Stroke Experience of A Brain Scientist

ဦးေႏွာက္နဲ႔ ပတ္သတ္တဲ့ သုေတသနေတြ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ သိပၸံ ပညာရွင္ တစ္ဦး ေလျဖတ္မႈကို ခံစားရတဲ့ အေတြ႔အႀကံဳကို ျပန္လည္ တင္ျပထားတာပါ။ အလြန္စိတ္၀င္စားစရာ ေကာင္းေအာင္ တင္ျပတတ္ၿပီး ဗဟုသုတလဲ အမ်ားႀကီး ရေစတယ္လို႔ ယူဆလို႔ ျပန္မွ်ေပးလိုက္တာပါ။ ဆရာ၀န္ ဖ်ားတတ္လားလို႔ ေမးတတ္တဲ့သူေတြကိုလဲ သတိရမိပါတယ္။ ဆရာ၀န္လဲ ဘာသားနဲ႔မွမွ မထုထားတာေနာ္။ ဖ်ားတတ္၊ ေနမေကာင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုပါပဲ။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပညာရွင္လဲ ေလျဖတ္တတ္ပါတယ္။

Jill Bolte Taylor ရဲ႕ my stroke of insight ဆိုတဲ့ ted talk ေလးပါ။

Read More...

Collapse...

Showing Data

စာမူ ေတာင္းတာကို မေပးၾကတဲ့သူေတြကို စိတ္နာတဲ့အတြက္ ကိုယ့္ဖာသာကိုယ္ ပို႔စ္ေတြ တင္ပါတယ္။ ဒီ ဗီဒီယုိေလးက ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ ဆိုင္သလို သူ ကိန္းဂဏန္းေတြကို ျမင္သာေအာင္ တင္ျပပံုကိုလဲ သေဘာက်တဲ့အတြက္ ျပန္ၿပီး မွ်ေပးလိုက္တာပါ။

Chris Jordan ရဲ႕ Picturing Excess ဆိုတဲ့ Ted Talk က တင္ျပခ်က္ေလးပါ။

Read More...

Collapse...

Music for Relief

Linkin Park Band က ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ music for relief ဆိုတဲ့ အဖြဲ႔ေလး အေၾကာင္းကို နည္းနည္းေလး မိတ္ဆက္ေပးခ်င္ပါတယ္။

စတင္ခဲ့တာက အေရွ႕ေတာင္ အာရွမွာ ႀကံဳေတြ႔ ခံစားခဲ့ရတဲ့ ဆူနာမီ ဒဏ္ကို ခံခဲ့ရသူေတြကို ကူညီဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

စတင္ ျဖစ္ခဲ့ပံုက သူတို႔က စၿပီး လွဴဒါန္း ကူညီမႈေတြ ျပဳမယ္ဆိုရင္ သူတို႔လုိပဲ အျခား ဂီတ အႏုပညာရွင္ေတြလဲ ဒီကိစၥေတြမွာ ပါ၀င္ ကူညီလာၾကလိမ့္မယ္ဆိုတ့ဲ စိတ္ကူးေလးနဲ႔ စတင္ ျဖစ္ခဲ့တာပါ။

ဒီစာမ်က္ႏွာေလးကို ၾကည့္လုိက္ရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ဆိုင္ကလံုး မုန္တိုင္း ဒဏ္ကို ခံစားခဲ့ရတဲ့ သူေတြအတြက္ လွဴဒါန္းေပးဖို႔ ဆိုတဲ့ ေနရာေလးတစ္ခုကို ေတြ႔ပါလိမ့္မယ္။

သူတို႔ရဲ႕ စာမ်က္ႏွာ အျပည့္အစံုကို ဒီမွာ ၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။

အဲဒီအဖြဲ႔ေလးက အခုအခ်ိန္မွာ ရံပံုေငြ ရွာေဖြတာအျပင္ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ လွံဴ႕ေဆာ္မႈေတြ၊ သစ္ပင္စိုက္တာေတြကိုပါ ေဆာင္ရြက္ေပးေနပါတယ္။

ဒီအဖြဲ႔ေလးမွာ ဦးတည္ခ်က္ ႏွစ္ခု ရွိပါတယ္။

ပထမတစ္ခုက သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္နဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ၿပီး ထိခိုက္ခံစားေနရသူေတြကို လတ္တေလာ သက္သာရာ ရေအာင္ အကူအညီ ေပးဖုိ႔ပါ။

ေနာက္တစ္ခု အဲဒီလို သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ေတြ ျဖစ္ပြားမႈ ေလ်ာ႔နည္းႏိုင္သမွ် ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ကာကြယ္ တားဆီးမႈေတြ ျပဳလုပ္ဖုိ႔ပါ။
ဂီတ စြမ္းအားနဲ႔ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး အတြက္ ကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးေနတာေလးေတြက အားရစရာ ေကာင္းတယ္လို႔ ထင္မိတာေၾကာင့္ ျပန္လည္ မွ်ေ၀ေပးလိုက္တာပါ။

Read More...

Collapse...

Tea Leaves Announcement

မဖတ္ရေသးတဲ့သူေတြ ဖတ္လို႔ ရေအာင္ တင္ေပးလိုက္တာပါ။
ပံုကို click လုပ္လိုက္ရင္ ပံုအႀကီး ေပၚလာပါလိမ့္မယ္။

Read More...

Collapse...

Legal protection of patients with mental illness

စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို ဥပေဒျဖင္႔ ကာကြယ္ျခင္း

ေဆးပညာေလာကမွာ က်င္႔သံုးတဲ႔ သမားက်င္႔၀တ္၀ိနည္း (Medical Ethics) ေတြဟာ အေနာက္တိုင္း ေတြးေခၚ ဒႆနပညာကို အေျခခံၿပီး၊ လူနာဖက္က ရပ္တည္ပါတယ္။

အဓိက သမားက်င္႔၀တ္၀ိနည္း ေလးသြယ္ (Four Principles of Medical Ethics) ကေတာ႔

၁။ လူနာ၏ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွးရႈျခင္း (Beneficence/ Do good)
၂။ လူနာ၏ ဆိုးက်ိဳးကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း (Non-maleficence/ Do no harm)
၃။ လူနာရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈ တစ္နည္းအားျဖင္႔ သူ႕ဘ၀အတြက္ သူဆံုးျဖတ္ႏိုင္မႈကို ေလးစားရျခင္း
(Respect for autonomy)
၄။ လူနာေတြအေပၚ မွ်တရျခင္း (Justice) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

တစ္ခါတရံ ဒီေလးခု အခ်င္းခ်င္း ထိပ္တုိက္ေတြ႕တဲ႕အခါမ်ိဳးမွာေတာ႔ လူနာရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈကို ေလးစားရျခင္း (Respect for autonomy) က ေရွ႕တန္းတင္ခံရတာ မ်ားပါတယ္။ ဆရာ၀န္က ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းတယ္ထင္ထင္ လူနာမွာ စဥ္းစားဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိလို႔ကေတာ႔ လူနာရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈကသာ အတည္ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါ ရွည္ေညာင္းေစမယ္႔ ေဆးမ်ိဳး၊ ကုထံုးမ်ိဳးကို ဆရာ၀န္က လူနာရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွးရႈၿပီး ၫႊန္းေပမယ္႔ လူနာက အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင္႔ (ဥပမာ ကင္ဆာေဆး chemotherapy ဆိုရင္ ေဆးေၾကာင္႔ရတဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို မခံစားႏိုင္ မခံစားခ်င္လို႔) ျငင္းဆန္တာမ်ိဳးေပါ႔။ ေသေသခ်ာခ်ာ (အက်ိဳးအျပစ္ ေစ႔ငေအာင္) ရွင္းျပေဆြးေႏြးၿပီးသားေတာ႔ ျဖစ္ရပါမယ္။

လူနာရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈနဲ႔ ဆန္႔က်င္ၿပီး ကုသခြင္႔ ရွိတာ စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာသည္ေတြကို ကုသတဲ႔ေနရာမွာပါ။ သေဘာကေတာ႔ စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ခ်င္႔ခ်ိန္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း မရွိတဲ႔ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုအတြင္း (တစ္နည္းအားျဖင္႔ ေရာဂါေဖာက္ေနခိုက္) ဆရာ၀န္က လူနာကိုယ္စား ဆံုးျဖတ္ၿပီး ကုသင္႔တာကို ကုေပးတဲ႔သေဘာပါ။ ဒါေပမယ္႔ လုပ္ခ်င္တိုင္း အရမ္းကာေရာ လုပ္လို႔ မရပါဘူး။ ျဖစ္ရိုးျဖစ္စဥ္နဲ႔ မူကြဲေနတဲ႔ လုပ္ရပ္မွာ လူနာေရာ၊ ဆရာ၀န္ပါ vulnerable (အကာအကြယ္မဲ႔၊ မလံုမၿခံဳ) ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

စိတ္ေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ေတြဟာ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ လူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ ပယ္ျခင္း ၾကဥ္ျခင္းကို ခံရၿပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမနိမ္႔ရာ လွံစိုက္တာမ်ိဳး မျဖစ္ရေအာင္ စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို ကာကြယ္တဲ႔ ဥပေဒေတြ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ယူေကမွာဆိုရင္ စေကာ႔တလန္မွာ တစ္မ်ိဳး၊ အဂၤလန္နဲ႔ ေ၀လနယ္မွာ တစ္မ်ိဳး၊ ေျမာက္ပိုင္း အိုင္ယာလန္မွာ တစ္မ်ိဳး နည္းနည္းစီ ကြဲပါတယ္။ ကၽြန္မသိတဲ႔ အဂၤလန္နဲ႔ ေ၀လနယ္က လုပ္ထံုးလုပ္နည္းကို နည္းနည္း ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

Mental Health Act ရွိတဲ႔အတြက္ စိတ္ေရာဂါ ခံစားေနရတဲ႔ လူတစ္ေယာက္ကို သူ႕ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ဥပေဒအရ ေဆးရံုတင္ ေဆးကုႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး ဆရာ၀န္မွာ ရွိသလို၊ လူနာမွာလည္း ဒီကိစၥအေပၚ စိန္ေခၚအယူခံႏိုင္ခြင္႔ကို သူ႕အခြင္႔အေရးအေနနဲ႔ အလိုအေလ်ာက္ ရပါတယ္။ ဥပေဒသာ မရွိခဲ႔ရင္ ဒီလို လုပ္ပိုင္ခြင္႔ ရွိတာကို လူနာေတြ သိခ်င္မွ သိ၊ ရခ်င္မွ ရမွာေပါ႔။ တျခားလမ္းေၾကာင္းကေန အယူခံေတာ႔လည္း အခ်ိန္ ပိုၾကာရင္ ၾကာမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ေဆးရံုေပၚ မူတည္လို႔၊ လူနာ မ်က္ႏွာ ရွိ၊မရွိေပၚ မူတည္လို႔ တံု႔ျပန္ရလဒ္ခ်င္း မတူတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ရင္ျဖစ္မယ္ေပါ႔။

လူတစ္ေယာက္ဟာ စိတ္ပူရေလာက္ေအာင္ စိတ္ေဖာက္ျပန္လာရင္ အမ်ားအားျဖင္႔ အဲဒီလူရဲ႕ မိသားစုက မိသားစု ဆရာ၀န္ (General Practitioner-GP) ကို အေၾကာင္းၾကားတတ္ပါတယ္။ မိသားစုဆရာ၀န္က ပဏာမ သြားၾကည္႔ၿပီး ဒီလူဟာ တျခားေရာဂါ မဟုတ္ပဲ စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ဒီလို ျဖစ္ေနတယ္၊ တကယ္လည္း ေနာက္တစ္ဆင္႔ စစ္ေဆးဖို႔ လုိအပ္ေနၿပီလို႔ ထင္ရင္ Mental Health Act assessment လို႔ေခၚတဲ႔ အထူးစစ္ေဆးမႈအတြက္ တာ၀န္က် လူမႈ၀န္ထမ္း အရာရွိ (Approved Social Worker - ASW) ကို အေၾကာင္းၾကားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ဒီလိုစစ္ေဆးမႈဟာ ဒီလူ(လူနာ)ရဲ႕ အိမ္မွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လူနာက အရမ္းႀကီး ေသာင္းက်န္းမေနဘူး၊ သူ႕မိသားစုကလည္း စစ္ေဆးမယ္႔အဖြဲ႕ မလာမခ်င္း လူနာကို ေစာင္႔ေရွာက္ေပးဖို႔ လိုလားစိတ္ခ်တယ္ ဆိုရင္ေပါ႔။

အဲဒီလို မဟုတ္ပဲ လူနာက ေရာဂါေၾကာင္႔ အနားက မိသားစု၀င္ေတြကို ရန္ျပဳၿခိမ္းေျခာက္ေနမယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ မိသားစုဆရာ၀န္ သို႔မဟုတ္ မိသားစုကိုယ္တိုင္က ရဲကို အေၾကာင္းၾကားပါတယ္။ ရဲက “လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရရာ ေနရာ” (ဥပမာ ေဆးရံု အေရးေပၚဌာန သို႔မဟုတ္ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ရဲစခန္း) ကို ေခၚသြားရပါတယ္။ ရဲစခန္းေရာက္ၿပီးတဲ႔အခါ တာ၀န္က် လူမႈ၀န္ထမ္း အရာရွိ (ASW) ကို ေခၚပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ လမ္းေပၚမွာ ေလွ်ာက္ရမ္း သို႔မဟုတ္ အႏၲရာယ္ မေရွာင္ ေလွ်ာက္သြားေနလို႔ ရဲကဖမ္းလာတဲ႔လူ ဆိုရင္လည္း မႈခင္းဆရာ၀န္က အရင္ စစ္ေဆးၿပီး စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္ႏိုင္တယ္-လို႔ ထင္ရင္ အထက္ကလိုပဲ ASW ကို ခ်က္ခ်င္း ေခၚရပါတယ္။ လူနာက တစ္ေယာက္တည္း ေနၿပီး ဘယ္သူ႕ကိုမွ အေတြ႕မခံ (ဥပမာ လူေတြက သူ႕ကို လုပ္ႀကံဖို႔ ေနာက္ေယာင္ခံေနတယ္-လို႔ ေရာဂါေၾကာင္႔ ယံုၾကည္ေန)တာမ်ိဳးဆိုရင္ လူနာရဲ႕အိမ္ကို ခြင္႔ျပဳခ်က္ မပါပဲ ၀င္ဖို႔ ၀ရမ္း လိုပါတယ္။ ဒီ၀ရမ္းရဖို႔ကို ASW က တာ၀န္က် တရားသူႀကီး (Magistrate) ကို ဆက္သြယ္ပါတယ္။

ASW က Mental Health Act assessment လို႔ေခၚတဲ႔ အထူးစစ္ေဆးမႈကို စီစဥ္တဲ႔အခါ တစ္ေဆးရံုစီက လာတဲ႔ လြတ္လပ္ေသာ ဆရာ၀န္ႏွစ္ဦး (two independent doctors) ကို ရွာရပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ႔ ပင္းထားတာ မဟုတ္တဲ႔၊ မွ်တတဲ႔ သေဘာထားအျမင္ကို လိုခ်င္လို႔ပါပဲ။ ဒီဆရာ၀န္ႏွစ္ေယာက္မွာ အနည္းဆံုးတစ္ေယာက္က အေတြ႕အႀကံဳရွိ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္တစ္ေယာက္ကေတာ႔ ဒီလို အထူးစစ္ေဆးမႈေတြအတြက္ ေလ႔က်င္႔ေပးထားတဲ႔ အေတြ႕အႀကံဳရွိ (General Practitioner-GP) ျဖစ္တာ မ်ားပါတယ္။ တစ္ခါတေလေတာ႔ အေတြ႕အႀကံဳရွိ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ ႏွစ္ေယာက္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တစ္ေဆးရံုတည္းက မျဖစ္ရပါဘူး။

သံုးေယာက္ဆံုရင္ လူနာနဲ႔ ေတြ႕ဆံုစစ္ေဆးမႈ လုပ္ပါတယ္။ ရဲစခန္းမွာ ဆိုရင္ေတာင္ လူနာကို ခ်ဳပ္ေႏွာင္မထားပါဘူး။ Interview အခန္းထဲ ေခၚ၊ မိတ္ဆက္၊ လက္ဆြဲႏႈတ္ဆက္ၿပီး ေအးေအးေဆးေဆး ေမးျမန္းတာပါပဲ။ လူနာကလည္း မ်ားေသာအားျဖင္႔ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ တံု႔ျပန္တတ္ပါတယ္။ လူနာက ေသာင္းက်န္းႏိုင္တဲ႔ သာဓက ရွိရင္ေတာ႔ ရဲသားမ်ား အခန္း၀မွာ လိုရမယ္ရ ေခၚထားရပါတယ္။ သိပ္ေသာင္းက်န္းေနရင္ေတာ႔ cell အျပင္နဲ႔အတြင္း တိုတုိနဲ႔ လိုရင္း အေမးအေျဖေပါ႔။ ဒီလို စစ္ေဆးမႈမွာ တာ၀န္ရွိသူအားလံုး ယဥ္ေက်းၾကပါတယ္။

ေယဘုယ်အားျဖင္႔ ASW ဟာ လူနာကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး သူ႕ရဲ႕တာ၀န္တစ္ခုက လူနာအတြက္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ဖို႔၊ လူနာရဲ႕ အခြင္႔အေရးကို ကာကြယ္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာမိသားစုနဲ႔ ဆက္သြယ္ၿပီး သူတို႔ သေဘာ၊ ေသာကေတြကို တုိက္ရိုက္ နားေထာင္တဲ႔သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာရဲ႕ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ေဆးရံုတင္ရတဲ႔ကိစၥ မလိုအပ္ပဲ မျဖစ္ရေလေအာင္ ႀကိဳးစားတတ္ပါတယ္။ လူနာကို နား၀င္ေအာင္ အရွင္းအေျပာ ကၽြမ္းက်င္ညက္ေညာၾကပါတယ္။ စစ္ေဆးေမးျမန္းၿပီးလို႔ လူနာက စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ မဟုတ္ပဲ အရက္ သို႔မဟုတ္ မူးယစ္ေဆး၀ါးေၾကာင္႔ ခဏ ေၾကာင္ေနတတ္တာမ်ိဳးဆိုရင္ စိတ္ေရာဂါေဆးရံုကို မတင္ပါဘူး။

စိတ္ေရာဂါ ရွိတယ္လို႔ သိၿပီးသား လူနာေဟာင္း သို႔မဟုတ္ စိတ္ေရာဂါရွိတယ္လို႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ေသခ်ာေနတဲ႔ လူနာသစ္ ဆိုရင္ေတာ႔ ေဆးရံုမွာ ကုသင္႔သလား၊ ေနအိမ္ထိ အေရာက္ လာၾကည္႔ပံ႔ပိုးမယ္႔ Home Treatment/ Crisis Resolution Teams ေတြနဲ႔ ကုသင္႔သလား ဆံုးျဖတ္ရပါတယ္။ မလိုအပ္ပဲ ေဆးရံုမတင္ပါဘူး။ ေရွးပံုစံ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ေလွာင္ထားတဲ႔ Mental Asylums/ Institutions (ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ အရူးေထာင္လို႔ ေခၚၾကတယ္ ထင္ပါရဲ႕) ေတြ မရွိေတာ႔တာ ၾကာလွပါၿပီ။ ေရာဂါေဖာက္တံုး ေဆးရံုတက္ကု၊ ၿပီးရင္ ကိုယ္႔အိမ္ကိုယ္ျပန္ မိသားစုနဲ႔ ေနႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလို ေနႏိုင္ေအာင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ပံ႔ပိုးႏိုင္တဲ႔ ေဆးရံုျပင္ပ ကုသေရးအဖြဲ႔ေတြ (Home Treatment/ Crisis Resolution Teams) လည္း ရွိတာကိုး။

ေဆးရံုတက္ကုမွ ျဖစ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ လူနာကို အသိေပးရပါတယ္။ သူက သေဘာတူရင္ ဒါဟာ “မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ေဆးရံုတက္ျခင္း (voluntary admission)” ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာက သူ႕မွာ ဘာေရာဂါမွ မရွိဘူး၊ ေဆးရံုတက္စရာ ေဆးေသာက္စရာလည္း မလိုဘူးလို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ျငင္းဆန္ရင္ေတာ႔ ဥပေဒ သံုးရမလား စဥ္းစားရေတာ႔တယ္။

လူနာဟာ သူ႕ရဲ႕ ခုလက္ရွိ စိတ္ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ခံစားေနရတဲ႔ လကၡဏာ ရွိၿပီး၊ အဲဒီ လကၡဏာေတြက

(၁) သူကိုယ္တိုင္ရဲ႕ လံုျခံဳမႈ
(၂) သူကိုယ္တိုင္ရဲ႕ က်န္းမာေရး
(၃) အမ်ားသူငါ လူတကာရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳး လံုျခံဳမႈ- ထဲက တစ္ခုခု သို႔မဟုတ္ တစ္ခုထက္ ပိုတဲ႔ အခ်က္ေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနသလား ဆန္းစစ္ရပါတယ္။

ဥပမာ
(၁) စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ အလြန္အမင္း ဆိုးေနသူတစ္ဦးက သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားတာမ်ိဳး
(၂) စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါသည္တစ္ေယာက္က သူ ေသာက္ေနက် စိတ္ေရာဂါေဆးေတြကို သူမ်ားက အဆိပ္ခတ္ပါတယ္လို႔ ယံုၿပီး ေဆးမေသာက္ေတာ႔လို႔ ေရာဂါဆိုးလာၿပီး လံုး၀ မစားမေသာက္ မအိပ္ပဲ စိုးရိမ္စရာ ျဖစ္လာတာမ်ိဳး
(၃) စိတ္ႂကြေရာဂါ ေဖာက္ေနသူတစ္ေယာက္ဟာ သူ႕ကိုယ္သူ ဂ်ိမ္းစဘြန္းကဲ႔သို႔ အထူးသူလွ်ိဳလို႔ ယံုၾကည္တဲ႔အျပင္ ေနာက္က ရန္သူ လိုက္လာတယ္ ဆိုၿပီး ကားကို ရမ္းကားစြာ ေမာင္းတာမ်ိဳးေပါ႔။

အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔တဲ႔ သံုးခ်က္ထဲက အနည္းဆံုး တစ္ခ်က္နဲ႔ ညီရင္ ဥပေဒကို သံုး၊ လူနာရဲ႕ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး စိတ္ေရာဂါကုေဆးရံုကို တင္လို႔ ရပါတယ္။ ဒါကို compulsory/ formal admission လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါကလည္း အခ်ိန္ကာလ အကန္႔အသတ္နဲ႔ပါ။ ပုဒ္မေပၚ မူတည္လို႔ စစ္ေဆးဖို႔ပဲဆိုရင္ အၾကာဆံုး (၂၈)ရက္၊ ေဆးပါကုဖို႔ဆိုရင္ အၾကာဆံုး (၆)လ အထိပါပဲ။ လိုအပ္ရင္ေတာ႔ ထပ္တိုးႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ေထာက္ခံမယ္႔ အေၾကာင္းအရာ ခိုင္ခိုင္လံုလံု (အထက္က သံုးခ်က္ထဲက အနည္းဆံုး တစ္ခု) ေတာ႔ ရိွရတာေပါ႔။ လူနာကို ဒီလို ဆံုးျဖတ္တဲ႔အေၾကာင္း သိေအာင္ ခ်က္ခ်င္း ရွင္းျပရပါတယ္။

ဥပေဒ သံုးၿပီး ေဆးရံုတင္တဲ႔ ကိစၥကို ဒီစစ္ေဆးမႈမွာ ပါ၀င္သူ သံုးေယာက္စလံုး သေဘာတူရပါတယ္။ က်ိဳးေၾကာင္းခိုင္လံုရင္ ဆရာ၀န္ႏွစ္ေယာက္ၾကား သေဘာထား ကြဲလြဲႏိုင္ပါတယ္။ (ဒါက ျဖစ္ေတာ႔ ျဖစ္ခဲပါတယ္) အဲဒီလို ကြဲလြဲၿပီဆိုတာနဲ႔ compulsory/ formal admission လုပ္လို႔ မရေတာ႔ပါဘူး။ ဒါဆို risk management ကို ထိေရာက္ေအာင္ ဘယ္လို လုပ္မလဲ ဆိုတဲ႔ မဟာျပႆနာကို ဆက္ေျဖရွင္းရပါတယ္။ ဒါဟာ ဒီေခါင္းစဥ္ရဲ႕ ျပင္ပကို ေရာက္သြားၿပီမို႔ ဆက္မေရးေတာ႔ပါဘူး။

Compulsory/ formal admission ဟာ လူနာအတြက္ လမ္းဆံုး မဟုတ္ပါဘူး။ မေက်နပ္ရင္ အယူခံ ၀င္ႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး ရွိပါတယ္။ ဒါကိုလည္း ASW က တစ္ခါတည္း အသိေပးပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ ေရွ႕ေနလည္း ငွားေပးပါတယ္။ ဒီအမႈေတြကို သူ႕အခ်ိန္ ကန္႔သတ္ခ်က္အတြင္းမွာ ၾကားနာရပါတယ္။ နာၾကားတဲ႔ ခံုအဖြဲ႕(Mental Health Review Tribunal) မွာ ဥပေဒ ကၽြမ္းက်င္သူ တစ္ဦး၊ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု တစ္ဦး နဲ႔ အရပ္သား တစ္ဦး ေပါင္းသံုးဦး ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ကို အယူခံခ်က္ဆိုင္ရာ ဗဟိုဌာနက စီစဥ္ေစလႊတ္တာ ျဖစ္ၿပီး၊ တျခားအရပ္ေဒသက လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ လြတ္လပ္မွ်တေစတဲ႔ သေဘာပါပဲ။

ဒီအဖြဲ႕က လူနာကို လက္ရွိကုေနတဲ႔ စိတ္ေရာဂါပါရဂူ၊ လူနာရဲ႕ လက္ရွိ သူနာျပဳထဲက တစ္ဦး နဲ႔ လူမႈ၀န္ထမ္းအရာရွိ စုစုေပါင္း သံုးဦးရဲ႕ အစီရင္ခံစာ သံုးေစာင္ကို ဖတ္ပါတယ္။ လူနာနဲ႔လည္း ေတြ႕ဆံု စကားေျပာပါတယ္။ ၿပီးမွ အစီရင္ခံစာတင္တဲ႔ အထက္ပါ သံုးဦး၊ လူနာ၊ သူ႕ရဲ႕ ေရွ႕ေနတို႔နဲ႔ မ်က္ႏွာစံုညီ ခံုရံုးထိုင္ပါတယ္။ ေဆးရံုမွာ လာလုပ္တဲ႔ ခံုရံုးေပမယ္႔ ဥပေဒအရ လိုအပ္ခ်က္ေတြအတိုင္း စစ္ေမးတာပါ။ ဒီခံုအဖြဲ႕က လူနာကို သူ႕ဆႏၵ ဆန္႔က်င္ၿပီး ေဆးရံုတင္ထားတာဟာ ဥပေဒနဲ႔ မညီဘူးလို႔ ေတြ႕ရွိရင္ နဂိုပုဒ္မ ပ်က္ပ်ယ္ၿပီး လူနာလည္း သူ႕သေဘာ သူေဆာင္ခြင္႔ ရပါတယ္။ ေဆးရံုက ဆင္းႏိုင္တယ္ေပါ႔။ ကိုက္ညီရင္ေတာ႔ ေဆးကုဖို႔ လိုသေလာက္ ေဆးရံုမွာ ဆက္ေနရပါတယ္။

ေဆးရံုေပၚမွာ ေဆးကုလိုက္လို႔ လူနာက သက္သာလာၿပီး ဆရာ၀န္နဲ႔ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးႏိုင္တဲ႔ အေျခအေနကို ျပန္ေရာက္ၿပီ ဆိုရင္ေတာ႔ လူနာနဲ႔ ဆရာ၀န္ ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေရွ႕ကုထံုးကို ေဆြးေႏြးႏိုင္ပါၿပီ။ လူနာရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈကို ေလးစားရျခင္း (Respect for autonomy) ျပန္တည္သြားၿပီေပါ႔။ လူနာကလည္း သူ႕ေကာင္းက်ိဳးအတြက္မွန္း လက္ခံလာလို႔ အသာတၾကည္ပဲ ေဆးရံုမွာ ဆက္ေနဖို႔ သေဘာတူတတ္ပါတယ္။ ဒါဆို ဥပေဒ သံုးၿပီး ေဆးရံုတင္ထားတဲ႔ ကိစၥကို သူ႕ကို ကုေနတဲ႔ စိတ္ေရာဂါပါရဂူႀကီးက ပယ္ဖ်က္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ “မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ေဆးရံုတက္ျခင္း (voluntary admission)” ျပန္ျဖစ္သြားတာေပါ႔။

ဒီေလာက္ဆို သာမန္လူထုရဲ႕ ၾကဥ္ျခင္း၊ ပယ္ျခင္းကို မသိမသာေရာ၊ သိသိသာသာပါ ခံရတဲ႔ စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို ဥပေဒကေပးတဲ႔ အကာအကြယ္အေၾကာင္း တစ္ေစ႔တစ္ေစာင္းေလး စံုသေလာက္ ျဖစ္သြားပါၿပီ။ အရမ္းႀကီး ရႈပ္ေထြးမသြားဘူးလို႔ေတာ႔ ေမွ်ာ္လင္႔ပါတယ္။ တျခားႏိုင္ငံေတြက အေတြ႕အႀကံဳေတြ ရွိရင္လည္း ၾကားသိလိုပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

(ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ႔ဂ္မွာ တင္ၿပီးသား ပို႔စ္ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္၀င္စားေလာက္မယ္ ထင္လို႔ေရာ၊ တံု႔ျပန္မႈကို သိလိုတာေၾကာင္႔ေရာ၊ မေရးႏိုင္တာ ၾကာေနလို႔ အားနာတာေၾကာင္႔ေရာ ဒီမွာ ျပန္တင္လိုက္တာပါ။ လြတ္လပ္စြာ ေ၀ဖန္ႏိုင္ပါတယ္)

Read More...

Collapse...

Role of Parents in the Childhood Mental Development

ကေလးေတြရဲ႔ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ တုိးတက္ဖြံ႔ျဖိဳးမွဳနဲ႔ မိဘမ်ားရဲ႕က႑

ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေက်ာင္းသားဘ၀က ကေလးသြားက်န္းမာေရးပညာမွာ စသင္ရတာက psychological development of children ကေလးေတြရဲ႔ စိတ္ပုိ္င္းဆုိင္ရာ ဖြံ႔ၿဖဳိးတုိးတက္မွဳအေၾကာင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဒီအေၾကာင္းအရာကုိ အေရးတၾကီးသင္ရလဲဆုိေတာ့၊ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သြားေဆးခန္းကုိ ေန႔စဥ္ လာျပေလ့ရွိသူေတြထဲမွာ ကေလးေတြလည္း ပါပါတယ္။ ကေလးေတြရဲ႔ ျဖတ္သန္းလာရတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ မိဘျဖစ္သူရဲ႔ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္တတ္မွဳ ရွိမရွိိေပၚ မူတည္ျပီး၊ ကေလးေတြလည္း အမူအက်င့္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ကြဲသြားပါတယ္။ သူတုိ႔ကုိ သြားဘက္ဆုိင္ရာ ကုသမွဳေတြ မစႏုိင္ခင္မွာ ဘယ္လုိ psychological background နဲ႔အမူအက်င့္ behaviour ရွိသလဲ။ ေကာင္းတဲ့ behaviour ရွိလား၊ အားနည္းခ်က္ရွိတဲ့ behaviour လား၊ ေကာင္းတာကုိ ဘယ္လုိဆက္အားေပးျပီး မေကာင္းတာကုိ ဘယ္လုိ အျပဳသေဘာေဆာင္လာေအာင္ ပဲ့ကုိင္မလဲ ဆုိတာေတြ အရင္လုပ္ရပါတယ္။

ေမြးခါစကေန တစ္ႏွစ္သားအရြယ္

ကေလးေတြဟာ ေမြးခါစကေန တစ္ႏွစ္သားအရြယ္ကစျပီး ကုိယ္ခႏၶာ ဖြံ႔ျဖိဳးလာတာနဲ႔အတူ psychological development လည္း စေနပါျပီ။ အဲလုိအခ်ိန္မွာ ကေလးဟာ ယုယုယယ ေထြးေပြ႔မွဳရမယ္၊ ေခ်ာ့ျမဴမွဳရမယ္၊ ဆာတုိင္း ခ်ဳိခ်ဳိေသာက္ခြင့္ ရမယ္ဆုိရင္ သူ႔ရဲ႕စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာမွာ လုံျခဳံေႏြးေထြးမွဳနဲ႔ ယုံၾကည္မွဳ စျပီးရရွိသြားပါတယ္။

ဒီအရြယ္မွာ ဒီလုိျပဳစုယုယမွဳေတြ ေသခ်ာမရခဲ့တဲ့ ကေလးေတြဟာ ၾကီးတဲ့အထိ၊ ေလာကၾကီးနဲ႔ ကုိယ့္ကုိကုိယ္ မယုံၾကည္မွဳ၊ ဘယ္သူက ငါ့ကုိ တုိက္ခုိက္မလဲ ဆုိျပီး သံသယျဖစ္မွဳေတြနဲ႔ ၾကီးျပင္းရပါေတာ့တယ္။ Erik Erickson ကေတာ့ဒီအဆင့္ကုိ stage of developing trust or mistrust လုိ႔သုံးပါတယ္။

ေနာက္တဆင့္ကေတာ့ (၂)ႏွစ္က(၃)ႏွစ္သား .... development of autonomy ကုိယ့္ကုိကုိယ္ အားကုိးစိတ္ စတင္ျဖစ္ေပၚတဲ့အရြယ္..

ဘာမဆုိ.. ကုိယ့္ဟာကုိယ္လုပ္မယ္.. ဆုိျပီးျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာ လူၾကီးက အရာရာ ဟုိမလုပ္နဲ႔ဒီမလုပ္နဲ႔ ခ်ဳပ္ခ်ယ္လြန္းရင္၊ စုိးရိမ္လြန္ အခ်စ္လြန္ျပီး ကုိယ္တုိင္ဘာမွေပးမလုပ္ဘဲ မိဘက အရာရာလုပ္ေပးေနရင္ ကေလးဟာ ကုိယ့္ကုိကုိယ္ ယုံၾကည္အားကုိးမွဳ မရွိေတာ့ပါဘူး။ အလြန္အကၽြံ လႊတ္ေပးရင္လည္း စည္းကမ္းမဲ့တဲ့ကေလး ျဖစ္လာတတ္တာမုိ႔ rules ဆုိတဲ့ ေဘာင္ေလးေတြ စျပီးခ်ေပးရပါတယ္။

ဥပမာ - ထမင္း၀ုိင္းမွာ ကုိယ္စားခ်င္တဲ့ဟင္း ကုိယ္တုိင္ထည့္စား.. ဒါေပမယ့္ ကုန္ေအာင္စားရမယ္.. စတဲ့ ကုိယ့္အလုပ္ကုိယ္ တာ၀န္ယူတဲ့စိတ္ ေမြးျမဴေပးရပါတယ္။ အလုိလုိက္လြန္ရင္ ငါဘာလုပ္လုပ္မွန္တယ္၊ ဘယ္သူမွမဟန္႔တားနဲ႔ ဆုိတဲ့ ငါတေကာစိတ္ဓာတ္ေတြ ၾကီးတဲ့အထိ ပါသြားပါလိမ့္မယ္။

terrible four

(၄)ႏွစ္သားအရြယ္ကုိေတာ့ terrible four လုိ႔ေခၚပါတယ္။ autonomy ရခ်င္တာ သိပ္မ်ားလာလုိ႔ ထိန္းရနဲနဲခက္လာျပီး စိတ္မလုိရင္ ေဒါသထြက္တာ စတာေတြျပတတ္လာပါျပီ။ လူၾကီးက သိမ္သိမ္ေမြ႕ေမြ႕နဲ႔ မထိန္းေက်ာင္းရင္ ၾကီးတဲ့အခါ အလုိမက် ရန္လုိတဲ့သူတေယာက္အျဖစ္ လူ႔ပတ္၀န္းက်င္မွာ အထီးက်န္တတ္ပါတယ္။

(၅)ႏွစ္က၁၀ႏွစ္ေက်ာ္

(၅)ႏွစ္က၁၀ႏွစ္ေက်ာ္အထိ... ဒီအရြယ္က်ေတာ့ ေက်ာင္းစေနျပီ။ ပတ္၀န္းက်င္က က်ယ္ျပန္႔ျပီး သင္ယူစရာေတြ မ်ားလာျပီေလ။ တံငါနားနီးတံငါ- အက်င့္ေတြ ကူးတတ္တဲ့အရြယ္ပါ။ Role model ဆုိတဲ့ ဖန္တီးရွင္တုိ႔၊ မင္းသားမင္းသမီးတုိ႔ စတာေတြအျပင္၊ အျပင္ေလာကမွာ ေတြ႕ရတာေတြထဲက ကုိယ္ၾကိဳက္ရာ လုိက္အတုယူခ်င္စိတ္ ေပါက္လာတဲ့အရြယ္ပါ။ ၾကီးရင္ ဘာလုပ္မယ္ စတဲ့ အေတြးေလးေတြ စေပၚလာျပီး ေကာင္းတဲ့ဘက္ကုိ လူၾကီးက ထိန္းညိွေပးရပါတယ္။ ေက်ာင္းရဲ႔ အမ်ားစုေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳေတြ၊ သေဘာတူမွဳ မတူမွဳစတဲ့ ကြဲျပားမွဳရွိတာေတြကုိ ျမင္လာ လက္ခံလာတဲ့ အရြယ္ပါ။ ဒီအရြယ္မွာ သူတုိ႔ေက်ာင္းမွာ ၾကဳံေတြ႕လာတဲ့ အေတြ႕အၾကဳံေတြ မိဘကုိ ရင္ဖြင့္ခ်င္ၾကတယ္။ မိဘေတြက အလုပ္မ်ားလုိ႔ျဖစ္ေစ၊ ဂရုမစုိက္တဲ့အခါ ရင္ထဲမွာ ခံစားခ်က္ေတြ ျပည့္လာျပီး ေလာကကုိ မေက်နပ္စိတ္ အဆုိးျမင္စိတ္ေတြ ၀င္လာႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးကုိ ဒီအရြယ္မွာ ပုိဂရုစုိက္ျပီး မ်က္ႏွာရိပ္မ်က္ႏွာကဲ ခတ္တတ္ရပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕စြမ္းေဆာင္မွဳ.. ဥပမာ - အတန္းထဲမွာ အဆင့္ေကာင္းတာ စတာကုိ ခ်ီးမြန္းေပးရပါတယ္။ ကေလးဆုိတာခ်ီးက်ဴးတာကုိဘဲၾကဳိက္တယ္၊ အျပစ္တင္ခံရတာကုိ မလုိလားပါဘူး။ အျပဳအမူတခုအတြက္ ခ်ီးက်ဴးခံရရင္ ဆက္ျပီး အဲဒါကုိ ထိန္းခ်င္ ႀကိဳးစားခ်င္လာၾကပါတယ္။

ဒီလုိ ငယ္စဥ္ဘ၀အဆင့္ဆင့္မွာ မိဘရဲ႕အခန္းက႑ဟာ သိပ္အေရးၾကီးပါတယ္။ ခ်စ္တတ္ဖုိ႔လုိပါတယ္။ မခ်စ္တတ္ရင္ ႏွစ္ရာေရာက္မွာပါ။ ေရွာင္ရမွာေတြက

(၁) overindulging အလြန္အကၽြံ အလုိလုိက္တာ... naughty boy, naughty girl ေတြျဖစ္လာေစပါတယ္။ အဲလုိ ကေလးေတြ ေဆးခန္းလာရင္ အရမ္းစိတ္ညစ္ရတယ္။ ကေလးေရ.. ပါးစပ္ကေလးဟေနာ္.. ဆုိရင္မဟဘူး။ တခ်ဳိ႕ ဆုိးလြန္းတဲ့ကေလးဆုိ ဆရာ၀န္ကုိရန္လုပ္တာ၊ တံေတြးနဲ႔ေထြးတာေတြ လုပ္တတ္ပါတယ္။ နယ္မွာတုန္းက သြားႏွဳတ္ရင္ ဒါးနဲ႔ထုိးမွာေနာ္..ဆုိျပီး ခဲခၽြန္ဒါးေလး ဖြက္ကုိင္လာျပီး ျခိမ္းေျခာက္တာ ခံရဖူးပါတယ္။ (၁၁)ႏွစ္ေလာက္ရွိတဲ့ကေလးပါ။ သိပ္ရန္လုိတဲ့ကေလးကုိ အဲဒီတၾကိမ္ဘဲ ၾကဳံဖူးပါတယ္။ ပါလာတဲ့လူၾကီးက ဆရာေရ.. သူနာမွာ ေၾကာက္လုိ႔လားမသိဘူး။ ျဖစ္ပါ့မလား စသည္ျဖင့္ ကေလးဘက္က ၀င္ေျပာေပးတတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒါဆုိ ပုိဆုိးေရာပါဘဲ။ ပုိဆုိးလာရင္ မိဘကုိ ကုသခန္းထဲ ေပးမ၀င္ဘဲခြဲထားရပါတယ္။ Rule ေတြေျပာျပရပါတယ္။ သား ဒီေဆးခန္းလာရင္ ဒီလုိလုပ္ရမယ္၊ အိမ္မွာလုိမရဘူး။ မျပီးရင္မျပန္ရဘူး၊ စသည္ျဖင့္ ေျပာျပရပါတယ္။ ေဘးမွာ ျငိမ္ျငိမ္ဆိမ္ဆိမ္ လိမၼာစြာနဲ႔ ကုသခံေနတဲ့ အရြယ္တူကေလးေတြကုိ role model အျဖစ္ျပျပီး အတုယူေစရပါတယ္။

(၂) overprotection အလြန္အကၽြံ ခ်ဳပ္ခ်ယ္တာ... Shy and timid ရွက္တတ္ ေၾကာက္တတ္တဲ့ ကေလးေတြ ျဖစ္လာေစျပီး လူေတာမတုိးပါဘူး။ ကုိယ့္ကုိကုိယ္ ယုံၾကည္မွဳမရွိဘဲ ေမေမ ဒီနားလာ.. လက္ကုိင္ထား.. ေၾကာက္တယ္ စသည္ျဖင့္ ေဆးခန္းမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အဲလုိကေလးမ်ဳိးက်ေတာ့ မိဘကုိအနားမွာ ေနေစျပီး၊ သူယုံၾကည္မွဳ ရလာေအာင္၊ ေဆးခန္းခုံက ခလုတ္ေလးေတြ ႏွိပ္ခုိင္း.. ေရပန္းေလးေတြပန္းခုိင္း၊ ေလေလး မွဳတ္ခုိင္း.. ကုိယ့္သြားကုိ မွန္နဲ႔ျပန္ၾကည့္ခုိင္းတာ စတာေတြနဲ႔ ျငင္ျငင္သာသာ စပ်ဳိးရပါတယ္။ တန္းျပီးေတာ့ သြားကုိ drill နဲ႔ သြားပုိးစားတာကုန္ေအာင္ ျခစ္တာ၊ ထုံေဆးထုိးတာ စတာေတြလုပ္ရင္ ကေလးေၾကာက္သြားျပီး ဆက္ကုလုိ႔ ေအာင္ျမင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ အတင္းဆက္ကုရင္လည္း ၾကီးတဲ့အထိ သြားကုဖုိ႔ဆုိ ေၾကာက္သြားတဲ့အထိ စိတ္အနာ ရတတ္ပါတယ္။

