Pro-Choice vs. Pro-Life

မကၠဆီကိုစီးတီး ေပၚလစီပို႔စ္ ကို မေရးခင္ ဒီပို႔စ္ကို ေရးသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိန္ကာလ အေျခအေန အရ အခုမွ အေၾကြးဆပ္လိုက္ပါတယ္။ ဟိုဟာ မဖတ္ခင္ ဒီဟာကို ဖတ္ပါ ေပါ့ဗ်ာ။ ဘေလာက္က ေျပာင္းျပန္ စီတာနဲ႔ေတာ့ ဟန္က်ေနတာေပါ့။

Pro-Choice အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးသည္ မိမိ ကိုယ္ခႏၶာကို မိမိပိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိမိ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္း ျဖစ္တည္လာေသာ ကိုယ္၀န္ကို ၄င္း အမ်ိဳးသမီး၏ သေဘာ ဆႏၵအရ (ဖ်က္ခ်လိုက) ဖ်က္ခ်ပိုင္ခြင့္ရွိသည္ ဟု ယံုၾကည္ယူဆခ်က္။ စကားခ်ပ္။ ။ ယခင္က Anti-life ဟုလည္း ေခၚသည္။ သို႔ရာတြင္ Anti ဆိုသည္မွာ အႏုတ္သေဘာလကၡဏာ ေဆာင္သျဖင့္ ေနာက္ပိုင္း အသံုးနည္းလာသည္။

Pro-Life သေႏၶသား ဆိုသည္မွာ လူသားတစ္ဦးပင္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူသားတစ္ဦး၏ ရပိုင္ခြင့္ျဖစ္ေသာ အသက္ရွင္သန္ခြင့္ကို သေႏၶသားတိုင္း ရပိုင္ခြင့္ ရွိသည္ ဟု ယံုၾကည္ယူဆခ်က္။ ဆင့္ပြား ယူဆခ်က္မွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသျခင္း၊ ေသဒဏ္ေပးျခင္း၊ ေသလုေမ်ာပါး ေ၀ဒနာ ခံစားေနရသူ လူနာအား အဆံုးစီရင္ေပးျခင္း (Euthanasia)၊ လူကို တုပျပဳလုပ္ျခင္း (cloning)၊ သေႏၶသား ဆဲလ္မ်ားကို အသံုးခ် သုေတသနျပဳျခင္း (Human embryonic stem cell research) စသည္တို႔ကိုလည္း ဆန္႔က်င္သည္။ စကားခ်ပ္။ ။ ဤယံုၾကည္ခ်က္ ရွိသူသည္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္းကို မည္သည့္ အေၾကာင္းျပခ်က္ႏွင့္မွ် လက္မခံပါ။

ဒီလိုဆိုရင္ Pro-Choice နဲ႔ Pro-Life တို႔ဟာ ေခါင္းနဲ႔ပန္း၊ မီးနဲ႔ေရ၊ အျဖဴနဲ႔အမည္းလို ေျဖာင့္ေျဖာင့္ႀကီး ဆန္႔က်င္ေနပါသလား။ Are they dichotomous?

တကယ့္ လက္ေတြ႔ ေလာကတြင္မူ Pro-Choice ႏွင့္ Pro-Life အယူအဆတို႔သည္ သက္တံတစ္ခု၏ အစြန္းႏွစ္ဖက္ကဲ့သို႔ ဆက္စပ္လ်က္ ရွိေနသည္။ လူတို႔သည္ ဤယံုၾကည္ခ်က္ ႏွစ္ခု၏ ၾကား တစ္ေနရာရာတြင္ ရွိေနတတ္သည္။ ပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦး၏ အယူအဆကို Pro-Choice လား Pro-Life လားဟု အတိအက် သတ္မွတ္ရန္ ခက္ခဲၿပီး ထိုပုဂၢိဳလ္သည္ မည္သည့္ဘက္ႏွင့္ ပို၍ နီးသည္ဟုသာ ဆိုႏိုင္ေပမည္။ “အေျခအေန” တစ္ခုခုေပၚတြင္ မူတည္ၿပီး ရပ္တည္ခ်က္ ေျပာင္းလဲႏိုင္သည္ဟု ေျပာလွ်င္ ရႏိုင္မည္ ထင္သည္။

သာဓကမ်ားႏွင့္ ရွင္းျပလွ်င္ ပိုမို သင့္ေလ်ာ္မည္။

ဥပမာ (၁)

အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦးသည္ သားဆက္ျခားနည္းမ်ားကို သံုးစြဲရေကာင္းမွန္း သိသည္၊ တတ္လည္း တတ္ႏိုင္သည္၊ ၀ယ္ယူရန္လည္း လြယ္ကူသည့္ အေနအထားမွာ ရွိသည္၊ ေဆးမတည့္ျခင္း စသည့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားလည္း မရွိပါလွ်က္ သားဆက္ျခားျခင္း နည္းလမ္းမ်ားကို မသံုးစြဲ။ ကိုယ္၀န္ရလာမွသာ သြားေရာက္ ဖ်က္ခ်ေလသည္။

ထိုကိစၥမ်ိဳး တစ္ႀကိမ္မက ျဖစ္လာေသာအခါ … မိမိကိုယ္ကို Pro-Choice ဟု သတ္မွတ္ထားသူကပင္လွ်င္ ထိုသို႔ မျဖစ္သင့္ေၾကာင္း၊ သားဆက္ျခားနည္း မွန္မွန္သံုးၿပီး ကိုယ္၀န္ဖ်က္ျခင္းကို ေရွာင္သင့္ေၾကာင္း ၀င္ေရာက္ ေျပာဆိုသည္။

ထိုအခါ Pro-Choice ကို ယံုၾကည္သူသည္ အမွန္တကယ္ ယံုၾကည္သူ ျဖစ္ပါေသးသေလာ။

ဥပမာ (၂)

အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦးတြင္ ႏွလံုးေရာဂါ ႀကီးႀကီးမားမားရွိသျဖင့္ ဆရာ၀န္မ်ားက ကေလးမယူရန္ တားျမစ္ထားသည္။ ပဋိသေႏၶ တားနည္းလည္း သံုးေနပါလ်က္ မေတာ္တဆ ကိုယ္၀န္ ရရွိသြားေလသည္။ ထိုအမ်ိဳးသမီး၏ ႏွလံုးအေျခအေနသည္ မိခင္ႏွင့္ ၀မ္းတြင္းက သေႏၶသား ႏွစ္ဦးလံုး အတြက္ လံုေလာက္ေအာင္ အလုပ္ မလုပ္ေပးႏိုင္ေခ်။ ထိုအခါ အမ်ိဳးသမီးမွာ အသက္ အႏၶရာယ္ ရွိလာေလသည္။ အမ်ိဳးသမီး အသက္ ေသဆံုးသြားပါက ၀မ္းတြင္းမွ သေႏၶသားမွာလည္း အသက္ ေသဆံုးေပမည္။

ထိုအခ်ိန္တြင္ Pro-Life ဟု မိမိကိုယ္ကို သတ္မွတ္ထား သူကပင္လွ်င္ ထိုကိုယ္၀န္ကို ဖ်က္ခ်ေပးသင့္ပါေၾကာင္း ေျပာလာေလသည္။ မိခင္ေသလွ်င္ သေႏၶသားလည္း ေသမည္။ အသက္ ႏွစ္သက္ႏွင့္ တစ္သက္ လဲရန္ဟု အေၾကာင္းျပေလသည္။

