Ankle Sprain

ကိုယ္တိုင္ ခံစားေနရလို႔ လုိက္ဖတ္ရင္း အခ်က္အလက္ေတြ ေတြ႔မိ၊ စုေဆာင္းမိ ေနေပမယ့္ ဘာသာျပန္ရမွာ ရွည္လ်ားေနတာေၾကာင့္ အပ်င္းထူၿပီး အခုအခ်ိန္အထိ ၾကာသြားတာပါ။
ေျခေထာက္ လံုး၀ ျပန္ေကာင္းတဲ့ အေနအထားကို မေရာက္ေသးခင္ ပို႔စ္ တင္ျဖစ္တယ္ ဆိုေတာ့ သိပ္ အခ်ိန္ ဆြဲတယ္လို႔ေတာ့ ေျပာလို႔ မရဘူး ထင္ပါတယ္။ (ဆင္ေျခ!)
ကိုယ္ ျဖစ္မွပဲ ဒီလို ေျခက်င္း၀တ္က အရိုးေတြကို ဆက္တြဲထားတဲ့ အရြတ္ေတြမွာ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ ရျခင္းဆိုတာက အလြန္ကို အျဖစ္မ်ားလွတဲ့ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈေတြထဲက တစ္ခု အပါအ၀င္ ျဖစ္ေနမွန္း သတိျပဳမိပါတယ္။
ဘယ္လို အခ်ိန္ေတြမွာ အဲဒီလို ထိခိုက္ဒဏ္ရာမ်ိဳးကို ရတတ္သလဲ ဆိုေတာ့ ေျခေထာက္ကို ရုတ္တရက္ ေဘးကို လွည့္လိုက္၊ လိမ္လုိက္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈမ်ိဳးေတြေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားပါသတဲ့။ မညီညာတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ေတြ ေပၚမွာ ခုန္တာ၊ ေျပးတာတို႔ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္တဲ့။ ယွဥ္ၿပိဳင္ရတဲ့ အားကစားေတြမွာ အခ်င္းခ်င္း ထိမိ ခိုက္မိ ၾကရာကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပံုမွန္ သြားလာေနရင္းနဲ႔ ေလွကား အထစ္ေတြ၊ ပလက္ေဖာင္း အထစ္ေတြမွာ ေျခေခ်ာ္ မိရာကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

အဲဒီလို ျဖစ္သြားတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေျခက်င္း၀တ္မွာ ရွိတဲ့ အရြတ္ေတြကို အလြန္အမင္း ဆဲြဆန္႔ျခင္း ခံလိုက္ရတဲ့အတြက္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈ ျဖစ္သြားရတာပါ။ ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္ အနည္းငယ္ စုတ္ျပဲသြားျခင္းကေန လံုး၀ စုတ္ၿပဲသြားတဲ့ အထိလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလို ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈက အဓိက အားျဖင့္ ပံုစံ ႏွစ္မ်ိဳးနဲ႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
အတြင္းဘက္ကို လဲတဲ့ ထိခိုက္မႈ
ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈရဲ႕ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ေလာက္မွာ ေတြ႔ရပါတယ္။
ေျခေထာက္က အတြင္းဘက္ကို ေခါက္သြားတဲ့ အတြက္ ေျခက်င္း၀တ္ရဲ႕ အျပင္ဘက္က အရြတ္ေတြမွာ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရ တတ္ပါတယ္။ အျပင္ဘက္ကို လဲတဲ့ ထိခိုက္မႈ
ေျခက်င္း၀တ္က အျပင္ဘက္ကို ေခါက္ၿပီး အတြင္းဘက္က ဒဲလ္တြိဳက္လို႔ ေခၚတဲ့ အရြတ္မွာ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရတာပါ။

ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈရဲ႕ လကၡဏာမ်ား
ေတြ႔ရတာမ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့ ေျခက်င္း၀တ္မွာ ေယာင္ယမ္းေနတာ၊ အညိဳအမဲ စြဲေနတာနဲ႔ အတူ နာက်င္ေနျခင္းပါ။ ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာ ျပင္းထန္မႈက အရြတ္ေတြကို ထိခုိက္ ဒဏ္ရာရမႈရဲ႕ အဆင့္ေတြ အေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။
ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈကို အဆင့္သုံးမ်ဳိး ခြဲၿပီး ေျပာေလ့ရွိပါတယ္။
ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈ အဆင့္ (၁)
အဲဒီအဆင့္မွာ ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္က ဆြဲဆန္႔ ခံလိုက္ရတဲ့ အဆင့္မွာပဲ ရွိတဲ့အတြက္ ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာက မျပင္းထန္လွပါဘူး။ အမ်ားစုက နာက်င္မႈနဲ႔ ေယာင္ယမ္းမႈ ေလာက္ပဲ ခံစားၾကရၿပီး အကူအညီ မပါဘဲ လမ္းေလွ်ာက္ႏိုင္စြမ္း ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေျပးႏိုင္စြမ္း၊ ခုန္ႏိုင္စြမ္းေတြေတာ့ မရွိေတာ့ဘူးေပါ့။
ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈ အဆင့္ (၂)
အဲဒီအဆင့္မွာ ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္က တစ္၀က္တစ္ပ်က္ စုတ္ျပဲသြားပါတယ္။ အေရျပားေအာက္မွာ ေသြးထြက္ျခင္းေၾကာင့္ သိသာ ထင္ရွားတဲ့ နာက်င္မႈနဲ႔ ေယာင္ယမ္းမႈကို ခံစားရေလ့ ရွိပါတယ္။ လမ္းေလွ်ာက္တဲ့ အခါမွာ နာက်င္ေနတတ္ေပမယ့္ လမ္း အနည္းငယ္ ေလွ်ာက္ႏိုင္ပါေသးတယ္။
ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈ အဆင့္ (၃)
ဒီအဆင့္မွာ ေျခက်င္း၀တ္ အရြတ္က လံုး၀ စုတ္ျပဲသြားပါတယ္။ ေျခက်င္း၀တ္မွာ နာက်င္ေနၿပီး လမ္းေလွ်ာက္တိုင္းလဲ နာက်င္ေနပါလိမ့္မယ္။ ေျခက်င္း၀တ္ကို ၿငိမ္ေအာင္ မထိန္းႏိုင္တာမ်ိဳး၊ လဲၿပိဳခ်င္သလို ခံစားမႈမ်ိဳးကိုလဲ ခံစားရတတ္ပါတယ္။
ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရတဲ့ ေနရာေတြမွာ ေသြးေျခဥ၊ အညိဳအမဲ စြဲေနတာေတြက ရက္အနည္းငယ္ ၾကာလာတဲ့အခါ ေျခဖ်ားဖက္ကို စုသြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒါက ကမၻာေျမရဲ႕ ဆဲြအားေၾကာင့္ ထြက္ထားတဲ့ ေသြးေတြက ေျခဖ်ားဘက္ကို ဆင္းသြားတာပါ။

ဘယ္လို အခ်ိန္ေတြမွာ ဆရာ၀န္ျပဖုိ႔ လိုမလဲ
- လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္တာ
- ထိခိုက္ဒဏ္ရာရတဲ့ ေနရာမွာ သိသိသာသာႀကီး ေယာင္ယမ္းေနတာ
- ခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာေတြက မသက္သာဘဲ ရက္ အနည္းငယ္ ၾကာတဲ့အထိ ဆက္ရွိေနတာ
- ေျခေထာက္နဲ႔ ေျခက်င္း၀တ္ရဲ႕ အထက္ဘက္ပိုင္းမွာ နာက်င္ေနတာ
စတဲ့ လကၡဏာေတြက ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသသင့္တဲ့ အေနအထားေတြထဲက အခ်ိဳ႕ေသာ လကၡဏာေတြပါ။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈက အရိုးက်ိဳး သြားေစသလား၊ မက်ိဳးဘူးလားဆိုတာကို ခြဲျခားသိဖို႔ ခက္ပါတယ္။ အဲဒီလို အခ်ိန္မွာ ဓာတ္မွန္ ရိုက္ဖုိ႔ လိုပါတယ္။ သံသယ ရွိတဲ့ အေနအထားေတြ အားလံုးအတြက္ ေဆးခန္းသြား၊ ဆရာ၀န္ ျပတာက အေကာင္းဆံုးပါပဲ။

