Bronchitis

ေလျပြန္ေရာင္ျခင္း

ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ဆိုသည္မွာ အဆုတ္ အတြင္း ေလျဖတ္ သန္းရာ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ ႐ွိ အခၽြဲေျမွး လႊာ (mucous membrane) ေရာင္ရမ္း ျခင္း ကို ေခၚ ပါတယ္.. ေလျပြန္ ပတ္လည္ ႐ွိ အခၽြဲ ေျမွး ေရာင္ရမ္း ျခင္းနဲ႔ အတူ ခၽြဲသလိပ္ မ်ားျပား လာျခင္း ေၾကာင့္ ေလျပြန္ က်ဥ္းေျမာင္း လာ၍ ေခ်ာင္းဆိုး သလိပ္ ထြက္ျဖစ္ လာျပီး ေမာလာ တတ္ ပါတယ္.. ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ကို

1. လတ္တေလာ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း (acute bronchitis) နဲ႔
2. နာတာ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း (chronic bronchitis)

ဟု ေခၚေ၀ၚ သတ္မွတ္ ထားပါတယ္..

လတ္တေလာ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ဆိုသည္မွာ အခ်ိန္ ကာလ ၆ ပတ္ ထက္ ေလ်ာ့နည္း ၍ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္းကို ေခၚျပီး အသက္ ႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚ ပါတယ္.. ၉၀ % ခန္႔ က ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုး၀င္ မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ရျပီး က်န္ ၁၀% ကသာ ဘက္တီး ရီးယား ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္.. လကၡဏာ မ်ားကေတာ့ ခၽြဲသလိပ္ ထြက္၍ ေခ်ာင္းဆိုး ျခင္း၊ ႏံုးေခြ အားေလ်ာ့ လာျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ျပီး အခ်ဳိ႕ မွာ ဖ်ားလာ ျခင္း နဲ႔ အသက္ ႐ွဴရာ တြင္ ရင္က်ပ္ ျပီး ၀ီစီ သံ ျမည္ျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္.. ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ ျဖစ္ပြား သူမ်ား တြင္လည္း ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ျဖစ္ေပၚ တတ္ျပီး ပန္းနာ ေၾကာင့္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း (Asthmatic Bronchitis) လို႔ ေခၚပါတယ္.. လတ္တေလာ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ျဖစ္ေပၚ ပါက

• အိမ္တြင္ လံုေလာက္ စြာ အနား ယူပါ..
• အရည္ မ်ားမ်ား ေသာက္ေပး ပါ..
• ေဆးလိပ္ လံုး၀ မေသာက္ ပါနဲ႔..
• ဖ်ားနာ ကိုက္ခဲ ျခင္း႐ွိ ပါက ပါရာ စီတေမာ ေသာက္ႏိုင္ ပါတယ္..
• ခၽြဲေပ်ာ္ ေဆးမ်ား ကို ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကား သည့္အတိုင္း ေသာက္သံုး ပါ..
• ခၽြဲမထြက္ လွ်င္ (သို႔) ခၽြဲနည္း သြားလွ်င္ ေခ်ာင္းဆိုး ေပ်ာက္ေဆး (Cough Suppressant) ေသာက္ႏိုင္ ပါတယ္..
• မ်ားေသာ အားျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္သျဖင့္ ပဋ္ိဇီ၀ ေဆး (Antibiotic) မ်ား မလို အပ္ပါ.. ဘက္တီး ရီးယား ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါက သင့္ေတာ္ ေသာ ပဋ္ိဇီ၀ ေဆးလို အပ္ ပါတယ္..

ပံုမွန္ က်န္းမာ ေသာသူ မ်ားမွာ လတ္တေလာ ေလျပြန္ ေရာင္ျပီး ေနာက္ ပံုမွန္ ေလျပြန္ အေျခ အေန သို႔ ျပန္ေရာက္ ႏိုင္ပါတယ္..

နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ဆိုသည္ မွာ ေခ်ာင္းဆိုး ျခင္းဟာ တစ္ႏွစ္ မွာ ၂ လ မွ ၃ လ ဆက္တိုက္ ဆိုးျပီး အနည္း ဆံုး ႏွစ္ႏွစ္ ထိ ျဖစ္ပြား ျခင္းကို ေခၚဆို ပါတယ္.. ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း ဟာ နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္း တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါတယ္.. နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ဟာ အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ေပၚ မူတည္ ျပီး ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္.. ပိုး၀င္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း မၾကာ ခဏ ျဖစ္လွ်င္ ေသာ္၎၊ အသက္ ႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ အမႈန္ အေငြ႔ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိး ၾကာ႐ွည္ စြာ ထိေတြ႔ ေနရ လွ်င္ေသာ္ ၎ ေလျပြန္ အခၽြဲ ေျမွးလႊာ အျမဲ ေရာင္ရမ္း ျပီး ေလျပြန္ ေမႊးမွ်င္ (Cilia) မ်ား ပ်က္စီး ကာ နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ျဖစ္ေပၚ ေစပါတယ္.. ေက်ာက္မီး ေသြး မိုင္း လုပ္သား မ်ား၊ သီးႏွံ ဆြတ္ခူး ရသူ မ်ား၊ သတၱဳ လုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ သူမ်ား သည္ အျခား သူမ်ား ထက္ နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ပိုမို ျဖစ္ပြား ေၾကာင္း ေတြ႔ရ ပါတယ္.. နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း ျဖစ္ပြား လွ်င္

• ေဆးလိပ္ လံုး၀ ျဖတ္ရ ပါမယ္..
• ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကား မႈ မ႐ွိပဲ ေခ်ာင္းဆိုး ေပ်ာက္ေဆး (Cough Suppressant) မ်ားကို မသံုး ရပါ.. ခၽြဲေပ်ာ္ေဆး (Expectorant) မ်ားကို အသံုး ျပဳႏိုင္ ပါတယ္..
• ေလျပြန္ က်ဥ္းေျမာင္း ျခင္း (Bronchoconstriction) ျဖစ္ေပၚ ပါက ေလျပြန္ က်ယ္ေဆး (Bronchodilator) နဲ႔ စတီး ႐ြိဳက္ေဆး (Steroid) မ်ားကို အသံုး ျပဳႏုိင္ ပါတယ္..
• သလိပ္ အေရာင္ ေျပာင္းျခင္း၊ ပံုမွန္ ထက္မ်ား လာျခင္း ျဖစ္ေပၚ ပါက သင့္ေတာ္ ေသာ ပဋိ ဇီ၀ ေဆးကို (၅) ရက္မွ (၁၀) ရက္ထိ ေသာက္ရ ပါမယ္..

ေလျပြန္ ေရာင္ျခင္း မျဖစ္ ေစရန္ ေဆးလိပ္ မေသာက္ ရပါ။ မိမိ ေနအိမ္ တြင္း ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း ကို တားျမစ္ ရပါမယ္။ လူထူထပ္ ေသာ၊ အခိုး အေငြ႔ မ်ားေသာ၊ ဖံုမႈန္ ထူထပ္ ေသာ ေနရာ မ်ားကို ေ႐ွာင္႐ွား ရပါမယ္။ အေအး မိဖ်ား နာပါက လံုေလာက္ စြာ အနား ယူပါ။ ဆရာ၀န္ ညြန္ၾကား သည့္ေဆး ကို လိုက္နာ ေသာက္သံုး ပါ။ အာဟာရ ျပည့္၀ စြာစား သံုးပါ။ မၾကာ ခဏ လက္ေဆးပါ။ အစား အေသာက္ အသံုး အေဆာင္ ပစၥည္း မ်ား မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္းေ႐ွာင္ ၾကဥ္ပါ။ နာတာ ႐ွည္ ေလျပြန္ ေရာင္သူ မ်ားဟာ ေအးေသာ ရာသီ တြင္ ေႏြးေထြး စြာ ၀တ္ဆင္ ျခင္းျဖင့္ အေအး မမိ ေအာင္ ကာကြယ္ ေနထိုင္ပါ။ နမိုး နီးယား ကာကြယ္ ေဆး(Pneumonia Vaccine)၊ တုပ္ေကြး ကာကြယ္ ေဆး (Flu Vaccine) မ်ား ကို ထိုးႏွံ ထားပါ။ အစ ႐ွိသျဖင့္ ကာကြယ္ ေနထိုင္ သင့္ပါ ေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရ ပါတယ္.. အားလံုး အဆုတ္ ေရာဂါ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ၾကပါေစ...။

Reference;
http://www.medicinenet.com/bronchitis/article.htm

Read More...

Collapse...

အယူအဆ အလြဲမ်ား

ၿပီးခဲ့တဲ့ ပို႔စ္မွာ လာေမးထားတဲ့ ေမးခြန္းကေလးေၾကာင့္ ဒီ အျဖစ္အပ်က္ကေလးကို ကၽြန္မ ျပန္သတိရသြားမိတာပါ။
ကၽြန္မတို႔ လူေတြကို အသိပညာေပးဖုိ႔ ဘယ္ေလာက္ လိုအပ္ေနေသးသလဲ၊
သူ႔တို႔ရဲ႕ အစြဲအလမ္းေတြ၊ အယူမွားေတြကို နားလည္ေအာင္ ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ ဘယ္ေလာက္ လိုေသးသလဲ ဆိုတာ သိသာထင္ရွားပါတယ္။
အသိပညာေပးတဲ့ အခါ ကိုယ္ ေျပာခ်င္တာခ်ည္းပဲ ေျပာေနလို႔ မရပါဘူး။
သူတို႔ ဘာေတြ ယံုၾကည္ထားတယ္ဆိုတာကို သိမွ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ေျပာျပေပးႏိုင္မွာ။

ဒီအျဖစ္အပ်က္ကေလးကို ဘာသာျပန္ေပးခ်င္ေပမယ့္ အားထုတ္ၿပီး မေရးႏိုင္တဲ့ ကာလမို႔ ဒါေလးကိုပဲ ႀကိဳးစားၿပီး ဖတ္ၾကပါလို႔။
link ကို ၀င္လုိ႔ မရတဲ့ သူေတြပါ ဖတ္လို႔ ရေအာင္ ဒီမွာ ကူးၿပီး တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။

AIDS Myth Fuels South Africa's Child-Rape Scourge
November 6, 2001

South Africa is in shock over a surge in the rape of children and even babies -- fueled, activists say, by the myth that sex with a virgin will protect a man against AIDS. On Monday, 3,000 demonstrators outside the courthouse in Upington demanded the reinstatement of the death penalty for six men accused of raping a 9-month-old girl. "South Africa has reached a new low . . . it's one of many," said Kelly Hatfield, director of People Opposed to Women Abuse.
"A lot of it has to do with the myth that a man will be cured of AIDS by having sex with a virgin, and how much more virginal can you get than a baby?" Hatfield asked. Rather than decreasing with AIDS education, the myth has taken hold in South Africa, which already has the world's highest incidence of rape. Police statistics reveal that 21,000 cases of child rape or assault were reported last year. Most of the crimes were committed by male relatives of the victims.

Three days before the 9-month-old was attacked last week, a 3-year-old was raped, allegedly by her grandfather. In the same week, a 14-month-old was assaulted by two uncles. With one South African in nine living with HIV/AIDS, such attacks are often a death sentence for the victims, said Glenys van Halter of South Africa Stop Child Abuse. She said that while the AIDS myth is driving the rapes, unemployment, poverty and alcoholism are also factors.

Hatfield said that in South Africa, whose constitution is billed as one of the world's most liberal, progressive laws are often at odds with reality. "South Africa has a history of violence, we communicate through violence, and it will be a long time before we move away from that," she said.

Source: http://www.thebody.com/content/art18625.html

Read More...

Collapse...

ပံုျပင္ မဟုတ္ေသာ ...

၂၀၀၄ ခုႏွစ္က ေရးခဲ့တဲ့ စာမူကေလးကို ဒီမွာ attachment နဲ႔ ျပန္တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။
၅ ႏွစ္ နီးပါး ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေပမယ့္ အခု အခ်ိန္အထိ ဒီ အျပဳအမူေတြက ရွိၿမဲ ရွိဆဲပါ။
စိတ္မေကာင္းစရာ ေကာင္းလွပါတယ္။
တကယ္ကို ပံုျပင္ မဟုတ္ပါဘူး။
တကယ့္ အျဖစ္အပ်က္ေတြထဲက လာတာပါ။

(Attachment က ဖြင့္လို႔ မရဘူးလို႔ ေျပာလို႔ စာမူ တစ္ပုဒ္လံုးကို ဒီမွာ ကူးၿပီး ျပန္ထည့္ေပးလိုက္ပါတယ္။)
ပံုျပင္မဟုတ္ေသာ

လာျပန္ၿပီ တစ္ခါလာလဲ ဒီ မ်ိဳးပြားက်န္းမာေရး ပညာေပး .. တစ္ခါလာလဲ ဒီကြန္ဒံုး အေၾကာင္း ... ခင္ဗ်ားတို႕ ဆရာဝန္ေတြေၾကာင္႕ ကေလးေတြက မသိသင္႕တာေတြ သိၿပီး မျဖစ္သင္႕တာေတြ ျဖစ္ကုန္ ၾကတာဗ် ... သိလား ... သူတို႕ဖာသာေနရင္ အေကာင္း ... ခင္ဗ်ားတို႕က သင္ေပးေနၾကတာ ... ခင္ဗ်ားတို႕က ဖ်က္ဆီးေနၾကတာ”
သူ႕သူငယ္ခ်င္း ဆရာဝန္နဲ႕ အတူတူ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္မွာ စကားေျပာေနရင္းမွ ေရာက္သြားခဲ႕တဲ႕ စကားလမ္းေၾကာင္း ဦးတည္ခ်က္ေၾကာင္႕ သူ႕သူငယ္ခ်င္းကို သူ ေဒါသတႀကီး ေပါက္ကြဲစြာ ေျပာလိုက္မိသည္။ သူ႕သူငယ္ခ်င္း ျပန္႐ွင္းေနသည္႕ စကားလံုးေတြကိုပင္ သူ နားမေထာင္ေတာ့။ လက္ဖက္ရည္ဖိုးကို စားပြဲေပၚပစ္ တင္ကာ ထိုင္ရာမွ ထထြက္လာခဲ့သည္။ သူငယ္ခ်င္း အခ်င္းခ်င္း ဒီေလာက္ႀကီး စိတ္ဆိုးသြားဖို႔ မသင့္ဘူးလို႔ဘဲဲ ဆိုဆို သူ ဒီကိစၥေတြကို အလြန္မုန္းသည္။
သူတို႔ေၾကာင္႕ အားလံုး သိကုန္သည္။
အဆိုးဆံုးက သူ သြားေနက် ဟိုေကာင္မေလးေတြ။ သူ တစ္သက္လံုး ဒီကိစၥေတြနဲ႕ ကင္းခဲ့တာ မဟုတ္။ သူက ကြန္ဒံုး သံုးရတာကို လံုးဝ မႀကိဳက္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဘယ္တုန္းကမွ မသံုး။ သူတို႕က အတူတူပါပဲလို႕ ေျပာေပမယ္႕ သူ႕စိတ္ထဲမွာ လံုးဝဆို လံုးဝကို မတူ။ သူတို႕ ေျခာက္လွန္႕ေနလို႕ ေၾကာက္လန္႕ကာ တေလာက အိတ္ခ်္အိုင္ဗီပိုး စစ္လိုက္ရေသးသည္။ အဲဒီတစ္ႀကိမ္မွာ နဂၢတစ္ဆိုေပမယ္႕ စိတ္မခ်ရေသးဘူးဆိုလို႕ ေနာက္ ေျခာက္လအၾကာမွာ သူ ထပ္စစ္ရသည္။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္လည္း နဂၢတစ္။ ပိုက္ဆံအလကား အကုန္ခံမိသည္႕အတြက္ သူ ေနာင္တရသလိုပင္ ျဖစ္သြားမိ သည္။ အဲဒီလို စစ္ေဆးၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ သူက ေဈးျမင္႕ျမင္႕မားမားနဲ႕ သန္႕သန္႕ကေလးေတြကိုသာ ေသေသခ်ာ ခ်ာ ေ႐ြးခ်ယ္ေတာ႕သည္။ ဒါေတြအတြက္ဆိုရင္ေတာ့ သူ မႏွေျမာပါ။ ဒီလို သတိထားလိုက္ရင္ ဒီအိတ္ခ်္ အိုင္ဗီေတြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေတြအတြက္ ဘာပူေနစရာ လိုေတာ႕မွာလဲ။ သူ ေနာက္ဆံုးေတြ႕ထားသည္ ဖူးညက္ေန ေအာင္ လွပေသာ ေကာင္မေလးက သူ႕ကို ကြန္ဒံုးနဲ႕မွ လက္ခံမည္ဟု ဆိုသည္။ သူ႕ပံုစံ ၾကည္႕ရတာ ဒီေလာကထဲ ကို ေရာက္တာပင္ ၾကာပံုမရေသး။ ဒီ ေကာင္မေလးမ်ိဳးမွ မသန္႕ရင္ ဘယ္လို ေကာင္မေလးေတြ သန္႕မတဲ႕လဲ။ သူမက အားလံုးကို ကြန္ဒံုးနဲ႕မွ လက္ခံတယ္ဆိုေတာ႕ ပိုေတာင္ စိတ္ခ်ရေသး။ သူ သံုးစရာ လံုးဝကို မလိုေတာ႕တာ ေသခ်ာသြားၿပီပဲ။ သူ႕အေတြးနဲ႕သူ ေပ်ာ္ကာ သူတို႕ ခ်ိန္းဆိုထားရာ ေနရာသို႕ ထြက္လာခဲ့သည္။ သူ႕ရဲ႕ ေဒါသေတြ စိတ္ညစ္ညဴးမႈေတြ အားလံုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္။ သူ ႀကိဳတင္ေတြးထားသည္႕ အတိုင္း ေကာင္မေလး ေ႐ွ႕မွာ ကြန္ဒံုးကို ဟန္ျပသာ သံုးကာ တားဆီးလို႕ မရႏိုင္ေတာ့တဲ့ကာလမွာ ျပန္ခြ်တ္ပစ္လိုက္ေလေတာ့သည္။

*** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

ေအာင္ႏိုင္သူ အၿပံဳးနဲ႕ သူမရဲ႕ ေဖာက္သည္သစ္ကို လွမ္းၾကည္႕ကာ သူမ မသိမသာ သက္ျပင္းခ် လိုက္မိသည္။ ေယာက်ာ္းေတြရဲ႕ ႏိုင္႕ထက္စီးနင္း ျပဳမႈေတြက သူမ ဘဝအတြက္ ဘာမွ ထူးဆန္းတဲ႕ အရာေတြ မဟုတ္ေတာ႕။ ဒီ႕အတြက္ေၾကာင္႕သာ သူမ ဒီဘဝကို ေရာက္ခဲ႕ရတာေလ။ ၿပီးေတာ႕ ဒီ႕အတြက္ေၾကာင္႕လည္း သူမ ပိုဆိုးတဲ႕ အေျခအေနတစ္ခုကို ေရာက္႐ွိခဲ႕ရၿပီးၿပီပဲ။ ပထမအႀကိမ္ရဲ႕ စစ္ေဆးေတြ႕႐ွိခ်က္ကို မယံုၾကည္သျဖင္႕ ေသခ်ာေအာင္ ဒုတိယအႀကိမ္ ထပ္မံစစ္ ေဆးရာမွ ရ႐ွိခဲ႕သည္႕ အေျဖ စာ႐ြက္ကေလးထဲက စာသားေတြပင္ သူမ မ်က္စိထဲက မေပ်ာက္ကြယ္ေသး။ သူမအတြက္ ကာကြယ္ဖို႕ ေျပာစဥ္ကလဲ မရ။ သူတို႕အတြက္ ကာကြယ္ဖို႕ ေျပာစဥ္မွာလဲ မေအာင္ျမင္။ ဒီလူေတြရဲ႕ ဦးေႏွာက္နဲ႕ စဥ္းစားဥာဏ္ကို သူမ တအံ႕တဩ ျဖစ္ေနမိသည္။ ဒီအတိုင္းဆို သူမရဲ႕ အလွအပေတြ မပ်က္စီးေသး တဲ႕ ကာလတစ္ခု အထိေတာ႕ သူမ ဝမ္းစာ ႐ွာလို႔ ရေနဦးမွာပဲေလ။ ဒီဘဝ ဒီအေျခအေနအထိ ႏြံနစ္ခဲ႕ၿပီးသူ တစ္ဦးအေနနဲ႕ အျဖစ္မွန္ကို ဖြင္႕ေျပာျပကာ မိမိ ဘဝကို ဒီ႕ထက္ အနာခံမွာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ ဒီေယာက္်ားေတြ ဘာလို႕မ်ား မရိပ္မိႏိုင္ၾကတာပါလိမ္႕ေနာ္။
ကြ်န္း
(၁၃၊၁၂၊ဝ၄။အမွတ္(၃၃၃)။ အလင္းတန္းဂ်ာနယ္)

Read More...

Collapse...

အမ်ိဳးသမီးဆရာ၀န္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ စိတ္ခ်ရသည္။ ပို၍သတိၾကီးၾကသည္။ အၾကင္နာလည္းပိုၾကသည္။

၂၂-၉-၀၉ ေန႔က အဂၤလန္မွာ ထုတ္ျပန္ လိုက္တဲ့ သုေတသန စစ္တမ္းအရ “အမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္မ်ားသည္ အမ်ိဳးသား ဆရာ၀န္မ်ားထက္ စိတ္ခ်ရျပီး၊ အလုပ္ ထုတ္ျပစ္ခံရျခင္းလည္း နည္းသည္။”ဟု ဆိုပါသည္။ ဒါတြင္မက “အမ်ိဳးသမီး ဂ်ီပီ ဆရာ၀န္၊ ေဆးရံုဆရာ၀န္၊ သြားဆရာ၀န္မ်ားသည္ စံုစမ္း စစ္ေဆးခံရမႈမွာလည္း နည္းပါၾကသည္။”လို႔ ပါရွိပါတယ္။

၂၀၀၁ ကေန ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း အမ်ိဳးသားဆရာ၀န္ေပါင္း ၃၆၈၅ ဦးဟာ အလုပ္၀တၲရားပိတာကို ေက်ာ္လႊား ႏိုင္စြမ္းနဲ႔ အရည္အခ်င္း ျပည့္၀မႈအတြက္ အမ်ိဳးသားေဆးဘက္ဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ေရးဌာနကို စစ္ေဆးခံဘို႔ ပို႔လႊတ္ ခံခဲ့ၾကရပါသတဲ့။ အဲဒီကာလအတြင္းမွာ အမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္ေပါင္း ၈၇၃ ဦးသာ အဲလို ေစလႊတ္တာ ခံခဲ့ၾကရပါတယ္။ အလုပ္လုပ္ေနသူ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၄၀% ဟာ အမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္လို႔ သိရပါတယ္။

အလုပ္တာ၀န္ကေန ထုတ္ပယ္ခံရသူ အေရအတြက္မွာလည္း ဒီအတိုင္းဘဲလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥပမာ ထုတ္ပယ္ခံရတဲ့ ဂ်ီပီ အမ်ိဳးသား ဆရာ၀န္ အေရအတြက္က ၂၀၀ ဦးရွိေပမဲ့ ၂၉ ဦးသာ အမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ လူနာကို မၾကည့္ေတာ့ဘို႔ တားျမစ္ခံရတဲ့ အမ်ိဳးသား ေဆးရံုဆရာ၀န္ ၂၉၀ ရွိေပမဲ့၊ အမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္က ၅၀ ဦးသာ အဲလို အတားခံရပါတယ္။

“အမ်ိဳးသမီး ဆရာ၀န္မ်ားဟာ အမ်ိဳးသား ဆရာ၀န္မ်ားထက္ ပိုေတာ္ၾကတယ္လို႔ မဆိုခ်င္ေပမဲ့ ျပဳစုယုယမႈ (ဂရုစိုက္မႈ) ကေတာ့ ပိုၾကတယ္ေလ။ လူနာကို ဦးစားေပတာမွာလဲ သာၾကတယ္။” လို႔ သုေတသန လက္ေထာက္ ဒါရိုက္တာ (အမ်ိဳးသမီး)က ေျပာလိုက္ပါေသးတယ္။

Bravo Lady Doctors!

Dr. တင့္ေဆြ

Read More...

Collapse...

A Website for Sexual Health

ကိုယ္ စလိုက္မိတဲ့ အေနအထားေလးက အလြန္ကို လိုအပ္ခ်က္ ရွိေနတဲ့ ေနရာ တစ္ခု ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ ေနာက္ထပ္ ေတြ႔ရတဲ့ comment တစ္ခု ကေန သေဘာေပါက္ေပမယ့္ ဆက္ေရးေပးဖုိ႔ အေျခအေန မေပးဘူး ျဖစ္ေနပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဒီ website link ကေလးကို ဖတ္ႏိုင္သူေတြ ဖတ္ဖို႔ မွ်ေပးခ်င္ပါတယ္။
ဘာသာျပန္ ႏိုင္တဲ့ သူေတြက အဂၤလိပ္လို မဖတ္ႏိုင္သူေတြ အတြက္ ဘာသာျပန္ ေျပာျပေပးရင္လဲ အက်ိဳး ရွိမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
Sexual health နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔က အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုထားတာကို ဘာသာ မျပန္ေတာ့ဘဲ ဒီအတိုင္း ျပန္တင္ေပးလုိက္ပါတယ္။
" Sexual health is a state of physical, emotional, mental and social wellbeing in relation to sexuality; it is not merely the absence of disease, dysfunction or infirmity. Sexual health requires a positive and respectful approach to sexuality and sexual relationships, as well as the possibility of having pleasurable and safe sexual experiences, free of coercion, discrimination and violence."

Read More...

Collapse...