(၃) maternal anxiety အေမျဖစ္သူရဲ႕ စုိးရိမ္စိတ္လြန္ကဲမွဳ... ကေလးမွာလည္း စုိးရိမ္တတ္၊ ေၾကာက္တတ္တာမ်ဳိး ျဖစ္သြားပါတယ္။ ေၾကာက္စရာ အေတြ႕အၾကဳံေတြ၊ ေပ်ာ္စရာမေကာင္းတဲ့ အေတြ႕အၾကဳံေတြ ကေလးေရွ႕မွာ မေျပာဖုိ႔၊ စုိးရိမ္ပူပန္မွဳေတြ မျပဖုိ႔အေရးၾကီးပါတယ္။

ကေလးရဲ႕ ငယ္စဥ္ဘ၀ အေတြ႕အၾကဳံျဖစ္ေပၚတုိးတက္မွဳေတြဟာ ေနာင္လူၾကီးျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္လာမယ့္၊ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အမူအက်င့္ေတြကုိ လႊမ္းမုိး အက်ဳိးသက္ေရာက္တတ္တာမုိ႔ အေလးထားေပးၾကဖုိ႔ အသိမွ်ေ၀လုိက္ရပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Pearl Index

ပုလဲကိန္း (သို႔မဟုတ္)
သားဆက္ျခားနည္းမ်ား၏ ထိေရာက္မႈကို တိုင္းေသာ အညႊန္းကိန္း

ကိုျဗဂ ၣေျပာသလို မိုးေပၚကအပ္ ႏွင့္ ေျမႀကီးကအပ္တို႔ ထိခ်င္တိုင္း မထိၾကရေလေအာင္ တားဆည္းႏိုင္ေသာ သားဆက္ျခားနည္းေပါင္း မ်ားစြာရွိသည္။ ၄င္းတို႔အနက္ တစ္ခ်ိဳ႕က လိင္ဆက္ဆံတိုင္းသံုးရသည္ (အမ်ိဳးသားသံုး ကြန္ဒံုး၊ အမ်ိဳးသမီးသံုး ကြန္ဒံုး)၊ တစ္ခ်ိဳ႕က တစ္ေန႔တစ္ခါသံုးရသည္ (ေန႔စဥ္ေသာက္ရသည့္ ကိုယ္၀န္တား ေသာက္ေဆး)၊ တစ္ခ်ိဳ႕က ၃လ တစ္ခါသံုးရသည္ (၃လ တစ္ခါ ထိုးရသည့္ ဒက္ပို ထိုးေဆး)။ နည္းလမ္း တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု လုပ္ေဆာင္ပံု လုပ္ေဆာင္နည္း ကြာျခားေသာ္လည္း အဓိက ရလာဒ္ျဖစ္သည့္ ‘ကိုယ္၀န္မရရွိျခင္း’ တြင္မူ တူညီၾကသည္။ အခ်ိဳ႕နည္းလမ္းမ်ားက ကိုယ္၀န္မရေစရန္ ရာႏႈန္းျပည့္ ေသခ်ာသည္၊ အခ်ိဳ႕ကမူ ထို႔ေလာက္ မေသခ်ာ။ ထိုအခါ မည္သည့္နည္းက ကိုယ္၀န္မရေအာင္ ပိုၿပီး ကာကြယ္ႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို ႏိႈင္းယွဥ္ႏိုင္ရန္ သုေတသီမ်ားက ႀကံဆၾကသည္။

သုေတသီမ်ား၏ ထံုးစံအတိုင္း စတင္ ႀကံဆသူ၏ အမည္ကို ေပးေလ့ ရွိရကား၊ ဤအညႊန္းကိန္းကို တီထြင္သူ ေရမြန္ (ရဲမြန္ မဟုတ္ပါ) ပါးလ္ (Raymond Pearl) ကိုအစြဲျပဳ၍ ပုလဲကိန္း (Pearl Index) ဟု ေခၚတြင္ေလသည္။ ပုလဲကိန္းမွာ တီထြင္သည့္ ၁၉၃၃ ခုႏွစ္မွစကာ ယေန႔အထိ အသံုး၀င္ေနဆဲ ျဖစ္သည္။

(စကားခ်ပ္။ ။ ဤေဆာင္းပါးကို ေရးရန္ အင္တာနက္တြင္ လွန္ေလွာၾကည့္ရႈရင္းမွ ေရမြန္ပါးလ္ သည္ စာေရးသူ တက္ေရာက္ေနေသာ ဂြ်န္စ္ေဟာ့ပ္ကင္းစ္ တကၠသိုလ္၏ ပါေမာကၡေဟာင္း တစ္ဦးျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ ေရႊရွိမွ အမ်ိဳးေတာ္တတ္ေသာ ေရႊမ်ိဳးစပ္နည္းမ်ိဳး၊ နာမည္ႀကီးသူဆိုလွ်င္ မိမိႏွင့္ ရေအာင္ ဆက္စပ္တတ္ေသာ လူတို႔၏ ဘာ၀ အတိုင္း စာေရးသူလည္း အတင္း ဆက္စပ္ပစ္လိုက္သည္ကို သည္းခံ ခြင့္လႊတ္ၾကပါ။)

ပုလဲကိန္း ဆိုသည္မွာ

အမ်ိဳးသမီး အေယာက္ ၁၀၀ အား သားဆက္ျခားနည္းလမ္း (က) ကို အခ်ိန္ကာလ ၁ ႏွစ္တိတိ အသံုးျပဳေစသည္။ ထိုအခ်ိန္ကာလ တစ္ႏွစ္အတြင္း ကိုယ္၀န္ရရွိသြားေသာ အမ်ိဳးသမီး အေရအတြက္ပင္ ျဖစ္သည္။

(က) ေနရာတြင္ သားဆက္ျခားနည္း တစ္ခုခုကို အစားထိုး ရန္။

သားဆက္ျခားနည္း တစ္ခု (ဥပမာ - အမ်ိဳးသား ကြန္ဒံုး) သည္ ပုလဲကိန္း ၂ ရွိသည္ဟု ဆိုလွ်င္ အမ်ိဳးသမီး ၁၀၀ အား ၄င္းတို႔၏ အမ်ိဳးသားမ်ားကို အမ်ိဳးသား ကြန္ဒံုး အခ်ိန္ကာလ ၁ ႏွစ္တိတိ အသံုးျပဳခိုင္းပါက အမ်ိဳးသမီး ၂ ေယာက္ခန္႔ ကိုယ္၀န္ရသြားႏိုင္သည္ဟု ဆိုလိုသည္။

သားဆက္ျခားနည္း လံုး၀မသံုးေသာ အိမ္ေထာင္ရွင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ပုလဲကိန္းမွာ ၈၅ ရွိသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ မည္သည့္ သေႏၶတားနည္းမွ အသံုးမျပဳပါက အမ်ိဳးသမီး ၁၀၀ အနက္ ၈၅ ဦးသည္ တစ္ႏွစ္အတြင္း ကိုယ္၀န္္ ရသြားႏိုင္သည္။

ဤသို႔ဆိုလွ်င္ သားဆက္ျခားနည္း မ်ားစြာအနက္ မည္သည့္နည္းက ပုလဲကိန္း မည္မွ် ရွိသည္ကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ကိုယ္၀န္တားႏိုင္စြမ္း မည္မွ် ရွိသည္ကို လြယ္လြယ္ကူကူ သိႏိုင္သည္။

ပုလဲကိန္းတြင္ပင္ အႏုစိတ္လိုပါက consistent and correct use ႏွင့္ commonly use ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးထပ္မံ ခြဲျခားႏိုင္ေသးသည္။ သာမာန္အားျဖင့္ သေႏၶတားရန္ ေဆးထိုး ေဆးေသာက္ျပဳၾကရာ၌ သတ္မွတ္ထားသည့္အတိုင္း တိတိက်က် ေဆးေသာက္ျဖစ္သည္ (ဥပမာ - ညေနတိုင္း မွန္မွန္ေသာက္ျခင္း၊ လံုး၀ မေမ့ျခင္း)၊ တိတိက်က် ေဆးထိုးသည္ (ဥပမာ - ၃ လ ျပည့္တိုင္း ရက္မလြန္ေစရပဲ မွန္မွန္ ေဆးျပန္ထိုးျခင္း) ဆိုပါက ကိုယ္၀န္တားျခင္းတြင္ ထိေရာက္သည္။ ထိုသို႔ မဟုတ္ပဲ ေမ့သည့္အခါေမ့လိုက္၊ သတိရမွ ျပန္ေသာက္လိုက္၊ ျပန္ထိုးလိုက္ လုပ္ေနလွ်င္ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းသည့္ ေဆးမ်ိဳးသံုးသံုး ကိုယ္၀န္ကာကြယ္မႈ ႏႈန္းက ေလ်ာ့မည္ပင္။ သာမာန္အားျဖင့္ လူမ်ားက ေမ့ေလ်ာ့တတ္ေသာ သေဘာရွိသျဖင့္ ေဆး၏ ကိုယ္၀န္တားေပးသည့္ အာနိသင္ အျပည့္အ၀ မရရွိတတ္ေပ။ ထို႔အတြက္ အညႊန္းကိန္းကို သတ္သတ္ တြက္ခ်က္ေပးထားသည္။

သင္သည္ သားဆက္ျခားနည္းကို စနစ္တက် မေမ့မေလ်ာ့ အသံုးျပဳသူ ျဖစ္ပါက ေကာ္လံ (က) တြင္ ပါသည့္ အညႊန္းကိန္းကို ၾကည့္ပါ။ သင္သည္ ေမ့သည့္ အခါေမ့လိုက္ သံုးသည့္အခါ သံုးလိုက္ ဆိုပါက ေကာ္လံ (ခ) တြင္ပါသည့္ အညႊန္းကိန္းကို ၾကည့္ပါ။

ပုလဲကိန္း ဇယား (တစ္ႏွစ္အတြင္း ကိုယ္၀န္ရႏိုင္ေခ်)

	(က)	(ခ)
သားဆက္ျခားနည္း	အတိအက် မေမ႔မေလ်ာ့ အသံုးျပဳပါက	ပံုမွန္ အသံုးျပဳပါက
အမ်ိဳးသား သားေၾကာျဖတ္ျခင္း	၀.၁	၀.၁၅
အမ်ိဳးသမီး သားေၾကာျဖတ္ျခင္း	၀.၅	၀.၅
သားအိမ္တြင္းထည့္ပစၥည္း	၀.၆	၀.၈
၃-လ ထိုးေဆး	၀.၃	၃
ေသာက္ေဆး (ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးပါ)	၀.၃	၈
အမ်ိဳးသား ကြန္ဒံုး	၂	၁၅
သုတ္ရည္ ျပင္ပ စြန္႔ထုတ္ျခင္း	၄	၂၇
ဘာမွမသံုးျခင္း	၈၅	၈၅

ပုလဲကိန္းကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ၾကည့္လိုက္လွ်င္

၀ - ၀.၉	အထိေရာက္ဆံုး
၁ - ၉	ထိေရာက္
၁၀ - ၂၅	အသင့္အတင့္ထိေရာက္
၂၆ - ၃၂	ထိေရာက္မႈနည္း

ဟူ၍ ေတြ႔ရေပမည္။

စကားခ်ပ္။

ေဖာ္ျပပါ ပုလဲကိန္း ဇယားမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အသံုးမ်ားေသာ နည္းလမ္းမ်ားအတြက္သာ ေဖာ္ျပထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အျခားနည္းလမ္းမ်ားအတြက္ ပုလဲ အညႊန္းကိန္းမ်ားကို သိလိုပါက ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ထုတ္ Family Planning Handbook ၀က္ဆိုဒ္တြင္ သြားေရာက္ ေလ့လာပါရန္။ (စာကိုးတြင္ လင့္ေပးထားပါသည္။)

မရွင္းလင္းသည္မ်ား ရွိပါက မွတ္ခ်က္တြင္ ေရးသား ေမးျမန္းႏိုင္ပါသည္။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။

http://www.infoforhealth.org
http://en.wikipedia.org/wiki/Raymond_Pearl
http://en.wikipedia.org/wiki/Pearl_Index
http://www.infoforhealth.org/globalhandbook/book/fph_appendix_a/index.shtml
Dr. Raymond Pearl ၏ ဓါတ္ပံုကို http://www.flickr.com/photos/library_of_congress/3085243184/ မွ ရယူသည္။

Read More...

Collapse...

Different Ways of Contraception

ကိုရဲမြန္ေရ.. ဒီမွာ တင္လိုက္ၿပီဗ်ာ..

အပ္၂ေခ်ာင္း မထိၾကရေလေအာင္..

(ျမန္မာက်ဴးပစ္ဂ်ာနယ္ အမွတ္ ၆ တြင္ ေဖၚျပခဲ႔ ၿပီးေသာ ေဆာင္ပါးျဖစ္ပါသည္။)

က်ေနာ္တုိ႔ ငယ္ငယ္တုန္းက ကေလးဘာ၀ ႀကံႀကံဖန္ဖန္ ကစားတဲ႔နည္းတစ္ခု ရွိပါတယ္။ ေျမႀကီးေပၚမွာရွိတဲ႔ ႏို႔ဆီခြက္ထဲကို ပါးစပ္ထဲက ဇီးေစ႔နဲ႔ အိမ္အေပၚထပ္ ျပတင္းေပါက္ကေနလွမ္းေထြးတာပါပဲ။ တႀကိမ္တေလေလာက္ ကံစြပ္ျပီး (ၾကက္ကန္းတိုးၿပီး) ၀င္သြားတာကလဲြရင္ ဇီးေစ႔တေစ႔ ႏို႔ဆီခြက္ထဲ ၀င္ဖို႔ဆိုတာ အလြန္ခက္ပါတယ္။ ကေလးဘ၀တုန္းေတာ႔ အဲသလို က်ေနာ္ထင္ခဲ႔မိပါတယ္။

ဒီလိုနဲ႔ပဲ အသက္ကတျဖည္းျဖည္းႀကီးလာေတာ႔ စာတုိေပစေတြ ဖတ္ျဖစ္ရင္းက ျဗဟၼာ႔ျပည္က အပ္တစ္စင္း နဲ႔ လူ႔ျပည္က အပ္တစင္း အေၾကာင္းကုိသိလာပါေရာ။ ေၾသာ္ လူ႔ဘ၀.. ဒုလ’ဘ ရခဲလွစြာ၏။ အဲသလို မွတ္သားခဲ႔ပါတယ္။

ဒါေပမယ္႔လည္း ဒါေပမယ္႔ ေပါ႔ဗ်ာ..။ ဟုိးအရင္အပ္ရွားတဲ႔ ေခတ္တုန္းကေတာ႔ ဟုတ္တာေပါ႔ဗ်ာ။ ပန္းပဲဆရာက သံတုံးကို အခိ်န္ယူ မီးျမိဳက္ ထုေထာင္း ေသြးယူ မွ အပ္တစ္ေခ်ာင္းျဖစ္တာကိုး။ အခုေခတ္ကေတာ႔ အပ္ ေတြေပါလိုက္သမွ တစ္ရာဖိုး ၅ေခ်ာင္း ၁၀ေခ်ာင္းေလာက္ ရပါတယ္။ ဒီေတာ႔လည္း ျဗဟၼာျပည္က အဆုပ္လုိက္ အဆုပ္လိုက္ က်က်လာတဲ႔ အပ္ေတြနဲ႔ လူ႔ျပည္က ေျမႀကီးေပၚ သံုးေလးထပ္ေလာက္ အျပည္႔ခင္းထားတဲ႔ အပ္ေတြနဲ႔ ေန႔ေန႔ညည တျဖဳတ္ျဖဳတ္ ထိကုန္ၾကတာ မဆန္းေပဘူးေပါ႔။

ဒီလုိ အပ္မိုးေတြ ရြာေနတဲ႔အခ်ိန္မွာ အပ္စူးခ်င္သေလာက္ စူးပါေစ ေမြးျပစ္လိုက္မယ္ ဆိုၿပီး တစ္ဗိုက္ၿပီး တစ္ဗုိက္ တျဖြတ္ျဖြတ္ေမြးတဲ႔ ရွင္ေမြးလြန္းေတြ ရွိသလို တဖက္မွာလည္း စီးပြားေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမွဳေရး အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင္႔ သားသမီး မယူလိုသူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီအခက္အခဲကို ေျဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ပရိသတ္ရဲ႕ေတာင္းဆိုမွဳအရ ေပၚလာတာကေတာ႔ ပဋိသေႏၶတားျခင္း ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ပဋိသေႏၶတားျခင္း အေၾကာင္းကေတာ႔ တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ဆို ဖတ္ဖူး ၾကားဖူးဖန္မ်ားလြန္းလို႔ ညီးေငြ႕စရာ ဓါတ္ျပားေဟာင္းသာသာ ျဖစ္ေနေလာက္ပါျပီ။ သုိ႔ေသာ္လည္းပဲ မသိေသးသူေတြလည္း သိပါေစ၊ သိၿပီးသူေတြလည္း ပိုပိုသိလာေစရန္ ရည္ရြယ္ျပီး ဓါတ္ျပားေဟာင္းကိုပဲ ဖုန္သုတ္ စတစ္ကာအသစ္ကပ္ျပီး ေလွ်ာ႔ေစ်းႏွင္႔ ေရာင္းေပးလုိက္ပါေတာ႔မယ္ ဖတ္ရွဳအားေပးၾကပါကုန္..

ေျပာရင္ ယံုခ်င္မွ ယံုၾကလိမ္႔မယ္။ ေရွးေရွးကလူေတြဟာ လိင္ဆက္ဆံျခင္းနဲ႔ ကိုယ္၀န္ရျခင္း ဆက္စပ္ေနတယ္ဆုိတာ မသိၾကဘူးတဲ႔။ ဒါေၾကာင္႔လည္း ကေလးလိုခ်င္ရင္ ဘာမွမဆိုင္တဲ႔ ရြာထိပ္ေညာင္ပင္က ရုကၡစိုးကို သြားသြားအပူကပ္ၾကတာေလ။ ထားပါေတာ႔ေလ.. ေနာက္ဆံုးၾကေတာ႔ အမည္မသိေရွးပညာရွိတစ္ေယာက္က လိင္ဆက္ဆံျခင္းနဲ႔ ကိုယ္၀န္ရျခင္း ဆက္စပ္မွဳရွိေၾကာင္းကို မေတာ္တဆ ရွာေဖြေတြ႔ရွိသြားပါတယ္။ သူ႔ေခတ္ သူ႔အခါအရဆို ေဆးပညာႏုိဗယ္ဆုေတာင္ ခ်ီးျမွင္႔သင္႔ပါတယ္။ ဒါေတာင္ သူ႔ခမ်ာ ေယာက္်ားေတြရဲ႕ သုက္ရည္ဟာ ကိုယ္၀န္ျဖစ္ေစဖုိ႔ အေရးပါတယ္ဆိုတာ မသိသြားပါဘူး။ အဲသလိုနဲ႔ ရမ္းသမ္းမွန္းသမ္း ဆင္ကန္းေတာတိုးလာခဲ႔ၾကတာ ၁၇ရာစုေႏွာင္းပိုင္း အဏုၾကည္႔မွန္ဘီလူး ေပၚေတာ႔မွပဲ သုက္ရည္မွာ ပါတဲ႔ သုက္ေကာင္ေလးေတြကို ေတြ႔ရွိပါေတာ႔တယ္။

ကိုယ္၀န္ရွိလာျခင္းဟာ သုက္ရည္မွာပါတဲ႔ သုက္ေကာင္ေတြ အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ သားအိမ္ထဲ ေရာက္သြားလို႔ ဆိုတဲ႔ အေၾကာင္းသိလာျပီးတဲ႔ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ႔ သားအိမ္ထဲ သေႏၶေအာင္ေစတဲ႔ သုက္ပိုး မ၀င္ေစေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံု ရွာႀကံခဲ႔ၾကပါတယ္။

အဲဒီအခိ်န္တုန္းကေတာ႔ လူႀကိဳက္အမ်ားဆံုးနည္းက Coitus Interrupts လို႔ေခၚတဲ႔ သုက္ကို မိန္းမကုိယ္ျပင္ပမွာလႊတ္ တဲ႔နည္းပါပဲ။ တကယ္ကိုပဲ တိတိက်က် မွန္မွန္ကန္ကန္ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ လုိက္နာႏုိင္ မယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ေလးကို စိတ္ခ်ရတဲ႔နည္းပါ။ ဒါေပမယ္႔ စိတ္မႏုိင္တဲ႔ ေယာက္်ားေတြ အတြက္ေတာ႔ ဒီနည္းဟာ အလုပ္မျဖစ္လွပါဘူး။ သေႏၶမ်ိဳးေစ႔ပါတဲ႔ သုက္ရည္ကို အခုလို အလဟႆ ၿဖံဳးတီးျခင္းဟာ ရဟူဒီလူမ်ိဳးေတြအတြက္ ငရဲႀကီးေစတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ျဖဳန္းတီးလုိက္တဲ႔ ကိုယ္႔ရဲ႕သုက္ရည္ေတြဟာ ဒယ္အိုးႀကီးတစ္ခုထဲ သြားစုေနၿပီး ေသလြန္သြားတဲ႔အခါမွာ အဲဒီဒယ္အိုးထဲမွာ ကိုယ္တုိင္ အေၾကာ္ခံရတယ္ဆိုလားပဲ။

