Chikungunya @ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးေရာဂါအတု

အဓိကသိထားရမည့္အခ်က္မ်ား (Key facts)

• Chikungunya သည္ virus ေရာဂါပိုးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ ျခင္မွတဆင့္ အဆိုပါ ေရာဂါပိုးကို သယ္ေဆာင္ျပီး လူဆီသို႕ ကူးစက္ႏိုင္ပါသည္။ ထို ေရာဂါျဖစ္ပါက အဖ်ားတက္ျခင္း ႏွင့္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္အဆစ္အျမစ္ေရာင္ျခင္း တို႕ကို ျဖစ္ေစပါသည္။ တစ္ျခားလကၡဏာေတြကေတာ့ ၾကြက္သားမ်ားနာက်င္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္းႏွင့္ အေရျပားတြင္ အနီျပင္မ်ားထြက္ျခင္းတို႕ ျဖစ္ပါသည္။
• Chikunguyna ေရာဂါ၏ လကၡဏာမ်ားသည္ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးေရာဂါ လကၡဏာမ်ားႏွင့္ ဆင္တူျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံလို ေနရာမ်ိဳးတြင္ ေရာဂါနာမည္ မွားတတ္တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
• အဆိုပါေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသႏိုင္ေသာေဆးမရိွေသးပါ။ ထို႕ေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား သက္သာရံုသာ ကုသေပးႏိုင္ပါသည္။
• မိမိ၏ အနီးအနားပတ္၀န္းက်င္တြင္ ျခင္ေပါက္ပြားရာေနရာမ်ား တည္ရိွပါက ေရာဂါကူးႏိုင္ေျခ မ်ားပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေတာ့ မည္သူမဆို ကူးစက္ခံရႏိုင္ပါသည္။
• ၎ ေရာဂါသည္ အာဖရိက ႏွင့္ အာရွ တြင္ ျဖစ္ပြားေလ့ရိွျပီး ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေမရိက ႏွင့္ ဥေရာပသို႕လည္း ပ်႕ံႏွ႕ံသြားပါသည္။

Chikungunya ေရာဂါပိုးကို အာဖရိကတိုက္ရိွ တန္ဇီးနီးယား ႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္းတြင္ ကပ္ေရာဂါအသြင္အျဖစ္ ၁၉၅၂ ခုနွစ္၌ ပထမဦးဆံုးအၾကိမ္ သိရိွ သတိထားမိခဲ့ၾကသည္။ ၎သည္ Togaviridae virus မိသားစု၀င္ျဖစ္ျပီး alphavirus အမ်ိဳးအစားျဖစ္ပါသည္။ ၎၏ နာမည္ Chikungunya ကို ေဒသခံ Kimakonde ဘာသာစကားမွ တိုက္ရိုက္ေမြးစားထားျခင္းျဖစ္ျပီး အဓိပၸါယ္အားျဖင့္ "ပံုပ်က္ပန္းပ်က္ ေကြးေနသည္" ဟု ေခၚရမည္ျဖစ္သည္။ ေရာဂါေ၀ဒနာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ အဆစ္အျမစ္မ်ား နာက်င္လြန္းသျဖင့္ ေကြးေနရပံုကို တင္စားထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား (Signs & Symptoms)

အဆိုပါ ေရာဂါျဖစ္ပါက အဖ်ားရုတ္တရက္ ၾကီးတတ္ျပီး အဆစ္အျမစ္မ်ား တျပိဳင္နက္ ေရာင္တတ္သည္။ တစ္ျခားလကၡဏာေတြကေတာ့ ၾကြက္သားမ်ားနာက်င္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္းႏွင့္ အေရျပားတြင္ အနီျပင္မ်ားထြက္ျခင္းတို႕ ျဖစ္ပါသည္။ အဆစ္အျမစ္ကိုက္ျခင္းသည္ ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါးျဖစ္တတ္ေသာ္လည္း ရက္အနည္းငယ္အတြင္းျပန္လည္သက္သာသြားတတ္သည္။ တစ္ခါတစ္ေလတြင္ေတာ့ လအနည္းငယ္တန္ေအာင္အထိ နာေနတတ္သည္။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ မ်က္စိကိုက္ျခင္း၊ အာရံုေၾကာအားနည္းျခင္း၊ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း ႏွင့္ ႏွလံုးခုန္မမွန္ျခင္းတို႕အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဆိုး၀ါးျပင္းထန္သည့္ ေနာက္ဆက္တဲြေရာဂါမ်ား မ၀င္တတ္ေသာ္လည္း အသက္ၾကီးသူမ်ားတြင္ အသက္ေသသည့္အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အထက္ပါ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားျဖင့္ ေဆးခန္းသုိ႕ သြားေရာက္ျပသပါက ဆရာ၀န္ ၁၀၀ တြင္ ၁၀၁ ေယာက္က ေသြးလြန္တုတ္ေကြး ဟု ေရာဂါနာမည္တတ္မည္ ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ မိမိဘက္မွလည္း ၾကိဳတင္ သတိထားရမည္ျဖစ္သည္။

ေရာဂါကူးစက္ပ်ံ႕ႏွ႕ံပံု (Transmission)