က်န္းမာေရးႏွင့္လံုျခံဳေရး

နိဒါန္း
က်န္းမာေရး၊ လံုျခံဳေရး။
ဒီစကားလံုးေလးႏွစ္ခုကို အေပၚယံအေနနဲ႕ ၾကည့္လိုက္ရင္ ဆက္စပ္တယ္လို႕ သိပ္မထင္ရပါဘူး။ က်န္းမာေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားရသူေတြက ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳ၊ “ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းသည္ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္“ ဆိုတဲ့ စာသား၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ ကင္ဆာစတဲ့ ေရာဂါဆိုးေတြ၊ ဒဗလ်ဴအိတ္ဂ်္အို၊ ယင္လံုအိမ္သာ ေဆာက္လုပ္ေရး စတဲ့ အေၾကာင္းအရာ ေတြကိုပဲ ျမင္ေယာင္မိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားရသူေတြကလဲ စစ္တပ္၊ ရဲ၊ လံုျခံဳေရး၀န္ထမ္း၊ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ ဗံုးေပါက္ကြဲမွဳ၊ ဒုစရိုက္မွုပေပ်ာက္ေရး၊ ေနတိုးအဖြဲ႕၊ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရး ေကာင္စီ စတာေတြကိုပဲ စဥ္းစားမိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြကလဲ ႏိုင္ငံေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးကိစၥေတြဟာ ကိုယ္နဲ႕ မပတ္သက္သလိုပဲ ယူဆမိၾကပါလိမ့္မယ္။ လံုျခံဳေရးလုပ္သားေတြကလဲ မိသားစုက်န္းမာေရးကိစၥရပ္ကလြဲရင္ ျပည္သူလူထု က်န္းမာေရးဆိုတာ မိမိနဲ႕ သိပ္မပတ္သက္တဲ့ ေရးရာတခုလို႕ပဲ သတ္မွတ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ၂၁ရာစု ေခတ္မွီတိုးတက္တဲ့ ကမၻာၾကီးမွာက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လံုျခံဳေရးက႑ေတြဟာ တခုနဲ႕တခု အျပန္အလွန္ဆက္စပ္တဲ့ က႑ေတြဆိုတာကို လူအမ်ားက လက္ခံနားလည္လာခဲ့ၾကရပါေတာ့တယ္။ တိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး မူ၀ါဒေတြမွာ က်န္းမာေရးက႑ကို ထည့္သြင္းလာၾကရသလို၊ က်န္းမာေရးမူ၀ါဒမွာလဲ အေရးေပၚလံုျခံဳေရး အေျခအေနေတြ၊ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္ခံရမွုအေျခအေနေတြမွာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို မရွိမျဖစ္ ထည့္သြင္းလာၾကရပါေတာ့တယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ အႏၱရာယ္ေတြရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ (Nature of Threats) ကို ေလ့လာဆန္းစစ္မွုေတြမွာလဲ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ရာဇ၀တ္မွဳ၊အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးညံ့ဖ်င္းမွု စတာေတြနဲ႕အတူ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကိုပါ ထည့္သြင္းဆန္းစစ္ခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္လာၾကရပါေတာ့တယ္။

ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက႑ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ
၁၉ရာစုမွာ ဥေရာပနဲ႕ တျခားေဒသေတြအၾကားက ကုန္သြယ္မွဳေတြ တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ကုန္သြယ္မွဳတိုးတက္လာမွုနဲ႕အတူ တျပိဳင္တည္းတိုးတက္လာခဲ့တာကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါပိုးမႊားေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေရာဂါဘယဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္တိုးတက္ဖြံ႕ျဖိဳးေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္တခုအေနနဲ႕ သတ္မွတ္လာခဲ့ၾကျပီး ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳနဲ႕ ေျဖရွင္းရမယ့္ ျပႆနာ တရပ္အေနနဲ႕ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ား အသိအမွတ္ျပဳလာၾကျပီး၊ ႏိုင္ငံတကာက လက္ခံသေဘာတူတဲ့ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ နည္းဥပေဒေတြ ျပဌာန္းလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက႑ကို ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳရဲ႕ သမိုင္းအစဟာ ၁၉ရာစု ဥေရာပတိုက္ရဲ႕ လံုျခံဳေရးရာ တြက္ခ်က္အကဲျဖတ္မွုကေန ဆင္းသက္လာတာလို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

၂၀ရာစုအေစာပိုင္းကာလမ်ားမွာက်ေတာ့ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရးအၾကားက ဆက္ႏြယ္မွုေတြက ပိုမိုသိသာထင္ရွားလာခဲ့ပါတယ္။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ဒီကာလေတြမွာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္းစစ္ပြဲၾကီး၊ စစ္ပြဲငယ္ေလးေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့လို႕ပါပဲ။ ႏိုင္ငံတခုမွာ စစ္ပြဲေတြ ရွိေနရင္၊ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မွဳ အပါအ၀င္ အၾကမ္းဖက္မွဳသ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေနရင္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကို ျမွင့္တင္ေဆာင္ရြက္ေပးရာမွာ ထိေရာက္မွု အားနည္းပါတယ္။ အဓိက အခ်က္ကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ က်န္းမာေရးက႑မွာ ဘ႑ာေငြ ခြဲေ၀သံုးစြဲမွဳ ေလ်ာ့နည္းလို႕ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လဲ စစ္အသံုးစရိတ္ၾကီးမားျပီး၊ ေခတ္မီတပ္မေတာ္တည္ေဆာက္ေရးကိုပဲ အာရံုစိုက္ေနတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာ ျပည္သူလူထုကို က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ရွိတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲနဲ႕ ပ႗ိပကၡေတြေၾကာင့္ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးအေပၚမွာ တိုက္ရိုက္အက်ိဳး သက္ေရာက္မွု ျဖစ္တဲ့ ေသဆံုးမွဳမ်ားျပားျခင္းဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို သြယ္၀ိုက္အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳျဖစ္တဲ့ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း ပံုမွန္လည္ပတ္မွု ျပတ္ေတာက္ျခင္း၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳစတဲ့ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြ နည္းပါးျခင္း၊ ေသာက္သံုးေရရွားပါးမွဳနဲ႕ စစ္ေဘးဒုကၡသည္မ်ားျပားမွဳ စတာေတြေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားျခင္း စတာေတြလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဒီကာလေတြမွာ က်န္းမာေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရးကိစၥရပ္ေတြကို ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားက အာရံုထားခဲ့ၾကျပီး၊ ဒုတိယကမၻာစစ္ျပီးကာလေတြက်ေတာ့ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးက႑ တိုးျမွင့္ ေဆာင္ရြက္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို အေလးေပးေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၄၈မွာ ေပၚေပါက္လာခဲ့တဲ့ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြဟာ ၁၉၇၀ ကာလေတြမွာက်ေတာ့ “အားလံုးအတြက္ က်န္းမာေရး“ ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္နဲ႕အတူ အရွိန္အဟုန္နဲ႕ တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ကူးစက္ေရာဂါ ျပန္႕ပြားႏွဳန္း တဟုန္ထိုးေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ ဒီလိုေအာင္ျမင္မွဳေတြ ၾကီးမားလာ ခဲ့တာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္ေတြဟာ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြအျဖစ္ပဲ သတ္မွတ္ျပီး၊ လံုျခံဳေရးရာကိစၥေတြမွာ ထည့္သြင္းအာရံုစိုက္ျခင္း မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။

ဒီအေျခအေနေတြဟာ ၁၉၉၀ ဆယ္စုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ ေျပာင္းလဲလာပါေတာ့တယ္။ ၁၉၉၉ခုႏွစ္၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဗဟိုေထာက္လွမ္းေရးေအဂ်င္စီ (စီအိုင္ေအ)ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ကူးစက္ေရာဂါေတြကေနတဆင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္မယ့္ အႏၱရာယ္ေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပခဲ့ပါတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါဆိုးေတြဟာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကိုသာမက စီးပြားေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳ၊ နယ္ေျမေဒသလံုျခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ တိုးတက္ဖြံ႕ျဖိဳးေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေရးကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဇန္န၀ါရီ၊ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ေရာက္ေတာ့ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးေကာင္စီ အစည္းအေ၀းမွာ အာဖရိကတိုက္လံုျခံဳေရးနဲ႕ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ျပႆနာကို ေဆြးေႏြးၾကျပီး၊ လံုျခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ Resolution 1308 မွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကူးစက္ျပန္႕ပြားမွဳကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရင္ ဒါဟာ လံုျခံဳေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္မယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အတိအလင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

လံုျခံဳေရးေကာင္စီအစည္းအေ၀းတုန္းက ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြက အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ရဲ႕ လူမွဳတည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမွဳနဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းမွဳ မစ္ရွင္ေတြအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳေတြကိုပဲ ဦးတည္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေဆြးေႏြးမွဳေတြဟာ ဒီကိစၥေရးရာေတြမွာတင္ မရပ္တန္႕ခဲ့ပါဘူး။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ ေနရာယူလာခဲ့ျပီး၊ မ်ားမၾကာခင္ ႏွစ္ပိုင္းအတြင္းမွာပဲ ႏိုင္ငံျခားေရး၊ ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီးေတြရဲ႕ ေၾကညာစာတမ္းေတြ၊ ဂ်ီ8 ေဆြးေႏြးပြဲေတြဆီ ေရာက္သြားခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ၂၁ရာစုရဲ႕ ပထမဆယ္စုႏွစ္ အလယ္ပိုင္းေရာက္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုျခံဳေရး agenda ေတြ၊ ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒေတြမွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥေရးရာေတြကိုပါ ထည့္သြင္း လာၾကရပါေတာ့တယ္။

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္မ်ားသည္ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္

က်န္းမာေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရးရာ ဆက္ႏြယ္မွဳေတြ ၁၉၉၀ ေႏွာင္းပိုင္းကာလေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ျဖစ္လာရျခင္းရဲ႕ အေျခခံ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပထမတခ်က္ကေတာ့ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ကာလေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ရွဳျမင္လာၾကလို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးယခင္ကာလေတြတုန္းက ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုတာကို စစ္တပ္၊ရဲ၊ ေထာက္လွမ္းေရး စတဲ့ လံုျခံဳေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြကို အသံုးျပဳျပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ျခိ္မ္းေခ်ာက္လာႏိုင္တဲ့ ျပည္တြင္းျပည္ပအႏၱရာယ္ေတြကို ကာကြယ္ေပးေရး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး စတဲ့ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ ရွဳေထာင့္ေတြကေန ရွဳျမင္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ေအးတိုက္ပြဲလြန္ ကာလေတြမွာက်ေတာ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ အေတြးအျမင္ေတြ ထြက္ေပၚလာခဲ့ၾကပါတယ္။ စား၀တ္ေနေရး မေျပလည္တဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ရာဇ၀တ္မွဳထူေျပာတတ္တာ၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး လူမွဳအခြင့္အလမ္းေတြ မရွိတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ လူသားေတြရဲ႕ လံုျခံဳေရးကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးဖို႕ ခက္ခဲတယ္ဆိုတာကို သိျမင္လာခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ security agendas ေတြမွာ စစ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရး ကိစၥရပ္ေတြကိုသာမက ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြကိုပါ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ထည့္သြင္းလာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး ဆိုင္ရာ Risk assessment ျပဳလုပ္မွဳမွာ “shift from threat to risk allowed security's focus” ဆိုတဲ့ နည္းလမ္းကေန 'shift from the idea of a clear and present danger to more probabilistic assessment of potential hazards' ကို ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာင္းလဲမွုေတြဟာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကိစၥရပ္ေတြကို လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြထဲမွာ ထည့္သြင္းႏိုင္ဖို႕ လမ္းဖြင့္ေပးလိုက္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ human agenda ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ၾကီးမ်ားဟာ သူတို႕ရဲ႕ ပါ၀ါနဲ႕ လႊမ္းမိုးႏိုင္မွုေတြကို အသံုးျပဳျပီး ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကိစၥေရးရာေတြကို ႏိုင္ငံျခားေရးနဲ႕ လံုျခံဳေရး မူ၀ါဒေတြထဲမွာ ပါ၀င္လာေအာင္ စြမ္းေဆာင္ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဥပမာေပးရရင္ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ ဒါရိုက္တာျဖစ္ခဲ့တဲ့ (Gro Harlem Brundtland) နဲ႕ အေမရိကန္သမၼတ ကလင္တန္ရဲ႕ ကုလသမဂၢေရးရာ သံအမတ္ ျဖစ္တဲ့ Richard Holbrooke) တို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရးေကာင္စီကို ေပးတဲ့ မိန္႕ခြန္းမွာ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ ဒါရိုက္တာျဖစ္တဲ့ Gro Harlem Brundtland က ကမၻာ့လူဦးေရ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကို ကိုယ္စားျပဳေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြဆီက ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားရဲ႕ က်န္းမာေရးအေျခအေန နိမ့္က်မွဳဟာ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးတိုးတက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳေတြကို တိုက္ရိုက္ထိခိုက္ေစရံုသာမက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံမ်ားစြာရဲ႕ စီးပြားေရးနဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အက်ိဳးစီးပြားကိုပါ ထိခိုက္ေစႏိုင္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့က်န္းမာေရးမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ သမၼတ ကလင္တန္ရဲ႕ ကုလသမဂၢ ေရးရာ သံအမတ္ျဖစ္တဲ့ Richard Holbrooke ဟာ အာဖရိကတိုက္ကို ေရာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႕ပြားမွဳႏွဳန္း ေၾကာက္ခမန္းလိလိ ျဖစ္ေနတာကို သူေတြ႕ျမင္ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်င့္သံုးေနခဲ့တဲ့ aid-based approaches ေတြ၊ အန္ဂ်ီအို အေျခခံနည္းလမ္းေတြရဲ႕ ထိေရာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ေတြကိုလဲ သူေတြ႕ျမင္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႕ပြားမွုေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ မတည္မျငိမ္ျဖစ္မွဳေတြကိုပါ ဦးတည္ေနတာကို သိျမင္လာခဲ့ပါတယ္။ နယူးေယာက္ကို သူျပန္ေရာက္ျပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီရဲ႕ agenda မွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျပႆနာ ပါ၀င္လာေရးအတြက္ အဓိကေနရာကေန ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အခု ဆက္လက္ျပီး security agenda ေတြမွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြ ထည့္သြင္းတဲ့အခါ အဓိက ထားထည့္သြင္းတဲ့ အေၾကာင္းအရာ သံုးခုကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။

ကူးစက္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားမွဳ

ကူးစက္ေရာဂါ အသစ္ေတြဟာ ကမၻာနဲ႕အ၀ွမ္းမွာ တစတစ ေပၚထြက္လာေနပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ ဆားစ္ ဗိုင္းရပ္စ္၊ အိတ္ခ်္ဖိုက္အန္၀မ္း စတာေတြရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးဟာ ကမၻာတ၀ွမ္းလံုးကို ပ်ံ႕ႏွံ႕ ေရာက္ရွိေနပါေတာ့တယ္။ ေရာဂါသစ္ေတြ ထြက္ေပၚမ်ားျပားလာမွဳဟာ ကုန္ပစၥည္းေတြနဲ႕ လူေတြရဲ႕ ေရြ႕လ်ားမွဳႏွဳန္း ျမန္ဆန္လာသလို လူေတြသြားလာလွဳပ္ရွားေနတဲ့ ေနရာေဒသေတြကလဲ တစတစ ပိုမိုမ်ားျပားလာတာေတြ၊ ဒီေနရာေဒသေတြရဲ႕ microbial world မွာလဲ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျဖစ္ေပၚလာတာေတြေၾကာင့္လို ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ၾကပါတယ္။

ဒီလို ကူးစက္ေရာဂါသစ္ေတြ ေပၚထြက္လာမွဳဟာ လံုျခံဳေရးအသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြကို ဘာလို႕ျဖစ္ေစပါသလဲ။ ႏိုင္ငံတကာႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ပါေမာကၡတဦးျဖစ္တဲ့ Colin McInnes က စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္း သံုးခ်က္ကို ေရးသားတင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ပထမအေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ဒီကူးစက္ေရာဂါေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံေတြမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးကို တိုက္ရိုက္ျခိမ္းေခ်ာက္ေနလို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယတခ်က္ကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါေတြဟာ လွဳမွဳေရးအခက္အခဲေတြကို ျဖစ္ေစျပီး၊ ႏိုင္ငံရဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အေျခခံ ေရာဂါကာကြယ္ေရးစီမံခ်က္ကို လူထုအတြက္ ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း မလုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ အစိုးရကို လူထုက ယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္းလာမွာ မလြဲမေသြပါပဲ။ လူမွဳ အေျခအေနအဆင့္အတန္း ကြာဟမွဳေၾကာင့္ ခ်မ္းသာသူေတြကပဲ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳနဲ႕ ေဆး၀ါးေကာင္းေတြ သံုးစြဲခြင့္ရေနတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္လာခဲ့ရင္ အေျခခံလူထုလူတန္းစားေတြရဲ႕ နာက်ည္းေပါက္ကြဲမွုေတြ ျဖစ္လာေစျပီး လူထုလွဳပ္ရွားမွုေတြ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။ လူအမ်ားေသဆံုးရင္ (သို႕မဟုတ္) အလုပ္ပ်က္ကြက္ရင္ ျပည္သူ႕၀န္ေဆာင္မွဳ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ပ်က္ယြင္းျပီး ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ပ်က္ယြင္းေစႏိုင္ပါတယ္။ လူထုလူတန္းစားေတြက ဘာမွ ထပ္ဆံုးရွံဳးစရာ မရွိေတာ့ဘူးလို႕ ယူဆလာတဲ့အခါ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးရွိဖို႕ အလြန္ခဲယဥ္းလာတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး မဟာဗ်ဴဟာထဲမွာ အေမရိကန္နဲ႕ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားကို သိမ္းပိုက္နယ္ခ်ဲ႕မယ့္ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ အႏၱရာယ္ထက္ failed states ေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္ေတြက ပိုမိုျခိမ္းေခ်ာက္ေနတယ္လို႕ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားတာျဖစ္ပါတယ္။ failed state ဆိုတာက ေကာင္းမြန္တဲ့ good governance မရွိပဲ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုး အႏိုင္က်င့္မွဳေတြ၊ ျပည္တြင္းစစ္ ပ႗ိပကၡေတြ၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး ထုတ္လုပ္ေရာင္း၀ယ္မွဳေတြ၊ လူကုန္ကူးမွဳေတြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားႏွဳန္းျမင့္မားမွဳေတြ၊ မွန္ကန္သင့္ေလ်ာ္တဲ့ စီးပြားေရးစီမံခန္႕ခြဲမွဳ မရွိတာေတြ၊ လူမွဳေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ ယုတ္ေလ်ာ့တာေတြ၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးအခြင့္အလမ္္းနည္းပါးမွဳေတြ၊ စာနယ္ဇင္းလြတ္လပ္ခြင့္ နည္းပါးမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ စတဲ့ အေျခအေနေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဥပမာ- လက္ရွိျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႕ အာဖရိကတိုက္က ႏိုင္ငံငယ္ေလးမ်ားစြာဟာ failed state ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယအေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါျပန္႕ပြားမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္က ျပည္သူလူထုရဲ႕ က်န္းမာေရးကို လူသားဆန္ဆန္ ေစာင့္ေရွာက္ေလ့ရွိတဲ့ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံမဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားမွာဆိုရင္ က်န္းမာေရးအသံုးစရိတ္ ျမင့္တက္မွု ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္သမားေတြရဲ႕ ပ်က္ကြက္မွဳ ျမင့္မားတာေၾကာင့္ ထုတ္လုပ္မွဳက႑ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရးယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္း လာေစတာေၾကာင့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွုေတြကို ေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံအမ်ားစုဟာ ကူုးစက္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားမွဳကို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးအႏၱရာယ္တရပ္အေနနဲ႕ သိျမင္ျပီး တားဆီးတိုက္ဖ်က္ေရးေတြ ျပဳလုပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာရွင္တိုင္းျပည္မ်ားမွာက်ေတာ့ က်န္းမာေရးအသံုးစရိတ္ကို လူထုအတြက္ ျမွင့္တင္ေပးမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္း မရွိတာေၾကာင့္ အသံုးစရိတ္ဆိုင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွဳမရွိေပမယ့္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳနဲ႕ ထုတ္လုပ္မွဳက႑ေတြကို ထိခိုက္တာ မလြဲမေသြပါပဲ။ ႏိုင္ငံေရး မတည္ျငိမ္မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္တခ်က္ျဖစ္တဲ့ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းတာေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ဘယ္လိုမွ တည္ျမဲႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္

၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာတုန္းက ကမၻာ့ဘဏ္ဥကၠဌ ျဖစ္တဲ့ James Wolfensohan က
“ေအအိုင္ဒီအက္စ္ဆိုတာကို တို႕ေတြအားလံုးက က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာလို႕ ယူဆခဲ့ၾကတယ္။ အားလံုးမွားခဲ့တယ္။ လက္ရွိအာဖရိက လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းေရးကို ေအအိုင္ဒီအက္စ္ျပႆနာေလာက္ ျခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ ျပႆနာ မရွိဘူး။ ဒါဟာ ၾကီးမားတဲ့ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာျဖစ္တယ္။ ဒီထက္ပိုျပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ေျပာရရင္ေတာ့ ဒါဟာ လံုျခံဳေရး ျပႆနာ ျဖစ္တယ္“လို႕ မိန္႕ခြန္းေျခြခဲ့ပါတယ္။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စီးပြားေရး တိုးတက္ေရးနဲ႕ လူေနမွဳအဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျဖစ္ပြားမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားေနတဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံတဲ့အခါ အလုပ္ရွင္ေတြအတြက္ ပ်က္ကြက္မွဳ၊ ေဆးကုသမွဳစရိ္တ္ စတဲ့ တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္၀ိုက္ျဖစ္ေစ ကုန္က်မွဳေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါေတြဟာ ကိုယ္ပိုင္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သလို ႏိုင္ငံျခားတိုက္ရိုက္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ကိုလဲ ေလ်ာ့ပါးေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံသူေတြရဲ႕ စီးပြားေရး အေဆာက္အအံု ေရရွည္တည္တံ့ ခိုင္ျမဲမွဳအေပၚမွာ ယံုၾကည္မွု ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားတိုက္ရိုက္ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳဆိုတာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူေတြဘက္က လူအား၊ ေငြအား တန္ဖိုးၾကီးၾကီး ေပးဆပ္ရင္းႏွီးထားရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႕ ရင္းႏီွးျမွဳပ္ႏွံမွဳ မလုပ္ခင္မွာ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး risk analysis လုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ရာမွာ Political risks, Social risks, foreign exchange exposure management စတာေတြ ျပဳလုပ္ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွုမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ စီးပြားေရး စီမံခန္႕ခြဲမွဳ စနစ္တက် မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္းျမင့္မားတဲ့ႏိုင္ငံေတြ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါပ်ံ႕ပြားမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ပညာေရး အဆင့္အတန္း နိမ့္ပါးမွဳေၾကာင့္ လိုအပ္တဲ့ လူ႕စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွု ျမင့္မားလာဖို႕ ဆိုတာ အလြန္ပဲ ခဲယဥ္းပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစိုးရေတြက ဒီလိုအားနည္းခ်က္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳေၾကာင့္လို႕ ဆိုျပီး လူထုကို အာရံုလႊဲတတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ တကယ္ျပန္ဖြင့္လာတဲ့အခါမွာ တကယ္ေမွ်ာ္မွန္းသေလာက္ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွု မ၀င္လာေတာ့မွ အမွန္တရားကို သိျမင္လာၾကျပီး၊ အဲဒီအခ်ိန္က်မွ လူထုလွဳပ္ရွားမွဳေတြ ထြက္ေပၚလာျပီး အာဏာရွင္ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်မွုေတြလဲ ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ကားမေတာ္တဆျဖစ္မွဳတိုင္းဟာ မီးပြိဳင့္အခ်က္ျပမွဳမွားတာေၾကာင့္ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ မဆင္မျခင္ ေမာင္းႏွင္တာလဲ ျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။

ဒီသံုးရပ္အျပင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ရဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးကို အၾကီးမားဆံုး ျခိမ္းေခ်ုာက္မွဳကေတာ့ ဒီကူးစက္ေရာဂါပိုးဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ ျပိဳလဲမွု ျဖစ္စဥ္ၾကီး သံုးခုျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရးအေဆာက္အအံု ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ပ်က္ယြင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္၊ ေဒသဆိုင္ရာနဲ႕ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္မွာရွိေနတဲ့ political institutions ေတြ ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ပ်က္ယြင္းမွဳျဖစ္စဥ္နဲ႕ social institutions ေတြ ျဖစ္တဲ့ မိသားစု၊ ပညာေရးစနစ္၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ပ်က္ယြင္းမွဳျဖစ္စဥ္ေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္လို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳ
ဇီ၀လက္နက္ပစၥည္းေတြနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စိုးရိမ္ပူပန္မွဳေတြဟာ ဆိုဗီယက္ယူနီယံၾကီး ျပိဳကြဲသြားတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ထြက္ေပၚလာခဲ့တဲ့ ဇီ၀လက္နက္ပစၥည္းထုတ္လုပ္မွဳနည္းပညာမ်ား ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားမွဳဆိုင္ရာ ေထာက္လွမ္းေရး မွတ္တမ္းေတြက စတင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအေျခအေနက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး မတည္ျငိမ္မွဳေတြ၊ ရာဇ၀တ္မွဳဂိုဏ္းအမ်ားအျပား ထြက္ေပၚလာမွဳေတြေၾကာင့္ ဇီ၀လက္နက္ပစၥည္းေတြကို အၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႕ rogue states ေတြျဖစ္တဲ့ အီရန္၊ အီရတ္၊ ေျမာက္ကိုးရီးယား၊ ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံေတြဆီ ေရာင္းခ်မွဳေတြ ရွိခဲ့လိမ့္မယ္လို႕ ႏိုင္ငံတကာလံုျခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းက ယူဆထားခဲ့ၾကပါတယ္။ သံသယျဖစ္ဖြယ္ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြကေတာ့ ၁၉၉၀၊ ၁၉၉၁ ပင္လယ္ေကြ႕စစ္ပြဲ မတိုင္မီကာလမွာ အီရတ္ႏိုင္ငံဟာ ဇီ၀ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ anthrax, botulinum toxin, small pox နဲ႕ တျခား ဇီ၀ပိုးမႊားေတြကို စုေဆာင္းခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇီ၀လက္နက္အသံုးခ်တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ျဖစ္တဲ့ Kurdish လူမ်ိဳးေတြအေပၚ အီရတ္အစိုးရရဲ႕ ဇီ၀လက္နက္ အသံုးျပဳတိုက္ခိုက္တဲ့ ၁၉၈၈ ႏိုင္ငံေတာ္အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ Rajneesh Bhagwan ေနာက္လိုက္ေတြရဲ႕ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ salmonella ဇီ၀ပိုးမႊား ပ်ံ႕ႏွံ႕ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းမွဳ၊ ၁၉၉၅ ခု တိုက်ိဳ ေျမေအာက္ရထားကို sarin ဆိုတဲ့ ဇီ၀ပိုးမႊားအသံုးျပဳျပီး တိုက္ခိုက္ခံရမွဳ စတာေတြကလဲ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စိုးရိမ္မွဳေတြကို ျမင့္မားေစခဲ့ပါတယ္။

စက္တင္ဘာ ၁၁ ကိစၥရပ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ မေပၚေပါက္လာခင္ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႕ လံုျခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြအတြင္းမွာ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မွဳ ကာကြယ္ေရးနဲ႕ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရး နည္းလမ္းေတြကို စုေပါင္း အေျဖရွာေနခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၇၂ ခု၊ ဇီ၀နဲ႕ အဆိပ္ျဖစ္ေစတတ္ေသာ လက္နက္ပစၥည္းဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို အားေကာင္းလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ေရး၊ ေထာက္လွမ္းေရးသတင္း အခ်က္အလက္မ်ား အခ်ိန္မွီရရွိေရး၊ ဇီ၀လက္နက္ ပစၥည္းပံ့ပိုးသူမ်ားနဲ႕ ၀ယ္ယူသူမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ေရး စတဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို အာရံုစိုက္ လုပ္ကိုင္ေနခဲ့ၾကျပီ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထုကာကြယ္ေရးနဲ႕ တိုက္ခိုက္မွဳျဖစ္ပြားလာပါက အေရးေပၚတုန္႕ျပန္ေရး ဆိုင္ရာေတြကိုလဲ ေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားနဲ႕ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းျပီး စီမံခ်က္ေတြ ေရးဆြဲခ်မွတ္လာခဲ့ၾကပါတယ္။