အေစာပိုင္း ကုသမႈ
ေျခက်င္း၀တ္ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရမႈ အတြက္ ပထမဆံုး လုပ္သင့္တာက အဂၤလိပ္လို RICE လုိ႔ အတိုေကာက္ မွတ္ထားလို႔ ရမယ့္ rest , ice, compression နဲ႔ elevate ပါ။
Rest ( အနားေပးျခင္း)
ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရၿပီး ပထမ ၂၄ နာရီ ကေန ၄၈ နာရီ အထိ အခ်ိန္ကာလေတြက လႈပ္ရွားမႈေတြ အားလံုးကို ရပ္တန္႔ ထားသင့္တဲ့ ကာလပါ။ အဲဒီေနာက္မွာမွ ကိုယ္ ခံႏိုင္ရည္ ရွိသေလာက္ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း လမ္း ျပန္ေလွ်ာက္ သင့္ပါတယ္။
Ice ( ေရခဲတင္ျခင္း)
ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရၿပီး ၄၈ နာရီ အခ်ိန္ အတြင္းမွာ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရတဲ့ ေနရာကို ၃-၄ နာရီျခား တစ္ခါ ေရခဲတင္ေပးၿပီး ေျခေထာက္ကို ျမွင့္ထားသင့္ပါတယ္။ တစ္ခါ ေရခဲတင္ရင္ မိနစ္ ၂၀ ထက္ ပို မတင္သင့္ပါဘူး။ မိနစ္ ၂၀ ထက္ ပိုတင္ရင္ သက္သာေအာင္ လုပ္ရာ မက်ဘဲ ၾကြက္သားမွ်င္ေတြကို ပ်က္စီးေအာင္ လုပ္သလို ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ေရခဲကို မ်က္ႏွာသုတ္ ပ၀ါလို တစ္ခုခုနဲ႔ ထုတ္ၿပီးမွ ကပ္ပါ။ ေရခဲတံုးကို တိုက္ရိုက္ အသားေပၚ တင္ၿပီး ကပ္မယ္ဆိုရင္ တစ္ေနရာတည္းမွာ ၾကာၾကာ မကပ္ပါနဲ႔။ မၾကာခဏ ေနရာ ေရႊ႕ေပးဖုိ႔ လိုပါတယ္။
Compression (ဖိအားေပးျခင္း)
ေျခေထာက္ကို ျမွင့္ထားတဲ့ အခ်ိန္မွာ တစ္ခုခုနဲ႔ စည္းၿပီး ဖိအားေပး ထားသင့္ပါတယ္။ ေျခဖ်ားကေန ေျခသလံုးအထိ က်ဳံ႕ႏိုင္ ဆန္႔ႏိုင္တဲ့ အစြတ္ (သို႔) ပတ္တီးနဲ႔ ပတ္ထားေပးသင့္ပါတယ္။ တင္းတင္းရင္းရင္း ရွိေအာင္ ပတ္ထား သင့္ေပမယ့္ ေသြးေၾကာေတြကုိ ဖိထားတဲ့ အထိ မျဖစ္သင့္ပါဘူး။ ေျခေထာက္ေတြ ေအးလာ၊ ျပာလာတယ္ဆိုရင္ ျပန္ျဖဳတ္၊ တင္းအားကို ေလွ်ာ့ၿပီးမွ ျပန္ပတ္သင့္ပါတယ္။
Elevate (ျမွင့္ထားျခင္း)
ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရထားတဲ့ ေျခက်င္း၀တ္ကို မိမိ ႏွလံုးထက္ ပိုျမင့္တဲ့ ေနရာကို ျမွင့္ထားသင့္ပါတယ္။ ညအိပ္တဲ့ အခ်ိန္မွာလဲ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရထားတဲ့ ေျခေထာက္ ေအာက္ကို စာအုပ္လို ၊ ေခါင္းအံုးလိုမ်ိဳး ျမွင့္ထားေပးႏိုင္မယ့္ အရာ တစ္ခုခု ခံၿပီး အိပ္သင့္ပါတယ္။

ကိုယ့္ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ ရမႈက ျပင္းထန္တယ္ ဒါမွမဟုတ္ အရိုး ထိခိုက္မႈ ရွိတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ရက္ေတြ ၾကာလာေပမယ့္ ပိုၿပီး သက္သာ မလာဘူး ဆိုရင္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသ တိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။

ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသ ၿပီး၊ ဓာတ္မွန္ ရိုက္ၿပီး ဘာမွ ထိခိုက္မႈ ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ မရွိဘဲ နာက်င္မႈကို ဆက္လက္ ခံစားေနရတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ရိုးစင္းတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း အခ်ိဳ႕ကို ျပဳလုပ္ေပးျခင္းက ေျခက်င္း၀တ္ကို ပံုမွန္ အတိုင္း ျပန္ျဖစ္ေအာင္ အကူအညီ ေပးႏိုင္ပါတယ္။
ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရၿပီး ေျခက်င္း၀တ္ကို မလႈပ္ရွားဘဲ ေနတာက ေနရ၊ ထိုင္ရတာ သက္သာ ေစေပမယ့္ အဲဒါလို မလႈပ္ဘဲ ေနတာ သိပ္ၾကာသြားရင္ ေျခက်င္း၀တ္ကို ေတာင့္တင္းသြားေစၿပီး ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရထားတဲ့ ေနရာကို ပံုမွန္ အတိုင္း ျပန္ျဖစ္ဖို႔ အခ်ိန္ ပိုၾကာေစတတ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အဲဒီေနရာကိုလဲ ထပ္မံ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ ရရွိေစတတ္ပါတယ္။ စုတ္ျပဲသြားတဲ့ အရြတ္က ျပန္ၿပီး အနာက်က္တဲ့အခါ ပံုမွန္ထက္ အမာရြတ္ ပိုတက္သြားရင္ လမ္းေလွ်ာက္ ရာမွာ နာက်င္တာ၊ ထပ္မံ ထိခိုက္ဒဏ္ရာတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ လြယ္ကူတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း အနည္းငယ္ကို ျပဳလုပ္ေပးျခင္းအားျဖင့္ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြကေန ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။