ေနာက္တစ္နည္းကေတာ႔ အရင္ေခတ္က သိပ္ေခတ္မစားခဲ႔ေပမယ္႔ မ်က္ေမွာက္ေခတ္မွာ အလြန္အသံုးမ်ားတဲ႔ Condom ေခၚ French Letter (FL) ေခၚ လိင္တံအစြပ္ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ကနဦးမွာေတာ႔ သိုး၊ ဆိတ္၊ ၀က္ စတဲ႔ တိရိစာၦန္အူ နဲ႔ ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။ တီထြင္သူဟာ ၀က္အူေခ်ာင္းစားရင္း အႀကံရသြားတာ အမ်ားႀကီးျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ကုိယ္၀န္တားျခင္းထက္စာရင္ ကာလသားေရာဂါ ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ ပိုအသံုးျပဳခဲ႔ၾကပါတယ္။ အစြမ္းထက္ ပဋိဇီ၀ေဆးမ်ား မေပၚေသးတဲ႔ေခတ္မွာ ကာလသားေရာဂါဟာ တကယ္႔ကို ေၾကာက္စရာပါ။ အခုေခတ္မွာေတာ႔ အဆင္႔ျမင္႔နည္းပညာေတြနဲ႔ ထုတ္လုပ္ထားတဲ႔ လိင္တံအစြပ္ေတြကို လြယ္လြယ္ကူကူ ၀ယ္လို႔ရေနပါျပီ။ ႀကံဳတုန္းေျပာရရင္ condom ၀ယ္တာဟာ ရွက္စရာမဟုတ္ပါဘူး (က်န္းမာေရး အျမင္ရွိေၾကာင္း သိသာပါတယ္)၊ ေဆးလိပ္၀ယ္တာပို ရွက္ဖုိ႔ေကာင္းပါတယ္ (က်န္းမာေရး ထိခိုက္ေစတယ္ေလ)။ မိဘေတြအေနနဲ႔လည္း ကုိယ္႔သားသမီး အိပ္ထဲမွာ condom ေတြ႔တာနဲ႔ စီးကရက္ေတြ႔တာ ဘယ္ဟာကို ဆံုးမ ရမလဲဆိုတာ သိသင္႔ပါတယ္။ condom ကို နည္းစနစ္မွန္မွန္နဲ႔ သံုးမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ကိုယ္၀န္တားျခင္းအတြက္ ၉၈% စိတ္ခ်ရပါတယ္တဲ႔။

Female Condom ေခၚ Diaphragm လို႔ေခၚတဲ႔ အမိ်ဳးသမီး သားအိမ္ေခါင္းစြပ္ ဆိုတာလည္းရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ သံုးတာ သိပ္မေတြ႔ဖူးပါဘူး။ မိန္းမအဂၤါအတြင္းက သားအိမ္ေခါင္းကို သုက္ပုိးမ်ားမ၀င္ႏုိင္ေအာင္ အကာအကြယ္ေပးပါတယ္။ သံုးေနၾကမဟုတ္တဲ႔သူဆိုရင္ ထည္႔ တဲ႔အခါမွာ နည္းပညာပိုင္း အခက္အခဲေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ စိတ္ခ်ရမွဳဟာလည္း အမိ်ဳးသားလိင္တံအစြပ္ေလာက္ မေကာင္းပါဘူး။

ေရွာင္လင္သိုင္းက်င္႔ျခင္း လို႔ေခၚတဲ႔ ျပကၡဒိန္နည္း(လင္ေရွာင္ျခင္း ဟာလည္း ကိုယ္၀န္တားျခင္း တစ္မ်ဳိးပါပဲ။ ရာသီပန္း စေပၚတဲ႔ေနရဲ႕ ဟုိဖက္ ဒီဖက္ ၇ရက္ကို စိတ္ခ်ရတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဥပမာ ၂၈ရက္တႀကိမ္ ေသြးေပၚေနက် အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၈ရက္ေန႔မွာ ရာသီစလာတယ္ဆိုပါေတာ႔ (ရာသီ စ ေပၚ တဲ႔ေန႔ကိုပဲ ၾကည္႔တာပါ) အဲဒီအမ်ိဳးသမီးအတြက္ (ကိုယ္၀န္မရေအာင္) စိတ္ခ်ရတဲ႔ ကာလဟာ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁ ရက္ေန႔ကေန ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁၄ရက္ေန႔ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးလွည္႔ေျပာရရင္ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁၅ရက္ေန႔ကေန မတ္လ ၁ရက္ေန႔အတြင္း ဆက္ဆံမိရင္ ကိုယ္၀န္ရသြားႏုိင္ပါတယ္။

ေနာက္တမ်ိဳးထပ္ရွင္းပါဦးမယ္။ အရြယ္ေရာက္ၿပီး အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ တစ္လတစ္ႀကိမ္ ေသြးေပၚပါတယ္ (တခ်ိဳ႕ကလည္း ၂၈ရက္တႀကိမ္၊ တခ်ိဳ႕ကလည္း ၂၉ရက္ တႀကိမ္၊ တခ်ိဳ႕ကလည္း ရက္၃၀ တႀကိမ္.. ကဲြျပားၾကပါတယ္။) ေသြးေပၚျခင္းဟာ မ်ိဳးဥေၾကြျခင္းရဲ႕ ေနာက္ဆက္တဲြပါပဲ။ မ်ိဳးဥေၾကြျပီး ၁၄ရက္တိတိ အၾကာမွာ ေသြးေပၚတာပါ။ ဒီေတာ႔ အေပၚက ဥပမာကို ျပန္ေပးရရင္ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၈ရက္ေန႔မွာ ေသြးေပၚတ႔ဲအမ်ိဳးသမီးဟာ ဇန္န၀ါရီလ ၂၄ရက္တုန္းက မ်ိဳးဥေၾကြခဲ႔တာပါ။ (သူမဟာ ၂၈ရက္တႀကိမ္ ေသြးေပၚတဲ႔သူျဖစ္တဲ႔အတြက္) ေနာက္တႀကိမ္ မ်ိဳးဥေၾကြမွာက ေဖေဖၚ၀ါရီ ၂၂ရက္မွာပါ။ အဲဒီေတာ႔ မ်ိဳးဥမေၾကြခင္ ဟုိဖက္ ဒီဖက္ ၇ရက္ ဟာစိတ္မခ်ရပါဘူး (ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁၅ ကေန မတ္လ ၁ရက္ အထိ ျဖစ္ပါတယ္)။ ျပကၡဒိန္ေလးနဲ႔ ခ်ၾကည္႔မွ က်ေနာ္ေျပာတာ ရွင္းမွာျဖစ္ပါတယ္။

အခုေျပာၿပီးခဲ႔တာေတြကေတာ႔ လူကိုေဘးဥပဒ္ အနည္းဆံုးေသာ နည္းေတြပါပဲ။ ေဆးထုိး ေဆးေသာက္ရန္မလို၊ ခႏၶာကိုယ္ထဲ ဘာမွ ထည္႔ထားစရာမလိုတဲ႔ သေႏၶတားနည္းေတြေပါ႔။ ဆက္ၿပီးေျပာမယ္႔နည္းေတြကေတာ႔ ခႏၶာကုိယ္ဇီ၀ျဖစ္စဥ္ကို တနည္းမဟုတ္တနည္း ကုိယ္၀န္မရွိသြားေအာင္ ေျပာင္းလဲေပးတဲ႔နည္းေတြပါ။

က်ေနာ္ အထက္မွာ ရွင္းျပခဲ႔တဲ႔ ရာသီလာျခင္း၊ မ်ိဳးဥေၾကြျခင္း စတဲ႔ျဖစ္စဥ္ေတြကို ၂၀ရာစု အဦးပိုင္းအထိ ဘယ္သူမွ ေရေရရာရာ မသိခဲ႔ပါဘူး။ အထူးသျဖင္႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ ရာသီပန္းပြင္႔ေစရာမွာ အေရးႀကီးတဲ႔ အက္စထရိုဂ်င္ နဲ႔ ပရိုဂ်က္စရုန္း မေဟာ္မုန္း ၂မ်ိဳးရဲ႕ အခန္းကဏၭကို တိတိက်က် မေျပာႏုိင္ၾကပါဘူး။ ၁၉၅၀ခုႏွစ္ေလာက္က်မွပဲ မေဟာ္မုန္းေတြနဲ႔ ရာသီလာျခင္း ကုိယ္၀န္ရွိျခင္း ကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ဆက္စပ္မိသြားၾကပါတယ္။ ၁၉၆၀ခုႏွစ္ေလာက္မွာေတာ႔ ေဟာ္မုန္း နည္းပညာနဲ႔ ကုိယ္၀န္တားျခင္းေတြ စတင္ေခတ္စားလာခဲ႔ပါတယ္။ မေဟာ္မုန္း ၂မ်ိဳးျဖစ္တဲ႔ အက္စထရိုဂ်င္ နဲ႔ ပရုိဂ်က္စရုန္း ကိုပဲ ပံုသဏၭာန္အမ်ိဳးမ်ိဳး အခ်ိဳးအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ သံုးၾကတာပါပဲ။ အလြယ္ဆံုးဥပမာကေတာ႔ တားေဆးကဒ္ပါပဲ။

Oral Contraceptive Pill, OC Pill, The Pills လို႔ အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚၾကတဲ႔ တားေဆးကဒ္ဟာ အဓိကအားျဖင္႔ ၂မ်ိဳးရွိပါတယ္။ အက္စထရိုဂ်င္ နဲ႔ ပရုိဂ်က္စရုန္း ၂မ်ိဳးေပါင္းထားတဲ႔ ေဆးေပါင္းကဒ္ Combined Oral Contraceptive (COC) ကေတာ႔ ျမန္မာျပည္မွာ အသံုးအမ်ားဆံုးပါပဲ။ မွ်ားကဒ္၊ လက္ညိဳးကဒ္ စသည္ျဖင္႔ အရပ္ထဲမွာ ေခၚၾကပါတယ္။ တမ်ိဳးမႀကိဳက္ ေနာက္တမ်ိဳးေျပာင္းနဲ႔ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးေတြ ေတာ္ေတာ္ အလုပ္ရွဳပ္ၾကရပါတယ္။ တကယ္ေတာ႔ ပါ၀င္တဲ႔ အခ်ိဳးအစားေတြက အတူတူပါပဲ။ ကြာလတီေကာင္းေကာင္းကို သံုးခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ႔ Marvelon-28 ကိုသံုးပါလို႔ ညႊန္းပါရေစ။ ဒီေဆးေပါင္းကဒ္ (COC) က ကုိယ္၀န္တားျခင္းအျပင္ အျခားေကာင္းတဲ႔ အခ်က္ကေလးေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။ ရာသီပန္းကို မွန္မွန္ပြင္႔ေစတယ္၊ ရာသီလာစဥ္ကိုက္ခဲျခင္းကို သက္သာေစတယ္၊ ကင္ဆာေရာဂါတခ်ိဳ႕ကို ကာကြယ္ေပးတယ္၊ ၀က္ၿခံေပ်ာက္ေစတယ္ စသည္ျဖင္႔ပါပဲ။ မေကာင္းတဲ႔ အခ်က္ေတြကေတာ႔ ေန႔စဥ္ေဆးေသာက္ရျခင္း၊ အခ်ိဳ႔ေသာ ႏွလံုး ေသြးေၾကာ ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ေခါင္းတျခမ္းကိုက္တတ္သူမ်ား၊ အသက္၃၅ႏွစ္ေက်ာ္မ်ား၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ား၊ ႏို႔တုိက္မိခင္မ်ား ေသာက္သံုးရန္မသင္႔ျခင္းတို႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာ႔ ေဆးေၾကာင္႔ ပ်ိဳ႔အန္ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ စိတ္က်ျခင္း၊ ေသြးျပျခင္း စသည္တုိ႔ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ေဆးေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ရာသီလာတဲ႔ ပထမဆံုးေန႔မွာ စေသာက္လို႔ရပါတယ္။ ေဆးကဒ္ေျပာင္းခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ေသာက္လက္စ ေဆးကဒ္ကုန္မွ တၿခားကဒ္အမ်ိဳးအစားကို ေျပာင္းရမွာပါ။ အရင္က တားေဆး ထိုးထားတယ္ (သံုးလေဆး၊ ဒီပို) ဆိုရင္ေတာ႔ ႀကိဳက္တဲ႔ အခ်ိန္စေသာက္လို႔ ရပါတယ္။ ေဆးကဒ္ရဲ႕ေနာက္ပိုင္းမွာ မွ်ားနဲ႔ညႊန္ထားတဲ႔ အတုိင္းေသာက္ရပါမယ္။ ေန႔စဥ္ အခ်ိန္မွန္မွန္ ေသာက္ရပါမယ္။ ေဆးကို ရက္မလြတ္ေစပဲ ေသေသခ်ာခ်ာေသာက္ရင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကိုယ္၀န္တားေပးႏုိင္ပါတယ္။

ပရုိဂ်က္စရုန္းတစ္မ်ိဳးထဲပါတဲ႔ Progestrogen Only Pill (POP) လို႔ေခၚတဲ႔ေဆးကဒ္ကေတာ႔ ေဆးေပါင္းကဒ္ (COC) ေသာက္လို႔မရေသာသူေတြအတြက္ပါ။ ဥပမာ ႏုိ႔တုိက္မိခင္မ်ား၊ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ေသြးပ်စ္ခဲေရာဂါျဖစ္ဖူးသူမ်ား စသည္ျဖင္႔ အထက္မွာ ေဖၚျပထားတဲ႔သူေတြပါပဲ။ ဒီ POP ကေတာ႔ ေန႔စဥ္ အခိ်န္ပါ မွန္မွန္ေသာက္ဖုိ႔လိုပါတယ္။ ဥပမာ ေန႔စဥ္ ည၁၀နာရီဆို အၿမဲတန္း ည၁၀နာရီေသာက္ရပါမယ္။ ေနာက္တခ်က္က POP ေသာက္ေနစဥ္ ရာသီ ေသြးစက္ေလးေတြ လာလိုက္ ေပ်ာက္လုိက္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းယွဥ္ေျပာရရင္ ေဆးေပါင္းကဒ္ COC ေလာက္ ကိုယ္၀န္တားျခင္းအစြမ္းမထက္ပါဘူး။ အ၀လြန္အမ်ိဳးသမီးမ်ားေတြေသာက္ရင္ ပိုျပီး အစြမ္းက် တတ္ပါတယ္။

ေသာက္ေဆး ေနာက္တမ်ိဳးကေတာ႔ အေရးေပၚကိုယ္၀န္တားျခင္း ေခၚ Emergency Contraception ပဲျဖစ္ပါတယ္။ Morning After Pill လို႔လဲေခၚပါတယ္ ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ Postinor-2 အမည္နဲ႔ေစ်းကြက္ထဲမွာရွိပါတယ္။ စုစုေပါင္း ၂ႀကိမ္ေသာက္ရပါတယ္။ အကာအကြယ္မဲ႔ လိင္ဆက္ဆံျပီး ၇၂နာရီအတြင္းမွာ တႀကိမ္ေသာက္ရပါမယ္၊ ပထမေဆးလံုးေသာက္ျပီး ၁၂နာရီအၾကာမွာ ေနာက္တႀကိမ္ေသာက္ရပါမယ္။ ဒါဟာ အေရးေပၚအတြက္ပဲျဖစ္လို႔ ပံုမွန္အသံုးမျပဳသင္႔ပါဘူး။ (က်မတို႔က တစ္လမွ ေလးႀကိမ္ေလာက္ပဲ အေရးေပၚတာဆိုေတာ႔ ေန႔တုိင္းေသာက္ရမယ္႔ COC တုိ႔ POP တို႔ မေသာက္ခ်င္ပါဘူး။ ျဖစ္လာမွပဲ ႀကံဳသလို After Pill ေသာက္ပါတယ္။) အဲသလို မဟုတ္ဘူးေနာ္။ After Pill မွာ သာမန္ တားေဆးေတြထက္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ ပိုရွိတဲ႔အျပင္ ကိုယ္၀န္ရွိသြားႏုိင္ဖို႔ အခြင္႔အေရးလည္း ပိုမ်ားပါတယ္။ အဆိုးဆံုးကေတာ႔ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ Ectopic Pregnancy ဖို႔ အခြင္႔အလမ္းပိုမ်ားတယ္ဆိုတာပါပဲ။

သဘာ၀နည္းလည္း မႀကိဳက္ ေဆးေသာက္ရမွာ ပ်င္းတဲ႔ အမ်ိဳးေကာင္းသမီးေတြကိုေတာ႔ ေနာက္ထပ္ေမးရမယ္႔ ေမးခြန္းကေတာ႔ 'ကပ္မလား၊ ထိုးမလား၊ ျမဳပ္မလား၊ ထည္႔မလား' ပါပဲ။ ရွင္းျပပါ႔မယ္၊ ဆႏၵေတြေစာၿပီး တလဲြေတြမေတြးၾကပါနဲ႔။

ကပ္ ရမွာကေတာ႔ Patch လုိ႔ေခၚတဲ႔ ေဆးပလာစတာမ်ိဳးမွာ မေဟာ္မုန္း ၂မ်ိဳး အခ်ိဳးက်စပ္ထည္႔ထားပါတယ္။ အေရျပားေပၚမွာ ကပ္ထားလိုက္ျခင္းျဖင္႔ ေဟာ္မုန္းေတြဟာ ေဆးပလာစတာကေန အေရျပားကို ျဖတ္ၿပီး ကုိယ္ခႏၶာထဲကို တေနကုန္ တစိမ္႔စိမ္႔၀င္ပါသတဲ႔။ လက္ေမာင္းအတြင္းဖက္၊ ေပါင္ရင္း၊ ဗိုက္ ႀကိဳက္တဲ႔ေနရာမွာ ကပ္ထားလိုက္ရံုပါပဲ။ ၇ရက္တခါ အေဟာင္းကိုခြာျပီး Patch အသစ္ ကို အျခားေနရာမွာ ကပ္ရပါတယ္။ ၇ရက္ ၃ခါ ကပ္ျပီးရင္ ၄ႀကိမ္ေျမာက္ ၇ရက္ကို ဘာမွမကပ္ပဲ ထားရပါတယ္။ Evra Transdermal Patch က အသံုးမ်ားပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ႔ COC ေဆးေပါင္းကဒ္နဲ႔ အတူတူပါပဲ။ တေန႔တခါ ေဆးေသာက္စရာမလိုတဲ႔ အခ်က္ကသာသြားပါတယ္။ တခ်ိဳ႔အမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာ႔ အေရျပားနဲ႔ ေဆးပလာစတာမတည္႔လို႔ သံုးလို႔မရပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ ဇီဇာေၾကာင္တဲ႔သူေတြၾကေတာ႔လည္း Patch ကပ္ထားရင္ သူမ်ားေတြ ျမင္ကုန္မယ္ဆိုၿပီး မသံုးၾကပါဘူး။ ေပါင္ရင္းမွာ ကပ္ထားတာ ဘယ္သူက ေတြ႔မလဲေနာ္.. အဲ.. တစ္ေယာက္ေယာက္က ေတြ႔သြားခဲ႔ရင္လည္း ေတြ႔သြားတဲ႔သူကိုေတာ႔ ရွက္စရာ မရိွေလာက္ေတာ႔ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္မွာ သိပ္မတြင္က်ယ္ေသးပါဘူး။

တားေဆးထိုးမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ သံုးလခံေဆး (နာမည္ႀကီးကလည္း၊ သံုးလေဆးဆိုေတာ္ေသး) လို႔ေခၚတဲ႔ Depoprovera ေခၚ Depo ဆိုတာရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ အဖံုးခရမ္းေရာင္၊ အဖံုးစိမ္း၊ အဖံုးနီ စသည္ျဖင္႔ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ေနေပမယ္႔လည္း ပါ၀င္တာက အတူတူပါပဲ။ Depo မွာ ပရုိဂ်က္စရုန္း တစ္မ်ိဳးထဲပါတဲ႔ အတြက္ ေယဘူယ်အားျဖင္႔ အထက္မွာ ေဖၚျပခဲ႔တဲ႔ POP နဲ႔ ဂုဏ္သတိၲ ၊ သံုးႏုိင္တဲ႔အေျခအေနေတြ တူပါတယ္။ ေကာင္းတဲ႔အခ်က္က ေန႔စဥ္ေဆးေသာက္ျခင္း သို႔မဟုတ္ တပါတ္တခါ ပလာစတာ ကပ္ခြာလုပ္ျခင္း မလိုေတာ႔ပါဘူး။ သံုးလမွတစ္ခါ လမ္းထိပ္ေဆးခန္းက ဆရာ၀န္ကို ပိုက္ဆံ ၂၀၀၀က်ပ္ သြားေပးရံုပါ။ ေဆးထိုးတဲ႔ အခါမွာ ေျပာခ်င္တာတစ္ခုက ေဆးထိုးျပီးရင္ မေခ်ပဲမေနပါနဲ႔၊ ေခ်ပါ၊ အရပ္ေျပာနဲ႔ သံုးလေဆးကိုေခ်လိုက္ရင္ အာနိသင္ပ်ယ္တယ္ဆိုတာ လံုး၀မဟုတ္ပါဘူး။ (ေလးဖက္နာအတြက္ ပင္နယ္စလင္ တလတႀကိမ္ထုိးတဲ႔သူေတြလည္း ေခ်တာပဲ၊ အာနိသင္ပ်ယ္ျပီး ၂ပါတ္ေလာက္ပဲ ခံတယ္လို႔ ဘယ္သူမွ မေျပာၾကပါဘူး။) မေကာင္းတဲ႔အခ်က္ကေတာ႔ ေဆးထိုးေနရင္းနဲ႔ ကိုယ္၀န္လုိခ်င္လာလို႔ ေဆးထိုးရပ္လိုက္ေသာ္လည္း ကိုယ္၀န္ခ်က္ျခင္းရခ်င္မွ ရပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆို တစ္ႏွစ္ေလာက္ ေစာင္႔သြားရတတ္ပါတယ္။ တားေဆးကဒ္ေတြကေတာ႔ ဒီလရပ္လုိက္ရင္ ေနာက္လဆုိ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ဖို႔ ready ပါပဲ။

