Anemia and Blood pressure ေသြးအားနည္းတာနဲ႔ ေသြးဖိအားနည္းတာ

31 Dec 10, 18:59
ကၽြန္ေတာ္ ေသြးထြက္လြန္ရာကေန ေသြးေပါင္က် ေသြးနီဥနည္းတာ လေတာ္ေတာ္ၾကာတယ္။ ခု ျပန္ေကာင္းလာပါျပီ။ ဒါေပမယ့္ လူက ၾကာၾကာ အာရံုမစုိက္ႏုိင္ေတာ့ဘူး။ ခါတုိင္း စာအုပ္ထူၾကီးေတြ တစ္ေနကုန္ ထုိင္ဖတ္ႏုိင္တယ္။ အခု သူမ်ားစကားေျပာရင္ေတာင္ ၾကာလာရင္ အာရံုစုိက္ရ ခက္ေရာ။ ေခါင္းထဲမွာ အေတြးေတြက တစ္ခုမဟုတ္တစ္ခု ရွိရွိျပီး လူက အေတြးနယ္ထဲ ေရာက္ေနတယ္။ ေသြးအားနည္းလုိ႔ ဦးေႏွာက္ထဲ ေအာက္ဆီဂ်င္ အေရာက္နည္းလုိ႔ ျဖစ္တာလားလုိ႔။ ဒါေပမယ့္ ေသြးအားနည္းတာလဲ ေပ်ာက္သြားျပီ။ ေသြးေပါင္လဲ ပံုမွန္ပါ။ ဘာလုပ္ရမလဲဆရာ။

ေမးတဲ့သူေျပာတာ အမွန္ဘဲ။ ေသြးယိုရင္ ေသြးအားနည္းမယ္။ တိုင္းၾကည့္ရင္ Blood pressure က်ေနမယ္။ လူက ေနမေကာင္း ျဖစ္မယ္။ ေသြးလဲ မယိုေတာ့၊ ေဆးလိုတာလဲ ကုလိုက္ရင္ ေသြးဖိအား ျပန္ေကာင္းမယ္။ ဒါေပမဲ့ လူက မေကာင္းေသးတာ ျဖစ္တတ္တယ္။ အဲဒါ ေသြးအား ဆက္နည္းေနေသးတာပါ။

ဒါကို နားလည္ဘို႔ Anemia “ေသြးအားနည္းတာ” နဲ႔ Blood pressure (BP) “ေသြးဖိအား” ဆက္စပ္တာေလး နဲနဲ သိဘို႔ လိုတယ္။ ေသြးဖိအားကို တခ်ိဳ႕က “ေသြးေပါင္ခ်ိန္” လို႔ ခပ္လြယ္လြယ္ေခၚတာ ႏုတ္က်ိဳးေနၾကတယ္။ “ေသြးဖိအား” ဆိုမွ မွန္တယ္။ အေရအတြက္၊ ပမာဏ၊ အတိုင္းအတာေတြကို ေျပာရင္ ကိန္းဂဏန္းေတြရဲ႕ ေနာက္မွာ (ယူနစ္) တခုခု ထည့္ ေျပာရတယ္။

“အရပ္ ၅ ေပခြဲ ရွိတဲ့ ေမြးလူနာ ေရာက္လာတယ္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္ ၉၈႕၆ ဒီဂရီ ဖါရင္ဟိုက္ နဲ႔ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း တမိနစ္မွာ ၈ဝ ရွိတယ္။ ေသြးဖိအား တိုင္းေတာ့ 100/70 mmHg ရွိတယ္။ ၾကာေနလို႔ 5% Dextrose 500 cc ထဲမွာ သားအိမ္ညွစ္အား ေကာင္းတဲ့ေဆး Oxytocin 2 ml တလံုးထည့္ျပီး သြင္းေပးတယ္။ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္၊ ဒီဇဘၤာ ၂၇ ရက္ ည ၁၁ နာရီ ၃ဝ မိနစ္မွာ သူေမြးလိုက္တဲ့ ကေလးက ၅ ေပါင္ ၈ ေအာင္စ ေလးတယ္။ ကေလးေခါင္းက ၃၂ စင္တီမီတာရွိတယ္။ အလွဴေငြ ၅ဝဝ ရူပီး ထည့္သြားလို႔ ေက်းဇူးတင္တယ္။”