ထိုအခါ Pro-Life ကုိ ယံုၾကည္သူသည္ အမွန္တကယ္ ယံုၾကည္သူ ျဖစ္ပါေသးသေလာ။

တစ္ဦးခ်င္း အယူအဆမွ အဖြဲ႔လိုက္ အယူအဆသို႔

ဤအယူအဆတို႔သည္ လူတစ္ဦးခ်င္းစီတြင္ ရွိေနႏိုင္သလို အသင္းအဖြဲ႔ တစ္ခု ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံတြင္လည္း ရွိေနႏိုင္သည္။ အသင္းအဖြဲ႔ တစ္ခု၏ ဖြဲ႔စည္းပံု၊ ေပၚလစီ၊ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ေျပာဆိုခ်က္မ်ားေပၚ မူတည္၍ ထိုအဖြဲ႔သည္ Pro-Choice ႏွင့္ နီးသလား Pro-Life ႏွင့္ နီးသလား ဆိုသည္ကို ခန္႔မွန္းႏိုင္သည္။ ထို႔အတူ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ Pro-Choice/Pro-Life အယူအဆကို ထိုႏိုင္ငံတြင္ရွိ အမ်ိဳးသမီး က်န္းမာေရး၊ မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ား၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းမ်ားကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ သိရွိႏိုင္သည္။

စာရႈသူမ်ား ေတြး၍ မွတ္ခ်က္ေရးေပးပါရန္

• အထက္ပါ ဥပမာ (၁) ႏွင့္ (၂) ကဲ့သို႔ အလားတူ သာဓက တစ္ခုစီေလာက္ စဥ္းစားၾကည့္ပါ။
• ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူအမ်ားစုသည္ မည္သည့္ ေနရာတြင္ ရွိေနမည္ ထင္ပါသနည္း။
• စာရႈသူ ကိုယ္တုိင္ကေရာ မည္သည့္ ေနရာတြင္ ရွိပါသနည္း။ (ေျဖလိုမွ ေျဖပါရန္။)

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး

http://en.wikipedia.org/wiki/Pro-choice
http://en.wikipedia.org/wiki/Pro-life

Read More...

Collapse...

What did Bogyoke say about Public Health?

"Public health is another subject on our list. Prevention is better than cure, and we must plan for cleaner and healthier conditions of life for the people, promote health education, and improve and expand the training of doctors, nurses, and public health officers."

U Aung San, Speech delivered at Sorrento Villa Conference on 6th June 1947

Read More...

Collapse...

Mexico City Policy

မကၠဆီကိုစီးတီး ေပၚလစီ

ရီဘတ္ပလင္ကင္ သမၼတ တက္လာရင္ ဒီမိုကရက္တစ္ သမၼတ ခ်ခဲ့တဲ့ ေပၚလစီေတြကိုေျပာင္း၊ ဒီမိုကရက္တစ္ သမၼတ တက္လာရင္ ရီဘတ္ပလင္ကင္ သမၼတ ခ်ခဲ့တဲ့ ေပၚလစီေတြကိုေျပာင္း စသျဖင့္ ျဖစ္ေနက် အေမရိကန္ ႏိုင္ငံေရး ေလာကထဲမွာ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ကိစၥေလးတစ္ခုမို႔ မီးေမာင္းထိုးျပခ်င္ပါတယ္။ မကၠဆီကိုစီးတီး ေပၚလစီ (သို႔) Global Gag Rule လို႔ လူသိမ်ားတဲ့ ေပၚလစီတစ္ခုပါ။ ဒီအေၾကာင္း မေျပာမီ ေနာက္ခံသမိုင္းကို ေျပာမွ ဇာတ္ရည္လည္မယ္ ထင္ပါတယ္။

၁၉၇၀ ခုလြန္ ႏွစ္မ်ားတုန္းက ကမာၻ႔ လူဦးေရတိုးႏႈန္း ျမန္ေနမႈဟာ စိုးရိမ္ဖြယ္ရာ ကိစၥတစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ကမာၻ႕ လူဦးေရတိုးႏႈန္း ျမန္သေလာက္ အစားအစာထုတ္လုပ္ႏိုင္မႈ (အဓိကအားျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳး၊ ေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းမ်ား တိုးခ်ဲ႕ႏိုင္မႈ) ႏႈန္းက အလ်င္မီေအာင္ မလိုက္ႏိုင္ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီလိုသာ ေရွ႕ဆက္သြားရင္ ကမာၻေပၚမွာ အငတ္ေဘး ဆိုက္ရေခ်ရဲ႕လို႔ ပညာရွင္ေတြက ေတြးၾကပါတယ္။

အေမရိကန္ အစိုးရရဲ႕ ႏိုင္ငံတကာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈဆိုင္ရာ အကူအညီေပးေရး ဌာန (USAID - the US Agency for International Development) ကလည္း ကမာၻ႕လူဦးေရတိုးႏႈန္း ေလ်ာ့ခ်ေရးကို အဓိကရည္ရြယ္ၿပီး ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြက သားဆက္ျခား စီမံကိန္းေတြကို ပံ့ပိုးလာပါတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္တုန္းက ေခတ္ေပၚ သားဆက္ျခားနည္းေတြကလည္း တီထြင္ၿပီးခါစျဖစ္ၿပီး USAID ရဲ႕ အေထာက္အပံ့ဟာ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြအတြက္ စီမံကိန္းအသစ္ေတြစဖို႔ တကယ့္ကို ေလာက္ေလာက္လားလား အေထာက္အကူ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

အစပိုင္းမွာေတာ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေတြက အေမရိကန္ ေျပာတာကို မယံုမရဲနဲ႔ စမ္းသပ္ ၾကည့္ရံု အဆင့္ေလာက္သာ ရွိၿပီး ေနာက္ပိုင္း တကယ္ အက်ိဳးရွိမွန္း သိလာတဲ့အခါ (ဥပမာ - အိႏၵိယ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံမ်ားမွာ) သားဆက္ျခား စီမံကိန္းေတြကို အစိုးရေတြက အေတာ္အားေပးလာပါတယ္။ ဒီလို အရွိန္ရလာၿပီးမွ သိပ္မၾကာေသးဘူး ၁၉၈၄ မွာ သမၼတာ ေရာ္နယ္ေရဂင္က မကၠဆီကိုၿမိဳ႕ ေပၚလစီကို ျပ႒ာန္းပါတယ္။ ေပၚလစီ အႏွစ္ခ်ဳပ္ကေတာ့

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံက ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ သားဆက္ျခား စီမံကိန္းမ်ားကို ေထာက္ပံ့ကူညီခဲ့ျခင္းသည္ ေအာက္ပါအခ်က္ ၃ခ်က္ေပၚတြင္ အေျခခံပါသည္။

• လူ႔အသက္ရွင္သန္မႈကို ေလးစားျခင္း၊
• လူ႔ဂုဏ္သိကၡာနဲ႔အညီ ရွင္သန္ၾကေစဖို႔လိုလားျခင္း ႏွင့္
• မိသားစု၀င္မ်ား အခ်င္းခ်င္း စည္းစည္းလံုးလံုး ေနထိုင္ႏိုင္ၾကေစျခင္း

သို႔ရာတြင္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ျခင္းကို သားဆက္ျခားနည္း တစ္ရပ္အေနျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အတင္းအဓမၼ သားဆက္ျခားေစျခင္းတို႔သည္ မလုပ္သင့္ မလုပ္အပ္တဲ့ကိစၥမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ အစိုးရ၏ သားဆက္ျခား စီမံကိန္း အေထာက္အပံ့ကို ရယူတဲ့ အစိုးရမ်ားဟာ ထိုေထာက္ပံ့ေငြနဲ႔ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ေပးျခင္း ကိစၥမ်ား မေဆာင္ရြက္ရပါ။ ႏိုင္ငံတကာ အန္ဂ်ီအို (အေမရိကန္ ႏိုင္ငံ၏ အန္ဂ်ီအိုမ်ား အက်ံဳးမ၀င္ပါ။) မ်ားအေနျဖင့္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္း အေၾကာင္းကို အသိပညာေပးျခင္း၊ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း ျပဳလုပ္ပါက အေမရိကန္အစိုးရ၏ သားဆက္ျခား စီမံကိန္း ေထာက္ပံ့ေငြကို လံုး၀ ရယူခြင့္မရွိပါ။