Noristerat ဆိုတဲ႔ ၈ပါတ္တခါထုိးရတဲ႔ေဆးလည္း ရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ မေတြ႕ဖူးခဲ႔ပါဘူး။

ထူးထူးျခားျခား တရုတ္ကလာတဲ႔ တစ္လေဆးဆိုတာ ျမန္မာျပည္ကို ၀င္ပါတယ္။ ေစ်းခ်ိဳလို႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သံုးၾကပါတယ္။ ဘာေဆးမ်ိဳးမွန္းမသိတဲ႔အတြက္ က်ေနာ္႔အေနနဲ႔ ဘာမွ မွတ္ခ်က္ မေပးလိုပါဘူး။

မကပ္ဘူး၊ မထုိးဘူး၊ ျမဳပ္မယ္ဆိုတာကေတာ႔ အေရျပားေအာက္မွာျမဳပ္လို႔ရတဲ႔ Implanon လို႔ေခၚတဲ႔ ပရိုဂ်က္စရုန္း ျဖည္းျဖည္းခ်င္းလႊတ္ေပးတဲ႔ အရာေလးပါပဲ။ တခါထည္႔ရင္ ၃ႏွစ္အထိခံပါတယ္။ အသံုးျပဳပံု၊ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ႔ အျခား ပရုိဂ်က္စရုန္း တမ်ိဳးထဲပါတဲ႔ POP, Depo injection စတာတို႔နဲ႔ အတူတူပါပဲ။ အေရျပားကို ထံုေဆးေလးေပးျပီး အေရျပားေအာက္မွာ Implanon ဆိုတဲ႔ဟာေလးကို ျမဳပ္ထားလုိက္ရံုပါပဲ။ ပလာစတာလို မျမင္ရေတာ႔ဘူးေပါ႔.. အဲ.. အားအားယားယား လက္နဲ႔လိုက္စမ္းရင္ေတာ႔ ေတြ႕မွာေပါ႔ေနာ..။

ေရွးေခတ္က အာရပ္လူမ်ိဳးေတြဟာ သဲကႏၱာရကို ျဖတ္ၿပီးခရီးသြားတဲ႔အခိ်န္မွာ သူတို႔ရဲ႕ ကုလားအုပ္မေတြ ဇီးမတင္သြားေအာင္ ေက်ာက္စရစ္ခဲ ေသးေသးေလးေတြကို ကုလားအုပ္မေတြရဲ႕ သားအိမ္ထဲကို ထည္႔ထားခဲ႔ၾကတယ္ဆိုပဲ။ ဒါဟာ ယံုတမ္းစကားလား တကယ္ပဲလား ခဲြရခက္ေပမယ္႔ ေျပာႏုိင္တာကေတာ႔ ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ရွိတယ္ဆိုတာပဲ။ သားအိမ္ဆိုတဲ႔ အမ်ိဳးဟာ သူ႔ထဲမွာ သဘာ၀မဟုတ္တဲ႔ ပစၥည္း တစ္ခုခုရွိေနရင္ သေႏၶသားကို လက္မခံႏုိင္ပါဘူး။ ဒီအခ်က္ကို အေျခခံၿပီး လူသားမိန္းမေတြရဲ႕ သားအိမ္ထဲကိုလည္း ပစၥည္းအမ်ိဳးစံု ထည္႔ခ႔ဲၾကသတဲ႔။ ပုတီးေစ႔၊ သံလိုက္ေခ်ာင္း စတာေတြေပါ႔။ သားအိမ္ရဲ႕ ၾကြက္သားႀကံဳ႕ပြ လွဳပ္ရွား ၀ါးၿမိဳႏုိင္တဲ႔ အစြမ္းသတိၲေၾကာင္႔ ျပန္ထုတ္လို႔မရေတာ႔ပဲ ေပ်ာက္ဆံုးသြားရတဲ႔ ပုတီးေစ႔ေတြလည္း မနည္းမေနာဆိုပဲ။ ကာလၾကာျမင္႔လာသည္ႏွင္႔အမွ် စမ္းသပ္မွဳေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ လာခဲ႔တာ အခုေခတ္အသံုးျပဳေနတဲ႔ အရာေတြကေတာ႔ ထည္႔ရ ထုတ္ရ လြယ္သြားပါျပီ။ တြန္႔လိမ္လိမ္ပံု ဒါမွမဟုတ္ အဂၤလိပ္အကၡရာ တီ ပံုသဏၭာန္ေတြ အသံုးမ်ားပါတယ္။ အရပ္စကား 'ကြင္းထည္႔' ထားတယ္လို႔ေျပာၾကတဲ႔ Intrauterine Contraceptive Device (IUCD) ဆိုတာေတြက အခုေခတ္မွာ ၉၉% ေက်ာ္ ေအာင္ စိတ္ခ်မွဳကိုေပးေနပါၿပီ။ 'ကြင္း' ခ်ည္းပဲ မဟုတ္ပဲ သုက္ေကာင္သတ္ေဆး၊ ပရုိဂ်က္စရုန္း စတာေတြပါ IUCD ေတြမွာ ထည္႔သြင္းထားတာေၾကာင္႔ အလြန္ အစြမ္းထက္လွပါတယ္။ IUCD ရဲ႕ေကာင္းတဲ႔ အခ်က္ကေတာ႔ ကိုယ္၀န္လုိခ်င္တဲ႔အခ်ိန္က်ရင္ ခ်က္ခ်င္း ထုတ္ပစ္လုိက္ႏုိင္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Patch တို႔ Implanon တို႔လို မျမင္လည္း မျမင္ရ (သာမန္) စမ္းၾကည္႔ လို႔လည္း မေတြ႔ႏုိင္ဘူးေလ။

ကိုယ္၀န္တားနည္းေတြ အေၾကာင္းေျပာတာ ေတာ္ေတာ္ေလးေတာ႔ ျပည္႔စံုသြားပါၿပီ။ က်န္ေသးတာဆိုလို႔ Female Sterilisation လို႔ေခၚတဲ႔ သားေၾကာျဖတ္ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္ညာ တဖက္တစ္ခုရွိတဲ႔ မမ်ိဳးဥအိမ္ ၂ခုနဲ႔ သားအိမ္နဲ႔ ဆက္ထားတဲ႔ ျပြန္ ၂ေခ်ာင္းကို ထံုးျဖတ္ျဖတ္ပစ္လိုက္တာပါပဲ။ ရာသက္ပန္ သေႏၶတားၿပီးျဖစ္သြားပါတယ္။ အင္မတန္မွ ျဖစ္ေတာင္႔ျဖစ္ခဲ အေျခအေနမ်ိဳးမွာေတာ႔ ျပတ္ေနတဲ႔ ျပြန္ အလိုလုိျပန္ဆက္သြားျပီး ကိုယ္၀န္ရႏုိင္ပါေသးသတဲ႔။ ႀကံႀကံဖန္ဖန္ေနာ္။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ က်န္းမာတဲ႔ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ကေလး ၃ေယာက္ အရွင္လတ္လတ္ မရွိေသးသေရြ႕ တရား၀င္ သားေၾကာျဖတ္ခြင္႔မရွိပါဘူး။ သားေၾကာျဖတ္တယ္ဆိုေပမယ္႔ သေဘာေပါက္ရမွာက သမီးေၾကာပါ ျပတ္သြားတယ္ဆိုတာပါပဲ။ ေတာ္ေတာ္ၾကာ သားေၾကာျဖတ္ထားေပမယ္႔ သမီးေလးမ်ားထပ္ရဦးမလား ေမွ်ာ္ေနဦးမယ္။

ျမန္မာျပည္မွာ တရားမ၀င္တဲ႔ ေနာက္တစ္နည္းကေတာ႔ ေယာက္်ားသားေၾကာျဖတ္ျခင္း (Male Sterilisation) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္ညာ သုက္ေၾကာ ၂ခု ကို ျဖတ္လိုက္တာပါပဲ။ ေယာက္်ားအေနနဲ႔ကေတာ႔ ကေလးဘယ္ႏွစ္ေယာက္ရွိရွိ တရား၀င္သားေၾကာျဖတ္ခြင္႔ မရွိပါဘူး။ တကယ္လုပ္ရင္ေတာ႔ ၁၅မိနစ္ေတာင္ မၾကာပါဘူး။ ရန္ကုန္က ေဆးရံုတစ္ရံုရဲ႕ သန္႔ရွင္းေရး၀န္ထမ္းတစ္ေယာက္က သူ႔ကို ဘရိတ္ဓါးတစ္လက္ပဲေပး ၅မိနစ္နဲ႔ ျပီးေအာင္လုပ္ျပမယ္ဆိုၿပီး က်ေနာ္႔ကိုၾကြားဖူးပါတယ္။ သူလုပ္ေပးခဲ႔တဲ႔ လူစာရင္းကုိေတာင္လာရြတ္ျပေနလို႔ ခင္ဗ်ားကို ရဲသြားတုိင္မယ္လို႔ ေျပာလႊတ္လိုက္ရတယ္။

တကယ္ကို ျပည္႔စံုသြားပါျပီ။ ဒီေလာက္သိရင္ ေဆးေက်ာင္း ေနာက္ဆံုးႏွစ္ အပိုင္း (ခ) မွာေတာင္ ဂုဏ္ထူးမွတ္ရမွာပါ။ကဲ ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ ျပန္ခ်ဳပ္ၾကည္႔ရေအာင္.. အားလံုး လုိက္ဆိုၾကပါ..

သေႏၶတားနည္းမ်ား

၁။ မိန္းမကုိယ္ျပင္ပ သုက္လႊတ္ျခင္း (Coitus Interrupts)
၂။ လိင္တံအစြပ္ (Condom)
၃။ သားအိမ္ေခါင္းအစြပ္ (Diaphragm)
၄။ ျပကၡဒိန္နည္း (Calendar Method)
၅။ တားေဆးကဒ္ (Oral Contraceptive Pill)
- ေဆးေပါင္းကဒ္ (COC)
- ပရုိဂ်က္စရုန္း တမ်ိဳးထဲကဒ္ (POP)
၆။ အေရးေပၚကိုယ္၀န္တားေဆး (Emergency Contraceptive)
၇။ ေဆးပလာစတာကပ္ျခင္း (Patch)
၈။ တားေဆးထုိးျခင္း
- သံုးလေဆး ေခၚ (Depo)
၉။ အေရျပားေအာက္ျမဳပ္ေသာ Implanon
၁၀။ သားအိမ္ထဲထည္႔ေသာ "ကြင္း" မ်ား (IUCD)
၁၁။ အမ်ိဳးသမီး သားေၾကာျဖတ္ျခင္း (Female Sterilisation)
၁၂။ အမ်ိဳးသား သားေၾကာျဖတ္ျခင္း (Male Sterilisation) စတာေတြပါပဲ။

ကိုယ္နဲ႔ ကိုက္ညီမယ္႔ နည္းကို ေသေသခ်ာခ်ာေလ႔လာ ဆရာ၀န္နဲ႔ တုိင္ပင္ေဆြးေႏြး အသံုးၿပဳ မယ္ဆိုရင္ျဖင္႔ မလိုလားအပ္တဲ႔ အခ်ိန္အခါ အေျခအေနေတြမွာ အပ္ ၂ေခ်ာင္းထိသြားျခင္းမွ ကင္းေ၀းေစမွာျဖစ္ပါတယ္ခင္ဗ်ား။

Read More...

Collapse...

Open Course Ware

(သို႔မဟုတ္)

အင္တာနက္ေပၚက ပညာဒါန

Open Course Ware ဆိုတာဘာလဲ။

‘အိုးပင္းကို႔စ္၀ဲ’ ဆိုသည္မွာ ကမာၻအရပ္ရပ္ရွိ တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ သင္ၾကားလ်က္ရွိေသာ သင္တန္းမ်ားကို အင္တာနက္မွတဆင့္ အခမဲ့ ျဖန္႔ျဖဴးေပးေသာေနရာ ျဖစ္သည္။ ဤေဆာင္းပါးကို ေရးသားခ်ိန္တြင္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၃၀ မွ တကၠသိုလ္ ႏွင့္ အဖြဲ႔အစည္းေပါင္း ၂၀၀ ေက်ာ္တို႔က ကမာၻအရပ္ရပ္ရွိ ျပည္သူတို႔အား အဆင့္ျမင့္ ပညာရပ္မ်ား ေ၀မွ်ေပးႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ၿပီး ပညာဒါနျပဳလ်က္ရွိသည္။

ဘယ္တကၠသိုလ္ေတြပါလဲ။

ပညာဒါနျပဳရာတြင္ ပါ၀င္ေသာ စာရႈသူတို႔ႏွင့္ ရင္းႏွီးၿပီးျဖစ္မည့္ တကၠသိုလ္ အခ်ိဳ႕မွာ -

• မက္ဆာခ်ဴးဆက္စက္မႈတကၠသိုလ္ (အမ္အိုင္တီ)
• ေယးလ္တကၠသိုလ္
• ကာလီဖိုးနီးယားတကၠသိုလ္ (ဘာကေလ)
• ဂြ်န္စ္ေဟာ့ပ္ကင္းစ္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးေက်ာင္း
• တပ္ဖ္တကၠသိုလ္
• ေအာက္စ္ဖို႔တကၠသိုလ္ သခ်ၤာအင္စတီက်ဳ
• ေနာ္တင္ဂမ္တကၠသိုလ္ ႏွင့္
• တိုက်ိဳတကၠသိုလ္ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ဘယ္လိုသင္ၾကားေပးတာလဲ။

ပညာဒါနျပဳရာတြင္ ပါ၀င္ေသာ တကၠသိုလ္မ်ားက ၄င္းတို႔၏ တကၠသိုလ္မ်ား၌ အခေၾကးေငြယူကာ သင္ၾကားေနေသာ ဘာသာရပ္မ်ားထဲမွ အနည္းဆံုး ၁၀ ခုကို ေရြးခ်ယ္ၿပီး အင္တာနက္ေပၚတြင္ တင္ေပးထားရသည္။ ထိုသို႔တင္ရာတြင္ သင္ရိုးညႊန္းတမ္း၊ မွတ္စု၊ ရည္ညႊန္းစာအုပ္ ႏွင့္ စာတမ္းမ်ား စာရင္း၊ ပါ၀ါပြိဳင့္ဆလိုဒ္မ်ား၊ ဆရာမ်ား၏ တိုက္ရိုက္ပို႔ခ်ခ်က္ အသံ ႏွင့္ ဗီဒီယိုဖိုင္မ်ား စသည္တို႔ ပါ၀င္သည္။ မည္သူမဆို ထို သင္-ေထာက္-ကူ ဖိုင္မ်ားကို အခမဲ့ ရယူသံုးစြဲ၍ မိမိဖာသာ ေလ့လာရမည္ျဖစ္သည္။

မွတ္ပံုတင္ စာရင္းသြင္းရန္ လိုအပ္ပါသလား။

လံုး၀မလိုအပ္ပါ။ မည္သူမဆို အသံုးျပဳႏိုင္ပါသည္။

ဘယ္လိုဘာသာရပ္မ်ား ပါ၀င္ပါသလဲ။

စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စက္မႈ၊ ကြန္ျပဴတာ၊ က်န္းမာေရး စသျဖင့္ အမ်ိဳးအစား စံုလင္စြာပါရွိသည္။ တကၠသိုလ္မ်ားက မိမိတို႔ ကြ်မ္းက်င္ရာ ဘာသာရပ္မ်ားကို တင္ထားေပးတတ္သည္။ စာကိုး စာရင္းပါ ၀က္ဆိုဒ္ လင့္မ်ားမွတဆင့္ သြားေရာက္ ေလ့လာ ရွာေဖြႏိုင္သည္။

အင္တာနက္ လိုအပ္ပါသလား

လိုအပ္ပါသည္။ အသံ ႏွင့္ ဗီဒီယို ဖိုင္မ်ားကို တိုက္ရိုက္ ဖြင့္ရန္အတြက္မူ အင္တာနက္ ျမန္ႏႈန္းျမင့္ရန္ လိုအပ္သည္။ သို႔ရာတြင္ မွတ္စုမ်ား၊ ပါ၀ါပြိဳင့္ ဆလိုဒ္မ်ား၊ အသံ ႏွင့္ ဗီဒီယို ဖိုင္မ်ားကို ေဒါင္းလုပ္ လုပ္ထားပါက အင္တာနက္ မရွိေသာ္လည္း ကြန္ျပဴတာတြင္ ဖြင့္ၿပီး ေလ့လာႏိုင္သည္။

ဘာေၾကာင့္ အလကားေပးတာလဲ။

မက္ဆာခ်ဴးဆက္ စက္မႈတကၠသိုလ္က စတင္ကာ ‘မည္သူမဆို အဆင့္ျမင့္ပညာ သင္ၾကားႏိုင္ခြင့္ ရရွိေရး’ ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေကာင္းနဲ႔ ေဆာင္ရြက္တာျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တျခား တကၠသိုလ္ေတြလည္း ပါ၀င္လာၿပီး ဒီစီမံခ်က္ကို ေငြေၾကးေထာက္ပံ့တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြပါ ေပၚလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆက္လက္ၿပီး ပညာဒါန ေပးေနႏိုင္တာပါ။ သင္လည္း အလွဴေငြ ထည့္၀င္ခ်င္ရင္ ထည့္၀င္လို႔ ရပါတယ္။

အလကားေပးတာဆိုေတာ့ အရည္အေသြး ေကာင္းပါ့မလား။

စာေရးသူ၏ ကိုယ္ေတြ႔အရ ဆိုလွ်င္ အခေၾကးေငြယူ သင္ေပးေသာ သင္တန္းမ်ားတြင္ အသံုးျပဳသည့္ သင္ရိုးညႊန္းတမ္း၊ ဆလိုဒ္၊ မွတ္စုမ်ား အတိုင္း ‘အိုးပင္းကို႔စ္၀ဲ’ တြင္ တင္ေပးထားေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ အခ်ိဳ႕တကၠသိုလ္မ်ား (ဥပမာ - ကာလီဖိုးနီးယား တကၠသိုလ္ - ဘာကေလ) တြင္ အခေၾကးေငြယူ သင္ေပးေသာ သင္တန္း လက္ခ်ာမ်ားကို ဗီဒီယို ရိုက္ကာ တင္ေပးထားသျဖင့္ အတန္းထဲတြင္ သြားကာ တက္ေနရသကဲ့သို႔ပင္ ရွိသည္။

ဒါဆို ဘာလို႔ ေက်ာင္းလခေပး တက္ေနေတာ့မလဲ။

အင္မတန္ ေမးသင့္တဲ့ ေမးခြန္းပါ။ ေက်ာင္းလခေပး တက္တာနဲ႔ ကြာျခားတာေလးေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။ ေက်ာင္းလခေပး တက္ရင္ မရွင္းလင္းသည္မ်ား ရွိပါက ဆရာ၊ ဆရာမေတြကို တိုက္ရိုက္ ေမးျမန္းႏိုင္ပါတယ္။ ‘အိုပင္းကို႔စ္၀ဲ’ မွာေတာ့ ဘယ္သူကမွ လာၿပီး ရွင္းျပေနမွာ မဟုတ္ပါ။ မိမိဖာသာ နားလည္ေအာင္ ဖတ္ရႈေလ့လာရပါမယ္။ ကိုယ္ထူကိုယ္ထ ဆိုပါေတာ့။

ေနာက္တစ္ခ်က္ ကြာျခားတာက ‘အိုပင္းကို႔စ္၀ဲ’ မွာ ေလ့လာၿပီးသြားလို႔ ဆိုၿပီး အဆိုပါ တကၠသိုလ္ကို ဘြဲ႔၊ ေအာင္လက္မွတ္ေပးဖို႔ သြားေတာင္းလို႔ မရပါ။ ဥပမာ - မိမိက အမ္အိုင္တီက ဘာသာရပ္တစ္ခုကို ‘အိုပင္းကို႔စ္၀ဲ’ မွာေလ့လာၿပီးသြားတာနဲ႔ မိမိကို အမ္အိုင္တီက အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ၿပီ လို႔ သြားေျပာလို႔ မရပါ။

အသိအမွတ္ျပဳလည္း မခံရ၊ ဘြဲ႔လည္း မရ၊ ေအာင္လက္မွတ္လည္း မရဆိုေတာ့ ဘာလို႔ ေလ့လာေနမလဲ။

ဒါလည္း ျဖစ္တာပါပဲ။ ဘာမွ မေလ့လာပဲ ေအးေအးေဆးေဆး ႏွပ္ေနလည္း ဘယ္သူက ဘာေျပာမွာလိုက္လို႔။ သုိ႔ေသာ္ ... အသိအမွတ္ျပဳ မခံရေပမယ့္ ပညာရပ္ ဆိုင္ရာ ဗဟုသုတ တိုးတက္ပါတယ္။ မိမိရဲ႕ ပညာဗဟုသုတ တိုးတက္ေရးအတြက္ ႀကိဳးစားလိုစိတ္ရွိသူေတြ၊ ႏိုင္ငံျခားထြက္ ပညာသင္ဖို႔ရာ အခက္အခဲ ရွိေနသူေတြ အတြက္ အဆင့္ျမင့္ ပညာေရး အလွမ္းမေ၀းေၾကာင္း လက္တို႔လုိက္ရျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ရွိသူေတြ အေနနဲ႔ ‘အိုပင္းကို႔စ္၀ဲ’ ကတဆင့္ ေလ့လာရာမွာ ဘာအခက္အခဲေတြ ရွိႏိုင္သလဲ။

အဂၤလိပ္စာ၊ ကြန္ျပဴတာ၊ အင္တာနက္ အသံုးျပဳတတ္ဖို႔ နဲ႔ အင္တာနက္ျမန္ႏႈန္းျမင့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒါေတြထက္ အေရးႀကီးတာက အခ်ိန္မွန္ ေလ့လာသြားဖို႔ပါ။ ကိုယ့္ကို ဘယ္သူကမွ ႀကီးၾကပ္ေနတာ မဟုတ္လို႔ ေပါ့ေပါ့ေလွ်ာ့ေလွ်ာ့နဲ႔ ေလ့လာခ်င္တဲ့ အခ်ိန္ ေလ့လာ၊ ပစ္ထားခ်င္တဲ့ အခ်ိန္ ပစ္ထားလိုက္ဆိုရင္ေတာ့ သိပ္မထူးပါ။ ေနာက္ထပ္ ရွိႏိုင္တဲ့ အခက္အခဲ တစ္ခုက ရည္ညႊန္းစာအုပ္၊ စာတမ္းမ်ား ရရွိႏိုင္ေရးပါ။ ဒါကေတာ့ ဘာသာရပ္ေပၚမူတည္ၿပီး ျမန္မာျပည္က စာၾကည့္တိုက္ေတြမွာ ျဖစ္ျဖစ္ အင္တာနက္မွာ ျဖစ္ျဖစ္ ရွာေဖြ ရႏိုင္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခား တကၠသိုလ္ေတြမွာ တက္ေရာက္ေနတဲ့ အသိမိတ္ေဆြေတြရွိရင္ သူတို႔ကတဆင့္လည္း ရွာေဖြႏိုင္ပါတယ္။

မူပိုင္ခြင့္ကို ဘယ္လို သတ္မွတ္ထားပါသလဲ။

အင္တာနက္ေပၚ တင္ေပးထားေသာ ‘အိုးပင္းကို႔စ္၀ဲ’ ဆိုင္ရာ ဖိုင္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ မူပိုင္ခြင့္ကို တကၠသိုလ္ တစ္ခုခ်င္းစီက ရွင္းလင္းစြာ ေဖာ္ျပထားသည္။ အနိမ့္ဆံုး ေအာက္ထစ္အားျဖင့္ ထိုဖိုင္မ်ားကို အခမဲ့ ျပန္လည္ ျဖန္႔ျဖဴးခြင့္ရွိသည္။ ထိုသုိ႔ ျဖန္႔ျဖဴးရာတြင္ မူရင္းဖိုင္ကို မည္သည့္ေနရာမွ ရရွိသည္ဟု အတိအက် ေဖာ္ျပရန္လိုအပ္သည္။ နဂို မူလဖိုင္မ်ားကို ျပင္ဆင္ခြင့္မရွိ။ အခ်ိဳ႕ တကၠသိုလ္မ်ားကမူ ျပင္ဆင္ခြင့္ ေပးသည္။ သို႔ေသာ္ မိမိ ျပင္ဆင္ၿပီးေသာ ဖိုင္မ်ားကို ဆက္လက္၍ အခမဲ့ ျဖန္႔ျဖဴးေပးရမည္ ျဖစ္သည္။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။
http://www.ocwconsortium.org
http://en.wikipedia.org/wiki/OpenCourseWare
http://en.wikipedia.org/wiki/MIT_OpenCourseWare

Read More...