ဒီမွတ္တမ္းထဲမွာ ယူနစ္ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေတြ႔ရပါမယ္။ ေသြးဖိအား ကို mmHg ဆိုတာနဲ႔ မွတ္သားပါတယ္။ mm ဆိုတာ မီလီမီတာ၊ Hg ဆိုတာ (မာက်ဴရီ)။ ေသြးဖိအားတိုင္းကရိယာမွာ မာက်ဴရီ ေခၚတဲ့ ျပဒါးပါျပီး၊ ဖန္ျပြန္ေလးမွာ ေရးမွတ္ ထားတာေတြက မီလီမီတာေတြမို႔ (မီလီမီတာ-မာက်ဴရီ) ဆိုျပီးေရးရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေပါင္ နဲ႔ မဟုတ္ပါ။

ေသြးဖိအား အနည္း-အမ်ားကို BP နဲ႔ တိုင္းရေပမဲ့ ေသြးအား အနည္း-အမ်ားကိုေတာ့ လူကို ၾကည့္လိုက္ရင္ အသားအေရ ျဖဴေဖြးေနတာ ျမင္ရမယ္၊ ေခါင္းမူးတယ္၊ အလုပ္လုပ္ရင္ ေမာတယ္၊ စသျဖင့္ (ကြန္ပလိန္႔) လုပ္မယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းမွာ ေသြးစစ္မွ တိတိက်က် သိရလိမ့္မယ္။ အေျဖထြက္ရင္ Hb (ဟီမိုဂလိုဘင္) ဘယ္ေလာက္ ရွိတယ္ဆိုတာ ပါလာမယ္။
• ေမြးစကေလး = 17-22 gm/dl
• ကေလး = 11-13 gm/dl
• လူၾကီး-ေယာက္်ား = 14-18 gm/dl
• လူၾကီး-မိန္းမ = 12-16 gm/dl

ေနာက္ျပီး လူၾကီးတေယာက္မွာ ေသြးထုတည္ ၅ (၄႕၇) လီတာ ရွိတယ္။ Drip ပုလင္း ၁ဝ ပုလင္းေပါ့။ လူ႔ေသြးဆိုတာ ၾကည့္ရင္ေတာ့ အရည္၊ ေသေသျခာျခာ စစ္ရင္ အရည္ထဲမွာ အခဲေတြလဲ ပါတယ္။ အခဲဆိုတာေတြက ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ နဲ႔ ေသြးမံႈေတြ ျဖစ္တယ္။ အခ်ိဳးအဆက အခဲ ၄၅% နဲ႔ အရည္ ၅၅%။ ေသြးရဲ႕အလုပ္က အာဟာရ နဲ႔ ေအာက္စီဂ်င္ေတြကို သယ္ပို႔ ေပးတာနဲ႔ မလိုတာေတြကို ျပန္စြန္႔တာလဲ လုပ္ပါတယ္။ အပူခ်ိန္ကိုလဲ ထိန္းညွိေပးေသးတယ္။ ေနာက္ျပီး ေရာဂါဘယ ေတြကို တိုက္ထုတ္တာမွာလဲ သူပါေသးတယ္။

“ေတာင္ေပၚ-ေျမျပန္႔၊ တေျမထဲေန-တေရထဲေသာက္၊ တေသြးထဲ-တသားထဲ” ဆိုတာ အင္မတန္ေကာင္းလွတဲ့ ႏိုင္ငံေရး (စလိုဂင္) ျဖစ္ပါတယ္။ ကြာတာေလး ေထာက္ျပရင္ တမ်ိဳး မထင္ၾကပါနဲ႔။ အျမင့္ ေနရသူေတြမွာ ေသြးပိုၾကတယ္။ သူတို႔မွာ ေသြး ၁ လီတာကေန ၁႕၉ လီတာ ပိုရွိၾကတယ္။ ေျပာခဲ့သလို ေအာက္စီဂ်င္ သယ္ပို႔တာ လုပ္ရေတာ့ အထက္ ေရာက္ေလ ေလပါးေလမို႔၊ လိုတာ လုပ္ႏိုင္ေအာင္ ပိုတာ ျဖစ္လာေစပါတယ္။