9/11 အျပီးမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ သတင္းနဲ႕ မီဒီယာေတြ၊ ကြန္ဂရက္ရံုးဌာေနေတြဆီကို anthrax spores မ်ားပါတဲ့ စာမ်ား ေပးပို႕ခံရမွဳေနာက္ပိုင္းမွာက်ေတာ့ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳျပႆနာက ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး ဆိုင္ရာ ထိပ္တန္းျပႆနာေတြထဲမွာ ပါ၀င္လာပါေတာ့တယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာဆိုရင္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးလံုျခံဳေရးႏွင့္ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳဆိုင္ရာ ဥပေဒမူၾကမ္းကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျပီး၊ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးကို ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္တခုအေနနဲ႕ တရား၀င္ ထည့္သြင္းလာခဲ့ပါတယ္။ ယူေက၊ ကေနဒါနဲ႕ ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံမ်ားမွာလဲ ဆိပ္ကမ္းမွ ၀င္လာတဲ့ အစားအစာမ်ားကို စစ္ေဆးျခင္း၊ ဇီ၀ပစၥည္းမ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္မ်ား ျဖန္႕က်က္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေဆးမ်ား စုေဆာင္းထားရွိျခင္း၊ ေဆး၀ါးသစ္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ျခင္း စတဲ့ ဇီ၀ပိုးမႊားဆိုင္ရာ ျပည္ထဲေရး မဟာဗ်ဴဟာမ်ားကို ခ်မွတ္လာခဲ့ၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာအဆင့္မွာလဲ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရးနဲ႕ ျပင္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ အစည္းအေ၀းမ်ားစြာ ထြက္ေပၚလာခဲ့သလို၊ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ၾကီးကလဲ Global Outbreak Alert and Response Network ကို အသံုးျပဳျပီး ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးနဲ႕ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရး နည္းလမ္းမ်ားကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ဖို႕ ႏိုင္ငံအားလံုးကို တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံမ်ားစြာက အစိုးရေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြကလဲ ဇီ၀အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မွဳကာကြယ္ေရးနဲ႕ တုန္႕ျပန္ေဆာင္ရြက္ေရးဆိုင္ရာ ေလ့လာမွဳမ်ားစြာကို ျပည္သူ႕က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြ၊ စစ္ေရးနဲ႕ အၾကမ္းဖက္မွဳ ေလ့လာေရးပညာရွင္ေတြ အကူအညီနဲ႕ ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။

နိဂံုး

ယေန႕ေခတ္ ၂၁ ရာစုကမၻာၾကီးဟာ ေျပာင္းလဲမွဳေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ကမၻာၾကီးျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀ ရာစု ကမၻာၾကီးဆီက အေတြးအေခၚေဟာင္းေတြျဖစ္တဲ့ လံုျခံဳေရးဆိုတာ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ပဲ ဆိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ၊ သိပၸံပညာနဲ႕ ၀ိဇၨာပညာကို သီးျခားခြဲမွုေတြ၊ က်န္းမာေရးဆိုတာ လူေတြရဲ႕ ေရာဂါေတြကို ကုသတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာေရးလုပ္သားေတြဟာ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ လံုျခံဳေရး နဲ႕ မသက္ဆိုင္ဘူးဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြဟာ ရာစုေဟာင္းထဲမွာ က်န္ရစ္ခဲ့ျပီျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွုေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ ကုန္သြယ္ေရး၊ လံုျခံဳေရးေတြဟာ လူသားေတြနဲ႕ ေန႕စဥ္လူမွဳဘ၀ကို တိုက္ရိုက္သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိေနျပီ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလိုက္ရပါတယ္ရွင္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၅၊ ၉၊ ၂၀၀၉)

ရည္ညႊန္းကိုးကား-

Central Intelligence Agency (CIA) (2000) The Global Infectious Disease Threat and its implications for the United States, National Intelligence Estimate (NIE99-17D)

Elbe, S. (2003) The Strategic Implications of HIV/ AIDS, Adelphi paper 357, International Institute of Strategic Studies, Oxford University Press, Oxford

Garrett, L. (2005) HIV and National Security: Where are the Links?, Council on Foreign Relations, New York

McInnes, C. & Lee, K. (2006) 'Health security and Foreign Policy', Review of International Studies, 32 (1), 5-23

McInnes, C. (2008) 'Health' in Williams, P. (ed.) Security Studies, Routledge, London & New York

Ostergard, R. (ed.) (2006) HIV, AIDS and the Threat to National and International security, Palgrave, London

Price-Smith, A. (2001) The Health of Nations: Infectious diseases, Environmental change, and their effects on National security and Development, MIT Press, Cambridge, MA.

Turner & Hulme (1997) Governance, Administration and Development: Making the State work, Macmillan Press, Basingstoke

Read More...

Collapse...

HIV vaccine

ခုခံက်ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး

၂၄ စက္တင္ဘာ ၂၀၀၉

ဒီကေန႔ သတင္းေတြထဲမွာ ထိပ္ဆံုးကပါလာတာကေတာ့ ခုခံက်ေရာဂါကာကြယ္ေဆး သုေတသန ေအာင္ျမင္မႈ သတင္းပါ။ ထိုင္း-အေမရိကန္ ၆ ႏွစ္ၾကာ ပူးတြဲ သုေတသနျပဳခ်က္အရ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားသူေတြဟာ ကာကြယ္ေဆး ထိုးမထားသူေတြထက္ ခုခံက်ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ၃၁ ရာႏႈန္း ေလ်ာ့နည္းတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီသတင္းေကာင္းကို ခြဲျခမ္းစိပ္ျဖာ ၾကည့္ရေအာင္။

စမ္းသပ္မႈ

ဒီသုေတသနျပဳခ်က္ဟာ ကာကြယ္ေဆး စမ္းသပ္မႈအဆင့္ (၃) ျဖစ္ၿပီး အရည္အေသြးပိုင္းမွာ စနစ္တက် ေဆာင္ရြက္ထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။

(စကားခ်ပ္။
စမ္းသပ္မႈ အဆင့္ (၁) - ကာကြယ္ေဆးက လူကို ဥပါဒ္ မေပးႏိုင္ဘူး ဆိုတာ ေသခ်ာေအာင္ စမ္းသပ္တာပါ။
စမ္းသပ္မႈ အဆင့္ (၂) - ကာကြယ္ေဆးက တကယ့္ အာနိသင္ ရွိမရွိ လူဦးေရ ခပ္နည္းနည္းနဲ႔ စမ္းသပ္တာ ျဖစ္ၿပီး
စမ္းသပ္မႈ အဆင့္ (၃) - ကာကြယ္ေဆးက တကယ့္ အာနိသင္ ရွိမရွိ လူဦးေရ မ်ားမ်ားနဲ႔ စမ္းသပ္တာျဖစ္ပါတယ္။)

ခုခံက်ေရာဂါပိုး မရွိတဲ့ ( HIV ပိုး မရွိတဲ့ ) အသက္ ၁၈ ႏွစ္ကေန ၃၀ အတြင္း ထိုင္းလူမ်ိဳး က်ား-မ စုစုေပါင္း ၁၆၀၀၀ ေက်ာ္ကို စမ္းသပ္ထားပါတယ္။ အစမ္းသပ္ခံတဲ့ လူေတြထဲမွာ တစ္၀က္က ကာကြယ္ေဆးရၿပီး က်န္တစ္၀က္က ကာကြယ္ေဆး မရပါ။ သို႔ေသာ္ အားလံုးကိုေတာ့ အျပင္ပန္းၾကည့္ရင္ အတူတူပဲလို႔ ထင္ရတဲ့ ေဆးေတြ ပံုမွန္ ထိုးေပးပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆး အတု နဲ႔ အစစ္လို႔ လြယ္လြယ္ ေျပာၾကပါစို႔ရဲ႕။ ေဆးထိုးေပးရတဲ့ လူကိုယ္တိုင္ေတာင္ ဘယ္ေဆးက အစစ္ ဘယ္ေဆးက အတု ဆိုတာ မသိပါဘူး။ ဒီလိုမ်ိဳး ေဆးထိုးခံရသူေကာ ေဆးထိုးေပးသူပါ အတု အစစ္ မခြဲျခားႏို္င္ေအာင္ ျပဳလုပ္ထားႏိုင္တာဟာ ကာကြယ္ေဆး သုေတသနမွာ အင္မတန္ ေကာင္းမြန္တဲ့ အခ်က္ပါ။ (စကားခ်ပ္။ ။ ဘိုလိုေတာ့ double blind trial လို႔ ေခၚပါတယ္။)

ဘာျဖစ္လို႔ ေကာင္းတာလဲ ဆိုေတာ့ ကာကြယ္ေဆး အစစ္ ရထားလို႔ ဆိုၿပီး အျပင္မွာ သြားကဲခ်င္တိုင္း ကဲေနတာမ်ိဳး၊ ကာကြယ္ေဆး အတု ရထားလို႔ဆိုၿပီး စမ္းသပ္ကာလအတြင္း ဥပုသ္ေစာင့္ေနတာမ်ိဳး လုပ္ေနၾကရင္ စမ္းသပ္မႈ အေျဖထုတ္ရာမွာ ထိခိုက္ႏိုင္လို႔ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ စမ္းသပ္မႈမွာ ပါ၀င္သူေတြဟာ ေနရိုးေနစဥ္အတိုင္း ဆက္လက္ၿပီး ေနေနၾကဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ အခုလို ကာကြယ္ေဆး အတု ရထားလား၊ အစစ္ရထားလား ဘယ္သူ႔ ဘယ္သူမွ မသိၾကေလေတာ့ စမ္းသပ္မႈမွာ ပါ၀င္သူေတြဟာ အရင္လို ေနၿမဲအတိုင္း ဆက္ေနၾကဖို႔ ျဖစ္လာပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခ်က္က သုေတသန အဖြဲ႔မွာ မပါ၀င္တဲ့ သမာသမတ္ရွိမယ္လို႔ ထင္ရတဲ့ အဖြဲ႔တစ္ဖြဲ႔က သုေတသန လုပ္သူေတြ စနစ္က်မႈရွိမရွိ ေစာင့္ၾကည့္တာပါ။ ဒါဟာလည္း အရည္အေသြးေကာင္းတဲ့ သုေတသနေတြရဲ႕ လကၡဏာ တစ္ခုပါ။

စမ္းသပ္မႈ အဆင့္ (၃) ကိုေရာက္ဖို႔အတြက္ အဆင့္ (၁) ေတြ (၂) ေတြကို ေက်ာ္ျဖတ္ရပါတယ္။ ဒီသုေတသန ျပဳခ်က္မွာ အဆင့္ (၁) နဲ႔ (၂) ကို ေက်ာ္ျဖတ္ၿပီးခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ထားတာ ေတြ႔ရလို႔ ေကာင္းမြန္တဲ့ သုေတသနျပဳခ်က္လို႔ ေျပာလို႔ ရႏိုင္ပါတယ္။

စမ္းသပ္မႈ အေျဖ

ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားသူေတြထဲမွာ ၅၁ ဦး ခုခံက် ေရာဂါ ရလာၿပီး ကာကြယ္ေဆး ထိုးမထားသူေတြထဲမွာ ၇၄ ဦး ေရာဂါရပါတယ္။ စမ္းသပ္မႈမွာ ပါ၀င္တဲ့ လူဦးေရ အတိအက်နဲ႔ ပါ၀င္တဲ့ အခ်ိန္ေတြ ထည့္တြက္လိုက္ေတာ့ ၃၁ ရာခိုင္ႏႈန္း ကာကြယ္မႈ ရွိတယ္လို႔ သိရတယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲ ရလဒ္မ်ား

စမ္းသပ္ခဲ့ဖူးသမွ် ခုခံက်ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးေတြထဲမွာ ဒီကာကြယ္ေဆးက အလားအလာ အေကာင္းဆံုးပါ။ ဒါေပမယ့္လည္း ကာကြယ္ႏိုင္မႈက ၃၁ ရာႏႈန္းပဲ ရွိေတာ့ ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားဦး ေရာဂါ ကူးစက္ႏိုင္ေခ်က အေတာ္မ်ားေနဆဲပါ။ တစ္ဖက္က ၾကည့္ျပန္ရင္ ဒီကာကြယ္ေဆးရဲ႕ အလုပ္လုပ္ပံု အစြမ္းသတၱိေတြကို ထပ္မံေလ့လာၿပီး မြမ္းမံလိုက္ရင္ ဒီ့ထက္ ပိုေကာင္းတဲ့ ကာကြယ္ေဆး ရေကာင္းရလာႏိုင္ပါတယ္။

သတိထားစရာေလးမ်ား

ဒီစမ္းသပ္မႈမွာ သတိထားစရာ တစ္ခ်က္က ထိုင္းမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ ခုခံက်ေရာဂါပိုး မ်ိဳးကြဲ၊ မ်ိဳးစိတ္ေတြကို အဓိကထား စမ္းသပ္ထားတာမို႔ အျခား မ်ိဳးကြဲ၊ မ်ိဳးစိတ္ေတြအတြက္ သံုးလို႔ မရႏိုင္ေသးပါ။ (စကားခ်ပ္။ ။ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ ခုခံက်ေရာဂါ မ်ိဳးကြဲ၊ မ်ိဳးစိတ္ေတြဟာ ထိုင္းနဲ႔ မတူပါ။)

ကာကြယ္ေဆး ေပၚၿပီေဟ့ ဆိုၿပီး လူေတြ လြတ္ခ်င္တိုင္းလြတ္ၿပီး ကဲေနလို႔ေတာ့ မျဖစ္ပါ။ ကာကြယ္ေဆးက ရာႏႈန္းျပည့္ ကာကြယ္တာ မဟုတ္။ ေနာက္ၿပီး ဒီေန႔ ေပၚတဲ့ ကာကြယ္ေဆးက ေနာက္ေန႔ လူအားလံုး သံုးဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ေနာက္ထပ္ စမ္းသပ္စရာမ်ား ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ား ထုတ္လုပ္မႈပိုင္းဆိုင္ရာ ကိစၥမ်ား ရွိပါေသးတယ္။

ကာကြယ္ေဆး ေပၚၿပီဆိုေတာ့ ခုခံက်ေရာဂါ ဒီကမာၻေပၚကေန အျမစ္ျပတ္ သြားႏိုင္မလား

နမူနာ တစ္ခုနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး ေျပာပါမယ္။ ပိုလီယို ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးဟာ ၉၅ ရာႏႈန္း ကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ အာနိသင္ရွိပါတယ္။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ေက်ာ္က ကာကြယ္ေဆးကို ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိခဲ့ေပမယ့္ ဒီကေန႔ ဒီအခ်ိန္ အထိ ကမာၻေပၚမွာ ပိုလီယိုေရာဂါ အျမစ္ မျပတ္ႏိုင္ေသးပါ။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ၃၁ ရာႏႈန္းသာ ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ ဒီ ခုခံက်ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ေတာ့ ခုခံက်ေရာဂါ ကမာၻေပၚမွာ အျမစ္ျပတ္ မသြားႏိုင္ပါ။

ဒါဆို ဘာလုပ္ၾကမလဲ

လက္ရွိ သိၿပီးသား နည္းလမ္းေတြျဖစ္တဲ့ က်န္းမာေရး ပညာေပးျခင္း၊ ကြန္ဒံုးသံုးျခင္း၊ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အျပဳအမူ ( ဥပမာ - မူးယစ္ေဆး ထိုးျခင္း၊ လိင္ဆက္ဆံဖက္ မ်ားျခင္း ) ေတြကို ေရွာင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသား လိင္အဂၤါ အေရျပားျဖတ္ျခင္း စတာေတြကို ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ဖို႔လိုပါတယ္။ ဒီလို ေဆာင္ရြက္ရင္းနဲ႔မွ လူအမ်ား သံုးလို႔ရတဲ့ ခုခံက်ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ရလာၿပီဆိုရင္ ကာကြယ္ေဆးထိုးတာကိုပါ နည္းလမ္းတစ္ခုအေနနဲ႔ ျဖည့္စြက္ အသံုးျပဳလာႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး

UNAIDS. “Largest ever HIV vaccine trial results very encouraging”
ClinicalTrials. HIV Vaccine Trial in Thai Adults.
The U.S. Military HIV Research Program (MHRP). Fact sheet on RV 144 Phast III Trial – Thailand.

Read More...

Collapse...

၂၀-၉-၀၉ VOA က်န္းမာေရးအစီအစဥ္ အင္တာဗ်ဴး

http www.voanews.com mediaassets burmese 2009_09 audio Mp3 Copy of 09-20-09 Blogger Program 80 TS_0.Mp3 - Google Chrome.mp3 VOA ၂၀-၉-၀၉ ေန႔ က်န္းမာေရးအစီအစဥ္ အင္တာဗ်ဴး Dr. ရဲမြန္၊ Dr. ႏုသြဲ႕။

Read More...

Collapse...

အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၁)

ေဆးသမား မရြံရ၊ လူနာျဖစ္ မရွက္ရဘူးတဲ့။ စအိုနဲ႔ေရာ လိင္နဲ႔ပါ ပတ္သက္တာမို႔ ရြံစရာ-ရွက္စရာဆိုတာေလးတခု ေရးပါရေစ။

ၾကားဘူးတယ္ မဟုတ္လား၊ မဏိပူ (ကသည္း) ပုဏၰားေတြဟာ အင္မတန္ အသန္႔ၾကိဳက္တယ္ဆိုတာ။ ထမင္းခ်က္ရင္ စည္း၀ိုင္း၀ိုင္း ခ်က္တယ္။ ၀ိုင္းထဲကို ဘယ္သူမွ မ၀င္ရဘူး။ ေရမိုးခ်ိဳးျပီး၊ ပါးစပ္နဲ႔ ႏွာေခါင္းကို အ၀တ္စီးတယ္။ အက်ႍေတာ့ မ၀တ္ဘူး။ တခ်ိဳ႕ထူးတာက ဘယ္ဘက္လက္ကို စည္း၀ိုင္းအျပင္ ထုတ္ထားရသတဲ့။ ဘယ္လက္က (ရိုင္းတယ္ ေျပာေတာ့ဗ်ာ)၊ ၀မ္းသြားျပီးတိုင္း ဖင္ေဆး-သန္႔ရွင္းေရး လုပ္တဲ့လက္မို႔ ရြံတယ္ေပါ့။ ေမးခ်င္တာက ၀မ္းသြားတဲ့ (ဖင္)ကေတာ့ စည္း၀ိုင္းထဲမွာ မဟုတ္ပါလားလို႔။

စအိုကေန၀င္တဲ့ ကူးစက္ေရာဂါဆိုတာ ေဆးစာထဲမွာ မေရးၾကေသးပါ။ Feco-oral route စအို-ပါးစပ္ လမ္းေၾကာင္းကေန ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါေတြဆိုတာေတာ့ ရွိတယ္။ ၀မ္းေလ်ာ၊ ၀မ္းပ်က္၊ ၀မ္းကိုက္၊ ကာလ၀မ္း၊ အူေရာင္ငန္းဖ်ား၊ အသဲေရာင္ ေအ၊ ပိုလီယို၊ ဆာလ္မိုနယ္လိုဆစ္၊ ရိုတာ-ဗိုင္းရပ္စ္္၊ စတာေတြပါတယ္။ စအိုကေန”ထြက္”ျပီး၊ ပါးစပ္ထဲကို တနည္းနည္းနဲ႔ ၀င္လို႔ ျဖစ္ရတာေတြေပါ့။ အခုေခတ္မွာၾက စအိုကေန”၀င္”တာေတြ ျဖစ္လာေနပါျပီ။ စအိုကို တလြဲသံုးလာၾကလို႔ပါ။

ခႏၶာေဗဒဆိုတာ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳေတြ စစခ်င္းသင္ယူရတဲ့ဘာသာရပ္တခုပါ။ ၁၉၁၈ ကတည္းက ေရးခဲ့ေပမဲ့ ကေန႔အထိ ခႏၶာေဗဒကို အျပည့္စံုဆံုး ေရးထားတဲ့စာအုပ္က Gray's Anatomy ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ေနာက္ ခႏၶာေဗဒ ပညာရွင္ေတြ ေရးသမွ် စာေတြ-က်မ္းေတြမွာလဲ ဖင္(စအို)ရဲ႕တာ၀န္၀တၱရားကို An excretory organ or an eliminative channel အညစ္အေၾကး စြန္႔ထုတ္ေပးရေသာအဂၤါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ၀မ္းသြား-ေလလည္တာေပါ့။ ခုေတာ့ တာ၀န္ပိုေတြပါ ထမ္းေဆာင္ေနရပါတယ္။

က်ား-က်ား လိင္တူ ဆက္ဆံတယ္ဆိုတာ AIDS ရဲ႕သမိုင္းေနာက္ခံပါ။ ေနာက္ ဘီပိုးကလဲ တစခန္းထလာေတာ့ ေျပာဘို႔-ေရးဘို႔ လိုလာပါေတာ့တယ္။ (ေဂး)အေၾကာင္း မဟုတ္ပါ။ က်ား-က်ား ျဖစ္ျဖစ္၊ က်ား-မျဖစ္ျဖစ္ စအိုလမ္း အသံုးျပဳျပီး ဆက္ဆံတာ၊ တဲ့တဲ့ေျပာပါရေစ၊ (ေအနယ္လ္-ဆက္စ္)ေပါ့။ Dangers of anal sex စအိုကေန လိင္ဆက္ဆံတာရဲ႕ အႏၱရာယ္ေတြကို ေရးခြင့္ျပဳပါခင္ဗ်ား။

စအိုရဲ႕ေမြးရာပါအလုပ္ကို ပဌမ နားလည္သင့္ပါတယ္။ သူ႔အထက္က Rectum အစာေဟာင္းအိမ္ထဲမွာ မစင္(၀မ္း)ေတြ ျပည့္လာတာနဲ႔ ၀မ္းသြားခ်င္စိတ္ ျဖစ္လာျပီး၊ စအိုနံရံေတြက က်ယ္လာပါတယ္။ အစာေဟာင္းအိမ္က အေပၚကေန ေအာက္ဆီ ဦးတည္တဲ့လႈပ္ရွားမႈ Peristaltic waves အရ မစင္(၀မ္း)ေတြဟာ စအိုထဲ၀င္လာခ်ိန္ အထိန္းၾကြက္သား အ၀ိုင္းေတြက ေလ်ာ့ဖြင့္လိုက္လို႔ ၀မ္းသြားျခင္း ျဖစ္လာတာပါ။ “စအိုထဲကို အျပင္ကေန ထိုးသြင္းတာကို လက္ခံရမဲ့ အစီအမံဆိုတာ လံုး၀မရွိပါ။”

ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀၀ ေလာက္က ထြန္းကားခဲ့တဲ့ (အိႏၵဳ)ယဥ္ေက်းမႈေခတ္ကတည္းက ရွိခဲ့ဘူးတဲ့ အေထာက္အထားေတြ၊ ေနာက္ျပီး ၂ ရာစုက ရွိခဲ့တဲ့ (အာဂ်န္တာ) လိႈင္ဂူက ရုပ္တုေတြ၊ တခါ ဟိႏၵဴဘုရားတဆူျဖစ္တဲ့ သွ်ီဗား ရဲ႕တံခါးမွဴး ျမင့္ျမတ္ေသာ ႏြားလား နႏၵီကေန သူ႔သခင္(ဘုရား) နဲ႔ ဒုတိယ မယား (ပါရ္ဗသီ)တို႔ရဲ႕ ခ်စ္ၾကြမ္း၀င္ၾကပံု (နည္းအစံုစံု) ေတြကို ၾကားသိျပီးသကာလ ေနာင္လာေနာက္သား လူအမ်ားအက်ိဳးငွာ ေဖါက္သည္ျပန္ခ်ခဲ့လို႔ သကၠတဘာသာနဲ႔ ေရးမွတ္ခဲ့တဲ့ (ကာမသွ်တၲရ)က်မ္း ဆိုတာေတြ ၾကည့္ရင္ လိင္ဆက္ဆံမႈပညာဆိုတာဟာ သမားရိုးက်ထက္ ဆန္းျပားပါလားလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဆန္းတာေတြ ေရွးကတည္းကရွိလို႔ ဆန္းတာ ဘာဆန္းတာမွတ္လို႔၊ လုပ္သာလုပ္၊ စမ္းခ်င္စမ္းလို႔ အားမေပးလိုပါ။ ဆက္ဖတ္ပါခင္ဗ်ား။

Anal sex ဟာ အမ်ားထင္သလို အႏၲရာယ္မရွိ မဟုတ္ပါ။ စအိုထဲမွာ ဖံုးထားတဲ့ အေပၚဖံုးအလႊာဟာ သာမန္ အေရျပားလို မဟုတ္ဘူး လူ႔အေရျပားဆိုတာက Kerotinized လုပ္တားတာ။ (ကရတင္)ဆိုတဲ့ ပိုခိုင္မာတဲ့ (တစ္ရွဴး)နဲ႔ ဖံုးေနတာ၊ စအိုထဲမွာ အဲဒါ မရွိဘူး။ ေနာက္ျပီး စအိုမွာ (စဖင္တာ)ဆိုတဲ့ ၾကြက္သား၀ိုင္းရွိတယ္။ ႏွစ္ထပ္ေတာင္ ရွိတာ၊ အျပင္ေကာင္က စိတ္ကေန ထိန္းႏိုင္ျပီး၊ အထဲ၀ိုင္းကေတာ့ ထိန္းမရဘူး။ သူတို႔က ၀မ္းသြား-ေလလည္ အ၀င္ အထြက္ကို ထိန္းေပးတာ။ တကယ္လို႔ တစံုတခုက စအိုကို လာထိတာနဲ႔ လူ႔ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ သေဘာ၀အရ (စဖင္တာ)က ပိုျပီး တင္းေတာင့္ ပိတ္ဆို႔တဲ့ တံု႔ျပန္မႈ လုပ္ပါမယ္။ Reflex ေခၚတယ္။

ဒါ့ေၾကာင့္ မာတာနဲ႔ ထိုးမိရင္ စုတ္ျပဲသြားႏိုင္တယ္။ တကယ္လို႔ အလိုမတူသူ ျဖစ္ေနရင္ ပိုဆိုးမွာပါ။ အေရျပားလႊာ ၃ ထပ္ရွိတဲ့ မိန္းမကိုယ္နဲ႔ မတူတာက ၁ ထပ္တဲရွိတဲ့ စအိုဟာ ဆန္႔ႏိုင္ၾကံဳ႕ႏိုင္စြမ္း အေတာ္နည္းပါတယ္။ သဘာ၀အရလည္း မဆက္ဆံမီ မိန္းမကိုယ္က ထြက္လာရတဲ့ အရည္ဟာ အဆင္ေျပအလြန္းလို႔ Honorably discharge လို႔ေတာင္ ေခၚေသးတယ္။