စာေရးသူမွ ရွင္းလင္းခ်က္။

• ဤေနရာတြင္ သားဆက္ျခားနည္းမ်ား အေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ ရွင္းလင္းရန္လိုအပ္ပါသည္။ တားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ ကြန္ဒံုး၊ သားအိမ္တြင္းထည့္ပစၥည္း၊ သားေၾကာျဖတ္ျခင္း စသည့္ လူသံုးမ်ားေသာ သားဆက္ျခားနည္းမ်ားသည္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္း မဟုတ္ပါ။ သို႔ရာတြင္ အခ်ိဳ႕ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပပါ သားဆက္ျခားနည္းမ်ားကို လြယ္လင့္တကူ ရရွိႏိုင္ပါလ်က္ အသံုးမျပဳပဲ ကိုယ္၀န္ရရွိလာမွသာ ဖ်က္ခ်ျခင္းျပဳလုပ္တတ္ၾကပါသည္။
• ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္းကို မကြ်မ္းက်င္သူမ်ားက ေဆာင္ရြက္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါပိုး၀င္ၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ ထိခိုက္သည့္ ျဖစ္ရပ္မ်ားမွာ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားပါသည္။
• အန္ဂ်ီအိုမ်ားတြင္ ရန္ပံုေငြ ရရွိပံု နည္းလမ္း တစ္ခု မကရွိတတ္ၾကသည္။ အေမရိကန္ အစိုးရေပးသည့္ ရန္ပံုေငြျဖင့္ မဟုတ္ပဲ အျခားရန္ပံုေငြျဖင့္ တရား၀င္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ေပးျခင္း ကိစၥရပ္ကို ေဆာင္ရြက္ပင္ ေဆာင္ရြက္ျငားျဖစ္ေသာ္လည္း၊ အေမရိကန္ အစိုးရ၏ ရန္ပံုေငြကို မရရွိႏိုင္ပါ။

ဒီေပၚလစီကို ေရာ္နယ္ေရဂင့္ ကိုယ္စားလွယ္က ၁၉၈၄ ခုႏွစ္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူဦးေရညီလာခံ က်င္းပရာ မကၠဆီကိုၿမိဳ႕မွာ တရား၀င္ ေၾကညာလိုက္တာကို အစြဲျပဳၿပီး မကၠဆီကိုစီးတီး ေပၚလစီ လို႔ နာမည္ေပးခံရပါတယ္။

ေရာ္နယ္ေရဂင္ အစိုးရကို ဆက္ခံတဲ့ ေဂ်ာ့အိပ္ခ်္ဒပ္ဗလ်ဴဘြတ္ရွ္ အစိုးရ သက္တန္းကုန္လို႔ ဘီလ္ကလင္တန္ အစိုးရ ျဖစ္လာခ်ိန္ ၁၉၉၃ ဇႏၷ၀ါရီလ မွာ ပထမဦးဆံုး ပယ္ဖ်က္ေပးလိုက္တဲ့ ေပၚလစီကေတာ့ မကၠဆီကိုစီတီး ေပၚလစီ ပါ။

ၾကမၼာရဟတ္ တစ္ပတ္လည္ၿပီး ရီဘတ္ပလင္ကင္ သမၼတ ေဂ်ာ့ခ်္ဒပ္ဗလ်ဴဘြတ္ရွ္ အလုပ္စ၀င္တဲ့ေန႔ ဇႏၷ၀ါရီ ၂၀၊ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မွာ ပထမဆံုး ျပန္လည္ အသက္သြင္းတဲ့ ေပၚလစီကလည္း ဒီ မကၠဆီကိုစီးတီး ေပၚလစီ ပါပဲ။

အခု ေနာက္ဆံုး ဒီမိုကရက္ ဘရက္ခ္အိုဘားမား သမၼတ ျဖစ္လာတဲ့ ပထမ ရက္သတၱပတ္ အတြင္းမွာပဲ မကၠဆီကိုစီးတီး ေပၚလစီကို ပယ္ဖ်က္လိုက္ျပန္ပါတယ္။ အနည္းဆံုး ေနာက္ထပ္ ၄ ႏွစ္ေလာက္ေတာ့ ဒီေပၚလစီ အသက္မ၀င္ပဲ ရွိေနဦးမွာ ေသခ်ာပါတယ္။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။
http://en.wikipedia.org/wiki/Mexico_City_Policy
http://www.whitehouse.gov/statement-released-after-the-president-rescinds/
The White House Office of Policy Development. Population and Development Review, Vol. 10, No. 3 (Sep., 1984), pp. 574-579. US Policy Statement for the International Conference on Population.

Read More...

Collapse...

Cultural Relativism

အေရးပါတဲ့ cultural relativism

(NGO in Myanmar ရဲ႕ Forum မွာ တင္ၿပီးသား အေၾကာင္းအရာေလးပါ။ ဒီမွာ ျပန္တင္ေပးပါလုိ႔ ဆရာတစ္ေယာက္က ေျပာလို႔ ျပန္တင္ေပးတာပါ။ စာသား အနည္းငယ္ ျပဳျပင္ထားပါတယ္။ Female circumcision က ကၽြန္မတို႔ ႏိုင္ငံနဲ႔ မဆိုင္ေပမယ့္ cultural relativism ကေတာ့ သက္ဆိုင္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။)

လူထုက်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ မႏုႆေဗဒက အေရးပါတဲ့ အခန္းက႑တစ္ခုမွာ ရွိေနေၾကာင္း ယေန႔ေခတ္မွာ အေတာ္ေလး နားလည္သေဘာေပါက္လာၾကၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။
လူေတြရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ယံုၾကည္သက္၀င္မႈေတြက သူတို႔ရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားေလ့ ရွိပါတယ္။
လူေတြက သူတို႔ ေမြးဖြားရာ ပတ္၀န္းက်င္က ယံုၾကည္သတ္မွတ္ထားတဲ့ အရာေတြကို စြဲျမဲသက္၀င္ လိုက္နာေလ့ ရွိၾကပါတယ္။
ဥပမာ- နတ္ကိုးကြယ္တာမ်ိဳးပါ။

ဒါကို မေကာင္းဘူးလို႔ ေဘးကလူက ဘယ္ေလာက္ပဲေျပာေျပာ၊ ကိုးကြယ္ေနသူေတြကေတာ႔ သူတို႔ အဲဒီလို မကိုး ကြယ္ေတာ့ဘူးဆိုရင္ သူတို႔မွာ မေကာင္းတာ တစ္ခုခု ျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ေနမွာပါပဲ။
အဲဒီလို ယံုၾကည္သက္၀င္မႈေတြေၾကာင့္ အဲဒီလူေတြရဲ႕ စိတ္ပို္င္းဆိုင္ရာ၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမႈေရးပိုင္းဆိုင္ရာ၊ က်န္းမာေရးေတြကို မထိခိုက္ေအာင္ ဘယ္လို အကူအညီ ေပးရမယ္ဆိုတာက လူထုက်န္းမာေရး လုပ္ငန္းရဲ႕ တာ၀န္ ျဖစ္လာပါတယ္။