ႏွလံုးကေန ေသြးေတြကို ညွစ္ထုတ္ေနတာက လက္ထဲမွာ စပရင္ထည့္ျပီး လက္ေမာင္း ၾကြက္သား သန္မာေအာင္ လုပ္ေနသလိုဘဲ။ ညွစ္လိုက္၊ ေလွ်ာ့လုိက္။ မီးသတ္ပိုက္ကေန ေရပန္းသလို မဟုတ္ပါ။ ညွစ္တဲ့အခါ Heart valves အဆို႔ရွင္ေတြ ဖြင့္တာ-ပိတ္တာနဲ႔ ႏွလံုးထဲက ေသြးေတြက Turbulence လိႈင္းေတြလို ျဖစ္ေတာ့ Heart sounds ႏွလံုးခုန္သံဆိုတာ ျဖစ္လာေစတယ္။ ဗိုက္ထဲက ကေလး ႏွလံုးခုန္သံကို Doppler ကရိယာနဲ႔ နားေထာင္ေတာ့ ကိုယ္ဝန္ ၉-၁ဝ ပါတ္ ရွိမွသာ ၾကားႏိုင္ေပမဲ့၊ သေႏၶသား ၅ ပါတ္ကတည္းကေန စခုန္တယ္။ ေသဆံုးတဲ့အထိ မရပ္မနား ခုန္ေနတယ္။

အဲလို ႏွလံုးက ညွစ္ထုတ္တဲ့အခါ ေသြးေတြကေန ေသြးလႊတ္ေၾကာနံရံအေပၚမွာ သက္ေရာက္ေနတဲ့အား ဘယ္ေလာက္ ရွိလဲ တိုင္းတာကို Blood pressure ေသြးဖိအားလို႔ ေခၚလိုက္တယ္။ ေသြးဖိအားဆိုတာ အျမဲေျပာင္းေနတာပါ။ ႏွလံုး တခါ ခုန္တာမွာ ႏွစ္ခါ ေျပာင္းတယ္ ေျပာရမွာဘဲ။ ႏွလံုးညွစ္ခ်ိန္မွာ ရွိတဲ့အားက မ်ားတာေပါ့။ မညွစ္တဲ့ခ်ိန္မွာလဲ နည္းေပမဲ့၊ ဖိအားက ရွိေနတာမို႔ သုညေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အေပၚဂဏန္းေခၚတဲ့ မ်ားတာကို Systolic pressure ေအာက္ဂဏန္း၊ နည္းတာကို Diastolic pressure လို႔ ေခၚတယ္။

Blood pressure ကို သက္ေရာက္ေစတာေတြက အလြန္႔အလြန္ မ်ားတယ္။ ၾကီးတာက စရရင္ ကမာၻ႔ဆြဲအား၊ က်ား-မ၊ အသက္၊ လႈတ္ရွားမႈ၊ စတာေတြ အားလံုးထဲမွာ ေသြးအားနည္းတာနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ဆိုင္တာေတြက ေသြးအပ်စ္-အက်ဲ နဲ႔ ေသြးထုတည္။

လူတေယာက္ ဘာလို႔ ေသြးအားနည္းရလဲ။ လြယ္လြယ္ေလးေျပာရရင္ ေသြးယို-ေသြးသြန္လို႔ပါ။ (သြားဖံုး၊ ႏွာေခါင္း၊ ဆီးထဲ-ဝမ္းထဲ) ဘယ္ကပါပါ၊ (အနာ-ဒဏ္ရာ၊ မီးဖြါး၊ ကေလးပ်က္၊) ဘာေၾကာင့္ ထြက္ထြက္၊ ေသြးအား နည္းမယ္။ အခု ထြက္ရင္ အခု ေသြးအားနည္းမယ္။ ျဖစ္ေနတာၾကာသူေတြမွာ နာတာရွည္ ေသြးအားနည္းတာ ျဖစ္မယ္။ ဒီလူႏွစ္ဦး မတူၾကဘူး။