လိုအပ္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြက လႈပ္ရွားမႈ အတြက္၊ သန္စြမ္းမႈ အတြက္၊ ထိန္းညွိမႈ အတြက္ ျပန္လည္ ထူေထာင္မႈ ျပဳရတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြပါ။
လႈပ္ရွားမႈ အတြက္ ဆိုရင္ ေျခဖေနာင့္ အထက္ဘက္မွာ ရွိတဲ့ အာခိလိ အရြတ္ကို ဆြဲဆန္႔ေပးတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းကို အလြယ္တကူ ထိုင္ေနရင္း၊ လဲေလ်ာင္းေနရင္း လုပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေျခေခ်ာင္းေတြကို မ်က္ႏွာသုတ္ပ၀ါ အေသးေလးနဲ႔ ပတ္ၿပီး ပံုမွာ ျပထားတဲ့အတိုင္း အေနာက္ဘက္ကို လွန္ၿပီး ဆြဲဆန္႔ေပးတာကို တစ္ေန႔ ၃ - ၄ ႀကိမ္၊ တစ္ႀကိမ္ကို မိနစ္ အနည္းငယ္ လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုက ေျခေခ်ာင္းေလးေတြနဲ႔ စာေရးတာ။ ထိုင္ေနရင္းနဲ႔ ျဖစ္ျဖစ္၊ လဲေလ်ာင္းေနရင္းနဲ႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေလထဲမွာ ေျခေခ်ာင္းေလးေတြန႔ဲ စာေရးသလို လႈပ္ရွားမႈမ်ိဳး ျပဳလုပ္မယ္ ဆိုရင္ လိုအပ္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္ခန္း တစ္ခုကို ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
သန္စြမ္းမႈ အတြက္ဆုိရင္ ေျခေခ်ာင္းေလးေတြကို ျမွင့္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းကို လုပ္လို႔ ရပါတယ္။ ေလွကားလို အထစ္ရွိတဲ့ ေနရာမွာ ေျခဖေနာင့္ကုိ လႊတ္ထားၿပီး ရပ္ပါ။ ၿပီးေတာ့ ေျခဖေနာင့္ကို ပိုနိမ့္တဲ့ အဆင့္ကို ထိေအာင္ ျဖည္ျဖည္းခ်င္း ခ်ေပးပါ။ ၁၀ႀကိမ္ ကေန အႀကိမ္ ၂၀ ေလာက္ တစ္ေန႔ကို ေလးၾကိမ္ လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။
ထိန္းညွိမႈ အတြက္က ပံုမွာ ေတြ႔ရတဲ့ wobble board လို႔ ေခၚတဲ့ ထိန္းညွိမႈကို ေလ့က်င့္ေပးႏိုင္တဲ့ အျပားေလးေတြ ေပၚမွာ ရပ္ၿပီး ေလ့က်င့္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေျခက်င္း၀တ္ရဲ႕ အာရံုသိမႈ ေလ်ာ့ပါးသြားတဲ့ သူေတြအတြက္ ေျခက်င္း၀တ္ရဲ႕ အာရံု သိစိတ္ကို ျပန္ႏႈိးေပးႏိုင္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းပါ။

အေျခခံ သေဘာတရားေလာက္ကိုပဲ ဗဟုသုတ ရေအာင္၊ သိထားေအာင္ ျပန္မွ်ေပးတာမို႔ လံုး၀ ျပည့္စံုမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ပိုၿပီး ျပည့္ျပည့္စံုစံု သိခ်င္ရင္ ေအာက္မွာ ေပးထားတဲ့ မူရင္း link ကို ဖတ္သင့္သလို၊ တကယ္ ႀကံဳေတြ႔ ခံစားရရင္ တတ္ကၽြမ္း နားလည္တဲ့ ဆရာ၀န္၊ ေဆးပညာရွင္ေတြနဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ျပသ တိုင္ပင္ျခင္းက အေကာင္းဆံုးပါ။

စာကိုး - Ankle Sprain by Jonathan Cluett, MD
(ေလ့က်င့္ခန္း ျပဳလုပ္တဲ့ နမူနာျပပံုကို - http://www.aafp.org/afp/20010101/93.html က ရယူပါတယ္။
ေျခက်င္း၀တ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရမႈ ပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျပတဲ့ ပံုကိုhttp://myhealth.ucsd.edu/library/healthguide/en-us/images/media/medical/hw/h9991457_003.jpg က ရယူပါတယ္။)

Related Posts :