အဲဒီမွာ cultural relativism ဆိုတာေလးကို သတိထားမိဖို႔ လိုလာပါတယ္။
Cultural relativism ရဲ႕ အဓိပၸာယ္က လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ သက္၀င္ယံုၾကည္မႈနဲ႔ လုပ္ေဆာင္မႈေတြကို သူ ေနထုိင္ႀကီးျပင္းရာ အရပ္ေဒသရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈ အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး နားလည္ေပးရပါမယ္တဲ႔။
ကိုယ့္ယံုၾကည္မႈ၊ ကိုယ့္အေနအထားနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီး "ဒါကေတာ့ မွားေနတယ္၊ ဒါကေတာ့ မျဖစ္သင့္ဘူး"လုိ႔ တစ္ဖက္သတ္ မယူဆသင့္ဘူးဆိုတဲ႔ အဓိပၸာယ္ပါ။
အျဖစ္အပ်က္ကေလးတစ္ခုကို ေျပာျပရမယ္ဆိုရင္ Bettina Shell-Duncan ဆိုတဲ့ မႏုႆေဗဒပညာရွင္ အမ်ိဳးသမီးက ကင္ညာႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္းေဒသမွာ ရွိတဲ့ Rendille ဆိုတဲ့ လူမ်ိဳးစုမွာ ဗိုက္တာမင္ဓာတ္ေတြ ခ်ိဳ႕တဲ့ေနေၾကာင္း သိရွိရတဲ႔အတြက္ အဲဒါကို သုေတသန လုပ္ဖုိ႔ အဲဒီေဒသကို သြားေရာက္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ သူ အဲဒီကို ေရာက္သြားေတာ့ အဲဒီမွာ အမွန္တကယ္ ႀကီးမားေနတဲ႔ ျပႆနာက သူမ ႀကိဳတင္ ေမွ်ာ္လင့္ မထားခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီး လိင္အဂၤါကို ျဖတ္ေတာက္ျခင္း (female circumcision) ျပႆနာ ျဖစ္ေန ပါတယ္။
သူတို႔ရဲ႕လုပ္ရပ္ေတြကို အျပင္ဘက္က လူေတြ အေနနဲ႔ ၾကည္႔ရင္ အမ်ိဳးသမီးေလးေတြကို ႏွိပ္စက္ ညွဥ္းပမ္း ေနတယ္လို႔ ထင္ျမင္ယူဆလို႔ ရေပမယ္႔ သူတို႔ကလဲ အျပင္က လူေတြကို ၾကည္႔ၿပီး ဒီလူေတြ အမ်ိဳးသမီး လိင္အဂၤါကို မျဖတ္ေတာက္ဘဲ ဘယ္လို မ်ားေနၾကပါလိမ့္လို႔ ေတြးၿပီး ျပန္လည္ ရြံရွာေနၾကေၾကာင္း သူမ နားလည္ သေဘာေပါက္ခဲ့ရပါတယ္။
ကင္ညာႏိုင္ငံမွာ အဲဒီလို အမ်ိဳသမီး လိင္အဂၤါ ျဖတ္ေတာက္မႈကို တားဆီးဖုိ႔ ႀကိဳးစားေနေပမယ့္ သူတို႔ရဲ႕ ယံုၾကည္မႈက စြဲျမဲေနေတာ့ သူတို႔နည္း၊ သူတို႔ဟန္နဲ႔ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ ဆက္ၿပီး လုပ္ေနၾကတာပါပဲ။
ဒါကို က်န္းမာေရးအတြက္ အႏၱရာယ္ နည္းႏိုင္သမွ် နည္းေအာင္ လုပ္ေပးဖို႔က လိင္အဂၤါ ျဖတ္ေတာက္ရာမွာ ပိုးမ၀င္ေအာင္ စနစ္က်ဖုိ႔၊ သန္႔ရွင္းမႈ ရွိဖုိ႔နဲ႔ အင္တီဘိုင္ေရာတစ္(Antibiotics)တုိ႔၊ ဂြမ္းတို႔လို လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါး ပစၥည္းေတြကို ေထာက္ပံ့ ကူညီေပးဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီအေၾကာင္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေဆာင္းပါးေလးကို
http://www.artsci.washington.edu/news/WinterSpring01/ShellDuncan.htm
မွာ ဖတ္ၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။

အလားတူ ေဆာင္းပါေလးတစ္ပုဒ္ကိုလဲ
http://www.research.utoronto.ca/edge/fall2002/leaders/boddy.html မွာ ဖတ္ၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Events Unrelated to Public Health ???

လူထု က်န္းမာေရး နဲ႔ မသက္ဆိုင္တဲ့ ကိစၥရပ္မ်ား

(ေတြးမိတဲ့ အေတြးေလးတစ္စကို သူငယ္ခ်င္းေတြ ဖတ္ဖို႔ ေရးေပးခဲ့တာကို ျပန္တင္ေပးလိုက္တာပါ။)

က်န္းမာတယ္ဆိုတာ ေရာဂါ မရွိရံု တင္မကဘဲ၊ စိတ္ပို္င္းဆိုင္ရာ၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၊ လူမႈေရး ပိုင္းဆိုင္ရာေတြ ျပည့္၀ ေကာင္းမြန္ေနမွ ေခၚတယ္ဆိုတာကို ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႔ က်န္းမာျခင္းဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ကို ၾကားဖူးသူတိုင္း သိၿပီးသား ျဖစ္မွာပါ။ ဒီေတာ့ က်န္းမာဖို႔ အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ဘယ္ေလာက္ မ်ားမယ္ဆိုတာ ထင္ရွားပါတယ္။

လူထုတစ္ရပ္လံုး က်န္းမာေရးနဲ႔ ျပည့္စံုဖုိ႔အတြက္ဆိုရင္ ဘာေတြ လိုအပ္မယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။

အဲဒီလိုအပ္ခ်က္ေတြေၾကာင့္ ရွိသမွ် နည္းပညာေတြ၊ အလုပ္ေတြထဲမွာ လူထုက်န္းမာေရးနဲ႔ လံုး၀ မသက္ဆိုင္ဘူးလို႔ ေျပာလို႔ရမယ့္ အလုပ္မ်ိဳး ရွိဖုိ႔ ခဲယဥ္းလွပါတယ္။

ဥပေဒေရးရာ၊ လူမႈေရး ဘာသာေဗဒ၊ စီးပြားေရးပညာ၊ ပထ၀ီ၊ အၾကမ္းဖက္မႈေတြကို ေလ႕လာတဲ႕ နည္းပညာ၊ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ဆက္သြယ္မႈ နည္းပညာ၊ စိတ္ပညာ၊ က်န္းမာေရးနဲ႕ စပ္ဆိုင္တဲ႕ ပတ္၀န္း က်င္ ထိန္းသိမ္းမႈ ဆိုင္ရာ နည္းပညာနဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းမႈဆိုင္ရာ ဥပေဒပညာရပ္၊ အာဟာရပညာ၊ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွားမႈ ဆိုင္ရာ နည္းပညာ စတာေတြက ယေန႔ေခတ္မွာ လူထု က်န္းမာေရးရဲ႔ လႈမႈေရးနဲ႔ အျပဳအမူပိုင္းဆုိင္ရာ ရႈေထာင့္ (social and behavioral aspects of public health) နဲ႔ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ေနတဲ့ နည္းပညာရပ္ ေတြလို႔ လက္ခံလာၾကပါၿပီ။

အဲဒီထဲမွာ မပါတဲ႕ တျခားကိစၥရပ္ေတြကို ေတြးၾကည့္ရေအာင္။

ေဆာက္လုပ္ေရးပိုင္းဆိုင္ရာ အင္ဂ်င္နီယာ နည္းပညာဆိုပါေတာ့။ လူထုက်န္းမာေရးနဲ႕ သက္ဆိုင္ပါသလား။

လမ္းေတြ၊ တံတားေတြ ၿပိဳက်တာ၊ လမ္း တည္ေဆာက္ပံု မေကာင္းလို႕ ယာဥ္တိုက္မႈ ခဏခဏ ျဖစ္တာေတြက လူထုက်န္းမာေရးကို ထိခိုက္သလား၊ မထိခိုက္ဘူးလားဆိုတာ ေတြးၾကည္႕လုိက္ရင္ အေျဖေပၚပါတယ္။