“လူေတြဟာ အင္မတန္ ေကာင္းလြန္းတဲ့ စက္ေတြထက္ သာလြန္တယ္။” ကြန္ျပဴတာေတြမွာ Auto ဆိုတာေတြ ရွိတယ္။ Windows automatic updates, Automatically logon the user စသျဖင့္။ ဒါေပမဲ့ လူေတြရဲ႕ (ေအာ္တို) ကို လိုက္မမီပါ။

ဆိုပါစို႔ လူတေယာက္ကေန ေသြး ၂ ပုလင္းစာ၊ ၁ လီတာေလာက္ ယိုထြက္-ကုန္ခမ္းသြားမယ္။ သူ႔မွာ ေနေကာင္းတံုးက ၁ဝ ပုလင္း ရွိခဲ့ေတာ့ ၈ ပုလင္းဘဲ က်န္ေတာ့မွာေပါ့။ ခ်က္ခ်င္း ေသြးဖိအား က်ေတာ့မယ္။ ေျပာခဲ့သလို ကြန္ျပဴတာထက္ ေကာင္းတဲ့ သမမွ်တေနေစေအာင္ စီမံမႈစနစ္ Homeostasis ကေန အရည္ထုထည္ကို ၁ဝ ပုလင္းစာ ျပန္ရွိလာေအာင္ အျပင္းအထံ ၾကိဳးပမ္းေတာ့တယ္။

ေသြးထုထည္ကို သံုးမ်ိဳးကေန အဓိက လုပ္ေပးတယ္။ Cardiac output ႏွလံုးေသြးထုတ္ႏိုင္စြမ္း၊ Blood volume ေသြးထုထည္ နဲ႔ Tissue perfusion တစ္ရွဴးေတြရဲ႕ စိမ့္ထြက္ႏိုင္စြမ္းေတြက သံၾကိဳးကြင္းဆက္ေတြ ျဖစ္တယ္။ ေသြးပမာဏ က်သြားရင္ ႏွလံုးကထုတ္ႏိုင္တာ ေလွ်ာ့လို႔ ရင္းစားျပန္ရေအာင္ တစ္ရွဴးထဲက အရည္ေတြကို ထုတ္သံုးတယ္။

အရည္ေတြကို ေသြးထဲ စုပ္ယူလို႔ ထုထည္ေတာ့ ျပည့္ပါရဲ႕ ေသြးနီဥေတြကို အခ်ိန္မီ ထုတ္မေပးႏိုင္ေသးတာမို႔ အခဲကနည္း အရည္က မ်ားလို႔ Haemodilution ေသြးက်ဲတယ္ ဆိုတာ ျဖစ္လာတယ္။ ေရေရာတဲ့ ယမကာ ေသာက္ရသလို အရက္သမား မမူးပါ။ ေသြးအား နည္းသူကေတာ့ မူးလိမ့္မယ္။ အလုပ္ ပံုမွန္မလုပ္ႏိုင္၊ လႈတ္ရွားရင္ ေမာလြယ္မယ္။

ေသြးထုထည္ တိုးလာတာနဲ႔ ေသြးဖိအား လိုက္တက္လာမယ္။ ေသြးဖိအားကို ထိန္းညွိတဲ့ တျခား ရႈတ္ေထြးတဲ့ အစီအမံ ေတြကလဲ လိုက္လုပ္ေပးတယ္။ တခ်ိန္မွာေတာ့ လူနာဟာ BP တိုင္းၾကည့္ရင္ (ေနာ္မယ္လ္) ျဖစ္လာလိမ့္မယ္။ ခက္တာက သူ႔ကိုယ္က ပံုမွန္ မေရာက္ေသးပါ။ ဘာေတြလိုေသးလဲ၊ ဘာေတြ ျဖစ္ကုန္တာလဲ။

