေတြ ေျပာင္းလဲဦးမွာပါ။
ေျပာရရင္ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳတို႔လည္း ခ်က္ခ်င္း မေသေပမယ္႔ အရွင္းမေပ်ာက္တဲ႔၊ တျဖည္းျဖည္း ဆိုးလာတဲ႔ (ေဆးေသာက္ အစားေရွာင္ က်န္းမာေအာင္ ဂရုစိုက္ရင္ေတာ႔ ဆိုးႏႈန္းေႏွးတာေပါ႔) ေရာဂါေတြပါပဲ။ ADHD က ေဆးမရွိတဲ႔ ေရာဂါ မဟုတ္ပါဘူး။ ခုေလာေလာဆယ္ ရႏိုင္တဲ႔ေဆးက ေသာက္တဲ႔လူတိုင္းမွာ အရွင္းေပ်ာက္ေစႏိုင္တဲ႔ သတၱိ မရွိေသးတာပါ။ ဒါဟာ ေရာဂါကို သိပၸံပညာက အလံုးစံု နားမလည္ေသးတဲ႔ အခ်က္ကိုပဲ ျပန္ၫႊန္းဆိုပါတယ္။ တျခားေရာဂါေတြမွာလိုပဲ သုေတသနေတြ ပိုမ်ားလာတာနဲ႔အမွ် ေရာဂါအေၾကာင္း ပိုနားလည္လာမယ္၊ ေဆးေတြ ေဆးမဟုတ္တဲ႔ ကုထံုးေတြ ပိုေကာင္းလာမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ႏိုင္ပါတယ္။
AIDS နဲ႔ေတာ႔ မႏိႈင္းသင္႔ပါဘူး။ ကူးစက္ေရာဂါမ်ိဳး မဟုတ္လို႔ပါ။ မိသားစု၀င္ေတြထဲမွာ ေတြ႕ရတဲ႔ သာဓက genetic loading ေတာ႔ ရွိပါတယ္။ ဆရာဇင္သူ႕ပို႕စ္ကို ျပန္ဖတ္ၾကည္႔ပါ။

Nu Thwe said...

၀င္ေရာက္ ေဆြးေႏြး အေတြ႕အႀကံဳ ေ၀မွ်တာကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ C.Tun ရွင္႔။ ေကာင္းတဲ႔ ကိုယ္ေတြ႕ဆိုေတာ႔ အျခားသူေတြပါ အမ်ားႀကီး အက်ိဳးရွိတာေပါ႔။
C. Tun ေျပာျပထားတာေတြဟာ Cognitive Behaviour Therapy (CBT) သေဘာေတြပါပဲ။ အင္မတန္ ေကာင္းၿပီး လက္ေတြ႕က်ပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးလည္း မရွိပါဘူး။ ကာယကံရွင္ရဲ႕ ဇြဲေတာ႔ လိုတယ္ရွင္႔။ လုပ္ႏိုင္တဲ႔လူမွာ အက်ိဳးရွိတာေတာ႔ လက္ေတြ႕ပဲေပါ႔ေနာ္။
CBT ဟာ စိတ္ေရာဂါ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ အသံုး၀င္ အက်ိဳးရွိတဲ႔ ေဆးမဟုတ္ေသာ ကုထံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ျပႆနာ ျဖစ္ေနတဲ႔ အေတြးအေခၚ သို႔မဟုတ္ အမူအက်င္႔ကို တျခား alternative နဲ႔ စမ္းသပ္စိန္ေခၚ ၾကည္႔တာလို႔ပဲ အတို၊ အလြယ္ေျပာရမယ္ ထင္ရဲ႕။ အင္မတန္ ေအာင္ျမင္တဲ႔ ကုထံုး ျဖစ္ပါတယ္။ စနစ္တက် မွန္မွန္ လုပ္ဖို႔ေတာ႔ လိုလိမ္႔မယ္။ အရွင္းေပ်ာက္ေစတယ္လို႔ ကၽြန္မ မသိပါဘူး။ သက္သာေစဖို႔ေတာ႔ အလားအလာ အမ်ားႀကီး ေကာင္းပါတယ္။
Meditation ကိုလည္း ခုေနာက္ပိုင္း အေနာက္တိုင္းက အရမ္း စိတ္၀င္စား၊ ေလ႔လာ၊ ယူသံုးလာၾကပါတယ္။ ဘာသာေရးအေတြးအေခၚေတြ မပါပဲ ထြက္ေလ၀င္ေလ ရႈတဲ႔ အဆင္႔မွာတင္ကို ေတာ္ေတာ္ အက်ိဳးမ်ားလို႔ Mindfulness Meditation ဆိုၿပီး CBTရဲ႕ modified form တစ္ခုအေနနဲ႔ နာမည္ေက်ာ္လာပါတယ္။ ကိုယ္ေတြက မိရိုးဖလာ မ်ိဳးရိုးအေမြအႏွစ္အျဖစ္ ရထားတဲ႔ နည္းပဲ။ ပိုလို႔ေတာင္ သံုးသင္႔ေသးတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္ရွင္႔။ ဗုဒၶဘာသာ မဟုတ္လည္း တရားထိုင္နည္း သင္ေပးတဲ႔ ေနရာေတြ ရွိပါတယ္။ စံုစမ္းၾကည္႔ၾကပါ။