သေဘာၤေမာင္းတဲ့ နည္းပညာကေရာ။

သေဘာၤနစ္လို႔ လူေတြ ေသဆံုးပ်က္စီးတာ၊ ထိခိုက္တာမ်ိဳးေတြက လူထု က်န္းမာေရးနဲ႔ ဆိုင္၊ မဆိုင္ ေတြးၾကည့္ပါ။

ေျမာင္းရွင္းတဲ့ သန္႔ရွင္းေရး အလုပ္သမားကေရာ။

ေျမာင္းကို သူရွင္းေပးလို႕၊ သန္႔ရွင္းသြားတာ၊ ျခင္ေတြ မခိုေတာ့တာက လူထု က်န္းမာေရးနဲ႔ ဆက္စပ္ ပါသလား။

အမႈိက္သိမ္းတဲ့သူကေရာ။

သူ အမႈိက္ကို မွန္မွန္ လာသိမ္းေပးတဲ့အတြက္ လူေတြ အမႈိက္ကို စနစ္တက် စြန္႔ပစ္ၾကမယ္ဆိုရင္ ယင္တေလာင္းေလာင္းနဲ႔ လမ္းေဘးက အမႈိက္ပံုေတြ မရွိေတာ့တာမ်ိဳးက လူထု က်န္းမာေရးနဲ႕ သက္ဆိုင္မယ္ ထင္ပါသလား။

လမ္းေဘးက အသုတ္သည္ေရာ။

သူ တစ္ကိုယ္ေရ သန္႕ရွင္းမႈ မရွိရင္ စားတဲ့သူေတြ ဘာျဖစ္သြားႏိုင္ပါသလဲ။

စာေရးဆရာ၊ သတင္းသမားေတြကေရာ လူထု က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ ေနပါသလား။

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ သတင္းအမွားေတြ၊ ယံုၾကည္မႈ အမွားေတြကို ေရးသားခဲ့ရင္ လူေတြ ဘယ္လို ထိခိုက္မယ္ ဆိုတာ ျမင္သာပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ကိုယ္ ဘာအလုပ္ကိုပဲ လုပ္လုပ္၊ ေစတနာမွန္မွန္နဲ႔ လူေတြကုိ မထိခိုက္ေအာင္၊ မနစ္နာေအာင္၊ မွ်တမႈ ရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးေနသူေတြ အားလံုးဟာ လူထုက်န္းမာေရးအတြက္ ပါ၀င္ ႀကိဳးပမ္း ေဆာင္ရြက္ေပးေနသူခ်ည္းပဲလို႔ ေျပာရင္ မွားမယ္လို႔ မထင္ပါဘူး။

Read More...

Collapse...

Confounders

သတိထားရမယ့္ confounder မ်ား

(သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္အတြက္ ေရးထားတာေလးကို ျပန္တင္ေပးလိုက္တာပါ။ ကိုယ္ ဖတ္ထားတာေလးေတြကို ျပန္ေျပာျပတဲ့သေဘာပါ။ ဆရာလုပ္တဲ့ ေလသံပါေနရင္ ခြင့္လႊတ္ပါလို႕ ႀကိဳေတာင္းပန္ပါတယ္။)

စမ္းသပ္မႈေတြ၊ သုေတသန ျပဳလုပ္ခ်က္ေတြက ရလာတဲ့ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြ၊ ကိန္းဂဏန္းေတြတိုင္းကို မွန္တယ္လို႔ ယူဆၿပီး ဒါေၾကာင့္ ဒါျဖစ္တယ္လို႔ အလြယ္တကူ အတည္ယူလို႔ မရပါဘူး။ တိုက္ဆုိင္မႈ ျဖစ္ႏုိင္၊ မျဖစ္ႏိုင္ဆိုတာ သိႏိုင္ဖုိ႔ အတြက္ အျခား ျဖစ္ႏိုင္ေျခေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ ထည့္သြင္း စဥ္းစားၿပီးမွသာ ဆံုးျဖတ္သင့္ပါတယ္။

တစ္ခါက ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ိဳးသမီး ဟိုမုန္းေဆး ေသာက္ရင္ ႏွလံုးေလျဖတ္မႈကို ေလ်ာ့က် ေစႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ သတင္းေဆာင္းပါးေတြကို ဖတ္ခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မၾကာခင္မွာပဲ သားဖြားမီးယပ္ ဆရာ၀န္ေတြက ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အဲဒီေဆးေတြ မညႊန္ၾကေတာ့တာ သတိထားမိပါတယ္။ အဲဒါက ဘာေၾကာင့္လဲဆိုတာကိုေတာ့ ကၽြန္မ မၾကာေသးခင္ကာလအထိ သိခြင့္မရခဲ့ပါဘူး။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သတင္းေဆာင္းပါးေတြက ကၽြန္မ လက္လွမ္းမီတဲ့ ေနရာကို ေရာက္မလာခဲ့ပါဘူး။

မၾကာေသးခင္ကေတာ့ အဲဒီ ေသြးဆံုးၿပီးသူ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးဟိုမုန္း ေဆးေသာက္သံုးျခင္းနဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြအေၾကာင္းကို ဖတ္ခြင့့္ရခဲ့ပါတယ္။

ပထမပိုင္းမွာ ျပဳလုပ္ခဲ့တာက observational study လို ့ေခၚတဲ့ ကိုယ္က ဘာမွ ၾကား၀င္ ေဆာင္ရြက္တာမ်ိဳးေတြ မလုပ္ဘဲ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ရလဒ္ေတြကို မွတ္တမ္းတင္ အကဲျဖတ္ျခင္းပါ။

အဲဒီမွာ ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထဲက အမ်ိုဳးသမီး ဟိုမုန္းေဆး ေသာက္သံုးသူေတြနဲ႔ မေသာက္သံုးသူေတြကို ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ဟိုမုန္းေဆး ေသာက္သံုးသူေတြမွာ ႏွလံုးေလျဖတ္မႈက (၅၀) ရာခိုင္ႏႈန္း ပိုေလ်ာ့နည္းေနတယ္လို႔ ေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီေတြ႔ရွိ ခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေသြးဆံုးသူ အမ်ိဳးသမီးေတြၾကားထဲမွာ အမ်ိဳးသမီးဟိုမုန္းေဆး ေသာက္သံုးမႈေတြ ေခတၱခဏ ေခတ္စားသြားခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို controlled trial လို႔ေခၚတဲ့ စမ္းသပ္နည္းနဲ႔ အဖြဲ႔ ႏွစ္ဖြဲ႔ ခြဲၿပီး လက္ေတြ႔ ျပန္လည္စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ ပထမ observational study ရဲ႔ ေတြ႔ရွိခ်က္ မွားေနေၾကာင္း သိရွိလုိက္ရပါတယ္။ အဲဒီ ဒုတိယ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမွာ ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး တစ္ဖြဲ႔ကို ဟိုမုန္း ေဆးေသာက္ေစၿပီး၊ က်န္တစ္ဖြဲ႔ကို ဟိုမုန္းေဆး မတိုက္ဘဲ ရလဒ္ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ႏႈိင္းယွဥ္ အကဲျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။

ပထမ observational study ေတြ႔ရွိခ်က္မွာ ထည့္မတြက္ခဲ့မိတာက ဟိုမုန္းေဆး ေသာက္သူ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ဟိုမုန္းေဆး မေသာက္သူေတြ ထက္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အျပဳအမူေတြကို ပိုမုိ ေဆာင္ရြက္ေနၾကတာပါ။ ဥပမာ - ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား မႈ ပိုမ်ားတာ၊ အစားအေသာက္ကို ပိုဂရုစိုက္တာ စသျဖင့္ေပါ့။ သူတို႔မွာ ႏွလံုးေလျဖတ္မႈ (၅၀) ရာခိုင္ႏႈန္း ပိုမိုေလ်ာ့က်ေနတာက အဲဒီ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အျပဳအမူေတြေၾကာင့္သာျဖစ္ၿပီး အမ်ိဳးသမီး ဟိုမုန္းေဆး ေသာက္သံုးမႈနဲ႔ လံုး၀ မသက္ဆိုင္ပါဘူး။