Collapse...

Introduction to newer male contraceptive methods

ပုရိႆမ်ား ၀မ္းေျမာက္ဖြယ္

အမ်ိဳးသားသံုး သားဆက္ျခားနည္းမ်ား အေၾကာင္း မိတ္ဆက္

(အမ်ိဳးသမီးမ်ားေန႔ကို ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ ဤေဆာင္းပါးကို ေရးပါသည္။)

ဣတၳိယ ေခၚ မိန္းမတို႔သည္ အိမ္ေထာင္ သားေမြးမႈ ျပဳရာတြင္ အေရးႀကီးေသာ အခန္း က႑မွ ပါ၀င္ၾကေလသည္။ ပုခက္လႊဲေသာ လက္သည္ ကမာၻကို စုိးမိုးသည္ မဟုတ္တံုေလာ။ သေႏၶတည္ရာမွ အစျပဳ၍ ၉လ၊ ၁၀လ မွ် သေႏၶလြယ္ထားရျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ကို ဂရုစိုက္ရျခင္း၊ မီးဖြားရျခင္း၊ ႏို႔ခ်ိဳ တိုက္ေကြ်းရျခင္း အစရွိသည္တို႔ကို မိခင္မ်ားကသာ အဓိက ျပဳလုပ္ၾကရသည္။ ကိုယ္၀န္ မရရွိလိုေသးပါကလည္း အမ်ိဳးသမီးမ်ားကပင္ ေဆးေသာက္တန္ေသာက္ ေဆးထိုးတန္ ထိုး ႏွင့္ သေႏၶတားၾကရျပန္သည္။ ပုရိႆ အမ်ားစု မွာကား ေယာင္နနျဖင့္ ဘာလုပ္ရမွန္းပင္ မသိၾက။ မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရး ဗဟုသု ေလ့လာသူမ်ားက အထိုက္အေလ်ာက္ သိၾကေပမင့္ တခ်ိဳ႔ တခ်ိဳ႔ေသာ ကိစၥမ်ားက သူတို႔လည္း ဘာမွ် မတတ္ႏိုင္။ ဆိုၾကပါစို႔ရဲ႔ ဖခင္ျဖစ္သူက ကေလးကို ႏို႔တိုက္ခ်င္ေပသည့္ သူ႔မွာက ႏို႔မထြက္။ ကေလးကို ၀မ္းတြင္ လြယ္ခ်င္ေပသည့္ သားအိမ္မရွိ။ အေတာ္ပင္ သနားစရာ က်ားသတၱ၀ါမ်ားပင္တည္း။ (ျခြင္းခ်က္။ ။ ရုပ္ရွင္မင္းသား အာႏိုး၏ ဂ်ဴနီယာဆိုသည့္ သိပၸံေခတ္လြန္ ရုပ္ရွင္တြင္မူ ေယာက္်ားသား စင္စစ္မ်ား ကိုယ္၀န္ေဆာင္ႏိုင္ေၾကာင္း ၾကည့္ဖူးသည္။ အမွန္တကယ္ ျဖစ္ႏိုင္လာမလားေတာ့ မေျပာတတ္ေပ။)

သားဆက္ျခားရာတြင္ကား သူတို႔ အနည္းငယ္ ပါ၀င္ခြင့္ ရေလသည္။ သုတ္ရည္ျပင္ပ စြန္႔ထုတ္ျခင္း (withdrawal)၊ လိင္အဂၤါအစြပ္ ေခၚ ကြန္ဒံုး (condom) ကို အသံုးျပဳျခင္း ႏွင့္ အမ်ိဳးသား သုတ္လမ္းေၾကာင္းကို ျဖတ္ေတာက္ျခင္း (၀ါ) သားေၾကာျဖတ္ျခင္း (vasectomy) တို႔ ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ဤနည္းလမ္းမ်ားကို သံုးစြဲမႈကား အမ်ိဳးသမီးသံုး နည္းမ်ားသံုးစြဲမႈႏႈန္းႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ နည္းလြန္းလွေသးသည္။ အခက္အခဲမ်ားကလည္း ရွိေသးသည္။ သုတ္ရည္ျပင္ပ စြန္႔ထုတ္ျခင္း နည္းလမ္းက ကေလးရႏိုင္ေခ်မ်ားသည္။ ကြန္ဒံုးကို သိပ္မႀကိဳက္ၾက။ သံုးလွ်င္လည္း မေတာ္တဆ ကေလးရႏိုင္ေခ်က အျခား သားဆက္ျခား နည္းမ်ားႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ မ်ားေသးသည္။ သားေၾကာျဖတ္လွ်င္လည္း တစ္ခါတည္း ကိစၥတုန္းမည္။ ျပန္ဆက္ရခက္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေျပာၾကေၾကးဆိုလွ်င္လည္း အမ်ိဳးသား သားေၾကာျဖတ္ျခင္းသည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ တရားမ၀င္ေခ်။

ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားမ်ား သံုးစြဲႏိုင္ေသာ လက္ရွိ နည္းလမ္းမ်ားမွာ လူႀကိဳက္ သိပ္မမ်ားလွေပ။ ကမာၻေပၚတြင္ အမ်ိဳးသား သားဆက္ျခား နည္းလမ္းမ်ား ဖြယ္ဖြယ္ရာရာ ရွိလာလ်င္ ပိုမို သံုးစြဲလာၾကဖြယ္ရာရွိသည္ဟု သားဆက္ျခား ပါရဂူမ်ားက ယူဆၾကသည္။ သို႔ႏွင့္ပင္ အသစ္အသစ္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားကို တီထြင္လာၾကျပန္သည္။

စာေရးသူ ေဖာက္သည္ခ်လိုသည္ကား ထိုထိုဤဤေသာ အမ်ိဳးသားသံုး သားဆက္ျခား နည္းလမ္းအသစ္မ်ား အေၾကာင္းပင္။ စာရႈသူ စိတ္ထဲမွာေတာ့ အဲဒီ အမ်ိဳးသားေတြကို တရားစခန္း အခ်ိန္ျပည့္ ထိုင္ခိုင္းလိုက္လွ်င္ ၿပီးတာပဲဟု အေတြးေပါက္ေကာင္း ေပါက္ေနေပမည္။ ထိုနည္းလမ္းကား အနည္းစုေသာ ပုရိႆမ်ား ႏွင့္သာ သင့္ေလ်ာ္ေပမည္။ အမ်ားစုအတြက္ကိုေတာ့ တစ္နည္း တစ္ဖံု စဥ္းစားေပးရေပဦးမည္။ နည္းလမ္း အသစ္မ်ား အေၾကာင္း မေျပာမီ နိဒါန္းေလး အခ်ီးေလးႏွင့္ စမွ ေတာ္ကာက်မည္။

စက္ရံုမွ သံုးစြဲသူဆီသို႔ (၀ါ) သုတ္ပိုး ထုတ္လုပ္ သယ္ေဆာင္ပံု ႏွင့္ သေႏၶတည္ျခင္း

အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ ေ၀ွးေစ့ [17] သည္ ကပၸါယ္အိပ္ [18] အတြင္းတည္ရွိၿပီး သုတ္ပိုးမ်ားကို ထုတ္လုပ္ေပးသည္။ ၄င္းသုတ္ပိုးမ်ားကို သုတ္ပိုးျပြန္ (Vas deferens) [15] တေလွ်ာက္ သယ္ေဆာင္ကာ အျခားဖို အဂၤါမ်ား (seminar vesicles [10], prostate glands [12], & bulbourethral glands) က ထုတ္လုပ္ေသာ အရည္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး သုတ္ရည္ အျဖစ္ ခႏၶာကိုယ္ အျပင္သို႔ လိင္တံ [3] မွ တဆင့္ ေရာက္ရွိေလသည္။

(စကားခ်ပ္။ ။ အမ်ိဳးသား သားေၾကာျဖတ္ျခင္းမွာ သုတ္ပိုးျပြန္ကို ျဖတ္ေတာက္ျခင္းျဖစ္သည္။ အျခားဖိုအဂၤါမ်ားကို မထိခိုက္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ သုတ္ရည္ကေတာ့ ထြက္ၿမဲထြက္ေနႏိုင္သည္။ သုတ္ရည္တြင္ သုတ္ပိုး မပါသည္သာရွိမည္။)

အဓိက က အဓိကပါ

သုတ္ပိုး ႏွင့္ မမ်ိဳးဥ ေတြ႔ရွိ ေပါင္းဖက္မိမွသာ သေႏၶေအာင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သားဆက္ျခားနည္းမ်ား၏ အဓိက လုပ္ေဆာင္ခ်က္မွာ

• သုတ္ပိုး မထြက္ေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း
• မမ်ိဳးဥ မထြက္ေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း
• သုတ္ပိုးႏွင့္ မမ်ိဳးဥ မေတြ႔မိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း
• သုတ္ပိုးႏွင့္ မမ်ိဳးဥ မေပါင္းဖက္မိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း
• သုတ္ပိုးႏွင့္ မမ်ိဳးဥ ေပါင္းဖက္မိၿပီး ျဖစ္လာေသာ အတြဲကို သားအိမ္တြင္ မတြယ္ကပ္ေစျခင္း တို႔ပင္ျဖစ္သည္။

အမ်ိဳးသား သံုးသည့္ နည္းလမ္းျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသမီး သံုးသည့္ နည္းလမ္းျဖစ္ေစ ဤလုပ္ေဆာင္ခ်က္ တစ္ခုခုျဖင့္ သေႏၶ မတည္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ျဖစ္သည္။

အလားအလာရွိသည့္ အမ်ိဳးသားသံုး သားဆက္ျခား နည္းလမ္းအသစ္မ်ား

ဤနည္းလမ္းမ်ားသည္ စမ္းသပ္ဆဲအဆင့္ ၌သာရွိေသးသည္။ နည္းလမ္းမ်ားစြာ ရွိသည့္အနက္ ေစ်းကြက္၀င္လာဖြယ္ရွိေသာ နည္းလမ္းမ်ားကို ေျပာျပလိုသည္။ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ေဟာ္မုန္းမပါ၀င္ေသာနည္းမ်ား ႏွင့္ ေဟာ္မုန္းပါ၀င္ေသာနည္းမ်ားဟု ခြဲျခားႏိုင္သည္။

ေဟာ္မုန္းမပါ၀င္ေသာနည္းမ်ား

RISUG (Reversible Inhibition of Sperm Under Guidance)

သုတ္ပိုးျပြန္ အတြင္းသို႔ ဓါတုပစၥည္း ေဆးတစ္မ်ိဳးကို ထိုးသြင္းေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုဓါတုပစၥည္းက သုတ္ပိုးျပြန္ထဲတြင္ ခဲသြားျခင္းေၾကာင့္ သုတ္ပိုးမ်ား ေရွ႔သို႔ဆက္သြားရန္ အဆီးအတား ျဖစ္သြားသည္။ သြားႏိုင္ပါကလည္း သုတ္ပိုး အေပၚယံအလႊာ ကြာက်ျခင္း (သုတ္ပိုး အဂၤါ မစံုေတာ့ျခင္း) ေၾကာင့္ မမ်ိဳးဥ ႏွင့္ မေပါင္းဖက္ႏိုင္ေတာ့ေခ်။ (မွတ္ခ်က္။ ။ သုတ္ပိုးျပြန္ကို လံုး၀ ပိတ္သြားေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းကား မဟုတ္) ေဆးထိုးၿပီး ၃ ရက္အတြင္း အာနိသင္ျပသည္။ ေဆးထိုးခ်ိန္ ၁၅ မိနစ္ခန္႔သာ ၾကာၿပီး ၁၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာ သုေတသန ျပဳခ်က္မ်ားက ရာႏႈန္းျပည့္ ေအာင္ျမင္မႈ ရွိသည္ဟု ဆိုသည္။

ကေလး ျပန္လိုခ်င္ပါက ေနာက္ထပ္ေဆးတစ္မ်ိဳး ထိုးေပးျခင္းျဖင့္ မူလဓါတုပစၥည္းကို ေဖ်ာ္ခ်ႏိုင္သည္။ (လူတြင္ စမ္းသပ္ရန္လိုေသးသည္။)

Injected Plugs

ဤနည္းကလည္း ဓါတုပစၥည္း တစ္မ်ိဳးကို သုတ္ပိုးျပြန္အတြင္း ထိုးသြင္းေပးျခင္းျဖစ္သည္။ အလြယ္ေျပာရလွ်င္ ပလတ္စတစ္ အရည္ကို သုတ္ပိုးျပြန္အတြင္းထိုးသြင္းေပးၿပီး အထဲတြင္ ေအးခဲေစျခင္းျဖင့္ သုတ္ပိုးျပြန္ လံုး၀ ပိတ္သြားေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ လိုအပ္ေသာ အာနိသင္ ရရွိရန္မွာ အနည္းဆံုး ၁-လ မွ ၂၄-လ အထိ ေစာင့္ရတတ္သည္။

ကေလးျပန္လိုခ်င္ပါက ထို ပလတ္စတစ္ အတံုးေလးကို ခြဲစိတ္ၿပီး ထုတ္ယူလိုက္ရံုပင္ ျဖစ္သည္။ ခြဲစိတ္ၿပီး အလြန္ဆံုး ၂-ႏွစ္ အတြင္း ပံုမွန္အေျခအေနကို ျပန္ေရာက္ရွိသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ သုတ္ပိုး အေရအတြက္ ပံုမွန္ျပန္လည္ ရရွိလာျခင္းျဖစ္သည္။

IVD (Intra Vas Device – Chinese model)

သုတ္ပိုးျပြန္ထဲသို႔ ႏိုင္လြန္ဇကာ ေသးေသးေလး ပါေသာ ၁-လက္မ ခန္႔ ရွည္သည့္ တစ္ဖက္ပိတ္ ပိုက္ ထည့္သြင္းေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ဇကာ၏ တာ၀န္မွာ သုတ္ပိုးမ်ားကို စစ္ယူထားလိုက္ရန္ ျဖစ္သည္။ ပိုက္ထည့္သြင္းခ်ိန္ မိနစ္ ၂၀ ခန္႔ၾကာျမင့္ၿပီး လိုအပ္ေသာ အာနိသင္ ရရွိရန္ ၃-လ ခန္႔ ေစာင့္ရသည္။

ေဟာ္မုန္းပါ၀င္ေသာနည္းမ်ား (Male Hormonal Contraceptives)

အင္ဒရိုဂ်င္ (Androgen) ေခၚ က်ားေဟာ္မုန္း၊ ပရိုဂ်က္စတင္ (Progestin) ေခၚ မေဟာ္မုန္းတစ္မ်ိဳး ႏွင့္ GnRH analogue ေခၚ ေဟာ္မုန္းတို႔ကို အမ်ိဳးမ်ိဳးအဖံုဖံု ေရာစပ္၍ စမ္းသပ္ေနၾကသည္။ ထိုေဆးမ်ားကို ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး သို႔မဟုတ္ အေရျပားေအာက္ ထည့္သြင္းျခင္း နည္းမ်ားျဖင့္ အသံုးျပဳႏိုင္ရန္ အစီအစဥ္ရွိသည္။

ထိုေဟာ္မုန္းေဆးမ်ား၏ အလုပ္ လုပ္ပံုမွာ ယေန႔ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ေသာက္သံုးေနေသာ တားေဆးမ်ား အလုပ္လုပ္ပံုႏွင့္ ဆင္တူသည္။ ေဟာ္မုန္းမ်ားက သုတ္ပိုး ထုတ္လုပ္မႈကို မ်ားစြာ ေလ်ာ့က်ေစၿပီး သေႏၶတည္ျခင္းကို ကာကြယ္သည္။

ေဆးေသာက္ၿပီးရင္ နဂိုအတိုင္း ျပန္ျဖစ္ပါ့မလား

ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးေသာက္ ရပ္လိုက္ၿပီး ၃ လခြဲမွ ၅ လ အတြင္း သုတ္ပိုးထြက္ႏႈန္း ပံုမွန္အေနအထားကို ျပန္ေရာက္ၿပီး ကေလးရယူႏိုင္ပါသည္။

ေဟာ္မုန္းေဆး၏ အခက္အခဲမ်ား

အခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ဘာေၾကာင့္မွန္းမသိ ေဆးမတိုးပဲ ရွိေနတတ္သည္။ သင္သည္ ထိုအမ်ိဳးသားမ်ိဳးျဖစ္ေနပါက အျခားနည္းမ်ားကို စဥ္းစားရေပမည္။

အခက္အခဲမ်ား ရွိလင့္ကစား ပုရိႆတို႔ စိတ္မပ်က္ၾကကုန္လင့္။ သားဆက္ျခားျခင္းကိစၥရပ္တြင္ သင္တို႔၏ အခန္းက႑ မၾကာမီ ေတာက္ေျပာင္လာေပေတာ့မည္။ ေမွ်ာ္ ...

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။

အာႏိုးဓါတ္ပံုကို ဤဆိုဒ္မွ ယူပါသည္။
အမ်ိဳးသားမ်ိဳးပြားအဂၤါပံုကို ၀ိကီမွ ယူပါသည္။
http://www.malecontraceptives.org/

Read More...

Collapse...

International Women's Day

၂၀၀၉ ခုႏွစ္အတြက္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားေန႔က မတ္လ (၈)ရက္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီအေၾကာင္းေလးကို သိခ်င္ရင္ ဖတ္လို႔ ရေအာင္ link ကေလး ေပးလိုက္ပါတယ္။

Read More...

Collapse...

How To Cope With Culture Shock ?