Chikungunya ေရာဂါသည္ လူအခ်င္းခ်င္း ျခင္ကိုက္ျခင္းမွ တဆင့္ ကူးစက္တတ္ပါသည္။ ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္ေသာ ျခင္မ်ားမွ Aedes aegypti ႏွင့္ Aedes Albopictus တို႕ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ ျခင္မ်ိဳးစိတ္မ်ားသည္ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးေရာဂါပိုးကိုလည္း သယ္ေဆာင္ႏိုင္ပါသည္။ အဆိုပါျခင္မ်ားသည္ ေန႕အခ်ိန္တြင္ အဓိက ကိုက္ေလ့ရိွျပီး နံနက္ေစာေစာပိုင္းတြင္ အကိုက္ဆံုးျဖစ္ပါသည္။ အိမ္အတြင္းတြင္ ေကာ အိမ္၏ အျပင္ဘက္တြင္ ပါ က်က္စားေနေလ့ရိွျပီး အလင္းေရာင္နည္းသည့္ေနရာမ်ားတြင္ ပုန္းခိုေနေလ့ရိွၾကသည္။ ေရာဂါပိုးကို သယ္ေဆာင္သည့္ ျခင္ အကိုက္ခံရျပီးပါက ေလးရက္မွ ရွစ္ရက္အတြင္း ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ေပၚလာတတ္ပါသည္။

ေရာဂါနာမည္တတ္ျခင္း (Diagnosis)

နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးရိွေသာ္လည္း အေကာင္းဆံုးမွာ ELISA method ျဖင့္ IgM ကို ရွာသည့္နည္းျဖစ္ပါသည္။ IgM ဆိုသည္မွာ ဒီ Chikungunya ေရာဂါပိုး ကို တုိက္ဖ်က္ရန္အတြက္ ခႏၶာကိုယ္မွ ထုတ္လြတ္သည့္ antibody တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါသည္။ ၎ antibody သည္ ေရာဂါပိုး၀င္ျပီး ႏွစ္လအထိ တက္ေနတတ္ေသာေၾကာင့္ အဆိုပါ ႏွစ္လအတြင္း စစ္ေဆးႏိုင္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အမ်ိဳးသားဓာတ္ခဲြခန္း (National Health Laboratory) ၌ မည္သူမဆို စစ္ေဆးခြင့္ ရိွပါသည္။ ဆရာ၀န္မ်ားမွတဆင့္ ေမးျမန္းစံုစမ္းႏိုင္ပါသည္။

ေရာဂါကုသပံု (Treatment)

Chikungunya ေရာဂါပိုးကို ေသေစႏိုင္သည့္ ေဆး မေပၚေသးပါ။ ကာကြယ္ေဆးလည္း မရိွေသးေသာေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား သက္ေသာေအာင္သာ ေဆးကုသေပးႏိုင္ေသးပါသည္။

ကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း (Prevention & control)

ေရာဂါကို ကာကြယ္ရန္အတြက္ ျခင္မ်ားေပါက္ပြားႏိုင္သည့္ ေနရာမ်ားကို ရွာေဖြဖ်က္ဆီး ရမည္ျဖစ္သည္။ အိမ္အနီးတ၀ိုက္ရိွ တာယာေဟာင္းမ်ား၊ ခြက္ေဟာင္းမ်ားတြင္ ေရမ်ားတင္က်န္ေနပါက သြန္ပစ္ရမည္ျဖစ္သည္။ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးျခင္ႏွင့္ တူေသာေၾကာင့္ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးကို ကာကြယ္သကဲ့သို႕သာ လုပ္ေဆာင္ရမည္ျဖစ္သည္။ ေရေျမာင္းမ်ားပိတ္ဆို႕ေနပါက ေရစီးေရလာေကာင္းေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးရမည္ျဖစ္သည္။ အိမ္ရိွ ေရအိုး ေရတိုင္ကီတို႕ကို ဖုံုးအုပ္ထားရမည္။ ဘုရားပန္းအိုးမ်ားကို ပံုမွန္ လဲေပးရမည္ျဖစ္သည္။ အိမ္တြင္ အလင္းေရာင္ ေကာင္းစြာရေအာင္ ျပဳလုပ္ထားရမည္ျဖစ္သည္။
ျခင္ကိုက္ျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္အတြက္ ေဆးမ်ားလိမ္းႏိုင္သလို ေဆးရည္စိမ္ျခင္ေထာင္မ်ားကို အသံုးျပဳသင့္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ကေလးမ်ားႏွင့္ အသက္ၾကီးသူမ်ား ေန႕ခင္းေန႕လည္ အိပ္စက္ပါက ျခင္ေထာင္ျဖင့္ အိပ္သင့္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရိွအေျခအေန

ရန္ကုန္တြင္ ျပီးခဲ့သည့္ ႏွစ္လအတြင္း ေရာဂါေတာ္ေတာ္ေလးျဖစ္လိုက္သည္။ NHL သို႕ မေရာက္စဖူး sample ေတြ အေျမာက္အမ်ားေရာက္လာသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ဒါေတာင္ diagnosis မရဘဲ လြတ္သြားသူေတြ ဘယ္ေလာက္ေတာင္ ရိွမလဲမသိရပါ။ ထုိင္း- ျမန္မာနယ္စပ္မွ တဆင့္ ကူးစက္၀င္ေရာက္လာသည္ထင္ပါသည္။ ထိုင္းတြင္လည္း 2009 ခုႏွစ္ ပထမ ေျခာက္လအတြင္း လူ ၂၂,၀၀၀ ေက်ာ္ ကူးစက္ခံရျပီး ေသဆံုးသူအေရအတြက္ကိုေတာ့ က်န္းမာေရး၀န္ၾကီး႒ာနက မေၾကျငာပါဘူး။ မေလးနဲ႕ ထိုင္းနယ္စပ္မွလည္း အျဖစ္မ်ားေနတယ္။ စင္ကာပူမ်ားလည္း မၾကံဳစဖူး ျဖစ္ပြားေနတယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ႏွစ္ကုန္ရင္ေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ဘယ္ေလာက္ case အေရအတြက္ရိွလည္း ဆိုတာ သိရမည္ထင္ပါတယ္။

Reference

WHO: Chikungunya

Related Posts :