လိင္ဆက္ဆံတဲ့အခါ တခါတေလ လိင္တံရဲ႕ အေရျပားကလည္း ပြန္းပဲ့သြားတတ္တယ္။ အဲဒီနည္းနဲ႔လိင္ဆံဘို႔ Lubrication ေခ်ာဆီ သံုးရတယ္။ KY Jelly (KY Sexual Lubricant) က ေပၚျပဴလာ အျဖစ္ဆံုးပါ။ သူက တခါသံုး မလာပါ။ တခါသံုး မဟုတ္တာ မွန္သမွ် စိတ္မခ်ရတာ သိမွာပါ။ Jelly သံုးေပမဲ့ နဲေနရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ အလ်င္အျမန္ ထိုးသြင္းရင္ ေသျခာေပါက္ စအို စုတ္ျပဲ ပါလိမ့္မယ္။ စုတ္ျပဲတာက ေသြးထြက္ခ်င္မွ ထြက္ပါမယ္။ ေသးေသးေလး ျဖစ္အံုးေတာ့ အင္မတိ အင္မတန္ ေသးငယ္လြန္းလွတဲ့ ဗက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြအတြက္ကေတာ့ (ဆူပါ-ဟိုင္းေ၀း) ျဖစ္ေနမယ္။

အဲဒီကေန ပိုး၀င္လို႔ ကူးစက္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့ အသဲေရာင္ဘီ၊ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ (ရွန္ကာ၊ ၾကြက္ႏို႔၊ ဖတ္းဂတ္စ္၊ ဂႏိုးရီးယား) နဲ႔ HIV တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ စအိုေဘးက အေရျပားမွာ ပိုးရွိရင္ ယားနာဆိုတာလဲ ကူးႏိုင္ျပန္ပါေသးတယ္။ ေနာက္တခ်က္ ေယာက္်ားဆီးျပြန္ကပဲ Urine ဆီးေရာ Semen သုတ္အရင္ထြက္တဲ့ အရည္ခြ်ဲေရာ၊ Sperm သုတ္ရည္ေရာ ထြက္ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆီးလမ္းေရာဂါပိုးကလဲ စအိုထဲ ၀င္ႏိုင္ျပန္ေရာ။ စအိုကင္ဆာ ကိုေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္ေျခစာရင္းေလာက္သာ ထည့္ပါမယ္။

Annal canal အရွည္က 2.5 to 4 cm သာ ရွိတာမို႔ စအိုအထဲကို ဘယ္ေလာက္ပဲ ၀မ္း မရွိေအာင္ လုပ္ထားပါေစ ဘာထည့္ထည့္ ေပက်ံလာမွာပါ။ စအိုနဲ႔ ထိျပီးသားအရာကို အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ ဆီးလမ္းအ၀နဲ႔ မထိပါမွ ဆီးလမ္းပိုး ၀င္တာ မျဖစ္မွာပါ။ မိန္းမကိုယ္အ၀ကို တဆက္တည္း ျပန္သံုးရင္ ပိုး၀င္ႏိုင္တယ္။ ပါးစပ္ဆိုတာေတာ့ ေျပာမေနနဲ႕ေပါ့။ ဆိုေတာ့ မတိုင္ခင္ေရာ၊ ၾကားထဲမွာေရာ၊ ကိစၥျပီးခ်ိန္မွာေရာ ဘယ္ေလာက္ ကရိကထမ်ားလိုက္သလဲ။ သာယာမႈနဲ႔ မွ်ပါသလား။ တပ္မက္မႈေၾကာင့္ျဖစ္လာတဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈက ရလိုတာဟာ သာယာမႈ၊ ေက်နပ္မႈ နဲ႔ ျပည့္၀မႈ မဟုတ္ပါေလာ။

လိင္ဆက္ဆံတာဟာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ကိစၥပါ။ အသက္လည္းျပည့္ပါမွ ႏွစ္ဦးသေဘာတူဆိုပါမွ Rape မျဖစ္မွာ။ ႏွစ္ဦး သေဘာတူ ဆိုရာမွာ (နည္း)ပိုင္း၊ (အေနအထား)ပိုင္း၊ အခ်ိန္ပိုင္းေတြမွာပါ ႏွစ္ဦးသေဘာတူမွ ျပည့္စံုပါလိမ့္မယ္။ တဦးသေဘာမတူတာကို တဦးက နည္းလည္မႈေပးဘို႔ လိုမွာပါ။ မဟုတ္ရင္ တခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္ေတြမွာ ဥပေဒက ခြင့္မျပဳပါ။ တကယ္လို႔ ေယာက္်ားနဲ႔ မိန္းမ စအိုလိင္ဆက္ဆံနည္း သံုးမယ္ဆိုရင္ ေယာက္်ားျဖစ္သူဟာ Physiological and Psychological nature of the practice ဇီ၀ကမၼေဗဒ အရေရာ စိတ္ပညာအရပါ နားလည္ဘို႔ လိုမွာပါ။

စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာလဲ ထည့္ေဆြးေႏြးရေအာင္။ သဘာ၀အားျဖင့္ က်ား-မ လိင္ဆက္ဆံတယ္ဆိုတာ ဆက္ဆံခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာတာနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးဟာ ေယာက္်ားရဲ႕ ၾကီးစိုးလႊမ္းမိုးမႈကို Submission or Surrender စိတ္လိုလက္ရ နာခံလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ မိန္းမရဲ႕စအိုကို ဆက္ဆံခ်င္သူ ေယာက္်ားမ်ိဳးကေတာ့ ဒီလို လႊမ္းမိုးခ်င္စိတ္ Domination ထက္ ကဲပါတယ္။ စိတ္ပညာအလိုအရ အဲလို ေယာက္်ားသားေတြဟာ Male domination complex က်ားလႊမ္းမိုးစိတ္ကဲမႈ၊ Sexual deficiency complex လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အားနည္းမႈ၊ Low self-esteem မိမိကိုယ္ကိုယ္ အထင္ေရာက္မႈ၊ Demeaning attitude towards women မိန္းမသားနဲ႔ပတ္သက္ရင္ အျမင္ကြဲလြဲမႈ တခုခု ရွိေနတတ္ျပီး၊ ေမတၱာ-ခ်စ္တာ အားနည္းသူ ျဖစ္ေနတတ္ပါသတဲ့။

နည္းအဆန္း စမ္းသူမ်ား (ကြန္ဒြန္)သုတေတာ့ ရွိမယ္ထင္ပါတယ္။ ရွိအံုးေတာ့ (ေအနယ္)နည္း သံုးရင္ ပိုခိုင္မာတဲ့ (စပယ္ရွယ္-ကြန္ဒြန္) သံုးသင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အေမရိကမွာ အေရးေပၚဌာနတခုကိုလာတဲ့ စအိုထဲ ပစၥည္းတခုခု (Foreign body) ၀င္လို႔ လာသူေတြထဲမယ္ ၇၈%ဟာ စအိုလိင္ကိစၥေၾကာင့္ ျဖစ္ရပါသတဲ့။

သိတဲ့အတိုင္း လိင္ဆက္ဆံက (အင္နာဂ်ီ) အေတာ္ ကုန္တာပါ။ စအိုထဲ ထိုးသြင္း-ဆြဲထုတ္တာက ပိုျပီး (အင္နာဂ်ီ) သံုးပါတယ္။ ႏွစ္ေယာက္လံုးက က်န္းမာေရး ေဒါင္ေဒါင္မည္ရပါမယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲက စအိုလိင္ဆက္ဆံတာ မ်ားလာတာနဲ႔ ေယာက္်ားျဖစ္ျဖစ္၊ မိန္းမျဖစ္ျဖစ္ စအိုထိန္းၾကြက္သားေတြ အားနည္းလာမယ္။ ၀မ္းထိန္းရတာ၊ ေလထိန္းရတာ အားနည္းလာမယ္။ ၀မ္းသြားမမွန္ျဖစ္လာမယ္။ Kegel exercises ေလ့က်င့္ခန္း အလုပ္ခိုင္းယူရပါလိမ့္မယ္။ လူၾကားသူၾကား သြားတိုင္း (ဒိုင္ပါ)တမ်ိဳးကို အျမဲအပို၀တ္ထားရပါေတာ့တယ္။

သိပၸံအရ ေျပာေျပာ၊ သဘာ၀အရ ဆိုဆို၊ ဆင္ျခင္တံုတရားအရ ေတြးေတြး၊ စအိုဟာ စြန္႔ထုတ္စရာသာျဖစ္ျပီး မိန္းမကိုယ္ (ေမြးလမ္းေၾကာင္း)လို ထိုးသြင္းရမဲ့ဒြါရ မဟုတ္တာ ေသျခာပါတယ္။ သဘာ၀တရားနဲ႔ ဆန္႔က်င္တာ ေနာက္တခုကေတာ့ အထက္ကေန ေအာက္ကို ဆင္းသက္တဲ့ လားရာကို ေျပာင္းျပန္ လုပ္မိတာပါ။ ဒီေခတ္ၾကီးမွာ သဘာ၀ဆိုတာကို Environment သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္၊ ေဂဟစနစ္ နဲ႔ Organic မျပဳမျပင္ အစားအေသာက္ကိုသာ က်ယ္က်ယ္ ေလာင္ေလာင္ ေျပာေနၾကျပီး၊ သဘာ၀မက်တဲ့ လူေတြရဲ႕ အက်င့္စရုိက္ေတြကိုၾကေတာ့ ပိုဆိုးဆိုး လာေနတာဟာ အဆီအေငၚ မတည့္ဘူး ထင္ပါတယ္။

စအိုလိင္ဆက္ဆံနည္း ဥေရာပကစတယ္ ဆိုပါတယ္။ ဂရိ၊ ရိုမန္၊ ေဘဘီလံု၊ ပါရွားေခတ္ကတည္းကပါတဲ့။ အာဖရိက မွာေတာ့ ဒါကို Taboo လို႔ ယူဆပါတယ္။ မလုပ္သင့္ဘူးလို႔ မွတ္ယူတာမ်ိဳးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ကေန႔ေခတ္မွာ အာဖရိက ႏြယ္ဖြါး အေမရိကန္မ်ားမွာ ေခတ္စားလွပါတယ္။ သိတဲ့အတိုင္း အေမရိကားမွာ သူတို႔တေတြရဲ႕ အဆင့္အတန္းဟာ ဘာလဲလို႔။ ၾကားခ်င္ ၾကားဘူးမယ္ သီခ်င္းထဲ ထည့္စပ္ၾကတာ။ သူတို႔တေတြပါဘဲ။ "Lick it till your tongue turn doo doo brown" "Da Butt" "Baby Got Back" ေနာက္ မွတ္သားဘို႔ ေကာင္းတာတခုက အက်ဥ္းစခန္းေတြမွာ အသံုးခ်စရာ စအိုသာရွိလို႔ ေထာင္ကလာတဲ့ ဇာတ္လမ္းလို႔လဲ ဆိုႏိုင္ပါေသးတယ္။

ကမာၻေက်ာ္ ေရေမႊးကို ဂ်ာမနီ Cologne ကေန ထုတ္တာ မဟုတ္ပါလား။ Jovan Musk ဆိုတာ ၁၉၇၃ ကစ ထုတ္တယ္။ သမင္ တမ်ိဳးကရတဲ့ ေယာက္်ားသားေတြရဲ႕ အနံ႔ရွိတယ္ဆိုျပီး၊ လိင္ဆြဲေဆာင္မႈအတြက္ ေရေမႊးလုပ္ ထုတ္တာျဖစ္ပါတယ္။ ေရာင္းေကာင္းလို႔ က်ားသံုး-မသံုး ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ထုတ္ပါတယ္။ ဆိုခ်င္တာက လိင္ဆက္ဆံေရးမွာ အနံ႔ရဲ႕ အေရးပါတာကိုပါ။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရဲ ေယာနိကေန Pheromones ဆိုတာ အလိုလို ထုတ္ပါတယ္။ ဆန္႔က်င္ဖက္လိင္ကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အနံ႔ပါ။ စအိုမွာ အဲဒီအစြမ္းက ဗလာနတၳိ မရွိပါ။ မစင္နံ႔သာ ရွိပါတယ္။

လူၾကီးေတြက ဆံုးမတယ္ အိမ္ျပင္ကအမွိဳက္ အိမ္ထဲမသြင္းနဲ႔တဲ့။ ဆရာ၀န္က အၾကံေပးခ်င္တယ္ အညစ္အေၾကးကို အသစ္ကေလး မထင္နဲ႔လို႔။

Dr. တင့္ေဆြ

Read More...

Collapse...

အပိုလို ေဆးရံု သို႔မဟုတ္ အလိုလို ပိုေနသူမ်ား ႏွင့္ အသက္ပို မရွိတဲ့ ဆင္းရဲသားလူနာမ်ား

ျပည္တြင္းကေန အလြယ္တကူဖတ္ရွဳႏိုင္တဲ့ အြန္လိုင္း လွ်ပ္တစ္ျပက္ဂ်ာနယ္မွာ က်န္းမာေရးသတင္းတခု ဖတ္ရပါတယ္။ ကေန႔ဘဲ ထြက္လာတဲ့ ျပည္ပက က်န္းမာေရးသတင္းတခုနဲ႔ ဆက္စပ္ေပးပါရေစ။

ျပည္တြင္းက်န္းမာေရးသတင္း
“ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး ၿမိဳ႕ျပမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္မီ ပုဂၢလိက ေဆး႐ံုႀကီးမ်ား ေဆးကုသခန္းမ်ား အၿပိဳင္း အ႐ိုင္း ထူေထာင္ လာခဲ့ၾကသလုိ ျပည္ပ ေဆး႐ံုမ်ားမွလည္း ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး၊ေတာင္ႀကီး အပါအဝင္ ၿမိဳ႕ႀကီး ျပႀကီးမ်ားတြင္ ပ႐ိုမိုးရွင္း ျပဳလုပ္ကာ ျမန္မာျပည္တြင္းရွိ လူနာမ်ားကို ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ မဲဆြယ္ လာၾကေၾကာင္း ေလ့လာေတြ႕ရွိရသည္။ အထူးသျဖင့္ ဘန္ေကာက္နဲ႔ စင္ကာပူက ေဆး႐ံုေတြ အေနနဲ႔ ျမန္မာျပည္ထဲမွာ ႐ံုးခြဲေတြ ဖြင့္ၾကတယ္။ သည္က လူေတြကို ဘန္ေကာက္၊ စင္ကာပူ စသည္ျဖင့္ ပို႔ေပးၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ ပိုက္ဆံတတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြ အတြက္ေတာ့ ႏိုင္ငံျခားမွာ ေဆးသြားကုရတာ ေဆးသြားစစ္ ရတာကိုက ဂုဏ္တစ္ခုပဲေလ။ ကုသပံု ကုသနည္းလည္း ကြာတာ ရွိသလုိ ဝန္ေဆာင္မႈ ကလည္း ကြာေတာ့ ပိုက္ဆံရွိတဲ့ သူေတြက ကုၾကတာေပါ့။ တခ်ဳိ႕လည္း ပိုက္ဆံရွိတယ္ဆိုေတာ့ ေရာဂါေပါင္းစံုက အလိုလိုရွိလာၾကတယ္။ ေရာဂါဆိုတာကေတာ့ ရွာၿပီဆိုရင္ ရွိတာပဲကိုး၊ အဲသည္ေတာ့ ပိုက္ဆံရွာတဲ့ သူေတြအတြက္ ႏိုင္ငံျခားေဆး႐ံုေတြက ျမန္မာျပည္ထဲေရာက္လာၿပီး မားကက္ခ်ဲ႕ၾကတဲ့ သေဘာပဲ စကားျပန္ ထားေပးတယ္။ ျမန္မာဆရာဝန္ ထားေပးတယ္။ ျမန္မာနာ့ပ္စ္ ထားေပးတယ္ ဆိုေတာ့ လူနာက ေျပာလို႔ဆိုလို႔ ေကာင္းေတာ့ ႀကိဳက္တာေပါ့ေလ။ ေဆးကုၿပီးၿပီ ဆိုရင္လည္း ေရွာ့ပ္ပင္ ထြက္ၾကတာတို႔၊ အလည္ အပတ္ သြားၾကတာတို႔က ရွိေသးတာကိုး၊ အသည္း အသန္လူနာ၊ ေသေကာင္ေပါင္းလဲလူဆိုရင္ေတာ့လည္း ဒါေတြဘယ္လုပ္ႏိုင္မလဲ၊ တကယ္ေတာ့ ကုိယ့္တိုင္းျပည္က ဆရာဝန္ႀကီးေတြ မေတာ္လို႔မွ မဟုတ္တာ'ဟု လူနာေဟာင္း တစ္ဦးမွ လွ်ပ္တစ္ျပက္သို႔ ရွင္းလင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။”

ျပည္ပက်န္းမာေရးသတင္း
သတင္းက ေဒလီရွိ နာမည္ၾကီး-ေစ်ၾကီး-အဆင့္ျမင့္ အပိုလို ေဆးရံုၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။ (အပိုလို)ဟာ (ဖိုက္စတား) အဆင့္ ေဆးရံုၾကီးပါ။ အခန္းခကိုက (ဖိုက္စတား)ေဟာ္တယ္ခန္းခလို ေပးရလို႔ပါ။ ေကာင္းတာကေတာ့ ေကာင္းလြန္းပါတယ္။ ကမၻာအရပ္ရပ္က လူနာေတြ လာေရာက္ ေဆးကုသမႈ ခံယူေနတဲ့ နာမည္အၾကီးဆံုး ေဆးရံုတစ္ရံုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ကေန႔ ေဒလီ High Court တရားရံုးကေန ၁၂ ႏွစ္ၾကာ ၾကားနာ စစ္ေဆးအျပီး၊ အပိုလိုေဆးရံုမွာ ဆင္းရဲတဲ့ လူနာမ်ား အတြက္ အတြင္းလူနာ ကုတင္ ၃၃%၊ အျပင္လူနာ ၄၀% သတ္မွတ္ေပးဘို႔၊ ေနာက္ျပီး အဲလိုလုပ္ဘို႔ ပ်က္ကြက္ခဲ့တဲ့ ကာလအတြက္ ဒဏ္ေငြ ရူးပီး ၂ သိန္း (UDS 4,100) ခ်မွတ္လိုက္ပါေသးတယ္။ ေဒလီအစိုးရ ကိုလည္း အဲဒီအတိုင္း ေဆးရံုက လိုက္နာျခင္းရွိ-မရွိ MS ေဆးရံုအုပ္ ေနရာတခုနဲ႔ စစ္ေဆးေစရန္ ဆိုတဲ့ အမိန္႔ပါ ထုတ္လိုက္ပါတယ္။

အိႏၵိယလို၊ ျမန္မာႏိုင္ငံလို ဆင္းရဲသူေတြ မ်ားလြန္းတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ဆင္းရဲသားေတြအတြက္ ထည့္မတြက္လို႔ မရပါ။ အဲလို အဲလို ျဖစ္လာဘို႔ဆိုတာက တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ၊ “က်န္းမာေရးဟူသည္ လူတိုင္းအတြက္ အေျခခံ ခံစားခြင့္ ျဖစ္သည္” ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ကိုင္စြဲ တိုက္ယူမဲ့ လူမႈအဖြဲ႕အစည္း၊ အခင္းအက်င္းဆိုတာေတြ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ ရွိေနမွသာ ျဖစ္လာႏိုင္ပါမယ္။

တင့္ေဆြ
၂၃-၉-၀၉

Read More...

Collapse...

Let’s Talk About Sex!

ေလာေလာဆယ္မွာ အခ်ိန္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အလြန္ကို ညံ႔ဖ်င္းေနတဲ့အတြက္ ဒီေနရာက ခဏ ေရွာင္ေျပးဖုိ႔ ႀကိဳးစားေနတာပါ။
ဒါေပမယ့္ ပါးစပ္နဲ႔ လိင္ဆက္ဆံျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေမးခြန္းေလး လာေမးထားတာေတြ႔တာနဲ႔ တတ္တဲ့ ပညာ မေနသာ ဆုိသလို (၀ါသနာကလဲ ပါေလေတာ့) ေရးခ်င္လာမိ ျပန္တယ္။
အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေၾကာင့္ ကၽြန္မတို႔ အရင္က မေျပာဆို မေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတဲ့ အရာေတြကို ေျပာဆို၊ ေဆြးေႏြး လာၾကရပါတယ္။
အဲဒီလို ေျပာဆို ေဆြးေႏြးၿပီး အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ တားဆီး ကာကြယ္ေရး လုပ္ငန္းေတြမွာ ပါ၀င္လာၾကသူေတြထဲ လိင္မႈ လုပ္ငန္းနဲ႔ ေန႔စဥ္ အသက္ေမြးေနရတဲ့ လိင္အလုပ္သမေလးေတြ ပါသလို၊ လိင္မႈ ကိစၥဆို ေ၀းေ၀းက ေရွာင္တယ္၊ လံုး၀ အပူ မရွာဘူးဆိုတဲ့ အပ်ိဳႀကီး စစ္စစ္ေတြလဲ ပါပါတယ္။
ရည္းစားေတာင္ တစ္ခါမွ မထားဘူးေသးတဲ့ ညီမေလးေတြ ဆိုလဲ “သမီးတို႔ေတာ့ ပညာေပးရင္းနဲ႔ က်ိန္းေတြ ေက်ေနပါၿပီ အစ္မရယ္“ လို႔ ညည္းၾက ရွာေပမယ့္ သူမ်ားေတြ အႏၱရာယ္ကင္းဖုိ႔ ရွက္တဲ့ ေၾကာက္တဲ့ စိတ္ေတြကို ေဘးခ်ိတ္ၿပီး ေျပာျပေနၾကရပါတယ္။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ တားဆီး ကာကြယ္ေရး အတြက္က လူတိုင္း လူတိုင္းမွာ တာ၀န္ရွိေတာ့ လူတိုင္း လူတိုင္းက ဒီသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို သိထားသင့္တယ္၊ သိထားခြင့္ ရွိတယ္လို႔ ကၽြန္မ ယံုၾကည္ပါတယ္။
လိင္မႈ ကိစၥမွာ လံုး၀ ေရွာင္ၾကဥ္မႈကပဲ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း စိ္တ္ခ်ရတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တဲ့ အေနအထားမွာ ရွိတာပါ။ (မွားတယ္ ထင္ရင္ ျပန္ျငင္းၾကပါ။)
အဲဒီေတာ့ အဲဒီလို မေရွာင္ၾကဥ္ႏိုင္တိုင္းမွာ အႏၱရာယ္ကို အနည္းနဲ႔ အမ်ား ဆိုသလို ယူမိတတ္ၾကပါတယ္။
ဒီေတာ့ ကိုယ္ ယူမယ့္ အႏၱရာယ္က ဘယ္ေလာက္အထိ ျမင့္မားသလဲ ဆိုတာကို လူတိုင္း လူတိုင္း သိခြင့္ ရွိတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
အဲဒီ လိင္ဆက္ဆံမႈရဲ႕ အႏၱရာယ္ အနည္းအမ်ား အေနအထားထဲမွာ ပါးစပ္နဲ႔ လိင္ဆက္ဆံတာကေတာ့ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကူးစက္ ခံရႏိုင္မႈမွာ ေတာ္ေတာ္ေလး နည္းပါးတဲ့ အေနအထားမွာ ရွိပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အျခား ကာလသားေရာဂါေတြ ကူးစက္ ခံရႏိုင္မႈ မ်ားပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ကြန္ဒံုးကို သံုးတာ ေကာင္းပါတယ္။
စအိုက လိင္ဆက္ဆံျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ဆရာတစ္ေယာက္က ေရးေပးမယ္လို႔ ေျပာထားပါတယ္။ေရးႏိုင္တဲ့ သူေတြ ဆက္ေရးေပးၾကဖုိ႔ ကၽြန္မ ဒီမွာပဲ ရပ္ထားပါေတာ့မယ္။

Read More...

Collapse...