ကာလ္ခ်ာေရွာ႔ခ္ကို ရင္ဆိုင္ရန္ နည္းလမ္း အခ်ိဳ႕


- ပထမဆံုး အေနနဲ႔ ကိုယ္ ခံစားေနရတာက ကာလ္ခ်ာေ႐ွာ့ခ္ရဲ႕ လကၡဏာေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ကိုယ့္ဖာသာကိုယ္ သတိျပဳမိဖုိ႔ လိုပါတယ္။

ခံစားရေလ့ရွိတဲ့ လကၡဏာေတြက
- အိမ္လြမ္းတာ
- အထီးက်န္တယ္လို႔ ခံစားရတာ
- အလြန္အကၽြံ အိပ္တာ၊ (ဒါမွမဟုတ္) ေကာင္းေကာင္း အိပ္မေပ်ာ္တာ
- စိတ္ဓာတ္က်တာ
- ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ၿပီး ခြန္အား မရွိေတာ့သလို ခံစားရတာ
- လူမႈေရး ကိစၥရပ္ေတြကို ေရွာင္တာ
- အလြန္အကၽြံ စားတာ (ဒါမွမဟုတ္) စားခ်င္စိတ္ မရွိတာ
- ကိုယ္ေရာက္ေနတဲ့ ေနရာေဒသ အေပၚမွာ အဆိုးျမင္၊ စိတ္တိုမႈေတြ ျဖစ္ေနတာ
- စိတ္တိုလြယ္တာ
- ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္ေနတာ
- ေခါင္းကိုက္တာ
စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

- ေနာက္ထပ္ နားလည္သင့္တာက ဒီလို ခံစားရတာ ကိုယ္ တစ္ေယာက္တည္း မဟုတ္ဘူး။ ကိုယ့္လို ေနရာေဒသ အသစ္ကို ေရႊ႕ေျပာင္းတဲ့ သူေတြတိုင္း ခံစားေနရတဲ့ အရာ ျဖစ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ ဒီခံစားရမႈ အၿမဲတမ္း တည္ေနမွာ မဟုတ္ဘူး။ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တစ္ခုကို ေရာက္တဲ့အခါ ပတ္
၀န္းက်င္ အသစ္နဲ႔ ေနသားတက် ျဖစ္လာၿပီး ႀကံဳေတြ႔ေနရတာေတြကို ႏွစ္သက္ လက္ခံႏိုင္လာမယ္ ဆိုတာပါပဲ။ ဒီေတာ့ ဒါဟာ သူမ်ားကို ေျပာျပလို႔ ျဖစ္တဲ့ ကိစၥတစ္ခု၊ အျခားသူေတြ နားလည္လက္ခံ ေပးႏိုင္တဲ့ အရာတစ္ခုဆိုကို သတိျပဳမိဖို႔ လိုပါတယ္။

- ကိုယ့္ မူရင္းေဒသမွာ က်န္ခဲ့တဲ့ မိသားစုေတြ၊ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ အဆက္အသြယ္လုပ္ပါ။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ရဲ႕ အားလပ္ခ်ိန္ အားလံုးကို အီးေမးလ္ပို႕ရင္း ကုန္ေစတာ၊ ဂ်ီေတာ့ခ္ ထဲမွာ ကုန္ေစတာ၊ ကိုယ့္ မူရင္းေဒသ အေၾကာင္းေတြကို ဖတ္ရင္း ကုန္ေစတာ မ်ိဳးေတာ့ မျဖစ္သင့္ပါဘူး။

- ကိုယ့္ေဒသက လူေတြနဲ႔တင္ ဆက္သြယ္ မေနဘဲ တျခား ႏိုင္ငံက သူေတြနဲ႔ဲလဲ ႀကိဳးစားၿပီး မိတ္ေဆြ ဖြဲ႔ပါ။ ေရာက္ရွိရာ ေဒသက သင္ယူမႈ အသစ္ေတြကို ရရွိဖို႔အတြက္ အမ်ားႀကီး အေထာက္အကူ ျဖစ္ပါႏိုင္ပါတယ္။

- ေလ့က်င့္ခန္း ျပဳလုပ္ပါ။ အဲဒါက ပူပန္မႈေတြကို ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေကာင္း တစ္ခုပါ။

- ကိုယ့္မူရင္းေဒသက အစားအစာမ်ိဳး ၀ယ္ယူ ရရွိႏိုင္မယ့္ ေနရာမ်ိဳးေတြကို ရွာပါ။

- စိတ္ထိုင္ညစ္ေနမယ့္ အစား အျပင္ထြက္ၿပီး တစ္ခုခု လုပ္ပါ။

- ကိုယ့္ စိတ္ထဲမွာ မေသမခ်ာ ျဖစ္ေနတာေတြ ခံစားေနရတာေတြကို ခ်ေရးပါ။ ခ်ေရးတဲ့ အက်င့္က ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္ျမင္ဖုိ႔၊ အဲဒီအေျခအေနက ေက်ာ္လႊားသြားဖုိ႔ အမ်ားႀကီး အကူအညီ ေပးႏိုင္ပါတယ္။

- ၀ါသနာ ပါတဲ့ အရာတစ္ခုခုကို လုပ္ပါ။ ဥပမာ- ဘေလာ့ဂ္ ေရးတာ၊ ပန္းခ်ီဆြဲတာ၊ ကဗ်ာေရးတာ စတာေတြ

- ကိုယ္ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ဘာသာေရး အလုပ္ေတြကလဲ စိတ္သက္သာရရဖုိ႔ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ - ဆုေတာင္းတာ၊ တရားထိုင္တာ


စာဖတ္သူေတြဆီက ေကာင္းတဲ့ နည္းလမ္းေလးေတြ၊ အေတြ႔အႀကံဳေတြ ရွိရင္လဲ ျပန္မွ်ေပးေစလိုပါတယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။


( စာကုိး -
http://www.harzing.com/cultshock.htm က အဓိက ယူထားတာပါ။ ဒါေပမယ့္ ျပန္ရွာလို႔ မေတြ႔ေတာ့တဲ့ အရင္က ဖတ္ထားတာေတြကိုပါ ျပန္ထည့္ထားပါတယ္။)

Read More...

Collapse...

Something About Culture Shock

ကာလ္ခ်ာေရွာ့ခ္ဆိုတာ တစ္ျပည္တစ္ရြာကို သြားတဲ့အခါမွာ ႀကံဳရမယ့္ ပံုမွန္ ျဖစ္ရပ္ တစ္ခုပါ။ အခုလက္ရွိမွာ ကိုယ္တိုင္ ခံစားေနရတဲ့အတြက္ ကိုယ့္ဖာသာကိုယ္ သက္သာရာရေအာင္ နည္းလမ္းေတြ ရွာေဖြ ဖတ္ရႈရင္း ဖတ္ထားတာေတြထဲက ျပန္မွ်ေပးလိုက္တာပါ။
ကာလ္ခ်ာေရွာ့ခ္ကို အဆင့္ သတ္မွတ္တဲ့အခါ ေနရာ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ အဆင့္အေရအတြက္ ကြဲလြဲစြာ သတ္မွတ္ ထာားတာကို ေတြ႔ရပါ။ Wikipedia ထဲမွာ အဆင့္ (၄)ဆင့္လို႔ ေရးထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တျခား ေနရာေတြမွာ reentry shock မပါဘဲ (၄)ဆင့္ေတြ၊ (၅)ဆင့္ေတြ ခြဲထားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ အမ်ားဆံုးကိုပဲ ျပန္ေျပာျပရင္ ေကာင္းမယ္လို႔ ေတြးမိပါတယ္။
အဆင့္ေတြကို ေခါင္းစဥ္ ေရးတဲ့အခါ သူတို႔ ေျပာထားတာကို တုိက္ရိုက္ မျပန္ဘဲ ကိုယ္နားလည္ခံစားမိသလို နာမည္ေပးထားပါတယ္။ ပိုေကာင္းမယ္ထင္တဲ့ ေခါင္းစဥ္ ရွိရင္ ေျပာေပးေစလိုပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

အဆင့္(၁) ဟန္းနီးမြန္း အဆင့္

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကိုယ့္ရဲ႕ မူလ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ လက္ရွိ ႀကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈရဲ႕ ကြာျခားခ်က္ေတြကို ၾကည္ၾကည္ႏူးႏူးနဲ႔ ခံစားေနတဲ့ ကာလေပါ့။ ေတြ႔ရ ႀကံဳရသမွ်ေတြကို အံ႔အားသင့္ေနတယ္။ စိတ္ေတြ လႈပ္ရွား၊ တက္ၾကြေနတယ္။ ပိုၿပီး သိလာတာ၊ တတ္လာတာေလးေတြကို သေဘာက်ေနတယ္။ ကိုယ္ အရင္က သိခဲ့ဖူးတာေတြနဲ႔လဲ သိပ္မကြာလွဘူးလို႕ ခံစားေနရတယ္။

အဆင့္(၂) ဖိစီးမႈ မ်ားတဲ့ အဆင့္

အဲဒီအဆင့္မွာ ကိုယ္ႀကံဳေတြ႔ေနတာေတြက အသစ္ေတြ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ အေတြ႔အႀကံဳ အသစ္ေတြနဲ႔ ကိုယ္နဲ႔ ၾကားမွာ နံရံႀကီးတစ္ခု ခံေနသလို ခံစားေနရတယ္။ စိတ္ထဲမွာ ဘာမွ မေရရာ၊ မေသခ်ာေတာ့ဘူး။ ကိုယ့္အနားမွာလဲ တစ္ေယာက္မွ မရွိဘဲ အထီးက်န္ေနသလို ခံစားရတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕ မူရင္း ေဒသမွာ ကိုယ္ရယူေနက် အကူအညီေတြနဲ႔ ေ၀းေနၿပီဆိုတာကို ခံစားမိလာတယ္။ ဘာမဟုတ္တာေလးနဲ႔ စိတ္ အတက္အက်ေတြ အလြန္အကၽြံ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဒီအဆင့္မွာ စိတ္ဓာတ္က်တာက ျဖစ္ေလ့ မရွိတဲ့ အရာတစ္ခု မဟုတ္ဘူး။ ကိုယ့္ရဲ႕ မူလ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ အခု ႀကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈရဲ႕ ကြာျခားခ်က္ကို သိသိသာသာႀကီး ျမင္လာၿပီ။

အဆင့္(၃) ဘ၀ေဟာင္းကို ျပန္တမ္းတတဲ့ အဆင့္

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကြာျခားမႈေတြကို လက္မခံခ်င္ေတာ့ဘူး။ စိတ္တိုတယ္။ အလိုမက်ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ေဘးက လူေတြကိုေတာင္မွ ရန္လိုလာတတ္တယ္။ ဒီယဥ္ေက်းမႈ အသစ္ကို မႀကိဳက္ေတာ့ဘူး။ ကိုယ့္ရဲ႕ မူလ ယဥ္ေက်းမႈထက္ ပိုနိမ့္က်တယ္လို႔ ထင္လာတယ္။ ကိုယ့္ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီး စိတ္တိုင္း မက်ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ သူမ်ားေတြ လုပ္ေနတာေတြက ကိုယ္ လုပ္ေနက်ေတြထက္ သိပ္ျမန္ေနတာ (ဒါမွမဟုတ္) သိပ္ၾကာေနတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ေနတာ( ဥပမာ - အစားအေသာက္ ခ်က္ျပဳတ္တာ)ေတြကို ေတြ႔ရၿပီး အဲဒါေတြကို အျမင္ကပ္လာတာ၊ စိတ္တိုလာတာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ဒါေပမယ့္ စိတ္မပူပါနဲ႔။ အဲဒါက ပံုမွန္ ျဖစ္ရပ္ပါ။ ေဒသ အသစ္ တစ္ခုမွာ ေနသားက်ေအာင္ ႀကိဳးစားရျခင္းရဲ႕ ပံုမွန္ ျဖတ္သန္းမႈပါပဲ။
အလုပ္အသစ္ကို ေျပာင္းတာ၊ အိမ္ အသစ္ကို ေျပာင္းတာေတြ လုပ္ခဲ့စဥ္မွာလဲ ဒီလို အေနအထားကို ႀကံဳခဲ့ဖူးၿပီးသား ျဖစ္မွာပါ။ ေနသားက်ဖို႔ ခက္ခက္ခဲခဲ ႀကိဳးစားရတိုင္းမွာ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ဆံုးျဖတ္ခဲ့တဲ့ ကိုယ့္ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ျပန္ၾကည့္ၿပီး "ငါဘာလို႔ ဒီလို အေျပာင္းအလဲေတြ လုပ္မိပါလိမ့္"လို႔ ကိုယ့္ဖာသာကိုယ္ အံ႔ၾသ ေနာင္တရ တတ္တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ဖူးၾကပါလိမ့္မယ္။

အဆင့္(၄) ျပန္လည္ သင့္ျမတ္မႈ အဆင့္

ယဥ္ေက်းမႈ အသစ္ကို စတင္ လက္ခံလာျခင္းရဲ႕ ပထမပိုင္း အဆင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ကြာျခားခ်က္ေတြကို စတင္ လက္ခံၿပီး ဒါေတြနဲ႔ ကိုယ္နဲ႔ ေနလုိ႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆလာတဲ့ အေနအထား။ကိုယ့္ကိုယ္ကို တသီးတျခား ျဖစ္ေနတယ္လို႔ မခံစားရေတာ့ဘဲ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ရွိတဲ့ အရာေတြကို ႏွစ္ၿခိဳက္ လက္ခံႏိုင္လာပါတယ္။ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ ပိုမိုလာၿပီး ႀကံဳေတြ႕လာရတဲ့ အေျခအေန၊ အခက္အခဲေတြကိုလဲ ပိုမို ရင္ဆိုင္ ေျဖ႐ွင္းႏိုင္လာပါတယ္။

အဆင့္(၅) လြန္ေျမာက္မႈ အဆင့္

ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္ရလာတဲ့ အဆင့္လို႔ ေျပာလို႔ ရပါတယ္။ယဥ္ေက်းမႈ အသစ္ကို ဟန္းနီးမြန္း အဆင့္ကလို စိတ္ကူးယဥ္ အေနအထားနဲ႔ လက္ခံတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ အရွိကို အရွိ အတိုင္း ျမင္ၿပီး လက္ခံ ႏွစ္ၿခိဳက္လာတဲ့ အဆင့္ပါ။ကိုယ့္ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ တူတာေတြကိုေရာ၊ ကြာျခားတာေတြကိုပါ ႏွစ္သက္ လက္ခံနိုင္လာပါတယ္။ေဒသအသစ္ကို ကိုယ့္ေနရာ ေဒသပဲလို႔႔ ျမင္ႏိုင္လာပါတယ္။

အဆင့္(၆) ျပန္၀င္ျခင္းရဲ႕ တုန္လႈပ္မႈ

အခ်ိန္တန္တဲ့အခါ အိမ္ျပန္ရမယ့္ သူေတြ ရင္ဆိုင္ရမယ့္ အဆင့္ပါ။
မိမိရဲ႕ မူရင္းေဒသကို ျပန္ေရာက္သြားတဲ့အခါ ေစာေစာက ေျပာခဲ့တဲ့ အဆင့္ေတြ အားလံုးကို ျပန္လည္ ျဖတ္သန္း ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္။ ေနရာသစ္ကို ေျပာင္းစဥ္က ခက္ခက္ခဲခဲ ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ သလိုမ်ိဳး၊ ေနရာေဟာင္းကို ျပန္၀င္ခ်ိန္မွာ ျပန္လည္ ခံစားရတာကို တအံ႔တၾသ ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။

*** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

ျဖတ္သန္းရတဲ့ အေနအထားခ်င္း တူရင္ေတာင္ လူေတြရဲ႕ တုံ႔ျပန္ပံုေတြက တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူညီပါဘူး။
ေနသားက်ေအာင္ ႀကိဳးစားေနရတဲ့ ကာလေတြမွာ တခ်ိဳ႕သူေတြက သူတို႔ ျဖစ္ေနတဲ့ အေနအထားကို လံုး၀ လက္ခံဖုိ႔ မႀကိဳးစားဘဲ မိမိရဲ႕ မူရင္း ေဒသကို ျပန္ျခင္းကသာ သူတို႔အတြက္ တစ္ခုတည္းေသာ ထြက္ေပါက္ ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆ ထားၾကပါတယ္။ အဲဒီလို လူမ်ိဳးေတြက တကယ္ မိမိရဲ႕ မူရင္းေဒသကို ျပန္ရခ်ိန္မွာလဲ ျပန္၀င္ျခင္းရဲ႕ တုန္လႈပ္မႈေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခံစားၾကရေလ့ ရွိပါတယ္။
တခ်ိဳ႕သူေတြကေတာ့ ယဥ္ေက်းမႈ အသစ္ကို သူတို႔ရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈပဲလို႔ ခံယူပစ္လိုက္ ၾကပါတယ္။
တခ်ိဳ႕သူေတြကေတာ့ ယဥ္ေက်းမႈ အသစ္ထဲက ေကာင္းတယ္လို႔ ျမင္တာေလးေတြကို ယူၿပီး ကိုယ့္ရဲ႕ မူလ ယဥ္ေက်းမႈထဲက ထူးျခားခ်က္ကေလးေတြကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းထားၾကပါတယ္။
( စာကုိး - http://moving.about.com/od/internationalmoves/a/culture_shock.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/Culture_shock )

Read More...

Collapse...

Some Health Behavior Theories - II

Social Cognitive Theory

လူေတြရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို သူတို႕နဲ႕ ဆက္စပ္ေနတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ယွဥ္တြဲ နားလည္ထားတဲ့ Interpersonal Theoryေတြထဲက Social Cognitive Theory အေၾကာင္းကို ေျပာခ်င္ပါတယ္။ သူ႔ကို အရင္ကေတာ့ Social Learning Theory လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီသီအိုရီက လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ရဲ႕ အျပဳအမူဟာ သူ႔ကိုယ္သူ ယံုၾကည္လက္ခံ သိျမင္ထားတဲ့ ပံုစံအေနအထား၊ သူ႔ရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈ အေျခအေနကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္းေတြ အေပၚမွာ မူတည္ေနတဲ့အျပင္ သူနဲ႕ ဆက္စပ္ေနတဲ့ လူမႈေရးရာနဲ႔ ရုပ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ သက္ေရာက္မႈ အေပၚမွာလဲ အမ်ားႀကီး မူတည္ေနပါတယ္တဲ့။

ဥပမာ ေျပာရရင္ ကေလးေတြကို စက္ဘီးစီး စသင္တဲ့အခါ သူတို႔ကိုယ္ သူတို႔ ခ်က္ျခင္း ယံုၾကည္မႈ ရွိမလာၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ self-efficacy ( ကိုယ့္ကိုယ္ကို သင္ယူ တတ္ေျမာက္ႏိုင္စြမ္း ရွိတယ္လို႔ ယံုၾကည္မႈ ) ျမင့္မားတဲ့ ကေလးက သူမ်ားေတြ စက္ဘီးစီး သင္တဲ့အခါ ပထမပိုင္းမွာ လဲက်ၾကတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ စီးတတ္သြားတယ္ ဆိုတာကို သူ ျမင္ထားေတာ့ သူလည္း ဒီလိုပဲ ျဖစ္မွာပဲလို႕ ယံုၾကည္ထားတဲ့အတြက္ စက္ဘီး စီးတတ္တာက ျမန္ပါတယ္။

self-efficacy နိမ့္တဲ့ ကေလးကေတာ့ ႀကိဳးစားဖို႔ ပိုၿပီး ေနာက္တြန္႔ေနပါလိမ့္မယ္။ စက္ဘီးစီးရာမွာက ေနာက္တြန္႔ေလ ပိုလဲက် လြယ္ေလ ျဖစ္တတ္တာက သဘာ၀မို႔ သူက သင္ရတာ ပို ခက္ခဲ ေနမွာပါ။ ဒီလို ကေလးမ်ိဳးက စက္ဘီး စီးတတ္ဖို႔ အတြက္ ပိုၿပီး ၾကာၾကာ ႀကိဳးစားဖို႕လိုသလို၊ ေဘးက ေထာက္ပံ့ ကူညီ ေပးမႈေတြလဲ ပိုလိုအပ္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူလဲ မက်ေအာင္ စက္ဘီးကို ျမန္ျမန္ နင္းႏိုင္ သြားတဲ့အခါ သူ႔ရဲ႕ self-efficacy ေတြ တက္လာပါတယ္။ အဲဒီ self-efficacy က ေနာက္ပိုင္း သူ အျခားကိစၥရပ္ေတြကို ေဆာင္ရြက္ရာမွာလဲ အကူအညီ ေပးႏိုင္စြမ္း ရွိပါတယ္။ စိတ္ပညာရွင္ႀကီး Albert Bandura ကေတာ့ ဒီ self-efficacy ကို ဘယ္ အျပဳအမူမ်ိဳးကို ေျပာင္းလဲရာမွာ မဆို အဓိက လိုအပ္ခ်က္ေတြထဲက တစ္ခ်က္ အေနနဲ႕ အသံုးျပဳ ပါတယ္။

အျပဳအမူေေျပာင္းလဲမႈ ေပၚမွာ သက္ေရာက္ေနတဲ႕ လူတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ၀ိေသသ လကၡဏာေတြက
- တစ္စံုတစ္ခုကို လုပ္ႏိုင္လိမ့္မယ္လုိ႕ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယံုၾကည္တဲ့ self-efficacy
- အဲဒီအျပဳအမူကို နားလည္မႈနဲ႕ ကၽြမ္းက်င္မႈ
- အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲမႈက မိမိအေပၚ ဘယ္လို သက္ေရာက္မႈမ်ိဳး ရွိမယ္ဆိုတဲ႕ ယံုၾကည္မႈ
- ရလာမယ့္ ရလဒ္ေတြကို ေကာင္းမယ္လို႕ ေမွ်ာ္လင့္မႈ
- မိမိကုိယ္ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္း
- အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲဖုိ႕ ႀကိဳးစားရာမွာ ႀကံဳေတြ႕ရတဲ့ စိတ္ခံစားမႈေတြကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲမႈ ေပၚမွာ သက္ေရာက္ေနတဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြက
- အျခားသူေတြရဲ႕ ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ပံုေတြနဲ႕ အဲဒီျပဳမူ လုပ္ေဆာင္မႈေတြက ရလာတဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြကို ၾကည္႕ရႈေလ့လာျခင္း
- မိမိရဲ႕ အျပဳအမူေတြ ေဆာင္ရြက္မယ့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုရာ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႕ အဲဒီ ပတ္၀န္းက်င္ အေပၚမွာ မိမိရဲ႕ အျမင္
- ပတ္၀န္းက်င္ကေန မိမိရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို အျပဳသေဘာ သက္ေရာက္မႈ ဒါမွမဟုတ္ အဖ်က္သေဘာ သက္ေရာက္မႈ
- မိမိရဲ႕ ၀ိေသသ လကၡဏာ အေနအထားေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ေဆာင္ရာမွာ ရလာတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ တုံ႔ျပန္မႈေတြ အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး မိမိရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို ခ်ိန္ဆ ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီသီအိုရီနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေထာက္ျပေ၀ဘန္ခ်က္ထဲက တစ္ခုကေတာ့ ရႈပ္ေထြးလြန္းတယ္တဲ့။ “အကယ္၍ ................. အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္ပါက ဤကဲ့သို႕ေသာ အျပဳအမူမ်ိဳးကို ျပဳမူေကာင္း ျပဳမူႏိုင္လိမ့္မည္” ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာကိုမွ တိတိက်က် ေျပာႏိုင္စြမ္း မရွိပါဘူးတဲ့။ ေနာက္တစ္ခုက self-efficacyကို တည္ေဆာက္ ၿပီးတဲ့အခါ ဒီသီအိုရီရဲ႕ အျခား အစိတ္အပိုင္းေတြက ဒီလိုပဲ ဆက္ရွိေနဦးမွာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒါေတြက ဘီရိုထဲမွာ ရွိေနတဲ့ အ၀တ္ေဟာင္းေတြလိုပဲ။ ကိုယ့္အေပၚကို ဘာမွ မသက္ေရာက္ ေစႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ အဲဒါဆို ဒီသီအိုရီက မွန္ပါ့ဦးမလားလို႔ ေ၀ဘန္ထားပါတယ္။

အခ်ိန္မ်ားမ်ားေလး ရတဲ့ အခါက်မွ က်န္တဲ့ သီအိုေလးေတြကို ဆက္ေရးပါရေစ။
အခုေတာ့ ဒီေလာက္ကိုပဲ မိတ္ဆက္အေနနဲ႔ တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။
ဒီပို႔စ္ေတြကို ေရးရတာ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္ေလး ေပးရတာမို႔ပါ။

Read More...