ေသြးနီဥရဲ႕ ပင္မ တာဝန္က ေသြးကို သန္႔ေအာင္လုပ္ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ အသက္ရွဴတဲ့ထဲက ေအာက္စီဂ်င္ကို ေသြးနီဥမွာ ပါတဲ့ (ဟီမိုဂလိုဘင္) နဲ႔ သြားေပါင္းေပးရတယ္။ လူတေယာက္ရဲ႕ ေသြးတစက္ (၁ စီစီ) ထဲမွာ ေသြးနီဥေပါင္း ၅ သန္း၊ အျဖဴ ၅ ေထာင္ကေန ၁ ေသာင္း၊ ေသြးမံႈ ၂ သိန္းကေန ၃ သိန္းပါတယ္။ ေသြးအရည္ပိုင္း (ပလာစမာ) ထဲမွာ အာဟာရအျပင္ ဓါတ္ဆားေတြလဲ ပါေသးတယ္။ ေသြးအားနည္းေနသူဟာ လူပံုလူပမ္း မပိန္ရင္ေတာင္ ေလးခ်ိန္က ေလွ်ာ့ေနမယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၁၁ ပံု ၁ ပံုက ေသြးေၾကာင့္ ေလးတာျဖစ္တယ္။ ေသြးနီဥထဲက (ဟီမိုဂလိုဘင္) ဆိုတာ သံဓါတ္နဲ႔ လုပ္တာမို႔ ေလးပါတယ္။

ဒါ့ေၾကာင္း ေသြးယိုလို႔ ေသြးအားနည္းေနသူကို ေသြးသြင္းတာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္။ Drip သြင္းတာဟာ အေရးေပၚသာ ေကာင္းျပီး၊ ေသြးထုထည္ကိုေတာ့ မ်ားလာမွာမို႔ (ပရက္ရွာ) တက္လာေပမဲ့ ေသြးက်ဲေနမယ္။ ေဆး၊ အာဟာရေတြနဲ႔ ကုစားရင္ အခ်ိန္ယူရလိမ့္မယ္။ ၾကားထဲကာလမွာ လူမမာသာ ျဖစ္ေနအံုးမယ္။ ေျခလက္ ေအးစက္ေနမယ္။ မ်က္ႏွာေတြ၊ ႏုတ္ခမ္းေတြ ျဖဴေရာ္ေနမယ္။ Pulse လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္တာ ျမန္ေနမယ္။ လိုတာ မီေအာင္ ႏွလံုးက ပိုလုပ္ေပးေနရလို႔ပါ။

ေနေကာင္းတံုးကလို ရွိသမွ်ေသြးက တကုိယ္လံုး အႏွံ႔ ညီတူ-မွ်တူ မေဝႏိုင္ဘူး။ စိတ္ဝင္စားဘို႔ ေကာင္းတာက ဗဟိုက်တာ-အေရးပါတာေတြကိုသာ ဦးစားေပးရေတာ့တယ္။ ေျခဖ်ား-လက္ဖ်ား၊ နားရြက္နားေတြထက္ ႏွလံုး၊ ဦးေႏွာက္ ေက်ာက္ကပ္ေတြကို မ်က္ႏွာလိုက္တယ္။ Conflicts of interest “အက်ိဳးစီးပြါး ဝိေရာဓိ ျဖစ္တယ္” ဆိုတာ ႏိုင္ငံေရး နဲ႔ စီးပြါးေရးမွာသာ ရွိတာ မဟုတ္ပါ။ ဇီဝကမၼေဗဒ မွာလဲ ရွိတာဘဲ။

သံဓါတ္အားေဆး၊ ေဖါလစ္အက္စစ္ ေသာက္ရမယ္။ သံဓါတ္ၾကြယ္တဲ့ အစားေတြ စားရမယ္။ ဗီတာမင္ေတြလဲ လိုမယ္။ နားရအံုးမယ္။ ေကာင္းလာပါလိမ့္မယ္။ ေတာင္ေပၚေတာ့ မတက္နဲ႔အံုး။

Dr. တင့္ေဆြ
၁-၁-၂ဝ၁၁

Related Posts :