Myths about blood donation

ေသြးလွဴတာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး အယူအဆအမွားေတြ အေတြးအမွားေတြ အမ်ားႀကီး ႀကံဳဖူးၾကားဖူးခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္မွာလည္း အေတြးမွား အျမင္မွားေတြ ဟိုတခ်ိန္တုန္းက ရိွခဲ့ဖူးပါတယ္။ အဲဒီလို အယူအဆအမွား အျမင္အမွားေတြေၾကာင့္ ေသြးလွဴႏိုင္ရဲ႕သားနဲ႕ ေသြးမလွဴျဖစ္တဲ့လူေတြ အမ်ားႀကီးပါပဲ။ မြန္ျမတ္ျဖဴစင္လွတဲ့ လွဴဒါန္းမွဳတစ္ခုကို လူေတြက လုပ္ခ်င္ေပမယ့္ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြက တားဆီးထားသလဲ။

၁။ ေသြးလွဴၿပီးရင္ ၀ လာမယ္။
တကယ္ေတာ့ ေသြးလွဴတာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္အေလးခ်ိန္ တိုးလာၿပီး ၀ လာတာမ်ိဳး မရိွပါဘူး။ အသားအရည္ စိုေျပၿပီး အလွတိုးတာပဲ ရိွပါတယ္။ ေသြးလွဴထားတာေၾကာင့္ အားျပန္ျဖည္႕ဖို႕ဆိုၿပီး ပံုမွန္ စားေသာက္တာထက္ ပိုၿပီး စားဖို႕ေသာက္ဖို႕လည္း မလုိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ပံုမွန္အတိုင္းပဲ စားေသာက္ေနထုိင္ပါ။ အဲဒီလိုဆို အရင္ကထက္ ပိုၿပီး ၀ လာစရာ မရိွပါဘူး။

၂။ ေသြးလွဴတာေၾကာင့္ ေရာဂါကူးမယ္။
တကယ္ေတာ့ ေသြးေဖာက္ယူတဲ့ေနရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ အပ္ေတြ၊ ေသြးအိတ္ေတြ၊ ပစၥည္းကိရိယာေတြဟာ သန္႕ရွင္းပါတယ္။ ေသြးေဖာက္တဲ့အခါမွာ တစ္ခါသံုးအပ္ေတြကို သံုးထားပါတယ္။ ေသြးေဖာက္ေပးတဲ့ သူနာျပဳေတြကလည္း တစ္ခါသံုး လက္အိတ္ေတြကို အသံုးျပဳပါတယ္။ အစအဆံုး စနစ္တက် ရိွလွတဲ့အတြက္ ေသြးလွဴရွင္ေတြအေနနဲ႕ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ဖုိ႕ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။

၃။ ေသြးလွဴၿပီးရင္ က်န္းမာေရး ထိခိုက္မယ္။
တကယ္ေတာ့ ေသြးမလွဴခင္မွာတင္ ဆရာ၀န္က ေသြးလွဴရွင္ရဲ႕ က်န္းမာေရးကို အရင္စစ္ေဆးေပးပါတယ္။ ေသြးလွဴဒါန္းဖို႕ သင့္ မသင့္ကို ဆံုးျဖတ္ေပးပါတယ္။ က်န္းမာေရး ေကာင္းမြန္မွ ေသြးေပးလွဴတာပါ။ ဒါေပမယ့္ ေသြးလွဴၿပီးရင္ေတာ့ ကုတင္ေပၚမွာ မိနစ္ အနည္းငယ္ေလာက္ေတာ့ အနားယူသင့္ပါတယ္။

၄။ ေသြးေဖာက္တဲ့အခါ အပ္ႀကီးႀကီးေၾကာင့္ နာမယ္။
တကယ္ေတာ့ နာတယ္ဆိုတာ အရမ္းနာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ နားေဖာက္တာေလာက္ သြားႏွဳတ္တာေလာက္ မနာပါဘူး။ ပုရြတ္ဆိတ္ ကိုက္ရင္ေတာင္ ဒီထက္ပိုနာပါတယ္။ တစ္ခုေလာက္ သတိရေစခ်င္တာက ေသြးလွဴဖို႕ အပ္ထိုးတဲ့အခ်ိန္ နာတဲ့ နာက်င္မွဳဒုကၡက ေသြးလိုေနတဲ့ လူနာရဲ႕ ေသြးမရရင္ ခံစားရမယ့္ နာက်င္မွဳဒုကၡနဲ႕ ႏွိဳင္းယွဥ္ရင္ ဘာမွ မဟုတ္ဘူး ဆိုတာပါပဲ။

၅။ ေသြးလွဴရတာ အခ်ိန္ကုန္မယ္။
တကယ္ေတာ့ ေသြးလွဴတာ အစအဆံုးက အလြန္ဆံုး တစ္နာရီ ပတ္၀န္းက်င္ပဲ ၾကာပါတယ္။ အဲဒီ တစ္နာရီမွာ လိုအပ္တဲ့ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္ေတြ ျဖည္႕ရတာေတြ၊ ေမးခြန္းေတြ ေျဖရတာေတြ၊ က်န္းမာေရး စစ္ေဆးမွဳ ခံယူရတာေတြက အခ်ိန္အမ်ားဆံုး ယူသြားပါတယ္။ ေသြးလွဴတဲ့အခ်ိန္က ၁၀မိနစ္ ပတ္၀န္းက်င္ပဲ ရိွပါတယ္။

၆။ ေသြးလွဴတဲ့အခါ ေသြးအမ်ားႀကီး ေဖာက္ယူခံရမယ္။
တကယ္ေတာ့ ေသြးအမ်ားႀကီး ေဖာက္မယူပါဘူး။ ေသြးလွဴရွင္ရဲ႕ ကိုယ္အေလးခ်ိန္အေပၚ မူတည္ၿပီး ၄၀၀ မီလီလီတာကေန ၄၅၀ မီလီလီတာၾကားပဲ ယူပါတယ္။ အဲဒီထုတ္ယူလိုက္တဲ့ ေသြးပမာဏကို ခႏၶာကိုယ္က အခ်ိန္ပိုင္းအတြင္း ျပန္လည္ ျဖည္႕ဆည္းေပးပါတယ္။

၇။ ကၽြန္ေတာ္ ေသြးလွဴဖို႕ မလိုဘူး။ ေသြးလွဴရွင္ေတြက အမ်ားႀကီးပဲေလ။
တကယ္ေတာ့ လူနာေတြအတြက္ ေသြးလွဴရွင္ လိုေနပါတယ္။ ေသြးလွဴလို႕ရႏုိင္တဲ့ လူဦးေရ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းကပဲ ေသြးလွဴေနၾကတာပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာဆို ဒီထက္နည္းပါတယ္။ ေသြးကို အစားထိုးဖို႕အရာ မေပၚေသးပါဘူး။ သက္ရိွလူသားဆီကပဲ ရႏိုင္တဲ့အတြက္ ေသြးလွဴရွင္ေတြ အမ်ားႀကီး လိုေနပါတယ္။

၈။ ေသြးဆိုတာ အၾကာႀကီး အထားခံတယ္။ တစ္ခါ လွဴၿပီးရင္ လံုေလာက္တယ္။
တကယ္ေတာ့ ေအးခဲထားတဲ့ ေသြးရည္ၾကည္ဟာ ၁ ႏွစ္တိတိ သိမ္းထားလို႕ရပါတယ္။ ေသြးနီဥကို သာမာန္ အေျခအေနမွာ ၄၂ ရက္တိတိ သိုေလွာင္ႏုိင္ပါတယ္။ ေသြးဥမႊားကေတာ့ ၅ ရက္ပဲ အထားခံပါတယ္။ အဲဒီလို အထားခံေပမယ့္ လူနာေတြရဲ႕ ေသြးလိုအပ္ခ်က္က မ်ားလြန္းတဲ့အတြက္ လွဴထားတဲ့ေသြးေတြ ေသြးဘဏ္မွာ အဲဒီေလာက္ေတာင္ ၾကာၾကာမထားလိုက္ရပဲ လူနာေတြဆီကို ေသြးသြင္းကုသေပးလိုက္ရတာ မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးဘဏ္မွာ ေသြးအိတ္တစ္ခုကို အၾကာႀကီး မျမင္ရပါဘူး။

၉။ ဘာသာတရားေၾကာင့္ ေသြးလွဴလို႕မရဘူး။
တကယ္ေတာ့ ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာတရားတိုင္းလိုလို ကုသိုလ္ဒါနျပဳမွဳကို အားေပးခ်ီးေျမွာက္ထားပါတယ္။ ေသြးလွဴတယ္ဆိုတာ ထပ္ခါတလဲလဲ ျပဳလုပ္လုိ႕ရတဲ့ မြန္ျမတ္ျဖဳစင္ ဇီ၀တဒါန လွဴဒါန္းမွဳတစ္ခုပါ။

အခုေျပာသြားတဲ့ အခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေသြးမလွဴျဖစ္ခဲ့တာပါဆိုရင္ ေနာက္ရက္ေတြက စၿပီး လူ႕အသက္ေတြကို ကယ္ဖို႕အတြက္ ဒီစာကို တစ္ခါေလာက္ အစအဆံုး ျပန္ဖတ္ေပးပါလုိ႕ ေတာင္းဆိုခ်င္ပါတယ္။

Read More...

Collapse...

စိတ္ဆရာ၀န္ႏွင္႔ ေတြ႔ဆံုျခင္း

အသစ္ မေရးႏိုင္ေသးလို႔ ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ႔ဂ္မွာ တင္ၿပီးသားကိုပဲ ျပန္တင္လိုက္ပါတယ္။ မဖတ္ရေသးသူမ်ားအတြက္ အသံုး၀င္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ပါတယ္။

“ David Smith ရွိပါသလား”

“ကၽြန္ေတာ္ပါပဲ”

“ဒါဆို ကၽြန္မေနာက္က လိုက္ခဲ႔ပါ”

“ဟုတ္ကဲ႔ ခင္ဗ်။ ဒါနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္႔ ဇနီးေရာ လိုက္လာလို႔ ရမလား”

“လူနာ႔ သေဘာပါ။ ရွင္ ေခၚခ်င္တယ္ဆို ေခၚလာႏိုင္ပါတယ္။ ကၽြန္မအတြက္က ျပႆနာ မဟုတ္ပါဘူး။ ပံ႔ပိုးသတင္း (collateral information) ရလို႔ ပိုေတာင္ ေကာင္းပါေသးတယ္”

“ေၾသာ္ ဟုတ္ကဲ႔။ ေက်းဇူးပဲ”

“ကဲ ထုိင္ၾကပါ။ ကၽြန္မကေတာ႔ စိတ္ေရာဂါ ဆရာ၀န္ သြဲ႔ပါ။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္ Mr. Smith”

“ကၽြန္ေတာ္႔ကို David လို႔ပဲ ေခၚပါ ခင္ဗ်။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္”

“ကၽြန္မက Sharon ပါ။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္”

“ဟုတ္ကဲ႔။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္ Sharon”

“သိတဲ႔အတိုင္းပဲ။ ရွင္႔ရဲ႕ အေထြေထြ ဆရာ၀န္ GP က လႊဲလို႔ ကၽြန္မတုိ႔က ဒီေန႔ ျပင္ပလူနာဌာနမွာ appointment ကို ေပးတာပါ။ လူနာသစ္ ျဖစ္လို႔ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းျခင္း interview အတြက္ အခ်ိန္ တစ္နာရီ ရပါတယ္။ ပထမ မိနစ္ေလးဆယ္မွာ ကၽြန္မက ေမးခြန္းေတြ အမ်ားႀကီး ေမးမယ္။ ေမွ်ာ္လင္႔ၿပီးသား ျဖစ္မယ္ ထင္ပါရဲ႕”

“ဆိုပါေတာ႔”

“အခ်ိန္ အကန္႔အသတ္ေၾကာင္႔မို႔ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ကၽြန္မက စကား ျဖတ္ေျပာေကာင္း ေျပာရမယ္။ ဒါကို နားလည္ေပးမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ပါတယ္။ က်န္တဲ႔ အခ်ိန္ကေတာ႔ ရွင္တို႔ ေမးခ်င္တာ ေမးဖို႔ရယ္၊ ကၽြန္မရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္နဲ႔ ေရွ႕ကုထံုးကို ေဆြးေႏြးဖို႔ရယ္ေပါ႔။ ဒီမွာ ေျပာတဲ႔ စကားေတြကို မလိုအပ္တဲ႔ ျပင္ပပုဂၢိဳလ္ေတြဆီ ဖြင္႔ဟျခင္း မျပဳဘူးဆိုတာ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ရွင္႔ရဲ႕ GP ဆီကိုေတာ႔ အေသးစိတ္ အေၾကာင္းၾကားစာ ေရးပါမယ္။ ဒီစာရဲ႕ မိတၲဴကို ရွင္လိုခ်င္တယ္၊ မလိုခ်င္ဘူး ဒီစာရြက္မွာ ေရြးခ်ယ္ၿပီး လက္မွတ္ထိုးပါ”

“ကၽြန္ေတာ္ သိခ်င္ရင္ ကၽြန္ေတာ္႔ GP ဆီ အခ်ိန္မေရြး သြားေမးလို႔ ရေနတာမို႔ မိတၱဴ မလိုပါဘူးဗ်ာ”

“ေကာင္းၿပီေလ”

“ကဲ ဒီေန႔ ကၽြန္မဆီကို လာေတြ႔ရတဲ႔ အေၾကာင္းရင္းေလး ေျပာပါဦး”

“ကၽြန္ေတာ္ စိတ္ဓာတ္က်ေနတယ္။ ကုန္းေကာက္စရာ မရိွေလာက္ေအာင္ က်တာ။ တစ္ေန႔ တစ္ေန႔ ေခါင္းေပၚမွာ တိမ္တိုက္မဲႀကီး အံု႔ေနသလိုပဲ”

“တျခားေရာ ဘာေတြ ခံစားရေသးလဲ”

“တခ်ိန္လံုး ႏံုးခ်ိၿပီး ဘာမွ မလုပ္ခ်င္ဘူး။ ဘာကိုမွလည္း စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ဘူး။ အစားေတာင္ မိန္းမက တိုက္တြန္းလို႔သာ စားရတာ၊ ခံတြင္း မေတြ႔လွဘူး။ ညညလည္း အိပ္လို႔ မရဘူး”

“ေနာက္ထပ္ေရာ”

“သတိလည္း မေကာင္းေတာ႔ဘူးဗ်။ ေမ႔လြယ္ေနတယ္။ စိတ္က အာရံုမစိုက္ႏိုင္ဘူး”

“ဒီလို ျဖစ္တာ ဘယ္ေလာက္ ၾကာၿပီလဲ”

“ေျခာက္လေလာက္ ရွိၿပီ။ GP ေပးတဲ႔ anti-depressant နဲ႔လည္း မသက္သာပဲ ပိုဆိုးလာလို႔ စိတ္ေရာဂါ အထူးကုနဲ႔ လာျပတာ”

“ရွင္က ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္ျဖစ္လို႔လား”

“ေသာက္ပါတယ္”

“ေဆးျပင္းအားက ဘယ္ေလာက္တံုး”

“စကတည္းက အတိုင္းပဲ။ မတိုးထားဘူးဗ်”

“ဘာေဆးလဲဆိုတာ မွတ္မိလား”

“ေဆးနာမည္ မမွတ္မိဘူး။ P နဲ႔စတယ္ ထင္တယ္”

“ထားပါေတာ႔။ ဒီလိုျဖစ္ေနတာ ေျခာက္လ ၾကာၿပီဆိုရင္ ဒီေျခာက္လ မတိုင္ခင္မွာ ရွင္႔ဘ၀ သို႔မဟုတ္ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ဘာမ်ား အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ခဲ႔သလဲ”

“အလုပ္မွာ တာ၀န္ေတြ ပိုပိလာတယ္ဗ်။ သူမ်ားေတြ အလုပ္ျပဳတ္ေတာ႔ သူတို႔အလုပ္ေတြ ကိုယ္႔ေပၚ ေရာက္လာတာေပါ႔။ ကိုယ္ကလည္း တည္ၿမဲေရး ေၾကာက္ေနရေတာ႔ မညည္းရဲဘူး”

“အလုပ္မွာ ဆက္ဆံေရးကေရာ ဘယ္လို ေနလဲ”

“ကၽြန္ေတာ္ ခုတေလာ လူေတြကို ေရွာင္သလို၊ စိတ္လည္း ဆတ္ေနတယ္လို႔ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြက ေျပာတယ္”

“ေဒါသေၾကာင္႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ တစ္ခုခု ထိခိုက္ေအာင္ လုပ္မိတာ ရွိလား၊ သူမ်ားကို ႏႈတ္အား၊ကိုယ္အားနဲ႔ ရန္ျပဳမိတာ ရွိလား”

“မရွိဘူးဗ်၊ ကၽြန္ေတာ္က ပင္ကိုယ္စိတ္ ႏူးည႔ံသူပါ”

“ လူတိုင္းကို ေမးသင္႔တဲ႔ ေမးခြန္းေတြ ေမးေနက်မို႔ ပုဂၢိဳလ္ေရးအေနနဲ႔ မျမင္ေစခ်င္ဘူး”

“နားလည္ပါတယ္ ခင္ဗ်။ ဆရာမ တာ၀န္ရွိသလို ေမးခ်င္တာအားလံုး ေမးပါ။ ကၽြန္ေတာ္က အမွန္အတိုင္း ေျဖပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ္႔အက်ိဳးအတြက္ပဲေလ”

“ေကာင္းပါၿပီ။ စိတ္ဓာတ္ အရမ္းက်သူေတြဟာ တခါတရံ ထူးဆန္းတဲ႔ အေတြ႔အႀကံဳေတြ ရတတ္တယ္။ ရွင္ ဒါမ်ိဳး ႀကံဳဖူးသလား”

“ေမးခြန္းကို မရွင္းလို႔ ျပန္ေျပာျပေပးပါဦး”

“ဘယ္သူမွ အနားမရွိပဲ အသံေတြ ၾကားတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ကို သူမ်ားက ေစာင္႔ၾကည္႔ေနတယ္လို႔ ထင္တာမ်ိဳးေပါ႔”

“မရွိေသးဘူးဗ်။ ေတာ္ပါေသးရဲ႕”

“အရင္က ဒီလို စိတ္ဓာတ္က်ဖူးလား”

“က်ဖူးတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ဒီေလာက္ မၾကာဘူး၊ မဆိုးဘူး။ ေဆးမေသာက္ပဲ ျပန္ေကာင္းသြားတယ္”

“ေသြးသားရင္းခ်ာထဲမွာ အလားတူ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးမ်ဳိး ခံစားရသူ ရွိလား”

“အေမကေတာ႔ စိတ္ႂကြစိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ေဆးရံုတက္ရဖူးတယ္။ ၾကာလွပါၿပီ။ ခုေတာ႔ Lithium ေသာက္ၿပီး ေကာင္းေနတာပဲ”

“အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ မူးယစ္ေဆး သံုးသလား”

“ဘီယာေလးေတာ႔ ႏွစ္ပိုင္႔ေလာက္ ညတိုင္း ေသာက္ျဖစ္တယ္။ စိတ္ေျပလက္ေပ်ာက္ပါ။ ေသာက္ေနက်ပဲဗ်။ က်န္တာေတာ႔ မလုပ္ပါဘူး”

“ဘယ္ေလာက္ ၾကာၿပီလဲ။ အရင္ကထက္ ပိုေသာက္ျဖစ္သလား”

“ကၽြန္ေတာ္ ဆယ္႔ကိုးႏွစ္သားကတည္းက ေသာက္တတ္တာ။ ပံုမွန္ေသာက္တာကေတာ႔ ခု ေနာက္ပိုင္းမွပါ။ သံုးႏွစ္ေလာက္ေတာ႔ ရွိၿပီ။ စေသာက္ကတည္းက ဒီေလာက္ပါပဲ”

“တျခား အရက္ေတြ၊ ၀ိုင္ေတြေရာ”

“မေသာက္ပါဘူး”

“ကားေမာင္းလား”

“ေမာင္းပါတယ္”

“ယာဥ္စည္းကမ္းဆိုင္ရာ အေရးယူခံရတာ ရွိလား”

“မရွိပါဘူး”

“ရံုးေရာက္ ဂတ္ေရာက္ ျဖစ္ဖူးလား”

“မျဖစ္ဖူးပါဘူးဗ်ာ”

“ကဲ ကဲ ရွင္႔ကို အနားေပးၿပီး ရွင္႔ဇနီးကို ေမးလိုက္ဦးမယ္။ ၿပီးရင္ ရွင္႔အလွည္႔ ျပန္ေရာက္လာမယ္”

“ကၽြန္ေတာ္ အခန္းျပင္ ထြက္ေပးရမလား”

“မလိုပါဘူး။ ရွင္တို႔ လင္မယားခ်င္း ေက်နပ္ရင္ ကၽြန္မအတြက္က ဘာမွ မထူးပါဘူး”

“ဒါဆို ကိုယ္ ဆက္ေနရင္ ရတယ္ မဟုတ္လား Sharon? ”

“ Of course, you can”

“ David ေျပာသြားတာအေပၚ Sharon အေနနဲ႔ ဘာမ်ား ထပ္ျဖည္႔ေျပာခ်င္သလဲ”

“သူေျပာသြားတာေတြ အတိုင္းပါပဲ။ ကိုယ္က ေဘးလူဆိုေတာ႔ ပိုျမင္တာေလးေတြ ရွိတာေပါ႔။ ဥပမာ သူ အရင္ကလို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ မျပတ္သားေတာ႔ဘူး။ ေတြေတြေ၀ေ၀နဲ႔။ ေနာက္ၿပီး စကား အထအနေတြလည္း ေကာက္လာသလိုပဲ။ ဘာမဟုတ္တာေလးနဲ႔ ထၿပီး ျငင္းခ်င္ျငင္းေနေရာ။ အရင္က ဒီလို လံုး၀ မဟုတ္ဘူး။ ခုဆို ကၽြန္မမွာ တခုခု ေျပာဖို႔ ဆေနရတယ္။ ၾကက္ဥခြံေပၚ လမ္းေလွ်ာက္ေနရသလိုပဲ။ စိုးရိမ္ေနမိတာ။ မလိုအပ္ပဲ စကား မမ်ားခ်င္လို႔။ သူ႔ကိုလည္း စိတ္ေသာက မျဖစ္ေစခ်င္ဘူးေလ။ ခုလို ေျပာတာ စိတ္မရိွပါနဲ႔ David ”

“ ကိုယ္ နားလည္ပါတယ္။ ကိုယ္႔ဖာသာ ကိုယ္လည္း ထင္ေတာ႔ ထင္ေနတာ။ ထုတ္ေမးမလို႔။ ခုလို ေျပာျပတာ ေက်းဇူးပဲ Sharon ”

“ ေနာက္တစ္ခုကေတာ႔ ခုေနာက္ပိုင္း အိမ္ေထာင္ေရးသုခ မရွိေတာ႔ဘူး။ သူ စိတ္မပါပဲ ျဖစ္ေနတတ္တာ သတိထားမိတယ္။ ကၽြန္မတုိ႔ မအိပ္ျဖစ္တာ လနဲ႔ေတာင္ ခ်ီေနၿပီ။ ဒါေပမယ္႔ loss of libido (ကာမဆႏၵ ေလ်ာ႔ပါးျခင္း) ဟာ စိတ္ဓာတ္က်သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုတာ ကၽြန္မ သိထားပါတယ္။ သူ ကၽြန္မကို မခ်စ္ေတာ႔လို႔ မဟုတ္ဘူးဆိုတာလည္း သိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ သိပ္လိုလားဖြယ္ ကိစၥေတာ႔ မဟုတ္ဘူးရွင္႔”

“ဟုတ္ပါတယ္။ တျခားေရာဂါလကၡဏာေတြေရာ၊ ဒီလကၡဏာပါ ေ၀ဒနာရွင္နဲ႔ အနီးကပ္သူေတြအတြက္ အေတာ္ ခံရခက္မယ္ ဆိုတာ စာနာၾကည္႔လို႔ ရပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ဖက္က နားလည္မႈ ရွိေတာ႔ ေကာင္းတာေပါ႔။ သို႔တေစ လြယ္ကူတဲ႔ ကိစၥေတာ႔ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ သေဘာေပါက္ပါတယ္။ က်န္တာေလးေတြ ဆက္ေဆြးေႏြးၾကရေအာင္”

“ ရွင္ ဒီဇာတိပဲလား David?”

“ မဟုတ္ဘူးဗ်။ ကၽြန္ေတာ္႔ကို ေျမာက္ပိုင္း အိုင္ယာလန္မွာ ေမြးတာ။ ေနာက္မွ အဂၤလန္ဖက္ ေျပာင္းလာတာ”

“ ကေလးဘ၀ကို ဘယ္လို မွတ္မိပံုေဖာ္မလဲ”

“ ေပ်ာ္စရာပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မိဘေတြက စက္ရံု၀န္ထမ္း လခစားေတြဆိုေတာ႔ မပိုလွ်ံၾကဘူး။ ခ်ိဳ႕တဲ႔တယ္။ ဒါေပမယ္႔ သားသမီးကို ဦးစားေပးတယ္။ ခ်စ္တာကို ျပတတ္တယ္ ေျပာရမွာပဲ။ ဒါေပမယ္႔ ကၽြန္ေတာ္ ငယ္ငယ္က အႀကီးႏွစ္ေယာက္နဲ႔ အသက္ နည္းနည္း ကြာေတာ႔ တစ္ေယာက္တည္း ကစားျဖစ္တာ မ်ားတယ္”

“ အႏိုင္က်င္႔ခံရတာ (being bullied) ရွိခဲ႔ဖူးလား။ စိတ္အားျဖင္႔၊ ကိုယ္အားျဖင္႔၊ သို႔မဟုတ္ sexual abuse? ”

“ အလယ္တန္းေက်ာင္း ေျပာင္းခါစက သူငယ္ခ်င္း သိပ္မရွိေသးခင္ အတန္းႀကီးတစ္စုရဲ႕ ပစ္မွတ္ ျဖစ္ဖူးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ငယ္ငယ္က အရပ္ ကလန္ကလားနဲ႔ လူၾကားထဲမွာ သိသာေနတာကိုး။ သူတို႔က ကၽြန္ေတာ္႔ကို ေအာ္ဟစ္ေနာက္ေျပာင္ အရွက္ရေအာင္ အေတာ္လုပ္ခဲ႔တယ္။ ေနာက္ ကၽြန္ေတာ္ သူငယ္ခ်င္းေတြ ရလာေတာ႔ သူတို႔ ၿငိမ္သြားတယ္။ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ physical abuse တို႔ sexual abuse တို႔ေတာ႔ မႀကံဳခဲ႔ရပါဘူး”

“ အဲဒီေနာက္ပိုင္း သူမ်ားနဲ႔ ဆက္ဆံေရး ဘယ္လုိ ရွိသလဲ”

“ ဘာမွ ထူးထူးေထြေထြ မျဖစ္ပါဘူး။ ပံုမွန္ သူငယ္ခ်င္း အသိုင္းအ၀ိုင္း ရွိပါတယ္”

“ ေက်ာင္းထြက္ေတာ႔ ရွင္႔အသက္ ဘယ္ေလာက္ ရွိၿပီလဲ။ ေကာလိပ္ ဆက္တက္ျဖစ္လား”

“ ၁၆ ႏွစ္မွာ အထက္တန္း ေအာင္တယ္။ ေကာလိပ္မွာ လွ်ပ္စစ္ပညာ ဆက္သင္ၿပီး ႏွစ္ႏွစ္ၾကာေတာ႔ ခုအလုပ္ကို ေရာက္တာပဲ။ ေၾသာ္ ေမ႔လို႔၊ အရင္ အလုပ္တစ္ခု လုပ္ေသးတယ္။ ေျခာက္လေလာက္ပဲ ၾကာတယ္။ မႀကိဳက္လို႔ ေျပာင္းခဲ႔တာ”

“ ဒါဆို ဒီအလုပ္မွာ ဆယ္႔ငါးႏွစ္ေလာက္ ရွိၿပီေပါ႔။ အဆင္ေျပလား”

“ ေျပတယ္ ဆိုရမွာပဲဗ်။ မန္ေနဂ်ာေရာ၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြေရာ နားလည္မႈ ရိွၾကတယ္။ အခ်င္းခ်င္း ယိုင္းပင္းတာ မ်ားေတာ႔ စည္းလံုးတဲ႔ စိတ္ဓာတ္ေလး ရွိေနတယ္”

“ ခုေလာေလာဆယ္ အလုပ္နားထားလား”

“ ကၽြန္ေတာ္႔ GP က ေဆးခြင္႔ေလးပတ္ ေရးေပးထားတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ အျမန္ဆံုး ျပန္သြားခ်င္တာေပါ႔”

“ ေမာင္ႏွမ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ ရွိလဲ။ သူတို႔နဲ႔ ဆက္ဆံေရးက ဘယ္လို ရွိလဲ”

“ အမတစ္ေယာက္၊ အကိုတစ္ေယာက္ ရွိတယ္။ အမက ေျခာက္ႏွစ္ ႀကီးတယ္။ အကိုက ေလးႏွစ္ ႀကီးတယ္။ ပံုမွန္ အဆက္အသြယ္ ရွိပါတယ္။ အမမိသားစုနဲ႔ အေဖအေမတို႔က အိုင္ယာလန္မွာပဲ။ ခရစ္စမတ္မွာေတာ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သြားဆံုေလ႔ရွိတယ္။ အကိုမိသားစုကေတာ႔ ေတာင္ပိုင္းမွာပါ”

“ ရွင္တို႔ အိမ္ေထာင္က်တာ ဘယ္ေလာက္ ၾကာၿပီလဲ”

“ ကၽြန္ေတာ႔္အသက္ ႏွစ္ဆယ္ကဆိုေတာ႔ ဆယ္႔ေလးႏွစ္ေပါ႔”

“ ကေလး ရွိလား”

“ သမီးႏွစ္ေယာက္ ရွိတယ္။ ရွစ္ႏွစ္နဲ႔ ငါးႏွစ္။ လိမ္မာၾကပါတယ္။ ေက်ာင္းစာလည္း လိုက္ႏိုင္ၾကတယ္”

“ အိမ္တြင္းေသာက ရွိသလား။ ေငြေရးေၾကးေရး၊ အိမ္ေႂကြး (mortgage) စသျဖင္႔”