Collapse...

Some Health Behavior Theories - I

က်န္းမာေရးႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲျခင္း ဆိုင္ရာ သီအုိရီအခ်ိဳ႕


(ဒီအေၾကာင္းအရာကလဲ NGO in Myanmar ရဲ႕ Forum မွာ တင္ၿပီးသားပါ။ အနည္းငယ္ ျပဳျပင္ျဖည္႔စြက္ၿပီး ႏွစ္ပုဒ္ခြဲ တင္လိုက္တာပါ။)

က်န္းမာေရးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲျခင္း ဆိုင္ရာ သီအုိရီေတြကို

Intrapersonal အဆင့္
Interpersonal အဆင့္
Community အဆင့္ ဆိုၿပီး အဓိက အဆင့္ သံုးမ်ဳိးခြဲ ထားပါတယ္။

အခု ေျပာမွာက Essentials of Health Behavior ဆိုတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ပါတဲ႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲျခင္း ဆိုင္ရာ သီအုိရီေတြအထဲက လူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို ေျပာင္းလဲဖုိ႔ စဥ္းစားတဲ့ Intrapersonal အဆင့္ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲျခင္းဆိုင္ရာ သီအိုရီေတြရဲ႕ အေၾကာင္းကို အနည္းအက်ဥ္း ျပန္ေျပာျပေပးမွာပါ။ ဒုတိယ ဘေလာ့ဂ္မွာ Interpersonal အဆင့္ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲျခင္း ဆိုင္ရာ သီအိုရီ ေခါင္းစဥ္ေတြထဲက Social Cognitive သီအိုရီ အေၾကာင္းကို ဆက္ေရးပါမယ္။

ပထမဆံုးအေနနဲ႔ စာအုပ္ထဲမွာ ပါတဲ့ မွတ္သားစရာ ေကာင္းတဲ့ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ကေလးေတြကို ျပန္မွ်ခ်င္ပါတယ္။

No theory is good except on a condition that one uses it to go beyond.
~ Andre Gide
သီအိုရီ တစ္ခုကို သံုးတဲ့အခါ သူ႕ကို အေျခခံပဲ ယူလို႔ ရတာပါ။ ကိုယ္က အေျခအေနေတြ ေပၚမွာ မူတည္ၿပီး လိုအပ္သလို ေျပာင္းလဲ ျပဳျပင္ၿပီး အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႔ လိုေၾကာင္းကို ဒီေကာက္ႏုတ္ခ်က္ကေလးက သတိရေစမယ္ လို႔ ထင္ပါတယ္။

It is dificult, if not impossible, for most people to think otherwise than in the fashion of their own period.
~ George Bernard Shaw

ႀကိဳျမင္ႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲေပမယ့္ ျမင္သင့္ျမင္ထိုက္တာေတြကို ႀကဳိျမင္၊ ႀကိဳတြက္ဆ ႏိုင္သင့္ေၾကာင္း သတိေပး ထားတဲ႔ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ေလးလို႔ ယူဆမိပါတယ္။

ျပႆနာေတြက အခ်ိန္နဲ႕ အမွ် ေျပာင္းလဲၿပီး လုိအပ္ခ်က္ေတြကလဲ အခ်ိန္နဲ႕ အမွ် ေျပာင္းလဲေနတာမို႕ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ဖုိ႕နဲ႕ ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းဖို႔ နည္းလမ္းေတြ ခ်မွတ္ရာမွာ လက္ရွိ အေနအထားထက္ ေက်ာ္ၿပီး စဥ္းစား ျပင္ဆင္ႏိုင္ဖို႔ လုိပါတယ္။

Health Belief Model

ပထမဆံုး Health Belief Model အေၾကာင္းကို အတုိခ်ဳပ္ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ အဲဒီ သီအိုရီမွာ ေျပာထားတာက လူတစ္ေယာက္က သူ႔က်န္းမာေရးအတြက္ သူ႔ရဲ႕ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲမႈေတြက အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိတယ္ လို႔ ယံုၾကည္ရင္ သူ႔ရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို ေျပာင္းလဲပါလိမ့္မယ္တဲ့။ အဲဒီေတာ့ ဒီသီအိုရီအရဆိုရင္ လူေတြကို က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြ အေၾကာင္း သတိျပဳမိလာေအာင္ လုပ္ရပါမယ္။ ၿပီးေတာ့ အျပဳအမူေတြကို ဘယ္လို ေျပာင္းလဲလိုက္ရင္ အဲဒီ ျပႆနာေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္မယ္၊ တကယ္လို႔ မေျပာင္းလဲခဲ့ရင္ ဘယ္လို အႏၱရာယ္ ေတြ ႀကဳံလာႏိုင္တယ္ စတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို နားလည္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးရပါမယ္။ က်န္းမာေရး ျပႆနာ တစ္ခုခု အေၾကာင္းကို သတင္းအခ်က္ အလက္ေပးၿပီး ကာကြယ္ဖုိ႕ နည္းလမ္းေတြ ေပးတာ ဥပမာ - လက္ကမ္းစာေစာင္ ေ၀တာ၊ ပိုစတာ ကပ္တာ စတာေတြက ဒီသီိအိုရီအရ လူေတြကို ေျပာင္းလဲလာေအာင္ ျပဳလုပ္တဲ့ နည္းလမ္းေတြထဲမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။

ဒီသီအိုရီကို ေထာက္ျပၾကတာကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီကို အာရံုစိုက္ၿပီး သူ႔ရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန၊ လူမႈေရး အေျခအေနေတြကို ထည္႔သြင္း မစဥ္းစားတဲ့ အတြက္ မျပည္႕စံုႏိုင္ပါဘူးတဲ့။ ၿပီးေတာ့ ဒီသီအိုရီက လူတိုင္းလူတိုင္းကို က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ တေျပးညီ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးတာနဲ႔ အဲဒီလူေတြ အားလံုးက ကိုယ့္အတြက္ကိုယ္ တေျပးညီ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိလိမ့္မယ္လို႔ ယူဆထားပါတယ္။ တကယ္တမ္းမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အသိပညာေတြ၊ အေနအထားေတြက မတူညီၾကတဲ့အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြက မတူညီၾကပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တေျပးညီ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြက လံုေလာက္မႈ မရွိပါဘူး။ လူေတြရဲ႕ သီးျခား လုိအပ္ခ်က္ေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ျဖည္႔ဆည္း အသိေပးမႈေတြ ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ လိုပါတယ္။

Theory of Planned Behavior

ေနာက္ သီအုိရီတစ္ခုက Theory of Planned Behaviorပါ (အရင္က Theory of Reasoned Action လို႔ ေခၚပါတယ္)။ ဒီသီအိုရီမွာေတာ့ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အျပဳအမူဟာ သူ ေနထိုင္ရာ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ စံႏႈန္းကို ယံုၾကည္ နားလည္မႈ အေပၚမွာ မူတည္ေနတယ္လို႕ ဆုိထားပါတယ္။ သူ အျပဳအမူ တစ္ခု လုပ္လိုက္ရင္ သူ႔ အသိုင္းအ၀ိုင္း ပတ္၀န္းက်င္က သူ႔ကို ဘယ္လို သေဘာထားမယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ေပၚမွာ မူတည္ၿပီး သ႔ူကို အသိုင္းအ၀ိုင္း ပတ္၀န္းက်င္က အေကာင္း ထင္ေစမယ့္ အျပဳအမူမ်ိဳးကို လုပ္လိမ့္မယ္လို႕ ယူဆထားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ လူအုပ္စု တစ္စုရဲ႕ စံႏႈန္းေတြကို ေျပာင္းလဲေစျခင္းအားျဖင့္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီရဲ႕ အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲလာမယ္လို႔ ဒီသီအိုရီက ဆိုပါတယ္။

ဒီသီအိုရီကို ဘယ္လို ေထာက္ျပၾကသလဲဆိုေတာ့ သူကလဲ ပထမ သီအိုရီလိုပဲ၊ လူတစ္ေယာက္က သူ႔ အျပဳ အမူေတြကို သူ ဘာလုပ္မယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ရင္ အဲဒီလို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်တဲ့အတိုင္း ေျပာင္းလဲႏိုင္စြမ္း ရွိတဲ့ အေနအထားမွာ ရွိတယ္လို႔ ယူဆထားပါတယ္။ အဲဒီလူရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနေတြကို ထည္႔မတြက္ ထားပါဘူး။ ေနာက္တစ္ခုက ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ စံႏႈန္းပံုစံကို လက္ခံနားလည္ထားရာမွာ လူတစ္ေယာက္ခ်င္းစီရဲ႕ အေနအထားအရ ကြာျခားမႈ ရွိႏိုင္တာကို ထည္႔မတြက္ထားပါဘူး။ ဥပမာ - အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုကို ေယာက္်ားေလးေတြ လက္ခံနားလည္ပံုနဲ႔၊ မိန္းကေလးေတြ လက္ခံနားလည္ပံုခ်င္း မတူညီႏိုင္ပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ အသက္အရြယ္ အေနအထားခ်င္း မတူတဲ့ သူေတြရဲ႕ ခံယူပံုခ်င္းေတြကလဲ မတူညီၾကပါဘူး။ အဆင့္အတန္း၊ ေနရာေဒသ၊ လူမ်ိဳး စတာေတြေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေတာ့လဲ ကြဲျပား ျခားနားႏိုင္ပါေသးတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက သူ ယံုၾကည္လက္ခံထားတဲ့ အျပဳအမူကို လုပ္ေဆာင္ရာမွာ အခ်ိန္ကာလ အေနအထားေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေတာ့လဲ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ေျပာင္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ - က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈ တစ္ခုကို ျပဳလုပ္မယ္လို႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ၿပီး ေရာက္လာသူကို ေနာက္တစ္ပတ္ ထပ္ခ်ိန္းလိုက္တဲ့အခါ အဲဒီလူက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ေျပာင္းသြားၿပီး ျပန္မလာေတာ့တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

Transtheoretical Model

ေနာက္သီအိုရီတစ္ခုက အျပဳအမူေတြက အဆင့္ေတြနဲ႔ ေျပာင္းလဲတယ္လို႔ ေျပာထားတဲ့ သီအိုရီ ႏွစ္ခုထဲက တစ္ခုပါ။ အဲဒါကို Transtheoretical Model လို႕ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေျပာထားတာက လူတစ္ေယာက္က သူ႔ရဲ႕ အျပဳအမူတစ္ခုကို ေျပာင္းလဲဖုိ႔အတြက္ အဆင့္ေတြကို ျဖတ္သန္းရပါတယ္။

ပထမဆံုး အဆင့္က မစဥ္းစားမီ အဆင့္ပါ။ အဲဒီအဆင့္မွာ လူတစ္ေယာက္က သူ႔ အျပဳအမူေတြကို ေျပာင္းဖို႕ မစဥ္းစားေသးပါဘူး။

ဒုတိယအဆင့္က စဥ္းစားတဲ့ အဆင့္။ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာေတာ့ ဒီအျပဳအမူကို ငါေျပာင္းမယ္လို႔ သူ စစဥ္းစားေနၿပီ။ အခု ထလုပ္ဖို႔ေတာ့ မဟုတ္ေသးဘူး။ ေျပာင္းရင္ ဘာျဖစ္မလဲ၊ မေျပာင္းရင္ ဘာျဖစ္မလဲ ဆိုတာမ်ိဳးေတြကို စဥ္းစား ခ်င့္ခ်ိန္ေနတာမ်ိဳးေတြလဲ ဒီအဆင့္မွာ စေနပါၿပီ။ သူက ေျပာင္းလဲတဲ့ အဆင့္ ေနာက္တစ္ဆင့္ကို ဆက္သြားမွာလား၊ မသြားဘူးလားဆိုတာ အဲဒီက ရလာတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။

ေနာက္တစ္ဆင့္ကို ဆက္သြားမယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ၿပီ ဆုိရင္ ေရာက္သြားတဲ့ အဆင့္က ျပင္ဆင္မႈ အဆင့္ပါ။ ေျပာင္းလဲမႈေတြ ျပဳလုပ္ဖို႔ အဆင္သင့္ ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ကိုယ္ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ ေျပာင္းမယ္၊ ဘာေတြ လုပ္မယ္ ဆိုတဲ့ စိတ္ကူးေတြလဲ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရွိေနပါၿပီ။

ေနာက္တစ္ဆင့္ကို ဆက္တက္မယ္ဆိုရင္ တကယ္လုပ္တဲ့ အဆင့္ကို ေရာက္ပါၿပီ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်မယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္တယ္ ဆိုရင္၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ေတြကို စလုပ္ၿပီဆုိတဲ့ အေနအထားနဲ႔ ဥပမာေပးရင္ ျမင္သာမယ္လုိ႕ ထင္ပါတယ္။

ေနာက္အဆင့္က အဲဒီ စ လုပ္တာေလးကို ဆက္ၿပီး စြဲစြဲျမဲျမဲလုပ္ေနတဲ့ အဆင့္ပါ။ စၾကည့္ၿပီး ေနာက္ျပန္ဆုတ္ သြားႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလို ေနာက္ျပန္မဆုတ္ဘူးဆိုမွသာ ဒီအဆင့္ကို တက္လာတာပါ။

ေနာက္ဆံုးတစ္ဆင့္က လိုခ်င္တဲ့ ေျပာင္းလဲမႈကို ရသြားတဲ့ အဆင့္ပါ။ ဥပမာ ေဆးလိပ္ျဖတ္မယ္လို႕ ဆံုးျဖတ္ရင္ လံုး၀ ျပတ္သြားၿပီဆုိတဲ့ အဆင့္မ်ိဳးပါ။ ဒီအဆင့္ ေတြကို သိနားလည္ ထားျခင္းအားျဖင့္ လူေတြ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲေအာင္ ေဆာင္ရြက္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ခ်မွတ္ရာမွာ ဒါေတြကို လမ္းညႊန္ အျဖစ္ အသံုးခ်လို႔ ရပါတယ္တဲ့။

Precaution Adoption Process Model
ေနာက္ထပ္ ေျပာင္းလဲမႈ အဆင့္ဆင့္ကို ေျပာတဲ႔ အလားတူ သီအိုရီတစ္ခုက Precaution Adoption Process Model ျဖစ္ပါတယ္။ သူ ေျပာတာကေတာ့ -ပထမအဆင့္က အေျခအေနေတြကို သတိမထားမိေသးတဲ့ အဆင့္ပါ။ ဥပမာ ေျပာရရင္ လူထုထဲမွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြပိုး ျပန္႕ႏွံ႕ကူးစက္ေနတယ္ ဆိုတာသိေပမယ့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကာကြယ္ဖို႔ လိုတယ္ဆိုတာကို မသိတာမ်ိဳး။ဒုတိယအဆင့္က အေျခအေနကို သိသြားၿပီ၊ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအေျခအေနနဲ႕ ပတ္သက္လို႔ ဘာမွ စမလုပ္ ေသးဘူး။ေနာက္တစ္ဆင့္က ေျပာင္းလဲမႈေတြ စလုပ္ဖုိ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်တာ။ေနာက္ထပ္ႀကံဳရမွာက မလုပ္ဖုိ႕ ဆံုးျဖတ္တာနဲ႔၊ လုပ္ဖုိ႕ ဆံုးျဖတ္တာဆိုတဲ႕ အဆင့္ႏွစ္ဆင့္။ေနာက္အဆင့္ျဖစ္တဲ့ အဆင့္ (၆) က ေျပာင္းလဲဖုိ႕ စတင္ေဆာင္ရြက္တာ။ေနာက္ဆံုးအဆင့္က အဲဒီ ေျပာင္းလဲတဲ႔ အျပဳအမူကို စြဲစြဲျမဲျမဲ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္တာ။

ေျပာတဲ့ပံုစံခ်င္း ကြာေပမယ့္ ေစာေစာက သီအိုရီနဲ႔ ေျပာသြားတဲ့ အေျခခံ သေဘာတရားခ်င္း တူေနတာကို ေတြ႔ ရပါလိမ့္မယ္။

ဒီသီအိုရီနွစ္ခုနဲ႕ ပတ္သက္လို႕ ေထာက္ျပၾကတာကေတာ့ တကယ္တမ္း လူေတြ အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲၾကတဲ့ အခါမွာ အဲဒီလုိ တစ္ဆင့္ၿပီး တစ္ဆင့္ အစဥ္အတိုင္း မ်ဥ္းေျဖာင့္လို မသြားပါဘူးတဲ့။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အဆင့္ေတြၾကားထဲမွာ ပတ္ျခာလည္ေနတတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ အဆင့္ေတြက ေနာက္ဘက္ ျပန္ဆုတ္ သြားၿပီး အစကေန ျပန္စရတာမ်ိဳးေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္တဲ့။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ေကာင္ေလးတစ္ေယာက္ သူ႔ရည္းစားနဲ႔ ျပတ္သြားလုိ႕ ေဆးလိပ္ စေသာက္ျဖစ္သြားတယ္ ဆိုပါစို႔။ ေနာက္ေတာ့ သူက ေဆးလိပ္နဲ႔ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြ အေၾကာင္း ပညာေပးေတြကို ၾကားသိလာရင္း ေဆးလိပ္ျဖတ္ဖို႔ စ စဥ္းစားမိလာပါတယ္။ အဲဒီကေန အျပဳအမူ ေျပာင္းလဲတဲ့ အဆင့္ တစ္ဆင့္ခ်င္းကို ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ျဖတ္တဲ့ အဆင့္ကေန ျပတ္တဲ့ အဆင့္အထိ ေရာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ေန႕မွာ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ လမ္းမွာ သူ႕ ရည္းစားေဟာင္းကို တျခားတစ္ေယာက္နဲ႔ တြဲလာတာ ေတြ႕လိုက္ရေတာ့ သူ ေဆးလိပ္တစ္ဗူး ၀ယ္ၿပီး ျပန္ေသာက္ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရက္နည္းနည္း ၾကာလာတဲ့အခါ အသိစိတ္ျပန္၀င္လာၿပီး ႏွစ္ပတ္ အၾကာမွာ ေဆးလိပ္ကို ျပန္ျဖတ္လိုက္ပါတယ္တဲ့။ အဲဒီမွာ သူက ေနာက္ဆံုးနားက အဆင့္ကို ေရာက္ၿပီးမွ အေရွ႕ဖက္က အဆင့္ေတြဆီကို ျပန္ဆုတ္သြားတာပါ။ ၿပီးမွ ေနာက္ဆံုး အဆင့္ကို ျပန္ေရာက္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေျပာင္းလဲမႈ အဆင့္ေတြက မ်ဥ္းေျဖာင့္လို မဟုတ္ဘဲ စက္၀ိုင္းလို လည္ေနတယ္ဆိုတာ ျမင္သာမယ္ ထင္ပါတယ္။

ေနာက္ေ၀ဘန္ ေထာက္ျပမႈ တစ္ခုက အဲဒီေျပာင္းလဲတဲ့ အဆင့္ေတြကို ဘယ္လို တိုင္းတာမွာလဲတဲ့။ ပထမဆံုး အဆင့္ျဖစ္တဲ့ သတိမျပဳမိတာက သတိျပဳမိလာတာမ်ိဳးက က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အသိပညာကို ၾကားဖူးလား၊ မၾကားဖူးဘူးလား စတာေတြနဲ႔ တိုင္းႏိုင္ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ေျပာင္းဖုိ႔ စဥ္းစားတဲ့အဆင့္နဲ႔ ေျပာင္းလဲဖုိ႕ စတင္ ျပင္ဆင္တဲ့ အဆင့္ကို ဘယ္လို ခြဲမွာလဲ၊ စြဲစြဲျမဲျမဲလုပ္ေနတာနဲ႔ လံုး၀ အမူအက်င့္ေျပာင္းတဲ့ အဆင့္ကို ဘယ္လိုခြဲမွာလဲလို႔ ေမးစရာေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။

လူတစ္ေယာက္က ဘယ္အဆင့္ကို ေရာက္ေနတယ္လို႕ တိတိက်က် ေျပာလုိ႕မရတဲ့အခါမွာ အဆင့္လိုက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြအရ ၾကား၀င္ ကူညီေဆာင္ရြက္မႈေတြ လုပ္ေပးဖို႔ကလဲ ခက္ပါလိမ့္မယ္လုိ႔ ဆိုထားပါတယ္။

Read More...

Collapse...