ဒါ့အျပင္ အမ်ိဳးသမီး ဟိုမုန္းေဆးေတြက သားအိမ္ကင္ဆာ ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္လို ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ႀကီးႀကီး မားမားေတြ ရွိေနတဲ့အတြက္ အဲဒီလို ျပန္လည္ စစ္ေဆးမႈမ်ိဳး မျပဳလုပ္ခဲ့ဘဲ ပထမ ေတြ႔ရွိခ်က္ကိုသာ အတည္ယူခဲ့ရင္ ေဆးေၾကာင့္ ပိုေလးရေတာ့မွာ ေသခ်ာေနပါတယ္။

အခုလို ပထမ observational study စမ္းသပ္ခ်က္မွာတုန္းက အမ်ိဳးသမီး ဟိုမုန္းေဆးနဲ႔ ႏွလံုးေလျဖတ္ျခင္းတို႔ ဆက္စပ္ေၾကာင္း မွားယြင္း ေတြ႔ရွိမႈမ်ိဳးကို confounding လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီ ပထမ စမ္းသပ္ခ်က္မွာပဲ လ်စ္လ်ဴရႈခဲ့တဲ့ ႏွလံုးေလျဖတ္ျခင္းကို (အမွန္တကယ္အားျဖင့္) ေလ်ာ့နည္းသြားေစႏိုင္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းျပဳလုပ္ျခင္း၊ အစားအေသာက္ကို ဂရုစိုက္ျခင္းစတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကိုေတာ့ confounder ေတြလုိ႔ ေခၚပါတယ္။

အနည္းငယ္ ပိုရွင္းေအာင္ အျခား ဥပမာတစ္ခု ထပ္ေပးရမယ္ဆုိရင္ ...

ယာဥ္တိုက္မႈ ျဖစ္ရာမွာ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရ သူေတြကို ဟယ္လီေကာ္ပတာနဲ႔ သယ္ယူတာနဲ႔ ကားနဲ႔သယ္ယူတာ ဘယ္နည္းလမ္းမွာ လူနာေသဆံုးမႈ ပိုမ်ား သလဲ ဆိုတဲ့ ေလ့လာမႈကို ျပဳလုပ္တယ္ ဆုိပါေတာ့။

ဟယ္လီေကာ္ပတာနဲ႔ ေဆးရံုကို ပို႔ခံရတဲ့ လူနာေတြထဲမွာ ေသဆံုးသူ ဘယ္ႏွစ္ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္၊ ကားနဲ႔ ပို႔ခံရတဲ့ လူနာေတြ ထဲမွာ ေသဆံုးသူက ဘယ္ႏွစ္ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္ဆိုတာကို စာရင္းေကာက္ၿပီး တြက္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ဟယ္လီေကာ္ပတာနဲ႔ အပို႔ခံရတဲ့ လူနာေတြက ေသဆံုးမႈ ပိုမ်ားေနတာ ေတြ႔ရပါတယ္။

အဲဒီေတာ့ ေကာက္ခ်က္ခ်ရရင္ ဟယ္လီေကာ္ပတာကို သံုးၿပီး ေဆးရံု ျမန္ျမန္ေရာက္ေအာင္ပို႔လည္း အလကားပဲေပါ့။

ဒါေပမယ့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ျပင္းထန္မႈ ပမာဏခ်င္း တူညီတဲ့ လူနာေတြကိုပဲ ေရြးထုတ္ၿပီး ဟယ္လီေကာ္ပတာနဲ႔ အပို႔ခံရတာနဲ႔ ကားနဲ႔ အပို႔ခံရတာမွာ ေသဆံုးသူ ဦးေရ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ျပန္ၿပီး ခြဲၾကည့္လိုက္ေတာ့ ဟယ္လီေကာ္ပတာနဲ႔ အပို႔ခံရတဲ့ လူနာေတြရဲ႔ ေသဆံုးမႈ ရာခိုင္ႏႈန္းက ကားနဲ႔အပို႔ခံရတဲ့ လူနာေတြထက္ သိသိသာသာကို ေလ်ာ့နည္းေနပါသတဲ့။

ကဲ .. အဲဒီေတာ့ ဒီမွာ confounder က ဘာမ်ားပါလိမ့္။

ဟုတ္ပါတယ္။ “ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ျပင္းထန္မႈ အေနအထား” ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီလို အေပၚယံ ေကာက္ခ်က္ခ်လို႔ ရတဲ့ အျခား လြယ္ကူတဲ့ ဥပမာတစ္ခုကုိ ထပ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ...

“ဆံပင္ျဖဴလာရင္ လူေတြ ေသကုန္ၾကတယ္” လို႔ အဆိုတင္သြင္းတယ္ ဆိုပါစို႔။

အမွန္က ဆံပင္ျဖဴတာေၾကာင့္ေတာ့ လူေတြ ေသမသြားပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အသက္ႀကီးလာရင္ ဆံပင္ျဖဴလာတတ္ၿပီး၊ အသက္ႀကီးလာတာေၾကာင့္ပဲ ေရာဂါေထြလာကာ အသက္ ေသဆံုးၾကရတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေစာေစာက တင္သြင္းခဲ့တဲ့ အဆိုမွာ အသက္ေသရျခင္းရဲ႔ အဓိက အေၾကာင္းရင္းျဖစ္တဲ့ “ေရာဂါေထြလာျခင္း” ကိုမေဖာ္ျပထားေၾကာင္းေတြ႔ရမွာပါ။

အခုလို အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔ ဆံပင္ျဖဴလာတာရဲ႕ ဆက္စပ္မႈမ်ိဳးလို အလြယ္တကူ မျမင္သာတဲ့ ျပႆနာမ်ိဳးေတြ လက္ေတြ႕မွာ အမ်ားႀကီး ရွိတာကို သတိျပဳေစလိုပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Oral Health for Kids

ကေလးသြားမ်ား အေလးထားေစခ်င္ ...

"ဆရာေရ .. ႏႈတ္သာ ႏႈတ္ေပးလုိက္ပါေတာ့ရွင္။ နာလုိ႔ ခဏခဏေအာ္ေနရတာ။ ကၽြန္မ လည္း ခဏခဏ ေဆးခန္း လုိက္မပုိ႔ႏုိင္ဘူး။ ၾကီးသြား ျပန္ေပါက္မွာပဲ မဟုတ္လား။"

ကေလး မိခင္တစ္ေယာက္က ေျပာလုိက္တာပါ။ ကေလးရဲ႕ ညာဘက္ ငယ္သြားေအာက္ အံသြား ႏွစ္ေခ်ာင္းလုံး ပုိးစားေနၿပီ။ ေဆးခန္း ေရာက္တာ ေနာက္က်သြားလုိ႔ သြားအူတုိင္ထိ ပုိးစားတာ ေရာက္သြားေတာ့ အေၾကာေလးေတြ ေရာင္ၿပီး အေၾကာသတ္ ကုသတာ (root canal treatment/ endodontic treatment) လုပ္ေပးျပီး၊ ျပန္ဖာလုိ႔ ရေအာင္ ၾကိဳးစားေပးေနတာပါ။ ၾကီးသြားလဲခ်ိန္ မေရာက္ေသးေတာ့ ဒီငယ္သြားကုိ ႏႈတ္လုိက္ရင္ ေနာင္ျဖစ္လာမယ့္ အက်ဳိးဆက္ေတြကုိ ကေလးမိခင္ကုိ ရွင္းျပေနရပါတယ္။