“ Sharon က အိမ္မွာေနၿပီး ကေလးထိန္းတဲ႔ child minder ပါ။ ႏွစ္ေယာက္ေပါင္း ၀င္ေငြေလးနဲ႔ ေလာက္ငပါတယ္။ အပိုေတြေတာ႔ အရမ္း မသံုးႏုိင္ဘူးေပါ႔။ မဆိုးဘူးလို႔ ကိုယ္႔ဖာသာေတာ႔ ထင္ခဲ႔တာပဲ။ ခု စီးပြါးပ်က္ကပ္မွာေတာ႔ ေရရွည္ ဘယ္လို ရွိမယ္ မေျပာတတ္ေသးဘူး”

“ ဒီကိစၥက ရွင္႔ကို ဘယ္ေလာက္ထိ ပူပန္ေစလဲ”

“ အရမ္းကို ပူပန္ေစတာေပါ႔။ ကၽြန္ေတာ္႔ မိသားစုေလးက ကၽြန္ေတာ္႔ကို အဓိက မွီခိုေနရတာေလ။ ကၽြန္ေတာ္ အလုပ္ အဆင္မေျပရင္ အားလံုး ဒုကၡေရာက္ကုန္မွာ”

“ အလုပ္မွာ သတိေပး သေကၤတ နိမိတ္ေတြ ေျပးေနၿပီမို႔လား”

“ အလုပ္ရွင္ကေတာ႔ ကၽြန္ေတာ္႔ ကၽြမ္းက်င္မႈကို တန္ဖိုးထားတယ္ ေျပာတာပဲ။ ဒါလည္း ကၽြန္ေတာ္ကေတာ႔ ပူတံုးပဲ။ ပုဂၢလိက စီးပြါးေရး ေလာကမွာ လုပ္ငန္းကို ကယ္ဆယ္ဖို႔ လူေတြကို ရက္စက္ရတာေတြ အႀကိမ္ႀကိမ္ မဟုတ္လား”

“ သက္ေသ သကၠာရ ရွိတာထက္ ပိုၿပီး ပူပန္ေနတာလို႔ ရွင္႔ကိုရွင္ မထင္ဘူးလား”

“ တခါတေလေတာ႔လည္း တကယ္႔ကို ျဖစ္လာေတာ႔မွာလို႔ကို ယံုၾကည္မိတာဗ်။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ ဒါ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူးလို႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ နားခ်လို႔ ရပါတယ္”

“ တျခား ေရာဂါေတြ ရွိလား။ တျခားေဆးေတြ ေသာက္ေနရလား”

“ မရိွ၊ မေသာက္ရပါဘူး”

“ ေဆးမတည္႔တာ ရွိလား”

“ သိသေလာက္ေတာ႔ မရွိပါဘူး”

“ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ဘယ္လိုလူလို႔ ေျပာမလဲ။ ေနေကာင္းေနတံုးက ဘယ္လိုလဲ ဆိုတာေလး သရုပ္ေဖာ္ျပပါဦး”

“ အခက္ဆံုး ေမးခြန္းပဲဗ်။ ဘယ္လို ေျပာရမလဲ။ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ေတာ႔ ေအးေအးေဆးေဆးသမားလို႔ ထင္မိတာပဲ။ ကူညီႏိုင္သေလာက္ ကူညီတတ္တယ္။ စကား သိပ္အမ်ားႀကီး မေျပာတတ္ဘူး”

“ ဘ၀မွာ အခက္ခဲဆံုး အခ်ိန္ဆိုတာမ်ိဳး ႀကံဳခဲ႔ၿပီလား။ ဘယ္လို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ႔လဲ”

“ အခက္ခဲဆံုးရယ္လို႔ မဟုတ္ေပမယ္႔ ခက္ခဲခဲ႔တာေလးေတြေတာ႔ ရွိခဲ႔တယ္ဗ်။ ကၽြန္ေတာ္က စကား သိပ္ေျပာေလ႔ မရွိေတာ႔ ပိုလို႔ေတာင္ ၿငိမ္က်သြားတတ္ေသး”

“ အေရးအေၾကာင္းဆို ဘယ္သူနဲ႔ တိုင္ပင္တတ္သလဲ”

“ ကၽြန္ေတာ္႔မွာ သူငယ္ခ်င္းေတြ ရွိေပမယ္႔ အတြင္းက်က် ေျပာဆိုတိုင္ပင္ေလ႔ရွိတဲ႔ အနီးကပ္ သူငယ္ခ်င္း မရွိဘူးဗ်။ အဲလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ တစ္ေယာက္တည္း ျဖစ္သြားတတ္တယ္”

“ အိမ္ေထာင္ဖက္နဲ႔ေရာ”

“ ေျပာေလ႔ သိပ္မရွိဘူးဗ်။ ကၽြန္ေတာ္က အံု႔ပုန္းသမား”

“ ဟုတ္တယ္၊ သူက ၿမံဳစိစိနဲ႔။ ကၽြန္မကပဲ လိုက္ေမးေနရတာ။ ခုဆို ပိုဆိုးတာေပါ႔”

“ ၀ါသနာပါရာ hobbies မ်ား ရွိသလား”

“ ထူးထူးေထြေထြ မရွိပါဘူး။ တခါတေလ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ bowling သြားတတ္တယ္။ သြားခဲပါတယ္”

“ ခုေလာေလာဆယ္ စိတ္အေန (mood) ကို ဘယ္ေလာက္လို႔ သတ္မွတ္မလဲ”

“ ဗ်ာ”

“ တစ္က စိတ္ဓာတ္ ေအာက္ဆံုးကို က်ေနၿပီး တစ္ဆယ္က အရမ္းေပ်ာ္တာ ဆိုရင္ ရွင္႔စိတ္က ဘယ္ေလာက္မွာလို႔ ေျပာမလဲ”

“ ႏွစ္ သံုးေလာက္ထက္ မမ်ားဘူးဗ်”

“ ရွင္႔ကို ရွင္ ေနေကာင္းတယ္လို႔ ထင္လား၊ ေနမေကာင္းဘူးလို႔ ထင္လား”

“ ေနမေကာင္းဘူးေလ။ စိတ္ဓာတ္က်ေနတယ္။ ေဆးေျပာင္းေသာက္ ဆိုလည္း ေသာက္ပါ႔မယ္။ ျမန္ျမန္ ေပ်ာက္ေအာင္သာ ကူညီပါ”

“ ဆက္ေဆြးေႏြးတာေပါ႔”

“ ကၽြန္မရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္ကို ေျပာရမလား”

“ ေျပာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အရွိအတိုင္းပဲ သိခ်င္ပါတယ္။ အၾကံေပးတာကိုလည္း လိုက္နာပါ႔မယ္”

“ ရွင္ ျဖစ္ေနတာ အလယ္အလတ္စား စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါပဲ။ အရင္ကတည္းက အခံေလး ရွိတယ္။ အလုပ္ဖိအားေၾကာင္႔ သိသိသာသာ ျဖစ္လာတယ္။ ျဖစ္ေနတဲ႔ စိတ္ေသာကကို မမွ်ေ၀တတ္ေတာ႔ အတြင္းမွာ ေအာင္းၿပီး ပိုဆိုးလာတာေပါ႔။ ဒီလို ေျပာတာ ရွင္႔ျဖစ္ရပ္ကို ထင္ဟပ္တယ္လို႔ ခံစားရသလား”

“ မွန္တာေပါ႔ဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ဒါကို တတ္ကၽြမ္းနားလည္သူ မဟုတ္ေပမယ္႔ အင္တာနက္မွာေတာ႔ ရွာႀကံဖတ္ရႈမိပါတယ္”

“ အင္တာနက္ဟာ အင္မတန္ ေကာင္းတဲ႔ ဗဟုသုတ ဟင္းေလးအိုးႀကီးပါပဲ။ စိတ္ခ်ယံုၾကည္ရတဲ႔ ဆိုတ္ေတြကို ေရြးတတ္ရင္ေပါ႔ေလ။ မဟုတ္လို႔ကေတာ႔ သညာအမွားေတြ ရၿပီး အႏၲရာယ္ပဲ”

“ ဟုတ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ နားလည္သေလာက္က စိတ္ဓာတ္က် တန္ျပန္ေဆးေတြ (anti-depressants) က ေကာင္းသလို စကားေျပာကုထံုးမ်ား (talking therapies) ကလည္း အသံုးတည္႔မလားလို႔”

“ အႏုစား စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါေတြမွာ ေဆးမေသာက္ေသးပဲ စကားေျပာကုထံုးနဲ႔ ကုရင္လည္း ရပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး မရွိဘူး။ နည္းနည္းေတာ႔ ၾကာႏိုင္တယ္။ စကားေျပာကုထံုး ကၽြမ္းက်င္သူ therapist နဲ႔ ေတြ႕ဖို႔ ေစာင္႔ရတာလည္း ရွိေသးတာကိုး။ အျပင္မွာ Private therapy ယူရင္လည္း ရတာပဲ။ ဘာနဲ႔မွ မကုပဲလည္း သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္သြားႏိုင္ေသးတယ္။ ပ်မ္းမွ်ျခင္း ကိုးလေလာက္ေတာ႔ ၾကာတတ္တယ္။ ဒီၾကားထဲ ဆိုးမလာဘူးလို႔ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္သလို ဒီေရာဂါ လကၡဏာေတြကို ရွင္ ဘယ္ေလာက္ ဆက္ခံစားခ်င္၊ ခံစားႏိုင္မလဲ ဆိုတာေတာ႔ ရွင္႔ဆံုးျဖတ္ခ်က္ပဲေပါ႔”

“ ကၽြန္ေတာ္ ဘာလုပ္ရင္ ေကာင္းမလဲ မသိဘူး”

“ ရွင္က အလတ္စား စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါေလ။ ေဆးလည္း ေသာက္လက္စ ျဖစ္ေနၿပီ။ စဥ္းစားေပါ႔။ ေဆးက ေသာက္တဲ႔သူတိုင္း ရလဒ္ေကာင္း (ေရာဂါ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းျခင္း) ရတာေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ၆၀-၆၅% ေပ်ာက္ကင္းႏႈန္း ရွိတာမို႔ ေဆးေသာက္သူ သံုးေယာက္မွာ ႏွစ္ေယာက္က သက္သာမယ္။ တစ္ေယာက္ကေတာ႔ ေဆးမတိုးတဲ႔ သေဘာေပါ႔။ response rate ေကာင္းတဲ႔ ေဆးမ်ိဳးထဲမွာေတာ႔ ပါတယ္“

“ ကၽြန္ေတာ္မ်ား အဲဒီ ၃၅% ထဲ ပါေနၿပီလား ေဒါက္တာေရ”

“ ကၽြန္မကေတာ႔ ဒီလို မထင္ပါဘူး။ ရွင္က ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္တယ္ ဆိုေပမယ္႔ ေဆးစြမ္းအင္က အနိမ္႔ဆံုးကိုပဲ စမ္းၾကည္ဖူးေသးတယ္ေလ။ ေဆးျပင္းအား dose ကို ႁမႇင္႔လို႔ ရေသးတယ္။ ေနာက္ထပ္ မွတ္ခ်က္ေတြ မခ်ခင္၊ ေဆးေတြ ေလွ်ာက္မေျပာင္းခင္ ဒါကို ပထမ ဦးစားေပး လုပ္ၾကည္႔သင္႔တယ္။

ေနာက္တစ္ခုက အရက္ ေသာက္တဲ႔ ကိစၥ။ အရက္ကို တစ္ပတ္လံုးမွာမွ ၂၁ ယူနစ္ (ဘီယာဆို ဆယ္ပိုင္႔၊ ၀ိုင္ဆို ဆယ္႔ေလးဖန္ခြက္) ပဲ အမ်ားဆံုး ေသာက္သင္႔တယ္ဆိုတာ အမ်ားသိၾကတဲ႔အတိုင္းပဲေလ။ ဒါေတာင္ ေဆးေသာက္ေနသူဆိုရင္ သိသိသာသာ ေလွ်ာ႔ သို႔မဟုတ္ ရပ္ႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ အရက္က အသည္းကို ပိုအလုပ္ေပးေတာ႔ အသည္းအင္ဇိုင္းေတြက ေဆးေတြကို ျမန္ျမန္ ေခ်ဖ်က္ပစ္လိုက္တာနဲ႔ ေဆးအာနိသင္ ေလ်ာ႔ကုန္ေရာ။ ေဆးေသာက္လ်က္နဲ႔ အက်ိဳး မခံစားရဘူးေပါ႔”

“ ဒါကို ကၽြန္ေတာ္ မသိခဲ႔ဘူးဗ်။ ဒီလိုဆို ကၽြန္ေတာ္ ေလွ်ာ႔ႏိုင္ပါတယ္။ အင္း ျဖတ္ေတာင္ ျဖတ္လို႔ ရတယ္”

“ ျဖတ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ အေကာင္းဆံုးပဲ။ ဒါဆို ေဆးျပင္းအားကို မႁမႇင္႔ေသးဘူး။ ဒီတိုင္းပဲ ဆက္ေသာက္ဦး။ အရက္ ျဖတ္လိုက္ရင္ ေဆးအာနိသင္ ရွင္ သိလာႏိုင္တယ္။ ကၽြန္မတို႔က မလိုပဲ ေဆးျပင္းအားကို မတင္လိုဘူး။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြေရာ ရွင္ ခံစားရဖူးလား။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ အစာလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ လကၡဏာေတြ ရတတ္တယ္။ ပ်ိဳ႕တာ၊ သိပ္ဆိုးရင္ အန္တာ၊ ဗိုက္ မေကာင္းျဖစ္တတ္တာ၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ သို႔မဟုတ္ ၀မ္းပ်က္တတ္တာ စသျဖင္႔။ ေနာက္ၿပီး sexual side effects (လိင္မႈဆိုင္ရာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး)ေတြ ရေကာင္း ရႏိုင္တယ္။ ဥပမာ ခံစားခ်က္သိမႈ ေလ်ာ႔သြားတာ၊ ကာမဆႏၵ နည္းသြားတာ၊ ဆက္ဆံဖို႔ မစြမ္းႏိုင္တာ အထိ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ရွိတယ္။ ဒီေလာက္ထိ ျဖစ္တဲ႔ ရာခိုင္ႏႈန္းေတာ႔ နည္းပါတယ္။

ေဆးဗူးထဲမွာပါတဲ႔ စာရြက္ေလးကို ဖတ္ၾကည္႔ရင္ေတာ႔ ရွိရွိသမွ် အကုန္ေရးထားတာပဲ။ ေဆးကုမၸဏီေတြကလည္း ဥပေဒေၾကာင္း လိုအပ္ခ်က္အရ ရွိသမွ် ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေၾကညာရတာကိုး။ ေရးထားတိုင္း ကိုယ္႔မွာ ျဖစ္ရမယ္ေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ဖတ္ေတာ႔ ၾကည္႔သင္႔တယ္။ ဒါမွ ဘယ္လုိ လကၡဏာကို ေစာင္႔ၾကည္႔ရမယ္ဆိုတာ သိမွာ။ side effects ေတြက လူတိုင္းမွာ ျဖစ္တာ မဟုတ္လို႔ အရမ္းႀကီး စိတ္ပူစရာ မလိုဘူး။ ျဖစ္ခဲ႔ရင္ေတာ႔ ခပ္ေပ်ာ႔ေပ်ာ႔နဲ႔ ေရတိုပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သိပ္ဆိုးရင္ေတာ႔ ေဆးကို ရပ္ဖို႔ လိုတာေပါ႔။ ရွင္က ခုခ်ိန္ထိ ဘာမွ မျဖစ္ခဲ႔တာမို႔ ခုမွ အသစ္ ထျဖစ္မွာေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ေဆးျပင္းအား တိုးမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ side effect ရေကာင္းရႏိုင္တယ္။ ခုေျပာတာ ေနာင္အတြက္ လုိေကာင္းလိုမယ္ ဆိုပါေတာ႔။ ကၽြန္မေျပာတာကို ဒီအထိ ရွင္းလား။ ဘာေမးခ်င္သလဲ”

“ ရွင္းပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ေသာက္လက္စ ေဆးကိုပဲ ဆက္ေသာက္လို႔ ရမယ္ဆို ေကာင္းတာေပါ႔။ ဆက္ေသာက္္မယ္ဗ်။ ဒါနဲ႔ ေဆးအေၾကာင္း ဖတ္စရာ စာရြက္စာတမ္းေလးမ်ား ရႏိုင္မလား။ ဖတ္ၾကည္႔ခ်င္လို႔ပါ”

“ ရႏိုင္တာေပါ႔။ ဒါေပမယ္႔ ခုေလာေလာဆယ္ ကၽြန္မမွာ မရွိဘူး။ မနက္ျဖန္ စာတိုက္ကေန ပို႔ခိုင္းလိုက္မယ္။ မရွင္းတာ၊ ေနာက္ထပ္ သိခ်င္တာ ရွိရင္ ေနာက္တစ္ခါ ျပင္ပလူနာ ရက္ခ်ိန္းမွာ ေမးပါ။ မဟုတ္ရင္လည္း ေဆးရံုဖံုးနံပါတ္ကို ဆက္ပါ။ ကၽြန္မတို႔ team ရဲ႕ အတြင္းေရးမႉးက ကၽြန္မဆီကို သတင္းပို႔ေပးပါလိမ္႔မယ္။ ေဆးရံုခ်ိန္ (၉နာရီမွ ၅ နာရီ) ျပင္ပမွာ အေရးႀကီးရင္ေတာ႔ အေရးေပၚ crisis team သို႔မဟုတ္ ရွင္႔ရဲ႕ ဆရာ၀န္ (GP) ကုိ ဆက္သြယ္ပါ။ လိုမယ္ေတာ႔ မထင္ဘူး။ ရွင္႔မွာ အႀကီးအက်ယ္ ပူရမယ္႔ ေရာဂါ လကၡဏာေတြမွ မရွိတာ။ ဒီလို ေျပာလို႔ ရွင္ခံစားေနရတာေတြကို အသိအမွတ္ မျပဳဘူး မထင္ပါနဲ႔။ professional opinion အားျဖင္႔ၾကည္႔ရင္ ေကာင္းတယ္၊ ေကာင္းဖို႔ လြယ္တယ္လို႔ ေျပာခ်င္တာပါ”

“ ေတာ္ပါေသးရဲ႕ဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ေဆးေသာက္လ်က္နဲ႔ မေကာင္းႏိုင္လို႔ စိတ္ပူေနတာ။ ခုလို တတ္ကၽြမ္းနားလည္သူက ေျပာလိုက္ေတာ႔ အားတက္သြားတယ္။ ေက်းဇူးတင္လိုက္တာ”

“ ဟုတ္ပါတယ္ ေဒါက္တာရယ္။ ကၽြန္မမွာလည္း စိတ္မေအးႏိုင္ဘူး။ သူ ေကာင္းေကာင္း ေနမေကာင္းရင္ေတာ႔ ေဆးရံုမ်ား အၾကာႀကီး တက္ေနရမလား။ မိသားစု စား၀တ္ေနေရးပါ ထိခိုက္ေတာ႔မလားဆိုၿပီး စိတ္ညစ္ေနတာ။ ေက်းဇူးတင္တာ အရမ္းပဲ”

“ မလိုပါဘူးရွင္႔။ ကၽြန္မရဲ႕အလုပ္ကို ကၽြန္မ လုပ္တာပါ။ လူနာအတြက္ အက်ိဳးရွိတယ္ဆို ကၽြန္မရဲ႕ အခ်ိန္ေတြ ေပးရက်ိဳးနပ္တာပါပဲ။ ေဆးရံုကို မလိုပဲနဲ႔ မတင္ပါဘူး။ လူနာေတြကို ကိုယ္႔အိမ္မွာပဲ ကိုယ္ေနေစၿပီး ကုပါတယ္။ ဒီေတာ႔ ဒီေဆးကိုပဲ ဒီ dose အတိုင္း ဆက္ေသာက္ပါ။ လနဲ႔ခ်ီေသာက္ရမယ္။ စြဲေစတဲ႔ သတိၱ မရွိဘူး။ ရွင္က တျခားေဆးေတြလည္း ေသာက္မေနလို႔ drug interactions အတြက္လည္း ပူစရာ မလိုဘူး။ ေနမေကာင္းခင္က ပင္ကိုယ္ စိတ္အေနနဲ႔ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းကို ျပန္ေရာက္တဲ႔အခ်ိန္က်ရင္ ေဆးရပ္ဖို႔ကို ေဆြးေႏြးမယ္ေလ။ အဲဒီအခ်ိန္ကေန အနည္းဆံုး ေျခာက္လေတာ႔ ေဆးဆက္ေသာက္ရမယ္။ ေသေသခ်ာခ်ာ ေကာင္းသြားတာ အရွိန္ရ၊ အေျခခိုင္သြားေအာင္လို႔။ ေရာဂါျပန္ျဖစ္ႏႈန္း (relapse rate) နည္းေအာင္လို႔ပါ။ ကိုယ္႔သေဘာနဲ႔ကိုယ္ မရပ္ပါနဲ႔။ Discontinuation symptoms (ရုတ္တရက္ ရပ္ျခင္းေၾကာင္႔ တံု႔ျပန္လကၡဏာမ်ား) ရေကာင္းရႏိုင္တယ္။ ကၽြန္မတု႔ိက လူနာေတြကို မလိုပဲ ေဆးမေပး၊ ေရရွည္ဆြဲမကုပါဘူး။

ေနာက္ေလးပတ္မွာ တိုးတက္မႈ ရွိ/မရွိ ျပန္ၾကည္႔မယ္။ Follow-up appointment မို႔ တစ္နာရီေတာ႔ မဟုတ္ေတာ႔ဘူး။ မိနစ္ႏွစ္ဆယ္ပဲ ရမယ္။ ဒါဟာ ေဆြးေႏြးစရာေတြအတြက္ လံုေလာက္တဲ႔ အခ်ိန္ပါ။ ေမးခ်င္တာေလးေတြ စာရင္း လုပ္လာခဲ႔ေပါ႔။ Talking therapy အေၾကာင္း ရွင္းျပတဲ႔ စာေစာင္လည္း ပို႔ေပးလိုက္မယ္။ ေနာက္တစ္ခါလာတဲ႔အခါ ဒီကိစၥကို ဆက္ေဆြးေႏြးၿပီး လိုအပ္ရင္ လႊဲစာ (referral) ပါ ေရးတာေပါ႔”

“ သိပ္ေကာင္းတဲ႔ အႀကံပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို စိတ္ရွည္လက္ရွည္ အခ်ိန္ေပး ေမးျမန္းေျဖၾကားေပးတာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္”

“ My pleasure! ေနာက္ေလးပတ္မွာ ေတြ႔မယ္ေလ”

ျဖည္႔စြက္ခ်က္

ယူေကရဲ႕ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ National Health Service စနစ္ဟာ အစိုးရက ေထာက္ပံ႔တဲ႔ စနစ္ ျဖစ္ၿပီး ျပည္သူ႔ဘ႑ာေငြ (Taxpayers' money) ကေန ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို ျပည္သူေတြက ေပးတဲ႔ အခြန္အတုတ္ (tax) နဲ႔ အမ်ိဳးသား အာမခံ (National Insurance) က ရပါတယ္။ ေဆးလက္မွတ္တစ္ေစာင္ကို ဘယ္ေလာက္တန္ဖိုးရွိတဲ႔ ေဆးျဖစ္ျဖစ္ လူနာက 7.20 Pounds Sterling ပဲ က်ခံရပါတယ္။ ေဆးဆိုင္က်မွ ေပးရတာပါ။ က်န္တာကို အစိုးရက စိုက္ပါတယ္။

ဆရာ၀န္ေတြကို NHS က လခေပးထားၿပီးသားပါ။ ေဆးကုမၸဏီေတြနဲ႔ ဆရာ၀န္အၾကား ဆက္ဆံပတ္သက္မႈကို စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြနဲ႔ ကန္႔သတ္မႈေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ Promotional materials ေတြဆို စာေရးကိရိယာေတြပဲ အဓိက ေပးပါတယ္။ Conference sponsorship ေတြ ဘာေတြဆိုရင္ စာနဲ႔ အတိအက် ေရးၿပီး သြားလိုျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္၊ ေမွ်ာ္လင္႔ေသာ အက်ိဳး စသျဖင္႔ အေသးစိတ္ေတြ ပါလာပါတယ္။ အလြယ္တကူ မေမးမျမန္း မေပးပါဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြ အရမ္းကာေရာ အႏိုင္က်င႔္လို႔ မရဘူးေပါ႔။

ေဆးလက္မွတ္ေရးရင္ ဆရာ၀န္အားလံုးလိုလိုက ေဆးရဲ႕ မူလဓာတုအမည္ generic name ကိုပဲ ေရးပါတယ္။ ကုမၸဏီက ေပးတဲ႔ သီးသန္႔ commercial name ကို ေရွာင္ပါတယ္။ ေဆးလက္မွတ္ကို လူနာက ႀကိဳက္တဲ႔ ေဆးဆိုင္ (Qualified Pharmacist ေတြပဲ ေဆးဆိုင္ ဖြင္႔ခြင္႔ ရွိပါတယ္) မွာ သြား၀ယ္ႏိုင္ပါတယ္။ Pharmacist က ေဆးကို ၾကည္႔ၿပီး သူ႕ဆီ လာသြင္းထားတဲ႔ ကုမၸဏီရဲ႕ေဆးကို ေရာင္းလိုက္တာပဲ။ ဒါကို မႀကိဳက္ရင္ လူနာက ဆိုင္ေျပာင္း ၀ယ္လို႔ ရပါတယ္။

လူနာက ေပးတဲ႔ လက္ေဆာင္ဆို 25 Pounds Sterling တန္ဖိုးထက္ ေက်ာ္ရင္ ဌာနကို သတင္းပို႔ရပါတယ္။ ယူခြင္႔လည္း မရွိပါဘူး။ ( ဒီတန္ဖိုးဟာ လူႏွစ္ေယာက္ ေတာ္ရံု စားေသာက္ဆိုင္ အလတ္စားမွာ စားစရိတ္ပဲ ရွိပါတယ္) လူနာေတြ အမ်ားစုက ႏႈတ္အမူအရာအားျဖင္႔ ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း အသိေပးတာ မ်ားပါတယ္။ သိပ္ေက်းဇူးတင္မွ Thank You Card ဒါမွမဟုတ္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ေရးထားတဲ႔ စာတိုစာရွည္ ဒါမွမဟုတ္ ေခ်ာကလက္ဗူးေလာက္ ပို႔ေလ႔ရွိပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကလည္း ကဒ္ျပားေလးေတြ၊ စာေလးေတြကိုပဲ တခုတ္တရ သိမ္းတတ္ၾကပါတယ္။ Portfolio (တစ္ႏွစ္တာ လုပ္ေဆာင္မႈ မွတ္တမ္း) မွာ ထည္႔တဲ႔သူကလည္း ထည္႔တယ္ေပါ႔။

အေျခခံ အေဆာက္အဦ (Infrastructure) ေတြ အေျခက်ေနျခင္းနဲ႔ လိုအပ္သလို ေစာင္႔ၾကည္႔ ျပဳျပင္ျခင္း (monitoring and modification) ရဲ႕ အသီးအပြင္႔ေတြလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Online Tobacco Control Training

ေဆးလိပ္ အပါအ၀င္ ေဆးရြက္ႀကီး သံုးစြဲမႈေတြေၾကာင့္ ေသဆံုးေနၾကရသူေတြက တစ္ကမၻာလံုးမွာ တစ္ႏွစ္ကို ၅ သန္း ပတ္၀န္းက်င္ ရွိေနပါတယ္။ ဒါဟာ ေအအိုင္ဒီအက္စ္နဲ႔ ငွက္ဖ်ားေၾကာင့္ ေသဆံုးရသူ အေရအတြက္ေတြကို ေပါင္းတာထက္ေတာင္မွ ပိုမ်ားေနပါေသးတယ္။

ေဆးလိပ္ကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ေျပာမိၿပီ ဆိုရင္ “ ေဆးလိပ္ မေသာက္လဲ အဆုတ္ကင္ဆာက ျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္တာပဲ မဟုတ္လား “ “ ေဆးလိပ္ကို ၀ါဒျဖန္႔ ရွံဴ႕ခ်ေနၾကတာပါ .. တကယ္က ဒီေလာက္ မဆိုးပါဘူး “ စသျဖင့္ ေဆးလိပ္ စြဲေနသူေတြထံက တုံ႔ျပန္ စကားေလးေတြကို ၾကားရေလ့ရွိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေဘးကေန အေငြ႔ရွဴရင္း က်န္းမာေရး ထိခိုက္ရတဲ့ ျပႆနာကို ခံစားရတယ္ ဆိုတာေရာ တကယ္ဟုတ္ရဲ႕လား? အဲဒီလို က်န္းမာေရးထိခိုက္မယ္ ဆိုရင္ေရာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြ ဘက္က ဆင္ျခင္ဖို႔ လိုလို႔လား?

ေဆးလိပ္ ကုမၸဏီ တစ္ခုက ေျပာထားတဲ့ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ကေလးက
“ တကယ္လုိ႔ ကေလးေတြက ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့ အခန္းေတြကို မႀကိဳက္ဘူး ဆုိရင္ သူတို႔ ထြက္သြားၾကမွာေပါ့ .. တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေလးေတြဆိုလဲ တြားသြားၿပီးေတာ့ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ လမ္းေလွ်ာက္ၿပီးေတာ့ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ထြက္သြားလို႔ ရတာပဲ”တဲ့။ ( သူ ေျပာထားတဲ့ အတုိင္း တိုက္ရိုက္ျပန္ရင္ေတာ့ တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြက တစ္ခ်ိန္မွာ ေလးဘက္ေထာက္ဖုိ႔၊ ေနာက္ေတာ့ လမ္းေလွ်ာက္ဖုိ႔ သင္ယူၾကမွာပဲ မဟုတ္လားလို႔ ျပန္ရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ သူေျပာတဲ့ စကားအဓိပၸာယ္ကို ကၽြန္မက အဲဒီလို နားလည္ပါတယ္) (The Tobacco Atlas, 3rd Edition, Chapter 9, page 36)

ေျပာပံုေလးက ခ်စ္စရာ မေကာင္းဘူးလား။

ဖြံ႔ျဖိဳးတဲ့ ႏိုင္ငံႀကီးေတြက ေဆးလိပ္ကို ဥပေဒနဲ႔ ကန္႔သတ္လာၾကတဲ့ အခါ ေဆးလိပ္ ကုမၸဏီေတြက သူတို႔ရဲ႕ ေစ်းကြက္ကို ဖြ႔႔ံၿဖိဳးဆဲ ႏုိင္ငံေတြဘက္ကို ဦးလွည့္လာၾကပါတယ္။

နဂိုကမွ ကူးစက္ ေရာဂါေတြရဲ႕ ဒဏ္ကို အလူးအလဲ ခံေနရတဲ့ ဒီႏိုင္ငံေတြက ေဆးလိပ္ေၾကာင့္ ပိုတိုးလာတဲ့ ေရာဂါေပါင္းစံုရဲ႕ ဒဏ္ကို စတင္ ခံစားေနၾကရပါၿပီ။

အဲဒါကို ဘယ္လို ပါ၀င္ကူညီ ေဆာင္ရြက္ၾကမလဲ။
ေဆးလိပ္ရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို နားလည္ သေဘာေပါက္လို႔ ကို ေဆးလိပ္ ဆန္႔က်င္တားဆီးေရးမွာ ပါ၀င္ ကူညီခ်င္တဲ့ သူေတြ အေျမာက္အျမား ရွိပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အလံုအေလာက္ မရဘဲ ဘယ္လို ကူညီမလဲ။
ေဆးလိပ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အႏၱရာယ္ မရွိပါဘူးလို႔ ျငင္းေနသူေတြကို နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ ဘယ္လို ျပန္ေျပာျပၾကမလဲ။
ဘယ္အရာေတြက ေဆးလိပ္ကို လူေတြ စေသာက္ျဖစ္ေအာင္၊ ပိုေသာက္ျဖစ္ေအာင္၊ မျဖတ္ႏိုင္ေအာင္ ဆြဲေဆာင္ေနၾကတာလဲ။

အဲဒီလို လူေတြကို ဘယ္လို အကူအညီ ေပးမလဲ။
ဘယ္လို ဥပေဒအရ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေတြ လိုအပ္ေနသလဲ၊ ဘာေၾကာင့္လဲဲ။

စတဲ့ ေမးခြန္းေတြရဲ႕ အေျဖကို ဒီ online tobacco control training ေလးက ေျဖေပးႏိုင္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

သူ ညႊန္ၾကားတဲ့ အတိုင္း လိုအပ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ကေလးေတြ ျဖည့္၊ sign up လုပ္ၿပီးရင္ internet ကေန တစ္ဆင့္ ကိုယ္ အဆင္ေျပတဲ့ အခ်ိန္မွာ အဲဒီ training ကို ႏိုင္သေလာက္ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း တက္လို႔ ရပါတယ္။

Johns Hopkins တကၠသိုလ္၊ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးေက်ာင္းက ေပးတဲ့ online training ျဖစ္ပါတယ္။
Training ၿပီးသြားရင္ Certificate လဲ ရပါတယ္။
သင္ၾကားတဲ့ PowerPoint နဲ႔ PDF file ေတြကိုလဲ download လုပ္ၿပီး သိမ္းဆည္း၊ မွ်ေ၀လို႔ ရပါတယ္။

Read More...

Collapse...

(အလာဂ်ီ) သို႔မဟုတ္ မတည့္အတူေန

ကြ်န္ေတာ္ ခရီးေ၀းတခုသြားရင္း၊ (တက္စီ)သမားနဲ႔ ေလေပးေျဖာင့္လာေတာ့ သူကေမးတယ္။ ခုေခတ္မွာ (အလာဂ်ီ) ဆိုတာ သိပ္ေပါတယ္။ ဘာလို႔လဲတဲ့။ ကားဆရာအရြယ္က လူၾကီးပိုင္းမို႔ အေတြ႔အၾကံဳဳအရ ေျပာတာေနမွာပါ။ အရင္က အဲလိုမရွိပါဘူးတဲ့။

ဆိုခ်င္တာက ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီမွာသာမဟုတ္ သူမ်ားတိုင္းျပည္ေတြမွာပါ (အလာဂ်ီ)က ဒုကၡေပးပါတယ္။ အရင္တံုးက မရွိခဲ့တာေတြ အခုရွိလာေနလို႔ ျဖစ္ရတယ္လို႔ ေျပာရမွာပါ။ အရင္ကမရွိတာေတြထဲမယ္ အစားအေသာက္နဲ႔ အသံုးအေဆာင္ေတြ အစံုပါဘဲ။ အသစ္ထြင္လိုက္တဲ့ ပစၥည္းမ်ိဳးစံု၊ အစားအေသာက္မ်ိဳးစံု၊ ဒါေတြေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္ ျဖစ္လာရတဲ့ အနံ႔အသက္အသစ္ေတြ၊ ေနာက္ျပီး လူေျပာမ်ားေနျပီျဖစ္တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းလာတာေတြကိုပါ လက္ညွိဳးထိုးရပါလိမ့္မယ္။

(အလာဂ်ီ)ဆိုတာ ျဖစ္ရင္ အေတာ္ အခံရခက္တယ္။ ဒုကၡေသးေသးေလးကေန အသက္ကိုပါ ရန္ရွာႏိုင္တယ္။ ႏွာရည္ေတြ တယိုယို ျဖစ္ေနတာ။ ပန္းနာေရာဂါ၊ ႏွင္းကူနာ၊ မတည့္ျခင္းေပါင္းစံု (ပန္းနာ + ႏွင္းကူးနာ + ႏွာရည္ယို) အတူတြဲ ျဖစ္ေနတာ ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ သန္း-မွက္-ေလွးစတဲ့ အင္းဆက္ ကိုက္ခံရတာ၊ ခ်ိတ္သံေကာင္ ရွိတာ၊ ပန္း-ျမက္-သစ္ပင္-ေပါင္းပင္ေတြရဲ႔ ၀တ္မွံဳေတြ၊ (ဖန္းဂတ္စ္)မွိဳ၊ အိမ္ေမြးတိရစၧာန္ ေၾကာင္၊ ေခြးေတြဟာလည္း (အလာဂ်ီ)ကို ရေစတဲ့ အရာေတြပါဘဲ။

မတည့္တဲ့အရာေတြထဲမွာ အမ်ားဆံုးလည္းျဖစ္၊ အဆိုဆံုးလည္းတစ္ ျဖစ္တာကေတာ့ ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ မတည့္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေဆး)ဆိုတဲ့ ဗမာစကားဟာ အေတာ္ကို ေကာင္းတာပါ။ ေဆးလို႔ ေျပာတာနဲ႔ ေရာဂါဘယ ကင္းေစမယ္။ ခြန္အားကိုေပးမယ္။ ေပ်ာက္ေစဆိုတဲ့ ေစတလံုးပိုင္လို႔ အဓိပၸါယ္ကို ေဆာင္တာပါ။ တကယ္ေတာ့ ေဆးဟာ အေကာင္း-အဆိုး ဒြန္တြဲေနတာမ်ိဳးပါ။ ဘယ္ေဆးမွာမဆို (ဆိုက္-အဖက္)ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ အနည္းနဲ႔အမ်ား ရွိၾကတယ္။ အဲဒါေတြထဲမယ္ (အလာဂ်ီ)ဆိုတာက တခုပါတယ္။

Anaphylaxis ေခၚတဲ့ (ေရွာ့ခ္) အျပင္းအထံ မတည့္ျခင္းကေတာ့ အသက္ရွဴတာ ႏွလံုးခုန္တာေတြ မမွန္ျဖစ္လာျပီး အေရးေပၚ ေဆးကုမွ အသက္ရွင္ႏိုင္တဲ့အထိ ဆိုးပါတယ္။

အစားအေသာက္ေၾကာင့္ျဖစ္ရတာကို (အလာဂ်ီ) အမ်ိဳးအစား(၁)လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အစားတမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ မတည့္တာထဲမွာ ႏြားႏို႔၊ ဥ၊ ငါး၊ အေစ့အဆံမ်ား၊ အခ်ဥ္သီးမ်ား၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီးတို႔ပါတယ္။ အသားေတြကသာ (အလာဂ်ီ) ရေစတာ မဟုတ္ဘူး။

မတည့္တာတခုခု ကိုယ္ခႏၶာထဲ ၀င္လာရင္ လူကေန သူ႔ကိုတန္ျပန္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ)ဆိုတဲ့ ေဆးပညာလို ေျပာရရင္ IgE တနည္းေျပာရရင္ အတြင္းအား ဆိုတာ အလိုလိုထြက္လာတယ္။ သူတို႔တေတြ ရန္ျဖစ္-စစ္ခင္းၾကတာကို (အလာဂ်ီ)လို႔ ေခၚလိုက္တာပါဘဲ။ ႏွာရည္ေတြထြက္၊ ယားယံ၊ မ်က္လံုးေတြနီရဲ၊ အေရျပား အဖုအပိန္႔ထြက္၊ ၀မ္းပ်က္ စတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။

စစ္ကိုင္းေဆးရံုၾကီးမွာ တာ၀န္က်တံုးက အျပာ၀တ္ဆရာမတဦးရဲ႕ခင္ပြန္း ဆံပင္ဆိုးေဆးတခုသံုးမိတာ ေဆးရံုေတာင္ တက္ကုရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆံပင္ဆိုးေဆးမွန္သမွ်ကို မသံုးခင္စမ္းရတယ္။ လက္ဖ်ံေပၚမွာ ဆိုးေဆးကို တို႔ထားျပီး ၅ မိနစ္ ၁၀မိနစ္ စသည္ ေစာင့္ၾကည့္ရတယ္။ နီရဲ၊ ယားယံလာတာမျဖစ္မွ ဆံပင္ကုိ ဆိုးရမယ္။

အနာသိ ေဆးရွိလို႔ ဆိုေပမဲ့ အနာထပ္မျဖစ္ေအာင္ ဘာကိုမတည့္တာလည္းဆိုတာ သိဘို႔ လိုလာတယ္။ အမ်ားစုေသာ လူနာမ်ားက ကိုယ္က ဘာကိုမတည့္တာလဲဆိုတာ မသိၾကဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္တဲ့လူေတြ ထပ္ျဖစ္ေနရတာေပါ့။ မတည့္ဘူးထင္တာကို ေသျခာေအာင္၊ အတိအက် သိေအာင္လုပ္တဲ့နည္းကေတာ့ ေသြးစမ္းနည္းနဲ႔ အေရျပားစမ္းနည္း ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ ကရိကထ အေတာ္မ်ားပါတယ္။

ဒီလိုမ်ိဳးလုပ္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းမရွိရင္ ကုိယ့္အားကိုယ္ကိုးရပါလိမ့္မယ္။ ငါ ဘာနဲ႔ တကယ္မတည့္တာလဲဆိုတာ စနစ္တက် ဆန္းစစ္-ေရြးထုတ္-ေရွာင္က်ဥ္ပါေလ။ မဲမဲျမင္တိုင္းေတာ့ သရဲမမွတ္ပါနဲ႔။ လူသံုးပံုတပံုေလာက္က အစား တမ်ိဳးမ်ိဳး ေရွာင္ေနၾကတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ေပမဲ့ တကယ္မတည့္တာကေတာ့ ၃ ရာႏုန္း ေလာက္သာရွိတယ္လို႔ သုေတသန လုပ္ေတာ့ ေတြ႔ပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းခ်င္း ေနာက္တာရွိတယ္ မဟုတ္လား၊ နင္အရင္စားၾကည့္၊ နင္ဘာမွမျဖစ္မွ ဒို႔စားမယ္။ ဒါ႕႕႕ အေတာ္ပညာရွိတဲ့နည္းဗ်။

ဗမာလူမ်ိဳးေတြက ခန္႔မွန္းတာကို လြယ္လြယ္ၾကီး လုပ္တတ္တယ္။ ေဘးက လူေတြကလည္း ေစတနာေတာ့ ေစတနာေပါ့၊ ဟိုဟာက မတည့္ဘူးေအ့။ ဒီဟာကို မစားနဲ႔ကြ။ ဒီလိုနဲ႔ ေရွာင္လိုက္ရတာမ်ား စားစရာကို မရွိေတာ့ဘူး။ အသားေၾကာင့္ ထင္လို႔ (ဗက္ဂ်ီ) လုပ္လိုက္ရတဲ့အျဖစ္က ဒါ့ေၾကာင့္ေပါ့။

အမွန္က မတည့္တာက တမ်ိဳးထည္း ျဖစ္ေလ့ရွိတာပါ။ တမ်ိဳးမွာေတာင္ တိတိက်က် ေျပာရရင္ တမ်ိဳးထဲကမွ တမ်ိဳးက မတည့္တာမ်ိဳး။ ေခါင္းရွဳတ္မသြားနဲ႔၊ ဒီလိုပါ။ ဟင္းတခြက္ခ်က္ရင္ အမယ္မ်ိဳးစံု ထည့္ခ်က္ရတယ္ မဟုတ္လား။ အဲဒီထဲက နံနံပင္ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ၾကက္သြန္နီျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ ကိုယ္နဲ႔မသင့္တာက တခုခုထဲျဖစ္မွာပါ။

ဟင္းခ်က္သလိုဘဲ၊ အသံုးအေဆာင္ေတြမွာလည္း အဲလိုဘဲ။ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္တခုမွာ အမယ္စံုထည့္လုပ္တာကိုး။ ေမႊးေအာင္လုပ္တဲ့ ဓါတုပစၥည္းေလး တခုေၾကာင့္ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္နဲ႔ မတည့္တာျဖစ္ေစတယ္။ (ေကာ့စ္မက္တစ္) လို႔ေခၚတဲ့ အလွသံုး ပစၥည္းေတြ၊ ေန႔စဥ္သံုး ပစၥည္းေတြထဲက တမယ္မယ္ကေန ကိုယ္နဲ႔မသင့္တာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မိတ္ေဆြတဦးရဲ႕ ဇနီးဆိုရင္ ဆပ္ျပာမွန္သမွ် မတည့္တဲ့ဘ၀ ေရာက္ေနရရွာတယ္။ သူတို႔ အေမရိကားေရာက္ေတာ့လည္း ဒီအတိုင္းဘဲတဲ့။

ေရွာင္ရန္ မသိေသးရင္ ေဆာင္ရန္ကေတာ့ (အင္တီဟစ္စတမင္း) ေဆးမ်ားပါဘဲ။ (အလာဂ်ီ) ကုစရာ (ဘာမီတြန္)လို ေဆးေတြကို လူတိုင္းေလာက္ သိေနၾကျပီ။ ဒီေဆးမ်ိဳးေတြဟာ ေကာင္တာေပၚတင္ျပီး၊ ဆရာ၀န္ေဆးလက္မွတ္ မလိုဘဲ၊ အလြယ္တကူ ၀ယ္ယူႏိုင္တဲ့ ေဆးအမ်ိဳးေတြထဲမွာ ပါတယ္ေလ။ ေဆးျပားသာမက အေရးေပၚလိုရင္ ထိုးဘို႔ ထိုးေဆး၊။ လိမ္းေဆး၊ ရွဴေဆးနဲ႔ မ်က္စဥ္းေတာင္ရွိပါတယ္။

(အင္တီ-ဟစ္တမင္း)ေတြဟာ အိပ္ခ်င္၊ ေခါင္းကိုက္၊ မ်က္စိျမင္ေ၀၀ါး၊ ၀မ္းခ်ဳပ္၊ အာေျခာက္၊ ေခါင္းမူး၊ ဆီးသြားရခက္၊ ေခါင္းမၾကည္မလင္ျဖစ္တတ္တဲ့ ေဘးထြက္ မေကာင္းက်ိဳးေတြရွိပါတယ္။ ခုေခတ္မွာေတာ့ အိပ္ခ်င္ေစျခင္းမရွိတဲ့ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ဒုတိယ၊ တတိယမ်ိဳးဆက္ ဆိုတာေတြ ေပၚလာပါျပီ။

တကယ္လို႔ ထပ္သိခ်င္ရင္ ဆက္ဖတ္ပါ။ ေဆးညႊန္းစာေတြကို ေသေသျခာျခာဖတ္လို႔ Alimemazine (trimeprazine), Chlorphenamine (chlorpheniramine), Clemastine, Cyproheptadine, Hydroxyzine, Promethazine ဆိုဒါေတြ ျဖစ္ေနရင္ သိပ္အေကာင္းၾကီး မဟုတ္ေသးဘူး။ ဒီေဆးေတြက အိပ္ခ်င္ေစပါတယ္။ အလုပ္လဲ လုပ္စရာမရွိေအာင္ ကံေကာင္းသူမ်ားဆိုရင္ေတာ့ ကိစၥမရွိဘူးေပါ့ေလ။

Acrivastine (Semprex, Benadryl), Cetirizine (Zirtec, Zyrtec), Desloratadine (Neoclarityn), (Telfast 120, Telfast 180, Allegra), Loratadine (Clarityn, Clarityne, Boots Antihistamine Tablets, Claritin), Mizolastine (Mizollen, Mistamine) ဆိုတာေတြကေတာ့ အိပ္ခ်င္ေစျခင္းမရွိတဲ့ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ဒုတိယမ်ိဳးဆက္မို႔ ပိုေကာင္းတယ္လို႔ ညႊန္းလိုက္ပါတယ္။

(အလာဂ်ီ)ရတတ္သူမ်ား လက္ကိုင္အိပ္ထဲမွာ Zyrtec (Cetirizine hydrochloride) ကို ေဆာင္ထားပါ။ စားေဆး၊ ေသာက္ေဆး။ သူက 5 mg and 10 mg ဆိုျပီးလာတယ္။ အသက္ ၆ ႏွစ္အထက္ဆိုရင္ တေန႔ တျပား။ အစာနဲ႔နီးမွ ေ၀းမွဆိုတာ မရွိဘူး။ ေရာဂါျပင္းရင္ေတာ့ ပိုေသာက္ရမယ္ေပါ့။ တေန႔ကို ႏွစ္ခါခြဲေသာက္လဲရတယ္။ အသက္ငယ္ရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္အလိုက္ ေလွ်ာ့ေသာက္ရမယ္။ တ၀က္၊ ေလးပံုတပံု။

ေစ်းခ်ိဳခ်ိဳ၊ ေပါပါလြယ္လြယ္ ၀ယ္ရတဲ့ ဗမာျပည္မွာ Burmeton နဲ႔ ကုလားျပည္မွာ Avil တို႔ဟာ Pheniramine maleate ေဆးပဌမမ်ိဳးဆက္ေတြပါ။ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ေျပာခဲ့သလို အိပ္ခ်င္လိမ့္မယ္။ စိုးရိမ္တတ္ရင္ ထိုးေဆးနဲ႔ ေဆးထိုးအပ္ပါ ေဆာင္ထားပါ။ ပုလိပ္နဲ႔ေတြ႔ရင္ေတာ့ ေသေသျခာျခာ ရွင္းျပေပါ့။

ပုရြက္ဆိတ္ကိုက္ရင္၊ ျခင္ကိုက္ရင္ လိမ္းဘို႔ ပရုပ္ဆီအနီ အသံုးက်ပါတယ္။ (အင္တီ-ဟစ္တမင္း) ပါတဲ့လိမ္းေဆးလည္း သံုးႏိုင္သလို၊ Xylocaine (Lidocaine) 2% ထံုေဆးပါတဲ့လိမ္းေဆး၊ Calamine Lotion တို႔က ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို ယူပစ္သလို၊ အနာ-အယား သက္သာသြားမယ္။ အဲ ေဆးပ်ယ္သြားေတာ့ ျပန္သံုးေပါ့။

ငယ္တံုးက မတည့္ေပမဲ့ ၾကီးလာေတာ့ ေရွာင္စရာ မလိုေတာ့တာလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ လူၾကီးမ်ား ဒီေနရာမွာ ကံေကာင္း တယ္ေပါ့။ စက္ရံုေတြ ေပါတဲ့ေနရာ၊ လူေတြရွဳတ္တဲ့ ျမိဳ႔ၾကီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ေတာသူေတာင္သားေတြက ဒီေနရာမွာ သာသြားျပီ။ ေယာက္်ားေလးမ်ားက မိန္းကေလးေတြထက္ အျဖစ္မ်ားသတဲ့။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဂုဏ္ယူၾကပါေလ။ (အလာဂ်ီ)ဆိုတာ မိဘမ်ိဳးရိုး လိုက္တတ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အေမ-အေဖကိုလည္း ေရြးျပီးမွ အမ်ိဳးေတာ္ၾကပါေလ။

Dr. တင့္ေဆြ

Read More...

Collapse...

Poverty and premature death still firmly linked

၂၀ရာစုအတြင္း ေဆးပညာ၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စသည္တို႔ တိုးတက္ ေျပာင္းလဲလာေသာ္လည္း ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ႏွင့္ အေသေစာၾကရျခင္းတို႔၏ ဆက္စပ္မႈမွာ မေျပာင္းလဲေၾကာင္း အဂၤလန္တြင္ ၁၉၉၀ မွ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မ်ား အတြင္း ၆၃၄ ခရိုင္အား ေလ့လာရာမွ သိရွိလာရသည္။

ေသဆံုးမႈႏွဳန္းကမူ သိသိသာသာ ေလ်ာ့က်ခဲ့သည္။ ဥပမာ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားက ၅ ႏွစ္ေအာက္ေသႏွဳန္း ၃၃% ရွိခဲ့ရာမွ ၁၃% သို႔ေလ်ာ့လာသည္။ လူ႔သက္တမ္းလည္း ေယာက္်ားမ်ားတြင္ ၄၆ ႏွစ္မွ ၇၇ ႏွစ္၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ၅၀ ႏွစ္မွ ၈၁ ႏွစ္သို႔ တိုးတက္လာသည္။

ယခင္က ေသဆံုးရသည္မွာ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား၊ အဆုပ္ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ခဲ့ျပီး ယခုမူ ကင္ဆာ၊ ႏွလံုးေရာဂါတို႔က လူေတြကို ပို၍ေသေစလာသည္။

ဆင္းရဲမြဲေတမႈ၏ အဓိပၸါယ္အား ဖြင့္ဆိုရာတြင္ ယခင္က လူတဦး၏ အသက္ရွင္ရပ္တည္ေရးအတြက္ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္မ်ား မျပည့္စံုျခင္းဟု ယူဆခဲ့ရာမွ ယခုမူ လူတဦး၏၀င္ေငြႏွင့္ အျခားလူတို႔၏၀င္ေငြ ျခားနာျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆလာၾကသည္။

သို႔ရာတြင္ ယင္း ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ရွိေစကာမူ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ႏွင့္ ေစာေစာေသဆံုးၾကရျခင္းတို႔၏ ဆက္စပ္မႈမွာ မေျပာင္းလဲပါ။

Poverty and premature death still firmly linked

Read More...

Collapse...