ငယ္သြား အံသြားေတြက ကေလး အသက္ ၂ႏွစ္ခဲြကေန ၃ႏွစ္အတြင္း စေပါက္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကေလးကုိ သြားတုိက္ေပးတဲ့၊ သြားတုိက္ခုိင္းတဲ့ အေလ့အထ မစဲြျမဲေသးဘူးဆုိရင္ အသက္ ၅ႏွစ္၊ ၆ႏွစ္ေလာက္က စျပီး ဒီအံသြားေတြကုိ ပုိးစားပါေတာ့တယ္။ ၄ႏွစ္ ေလာက္ကတည္းက ပုိးစားတဲ့ ကေလးေတြေတာင္ ေတြ႕ဖူးပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေမာင္ႏွမေတြက ကံေကာင္းခဲ့ပါတယ္။ ေဖေဖက သူကုိယ္တုိင္ သြားပုိးစားခံရျပီး သြားေတြ ႏႈတ္ခံရဖူးေတာ့၊ စာအုပ္ေတြက တစ္ဆင့္ သြားက်န္းမာေရး အေလ့အက်င့္ေကာင္းေတြကုိ သိလာျပီး လုိက္နာက်င့္သုံးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ေမာင္ႏွမေတြကုိလည္း ညမအိပ္ခင္ အျမဲ သြားတုိက္ခုိင္းပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္က ငယ္ငယ္ေလးကတည္းက ၁၀တန္းအထိ အအိပ္ သိပ္မက္တယ္။ ညဆုိ (၈)နာရီထက္ေက်ာ္ျပီး မေနႏုိင္ခဲ့ဘူး။ တအား အိပ္ငုိက္လာျပီး သြားမတုိက္ႏုိင္ေတာ့ဘဲ အိပ္ေပ်ာ္ေပ်ာ္သြားေလ့ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲလုိေန႔ေတြဆုိ ေဖေဖက အိပ္ယာထဲကေနေပြ႕ေခၚလာျပီး မရမက သြားတုိက္ခုိင္းျပီးမွ ျပန္အိပ္ခုိင္းေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒီေက်းဇူးေတြေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ေတြ သြားပုိးမစားခဲ့ၾကပါဘူး။

တခ်ဳိ႕မိဘေတြက ကေလးကုိ အလုိလုိက္လြန္တယ္၊ သနားတယ္၊ ေပါ့ဆၾကတယ္။ "ကဲ..အိပ္ပါေစ။ ပုိးစားလဲ ႏွဳတ္လုိက္ေပါ့၊ ေနာက္ၾကီးသြား ျပန္ေပါက္မွာပဲ" ဆုိျပီး မၾကပ္မတ္ ၾကဘူးေလ။ ခပ္ငယ္ငယ္ကတည္းကပဲ ပုိးစားျပီေပါ့။ ငယ္သြားေတြက ၾကီးသြားနဲ႔စာရင္ အရြယ္လည္းေသး၊ ေၾကြလႊာလည္း ပါးတယ္။ ပုိးစားျပီဆုိတာနဲ႔ သြားအတြင္းဆုံးလႊာ အူတုိင္အထိ ေရာက္ဖုိ႔ သိပ္ျမန္ပါတယ္။ ကေလးက သြားနာတယ္ေျပာမွ ေဆးခန္း ျပမိၾကတဲ့ အခ်ိန္က်ေတာ့ ရုိးရုိးတန္းတန္း ဖာေထးလုိ႔ မရေအာင္ ပုိးစားတာက သြားအတြင္းသားကုိ ေရာက္ေနျပီေလ။ ေစာေစာက ကေလးမိခင္ေျပာသလုိ သြားကုိ ေဆးမကုဘဲ အရြယ္မတုိင္ခင္ ႏႈတ္လုိက္မယ္ဆုိရင္ ဘာေတြ ျဖစ္ႏုိင္လဲ ၾကည့္ရေအာင္။ ေအာက္ကဓာတ္မွန္ထဲမွာ အသက္ (၇)ႏွစ္အရြယ္ ကေလးတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခံတြင္းထဲမွာ ရွိတဲ့ ငယ္သြားနဲ႔ ၾကီးသြားေတြ၊ ေပါက္ခ်ိန္ မတန္ေသးလုိ႔ သြားဖုံးရုိးထဲမွာ ဖဲြ႔တည္ဆဲျဖစ္တဲ့၊ အျမစ္မစုံေသးတဲ့ ၾကီးသြားေတြကုိ ေတြ႕ရပါမယ္။






ငယ္သြား အံသြားေလးကုိ ဒီအသက္အရြယ္မွာ ႏႈတ္လုိက္ရတယ္ ဆုိရင္ ပုံမွာအတုိင္း ၾကီးသြား အံသြားၾကီးက ႏႈတ္လုိက္တဲ့ သြားေနရာကုိ ယုိင္က်လာမယ္။





သူ႔ေအာက္က ထြက္မယ့္ ၾကီးသြား (ဒုတိယအံသြားေလး) ေပါက္ရမယ့္အရြယ္ေရာက္ေတာ့ ေနရာမွန္ မေပါက္ႏုိင္ေတာ့ဘဲ၊ လြတ္တဲ့ေနရာေတြမွာ ေဘးသြားေတြနဲ႔ ထပ္ျပီး ေပါက္ရပါေတာ့တယ္။






သြားေတြ ထပ္တဲ့အတြက္ အစာေတြက သြားထပ္တဲ့ ၾကားေတြထဲ၀င္ျပီး သြားတုိက္လုိ႔လည္း မေျပာင္ႏုိင္တဲ့အတြက္၊ အသက္ငယ္ငယ္မွာဘဲ ၾကီးသြားေတြ ပုိးစားရရွာပါတယ္။ ကေလးမိဘေတြ သတိျပဳစရာပါ။

ကုိယ့္ကေလးရဲ႕အနာဂတ္ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ဖြံ႕ျဖဳိးတုိးတက္မႈ စတာေတြ အားလုံးဟာ၊ မိဘေတြရဲ႕ စံနစ္တက် ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မႈေပၚမွာ အမ်ားၾကီး တည္ေနတာမုိ႔၊ ကုိယ့္ကေလးကုိ ခ်စ္ရင္၊ ပစၥဳပၸန္ အခ်ိန္ေလးကုိပဲ ကြက္မၾကည့္ဘဲ၊ ကေလးရဲ႕အနာဂတ္အထိ ေမွ်ာ္ေတြး စဥ္းစားျပီး၊ ငယ္ကတည္းက ေကာင္းတဲ့ အမူအက်င့္ အေတြးအေခၚေလးေတြက စျပီး သင္ၾကား ေလ့က်င့္ေပးသြားဖုိ႔ လုိတယ္ ဆုိတာ အၾကံျပဳ လုိက္ရပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Salmonella symptoms

Salmonella ဆိုတာ ဘာလဲ
Salmonella ဆိုတာ လူသားေတြရဲ႕ အူလမ္းေၾကာင္း အတြင္းမွာ ေပါက္ဖြားရွင္သန္ႏိုင္တဲ႔ ဘက္တီးရီးယားပိုး တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ Salmonella မ်ိဳးကြဲ ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိျပီး salmonella typhimurium နဲ႔ samonella enteritidis ကေတာ့ အေတြ႔ရ အမ်ားဆံုး မ်ိဳးကြဲေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