၀ယ္လိုအား

ဒီစာမူေလးကုိ ေရးထားခဲ့တာ ၾကာပါၿပီ။ အခုမွ စာမူ အေဟာင္းေတြကို ျပန္ရွာရင္း ျပန္ေတြ႔တာပါ။
အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ တားဆီးကာကြယ္ေရး ရႈေထာင့္ ဘက္က ၾကည့္မယ္ဆုိရင္လဲ သက္ဆိုင္မယ္လို႔ ယူဆမိလို႔ ဒီမွာ တင္လိုက္တာပါ။
မဂၢဇင္း၊ ဂ်ာနယ္ တစ္ခုခုမွာ ပံုႏွိပ္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးသလား၊ မေဖာ္ျပခဲ့ဖူးဘူးလား ဆိုတာကိုေတာ့ မမွတ္မိေတာ့ပါဘူး။

" ႐ွားပါး တိရိစၦာန္ေတြကို ကာကြယ္ ေစာင္႕ေ႐ွာက္ေပးၾကဖို႕အတြက္ ကမၻာေက်ာ္မင္းသား မင္းသမီးေတြက သူတို႕ရဲ႕ ပရိတ္သတ္ေတြကို ႐ွားပါး တိရိစၦာန္ေတြကေန ရ႐ွိတဲ႕ ပစၥည္း အသံုးအေဆာင္ေတြကို မဝယ္ၾကဖို႕ တားျမစ္တဲ႕ ေၾကာ္ျငာကို ၾကည္႕ဖူးပါတယ္။ သူတို႕က ေျပာတယ္။
'ဝယ္ယူမႈေတြ ရပ္ဆိုင္း သြားမယ္ဆိုရင္ သတ္ျဖတ္တာလည္း ရပ္ဆိုင္းသြားႏိုင္ပါတယ္'တဲ႕။

*** **** *** *** *** *** *** *** *** **** *** *** *** *** *** ***

သူက ကာရာအိုေက စားေသာက္ဆိုင္ေတြ၊ ကာရာအိုေက သီခ်င္းဆိုခန္းေတြနဲ႕ အႏွိပ္ခန္းေတြကို အျမဲတမ္း သြားေနတတ္သူ တစ္ဦးပါ။ အဲဒီမွာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ႕ ေကာင္မေလးေတြက အဲဒီဘဝကေန မတက္ေတာ႕တဲ႕သူေတြ၊ အဲဒီကေန ပ်က္စီးသြားတဲ႕သူေတြကို ေတြ႕ေတာ့ သူ စိတ္မေကာင္း။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီလို သြားရင္းနဲ႕ အဲဒီမွာ လုပ္စားေနၾကတဲ့ ေကာင္မေလးေတြနဲ႕ ခင္မင္လာတဲ႕အခါ သူတို႕ကို ဘဝအတြက္ တိုးတက္ရာ တိုးတက္ေၾကာင္းေတြ ၾကိဳးစားဖို႔ တိုက္တြန္းမိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ ေကာင္မေလးအမ်ားစုက သူ႔ကို မုန္႔ဖိုးသာ ပိုေတာင္းၾကပါတယ္။ တျခားအလုပ္လုပ္စားဖို႕ အရင္းအႏွီးတို႔၊ ပညာထပ္သင္ဖို႔ စရိတ္တို႔ကို မလိုခ်င္ၾကပါဘူးတဲ့။ အလြန္နည္းတဲ႕ အေရအတြက္ကေလးကေတာ့ ပညာထပ္သင္ဖို႕ လိုလားၾကပါတယ္။ အဲဒီလူေတြကို လိုအပ္တဲ႕ ပညာေတြ ထပ္သင္ဖို႕ သူ ေထာက္ပံ့ ကူညီခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီထဲက လက္ခ်ိဳးေရတြက္လို႕ လက္တစ္ဖက္ေတာင္ မျပည္႕တဲ႕သူေတြကဘဲ ကိုယ္႕ကိုကိုယ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲျပီး ပိုေကာင္းရာ ဘဝကို ေရာက္ ႐ွိသြားၾကပါတယ္။ က်န္တဲ့သူေတြကေတာ႕ သင္တန္းေတြ တက္အျပီးမွာ ဒီေနရာေတြမွာပဲ ျပန္ေတြ႔ေနရပါတယ္။ သူ ဒိီလို လူေတြကို ေတြ႕ရေတာ့ အလြန္စိတ္ပ်က္လွပါတယ္။ ဘာလို႔မ်ား ကူညီ ဆယ္တင္လို႔ မရႏိုင္ ရတာပါလိမ့္။ ဒီမိန္းကေလးေတြကို သူ နားမလည္ႏိုင္ပါဘူး။
ဒါေပမယ့္ သူကေတာ့ အဲဒီေနရာေတြကို အျမဲ မျပတ္သြားျမဲ။ အႏွိပ္ခံျမဲ။ မုန္႕ဖိုးေပးျမဲ။ ပန္းကံုးစြပ္ျမဲေလ။"

Read More...

Collapse...

National Sucide Prevention Week of the US

ယခုႏွစ္ရဲ႕ စက္တင္ဘာလ ၆ ရက္ကေန ၁၂ အထိကို တစ္ႏုိင္ငံလံုး ဆိုင္ရာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အဆံုးစီရင္မႈကို ကာကြယ္ေရး သီတင္းပတ္ အျဖစ္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

စီးပြားေရး က်ဆင္းမႈ အေနအထားေၾကာင့္ အခုအခ်ိန္မွာ အကူအညီလိုတဲ့ သူေတြ ပံုမွန္ထက္ ပိုမ်ားေနလို႔ ဖုန္းကေန တစ္ဆင့္ အကူအညီေပးေနတဲ့ သူတို႔ရဲ႕ national sucide prevention lifeline 1-800-273-TALK (8255)က မနည္းကို ႀကိဳးစားၿပီး လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေနရပါတယ္တဲ့။

ကိုယ့္ကိုယ္ကို အဆံုး စီရင္ခ်င္တဲ့ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲလို႔ သိခ်င္ရင္ ဒီမွာ နဲ႔ ဒီမွာ ဖတ္ၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံရဲ႕ national sucide prevention lifeline အေၾကာင္းကို ပိုသိခ်င္ရင္ေတာ့ ဒီမွာ ဖတ္ၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။

တစ္ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အဆံုးစီရင္မႈ ကာကြယ္ေရးေန႔ကလဲ စက္တင္ဘာလ ၁၀ရက္ေန႔လို႔ သိရပါတယ္။

အဲဒီ အေၾကာင္းကို သိခ်င္ရင္ ဒီမွာ ဖတ္ၾကည့္လုိ႔ ရပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Blood facts in general

ေသြးကို အစားထိုးလို႕ရတဲ့အရာ မေပၚေသးပါဘူး။

ေသြးဟာ လူ႕ကိုယ္ခႏၶာအေလးခ်ိန္ရဲ႕ ခုနစ္ရာခိုင္ႏွဳန္းနီးပါး ရိွပါတယ္။

ေသြးဟာ ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ႕ အာဟာရဓါတ္ေတြကို သယ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။

ေသြးဟာ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္နဲ႕ အညစ္အေၾကးဓါတ္မ်ားကို စြန္႕ထုတ္ဖ်က္ဆီးေစဖို႕အတြက္ အဆုတ္၊ ေက်ာက္ကပ္နဲ႕ အသည္းေတြဆီကို သယ္ေဆာင္ေပးသြားျပန္တယ္။

ေသြးဟာ ေရာဂါေတြကို တိုက္ထုတ္ေပးၿပီး ဒဏ္ရာေတြ အနာေတြ က်က္ေစဖို႕ ကူညီေပးေသးတယ္။

ေအ၊ဘီ၊ ေအဘီ၊ အို ဆိုၿပီးေတာ့ အဓိက ေသြးအမ်ိဳးအစားအုပ္စုႀကီး ေလးခုရိွပါတယ္။

ေသြးအမ်ိဳးအစားတုိင္းမွာ ေမ်ာက္ေသြးလို႕ေခၚတဲ့ RH အေပါင္း အႏုတ္ ဆုိတာလည္း ရိွျပန္ေသးတယ္။

ေသြးထဲမွာ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ၊ ေသြးဥမႊားနဲ႕ ေသြးရည္ၾကည္ဆိုၿပီး အဓိက ၄ မ်ိဳး ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ေနတယ္။

ေသြးျဖဴဥဟာ ေသြးဆဲလ္ထဲမွာ အႀကီးဆံုးပါပဲ။ ေရာဂါပိုးမႊားေတြကို တိုက္ထုတ္ဖို႕ တာ၀န္ယူေပးထားပါတယ္။ ေသြးျဖဴဥေတြရဲ႕ သက္တမ္းဟာ တုိလြန္းလွပါတယ္။ ရက္အနည္းငယ္ ဒါမွမဟုတ္ တစ္ပတ္ေလာက္ပဲ သက္တမ္းရိွပါတယ္။ ေသြးစက္ေလးတစ္စက္မွာ ေသြးျဖဴဥဆဲလ္ေပါင္း ခုနစ္ေထာင္ကေန ႏွစ္ေသာင္းခြဲအထိ ရိွတတ္ပါတယ္။ ကိုယ္ထဲကို ၀င္လာတဲ့ ေရာဂါပိုးက ျပန္လည္ခုခံတယ္ဆိုရင္ ေသြးျဖဴဥဆဲလ္ အေရအတြက္ ဒီထက္မက မ်ားျပားလာတတ္ပါတယ္။

ေသြးနီဥဟာ ေသြးပမာဏရဲ႕ ၄၀ ရာခိုင္ႏွဳန္းနီးပါး ရိွပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္နဲ႕ အာဟာရဓါတ္ေတြကို အဓိက သယ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ဓါတ္ေတြကို အဆုတ္ကို ျပန္လည္ သယ္ယူေပးျပန္တယ္။

ေသြးဥမႊားက အေသးငယ္ဆံုး ေသြးဆဲလ္ေလးေတြပါ။ ေသြးပမာဏရဲ႕ ၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းက ၇ ရာခိုင္ႏွဳန္းအထိဟာ ေသြးဥမႊားေလးေတြပါ။ ေသြးဥမႊားေတြက ဒဏ္ရာ အနာတရျဖစ္တဲ့အခါမွာ ေသြးခဲေစၿပီး ေသြးယိုထြက္ျခင္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးပါတယ္။

ေသြးရည္ၾကည္က ေစးကပ္ကပ္ရိွလွတဲ့ အ၀ါေရာင္ေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ အရည္ေလးပါ။ ေသြးပမာဏ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၅၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းဟာ ေသြးရည္ၾကည္ေတြပါ။ ေသြးရည္ၾကည္ထဲမွာ ေရဓါတ္၊ ဆားဓါတ္နဲ႕ ပရုိတင္းဓါတ္ေတြ ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ေသြးရည္ၾကည္ရဲ႕ ၉၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းက ေရေတြပါ။ က်န္တဲ့ ၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းက ဟိုမုန္းဓါတ္ေတြ၊ ဆားဓါတ္နဲ႕ ပရိုတင္းဓါတ္ေတြေပါ့။

ေသြးနီဥဟာ လူ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ရက္ေပါင္း ၁၂၀ အထိ သက္တမ္းရိွပါတယ္။

ေသြးနီဥကို သာမာန္အေျခအေနမွာ ၄၂ ရက္တိတိ သိုေလွာင္ထားလို႕ရပါတယ္။

ေအးခဲထားတဲ့ ေသြးနီဥေတြဆိုရင္ ၁၀ ႏွစ္နဲ႕ အထက္ သိမ္းထားလို႕ရပါတယ္။

ေသြးဥမႊားကေတာ့ ၅ ရက္အတြင္း အသံုးျပဳရပါတယ္။

ေသြးဥမႊားကို ေသြးကင္ဆာနဲ႕ တျခားကင္ဆာေရာဂါေတြရဲ႕ ေသြးသြင္းကုသမွဳမွာ အသံုးျပဳပါတယ္။

ေသြးရည္ၾကည္ဟာ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကို ထိန္းတဲ့ေနရာမွာ ကူညီေပးပါတယ္။ ေသြးဆဲလ္ေတြ၊ ဟိုမုန္းဓါတ္ေတြ၊ အင္ဇိုင္းေတြကိုလည္း သယ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။ ေသြးခဲေစဖို႕အတြက္နဲ႕ ကိုယ္ခံအားစနစ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ပရုိတင္းဓါတ္ကိုလည္း သယ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။

ေအးခဲထားတဲ့ ေသြးရည္ၾကည္ဟာ ၁ ႏွစ္တိတိ ထားလို႕ရပါတယ္။

လူရဲ႕ေသြးထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ၊ ေသြးဥမႊားနဲ႕ ေသြးရည္ၾကည္ေတြကို ရိုးတြင္းျခင္ဆီကေန သဘာ၀အေလွ်ာက္ ထုတ္လုပ္ေပးတာပါ။

Read More...

Collapse...

(စီ) ပိုး၊ Hepatitis C

စကားထာဖြက္မယ္။ ေအမဟုတ္ ဘီမဟုတ္ဆိုတာ ဘာလဲ။

အသဲေရာင္အသား၀ါေရာဂါဟာ ရာဇ၀င္နဲ႔ပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္တ၀က္ေလာက္က တမ်ိဳးထဲဆိုရေလာက္ေအာင္ လူသိလဲ နည္း၊ ဆိုး၀ါးတာလဲ မဟုတ္ပါ။ မၾကာခင္ ေနာက္တမ်ိဳးေပၚလာတယ္။ ေနာက္ေပၚက အေတာ္ ဆိုးတယ္။ နာမည္တပ္ေတာ့ အလြယ္ဆံုး ေရြးလိုက္တယ္။ အၾကီးေကာင္က ေအ၊ ေနာက္ေပါက္ကို ဘီ။ မၾကာပါဘူး၊ လူဦးေရ တိုးလာေတာ့ တတိယ အေကာင္ကို ေအမဟုတ္ ဘီမဟုတ္လုပ္လိုက္ၾကေရာ။ ခုဆို ေမြးခ်င္း ၆ ေယာက္ေတာင္ ရွိေနျပီ။ ေအ၊ ဘီ၊ စီ၊ ဒီ၊ အီး၊ နဲ႔ ဂ်ီ။ တကယ္လို႔ ၂၆ ထက္ေက်ာ္ရင္ ကားနံပါတ္ေပးရသလို လုပ္မွာေပါ့။

လူတကုိယ္မွာ အသဲတခုသာရွိျပီး၊ သူ႔ကို စက္ရံုတခုလို႔ တင္စားၾကတယ္။ စားသမွ်၊ ေသာက္သမွ်၊ ကိုယ္ကေန ထုတ္သမွ်ထဲက အဆိပ္အေတာက္ မွန္သမွ်ကို ေျခဖ်က္ သန္႔စင္ေပးတယ္။ (ပရိုတင္း) နဲ႔ အခ်ိဳဳ(သၾကား)ေတြကိုလဲ အသဲကပဲ ခႏၶာကိုယ္ကေန အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ျပဳျပင္ေပးတယ္။ ဒါတင္မက ဗီတာမင္၊ ေဟာ္မုန္း၊ (ကိုလက္စတီေရာ)၊ နဲ႔ ဓါတ္ဆားေတြကိုလဲ လိုတဲ့အခါ ထုတ္ေပးဘို႔ ဂိုေထာင္လုပ္ေပးေသးတယ္။ စက္ရံုေရာ (၀ဲယားေဟာက္စ္)ပါ ျဖစ္ေရာ။

အသဲေရာင္ရတဲ့ အေၾကာင္းေတြထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ အျပင္ ေဆးတခ်ိဳ႕၊ ေရာဂါတခ်ိဳ႕၊ အဆိတ္အေတာက္ နဲ႔ ဗက္တီးရီးယား ေတြလဲပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ အသဲေရာင္ေရာဂါကို ပိုးနာမယ္ေတြအတိုင္း A, B, C, D, E, G ဆိုျပီး၊ ၆ မ်ိဳး ခြဲထားတယ္။ (ေအ) နဲ႔ (အီး)တို႔က ပါးစပ္ကေန၀င္၊ စအိုကေနထြက္တဲ့လမ္းေၾကာင္းကေန ကူးစက္တာ။ သိပ္မခံရပါဘူး။ ကုရတာကလည္း အနားယူ၊ ေရနဲ႔အရည္ မ်ားမ်ားအေသာက္ခိုင္းယံုပါ။ (အီး)က ကုလားဗ်။ နယူးေဒလီမွာ စေတြ႔ခဲ့တာ။ (ဘီ) အေၾကာင္းကိုေတာ့ ဆိုးလို႔ သီးျခားေရးထားပါတယ္။ ေနာက္မွေပါက္တဲ့ေရႊၾကာပင္ (ဂ်ီ)ကေတာ့ လူမသိ-သူမသိ ရွိပါေသးတယ္။ (အက္ဖ္)ဆိုတာကို လူရာမသြင္းဘူး။

(စီ)က အဆိုးဆံုး။ (ဘီ)လိုဘဲ ဆိုးတာခ်င္းအတူတူ ကာကြယ္ေဆး မေပၚေသးဘူး။ (စီ)ပိုးက ဒုတိယကမၻာစစ္ ေလာက္ကတည္းက ရွိခဲ့ေပမဲ့ နာမယ္ေပး ကင္ပြန္းတပ္ခံရတာက အသက္ ၅၀ ရွိလို႔ ၁၉၈၉ ၾကမွပါ။ အရင္ကေတာ့ သူ႔ကို ေအမဟုတ္-ဘီမဟုတ္လို႔ ေခၚခဲ့တဲ့အေကာင္ေပါ့။

Hepatitis C virus (HCV) ဗိုင္းရပ္စ္ စီ ပိုး၀င္ရင္ သာမန္ကာရွန္ကာ ၁ ပါတ္ ၂ပါတ္ေလာက္သာ ခံစားရတာမ်ိဳးနဲ႔ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာတဲ့အဆင့္မ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဆိုးႏွစ္ေကာင္ျဖစ္တဲ့ ဘီ နဲ႔ စီ မတူတာက ဘီပိုးဟာ အထဲ၀င္ျပီး၊ ကင္းစင္သြားႏိုင္ေပမဲ့ စီပိုးကေတာ့ အျမဲ ရွိေနတတ္တယ္။ ဘီပိုးက လိင္ကေနတဆင့္ ကူးစက္တာ မ်ားျပီး၊ စီပိုးကေတာ့ ေသြးကတဆင့္ ကူးတာက အဓိက ျဖစ္တယ္။

(စီ) ျဖစ္ရင္ ေရာဂါလကၡဏာမရွိဘဲ ေနတတ္လို႔၊ အေတာ္မ်ားမ်ားက ေဆးစစ္တဲ့အခါ အမွတ္မထင္ ပိုးရွိေနတာကို ေတြ႕ၾကရတယ္။ တေယာက္ေယာက္မွာ (စီ)ပိုး ေတြ႔တယ္လို႔ဆိုရင္ သူဟာ ကမၻာေပၚက လူေပါင္း သန္း ၁၇၀ ထဲက တေယာက္ပါ။ အေၾကာက္မၾကီးေအာင္ ေျပာရရင္ ၁၀၀ မွာ ၈၀-ဂ၅ ေယာက္ေလာက္က နာတာရွည္ မျဖစ္ၾကပါ။ နာတာရွည္ကေန ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုး၀ါးတာေတြျဖစ္တဲ့ ရာႏွဳန္းကလည္း ၅ ဂဏန္းေအာက္မွာပါ။

နာမည္ၾကီးလူဆိုး AIDS ျဖစ္ေစတဲ့ HIV နဲ႔ မတူတာက ပိုးရွိတဲ့မေအကေန ကေလးကို စီမွာက ၅% ေလာက္သာ ကူးေစႏိုင္ပါတယ္။ ဖေအမွာ စီပိုးရွိေနေပမဲ့ သူ႔ကေလးကို (ေသြးမထိမခ်င္း) မကူးဘူး။ လိင္လမ္းကေန ကူးတာကလဲ HIV နဲ႔ B တို႔ေလာက္ မဟုတ္ျပန္ဘူး။ (စီ)ကို တလင္တမယား လိင္ကေနကူးတယ္ဆိုတာ ရွားပါတယ္။

ေသြး(မစစ္ဘဲ)သြင္းတာ၊ ေသြး-ေသြးခ်င္းထိတာ၊ ေဆးထိုးအပ္ သီးျခားမသံုးတာ၊ နားကပ္ လဲ၀တ္တာ၊ မုတ္ဆိပ္ရိတ္ဒါး၊ သြားတိုက္တံ၊ လက္သဲညွပ္ တြဲသံုးတာ၊ (တက္တူး)ထိုးတာ၊ ဟိုေနရာ ဒီေနရာ ကြင္းတပ္တာေတြကေန ကူးရတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ပိုးရွိေနသူ ခ်က္ျပဳတ္တာ စားမိလို႔ မကူးပါ။ လက္တြဲေလ်ာက္တာ၊ ႏွာေျခ၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ တစ္အိမ္တည္း အတူေနတာနဲ႔လဲ မကူးဘူး။ ေခြ်း၊ သြားရည္၊ မ်က္ရည္ေတြကေန မကူးပါ။ ပိုးရွိတဲ့မေအက ႏို႔တိုက္တာနဲ႔ မကူးပါ။ ရာသီေသြးကေတာ့ ကူးႏိုင္တယ္။

(စီ)ပိုး အ၀င္ခံရရင္ အစေတာ့ တုပ္ေကြးလိုပါဘဲ။ မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္၊ အားယုတ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္သလိုေန၊ အဆစ္ေတြ အသားေတြနာ၊ သတိထားရင္ အသဲရွိရာ ဗိုက္ညာဘက္အထက္နားမွာ နာမယ္။ ကိုယ္ပူတာလဲရွိႏိုင္တယ္။ ၾကာလာရင္ ၀ါလာမယ္။ အမ်ားသိၾကတဲ့ (ဂြ်န္းဒစ္)။ ၾကာတယ္ဆိုတာ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီႏိုင္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမေပၚေပမဲ့ ပိုးက အသဲကို ဖ်က္ေနျပီ၊ သူမ်ားကိုလဲ ကိုယ့္ေသြးနဲ႔ထိရင္ ကူးႏိုင္ေနျပီ။

အသဲက စျဖစ္ေတာ့ မာလာမယ္၊ ေနာက္ အမာရြတ္လိုျဖစ္လာမယ္။ ၁၇% ကေန ၂၀% ေလာက္က Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ဆိုး၀ါးလြန္းတဲ့ အဆင့္ေရာက္ရင္ အသားေတြ ၀ါမယ္၊ စိတ္က ေတြးရ-ၾကံရတာေတြ ေ၀၀ါးလာမယ္၊ အရည္ေတြမ်ားလာလို႔ ဗိုက္ေဖါင္းလာမယ္၊ အစာလမ္းကေန ေသြးယိုတာျဖစ္မယ္။ ကံဆိုးသူ ၂% ကေတာ့ Hepatocellular Carcinoma ေခၚတဲ့ အသဲကင္ဆာမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ေသျခာေအာင္လုပ္ရမွာက ေသြးစစ္ပါ။ ပိုးရွိ-မရွိ၊ ပိုးဘယ္ေလာက္မ်ားလဲ၊ Liver biopsy အသဲရဲ႕ အသားစ ထုတ္ယူ စစ္ေဆးတာက အေသျခာဆံုးပါ။ ေနာက္ Hepatitis C antibody test နဲ႔ PCR test အျပင္ အသဲအေျခအေနကို ဆန္းစစ္ဘို႔ Liver function tests လုပ္ရတယ္။ တိက်ေအာင္ Hepatitis C Genotype test ဆိုတဲ့ ပိုး အမ်ိဳးအစား ခြဲတာလဲ လုပ္ရျပန္ပါေသးတယ္။ (စီ) ရွိေနရင္ HIV ကိုပါ စစ္ပါ။ ႏွစ္ခုလံုး တြဲရွိသူေတြ ရွိတယ္။ HIV က ပိုဆိုးတာက ကိုယ္ရဲ႕ ခုခံအားစနစ္ၾကီးကို ဖ်က္ျပစ္လို႔ပါ။ နဲနဲေကာင္းတာက HIV ကို ကုဘို႔ ေဆးေတြရွိေနျပီ။ နဲနဲလို႔ ေျပာရတာက ေဆးက သက္သာေစဘို႔သာ ျဖစ္ျပီး၊ အေပ်ာက္မရေသးလို႔ပါ။

မကူးေအာင္ ကာကြယ္နည္းအတိုင္း (စီ)ပိုးရွိသူေတြ ဆင္ျခင္ရပါမယ္။ မူးယစ္ေဆးသံုးတာ၊ (တက္တူး)ထိုးတာ၊ ဟိုကြင္း-ဒီကြင္းတပ္တာ၊ ကြန္ဒြန္းမပါ လိင္ဆက္ဆံတာေတြ ေရွာင္ပါ။ အရက္ျဖတ္ပါ။ ေကာင္းေကာင္းနား၊ ေကာင္းေကာင္းစားပါ။ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ၊ အေစ့အဆံ ဆိုရင္ တခုလံုးပါတာမ်ိဳး စားပါ။

ပိုးေတြ႔ရင္ ေဆးကုဘို႔လို-မလို ဆရာ၀န္ကဆံုးျဖတ္ပါမယ္။ ေရာဂါက အႏၲရာယ္နည္းေနရင္ ေဆးေပးခ်င္မွ ေပးပါလိမ့္မယ္။ ေဆးက ထိုးေဆးေရာ စားေဆးပါေပးမွာပါ။ တနည္းက ၄၈ ပါတ္ၾကာမွာျဖစ္ျပီး၊ တနည္းက ၂၄ ပါတ္။ လိုရင္ ေနာက္ တေၾကာ့။ ေဆးက ၂ မ်ိဳးသံုးေနပါတယ္။ Interferon ထိုးေဆး နဲ႔ Ribavirin စားေဆး ေတြပါ။ Injection Interferon ကို ၇ ရက္ တပါတ္မွာ ၃ ၾကိမ္ထိုးတယ္။ ေနာက္ေပၚေဆး Pegylated ကေတာ့ ၁ ပါတ္မွာ ၁ ၾကိမ္နဲ႔ရတယ္။ Ribavirin စားေဆးကို ၁ ျပား တေန႔ ၂ ၾကိမ္။ ေဆး ၂ မ်ိဳးတြဲကုတာမို႔ Combination therapy ေခၚၾကတယ္။ ပူးတြဲစစ္ဆင္ေရး ေပါ့ဗ်ာ။ ၆ လ ကေန ၁၂ လၾကာပါမယ္။

ေဆးေတြကေတာ့ ျပင္းေတာ့ တုပ္ေကြးခပ္ဆိုးဆိုး ျဖစ္ေနသလို ခံစားရမယ္။ ေမာပန္း၊ ေခါင္းကိုက္၊ အဆစ္အျမစ္နာ၊ ခ်မ္း၊ အအိပ္ပ်က္၊ ကိုယ္ပူ၊ စာၾကည့္မရ၊ အာရံုစိုက္မရ၊ စိတ္ဓါတ္က်တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုးကေတာ့ အသဲ အစားထိုးေပးရတာပါ။ နားလည္ဘို႔က အသဲအစားထိုးေပမဲ့ ပိုးေသေအာင္ ေဆးလိုေနမွာပါ။ စီပိုးရွိသူေတြကို ေအ နဲ႔ ဘီ ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးခိုင္းပါမယ္။

စီပိုးရွိသူမ်ား အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆး Acetaminophen (Tylenol, Panadol) ကို ေရွာင္ရမယ္။ Ibuprofen က အသဲမေျခာက္ေသးရင္ ေသာက္လို႔ရတယ္။ Aspirin ကေတာ့ အစာအိမ္ျပႆနာမရွိသ၍ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ သံဓါတ္စားေဆး Iron supplements မေပးသင့္ဘူး ေျပာၾကတယ္။ အစားထဲပါသေလာက္ သံဓါတ္က ဘာမွမျဖစ္ပါ။

တျခားေဆးကုနည္းေတြလဲ ရွိပါေသးတယ္။ Aromatherapy အနံ႔နဲ႔ေဆးကုနည္း၊ Massage therapy အႏွိပ္ခံနည္း၊ Yoga ေရာဂနည္းေတြပါ။ အပန္းလဲမၾကီး၊ စခန္းလဲနီးရင္ သံုးပါ။ Meditation စိတ္တည္ျငိမ္ေအာင္ ရွဳမွတ္နည္းလဲ ပါတယ္။ စိတ္ရဲ႕စြမ္းအားကို ကြ်န္ေတာ္တို႔လူမ်ိဳးေတြက အသိဆံုးမဟုတ္ပါလား။

Dr. တင့္ေဆြ
၇-၉-၀၉

Read More...

Collapse...