Sources of Salmonella
ဟင္းသီးဟင္းရြက္စိမ္း၊ သားစိမ္း၊ငါးစိမ္းေတြမွာ salmonella ဘက္တီးရီးယားပိုးေတြ ပါတတ္လို႔ အသီးအရြက္ေတြ၊ အသားငါး၊ ၾကက္ဥ စတာေတြကို အစိမ္း စားသံုးျခင္း၊ ႏြားႏို႔ကို မက်ိဳခ်က္ဘဲ ေသာက္ျခင္း တို႔ကို ေရွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္။ အိမ္မွာ လုပ္တဲ႔ ကြတ္ကီး၊ mayonnaise၊ ေရခဲမုန္႔ စတာေတြမွာလဲ ဘက္တီးရီးယား ပိုး ပါ၀င္ ေနတတ္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ခ်က္ျပဳတ္ျခင္းျဖင့္ အႏၱရာယ္ ကင္းႏိုင္လား
ေသေသခ်ာခ်ာ ေၾကာ္ခ်က္ စားေသာက္လွ်င္ salmonella အႏၱရာယ္က ကင္းႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သို႔ေပမယ္လည္း အသီးအရြက္အစိမ္းေတြ ကို ေရစင္ေအာင္ ေဆးေၾကာရံုနဲ႔ေတာ့ အျပည္႔အ၀ အကာအကြယ္ မေပးႏိုင္ပါဘူး။ အထူးသျဖင္႔ outbreak ျဖစ္ေနတဲ႔ အခ်ိန္မွာဆို ပိုျပီး သတိထား စားေသာက္ရပါမယ္။

FDA ရဲ႔ အၾကံျပဳခ်က္

1. အစားအေသာက္ေတြ ကို မကိုင္တြယ္ခင္နဲ႔ ကိုင္တြယ္ျပီးတဲ႔ အခါ မွာေရေႏြး၊ ဆပ္ျပာတို႔နဲ႔ လက္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေၾကာရပါမယ္။


2. အသီးအႏွံေတြကို running water နဲ႔ ေဆးေၾကာ ရပါမယ္။


3. အသီးအႏွံ၊ သားငါးေတြ လွီးတဲ႔ စင္းႏွီးတုန္းကို ေျပာင္စင္ေအာင္ ေဆးေၾကာရပါမယ္။ တစ္ခု လွီးျပီးတိုင္း တစ္ခါ ေဆးရပါမယ္။


4. သစ္သီးေတြကို အခြံသင္ ျပီးမွ စားသံုးရပါမယ္။


5. ေရာဂါ ကူးစက္ခံထားရလွ်င္ အမ်ားသူငါ အတြက္ အစားအေသာက္ ျပင္ဆင္ျခင္း မျပဳလုပ္သင့္ပါဘူး။

အိမ္ေမြး တိရစၧာန္မ်ား
ေခြး၊ ေၾကာင္၊ ၾကက္၊ ငွက္မ်ားဟာလည္း လူကဲ႔သို႔ ပဲ salmonella ကို သယ္ေဆာင္ႏိုင္ေတာ႔ သူတို႔ကို ကိုင္တြယ္ျပီးလွ်င္ လက္ကို စင္ၾကယ္စြာ ေဆးေၾကာ ရပါမယ္။

ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား
Salmonella ေရာဂါ ပိုး၀င္ျပီး ၂ ရက္ မွ ၃ ရက္ အတြင္း ကိုယ္အပူခ်ိန္ တက္တတ္ပါတယ္။ ဗိုက္နာ ဗိုက္ေအာင့္ျပီး ၀မ္းေလွ်ာတတ္ ပါတယ္။

ဘယ္လို ကုသၾကမလဲ
သာမန္ တိုက္ဖိြဳက္ အမ်ိဳးအစား မဟုတ္တဲ႔ salmonella infection အတြက္ ဓါတ္ဆားေရ မ်ားမ်ားေသာက္ေပးလွ်င္ လံုေလာက္ပါတယ္။ ပဋိဇီ၀ေဆး မ်ားသံုစြဲဖို႔ မလိုအပ္ပါဘူး။ (၄)ရက္ကေန (၇)ရက္အတြင္း သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးငယ္မ်ား၊ အသက္အရြယ္ ၾကီးရင့္သူမ်ား ကိုယ္ခံအား နည္းသူမ်ား၊ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ျပင္းထန္သူမ်ား၊ အူလမ္းေၾကာင္း ျပင္ပကို ေရာဂါ ပ်ံ႕ႏွံ႔သူ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို ေဆးရံုတင္ ကုသဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။

တိုက္ဖိြဳက္ အမ်ိဳးအစား salmonella infection ကိုေတာ႔ ပဋိဇီ၀ ေဆးမ်ား သံုးစြဲ ကုသရပါမယ္။ Quinolone အမ်ိဳးအစား ပဋိဇီ၀ေဆးေတြကို ရ ရက္မွ ၁၄ ရက္ အထိ ေရာဂါ အေျခအေနကို လိုက္ျပီး သံုးစြဲ ရပါတယ္။ တိုက္ဖိြဳက္ အမ်ိဳးအစား salmonella ေတြရဲ႕ ပဋိဇီ၀ ေဆးေတြေပၚ ခံႏိုင္ရည္ ျမင္႔မားလာမႈဟာ ေရာဂါ ကုသသူ ဆရာ၀န္ေတြ အတြက္ ေဆး၀ါး ေရြးခ်ယ္ရာမွာ အခက္ေတြ႔ ေစသလို ေဆးယဥ္ပါးတဲ႔ ပိုးေတြ outbreak ျဖစ္ပြားတတ္မႈဟာ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး အဓိက စိန္ေခၚမႈၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၀မ္းကိုက္ေရာဂါ ခံစားရလွ်င္ ပဋိဇီ၀ ေဆးမ်ားကို မိမိ သေဘာနဲ႔ ေသာက္သံုးျခင္း မျပဳၾကဘဲ ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားခ်က္ျဖင္႔သာ ေသာက္သံုးၾကဖို႔ ႏႈိးေဆာ္ လိုက္ပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Kawasaki Disease

Kawasaki disease ကို စာဖတ္ ပရိတ္သတ္ေတြ သိတဲ့သူ ရွားပါလိမ့္မယ္။ အျခားေရာဂါေတြနဲ႔ စာရင္ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း နည္းတဲ့အတြက္ လူသိနည္းပါတယ္။ အသက္ ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြမွာ အဓိက ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။

အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ကေလး ၁ သိန္းကို ၁၉ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ပြားျပီး ဂ်ပန္နဲ႔ ကိုရီးယားႏိုင္ငံလို အာရွ ႏုိင္ငံေတြမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတယ္ ဆိုတာ တိတိက်က် မသိေသးေပမယ္႔ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး တစ္မ်ိဳးေၾကာင့္လို႔ ယူဆ ရပါတယ္။ ေဆာင္းရာသီမွာ အျဖစ္မ်ားေလ့ ရွိျပီး တစ္ခါတစ္ရံ outbreak အေနနဲ႔ေတာင္ ျပန္႔ပြားတတ္ပါတယ္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ပထမ အဆင္႔
အဓိက လကၡဏာကေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အလြန္အမင္း တက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ (၁၀၄)ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ အထက္ တက္တတ္ျပီး (၅)ရက္နဲ႔ အထက္ အဖ်ားမက် တတ္ပါဘူး။ အျခားလကၡဏာေတြအေနနဲ႔

1. မ်က္လံုး အရမ္းနီျခင္း


2. ရင္ဘတ္နဲ႔ ၀မ္းဗိုက္ေပၚ မွာ အနီကြက္မ်ား ေပၚျခင္း


3. ႏႈတ္ခမ္း ေျခာက္ျပီး ကြဲျခင္း


4. လွ်ာေရာင္ရမ္းျပီး ျဖဴေနျခင္း


5. လည္ေခ်ာင္း နာျခင္း


6. လက္ဖ၀ါး၊ ေျခဖ၀ါးမ်ား ေရာင္ရမ္းျပီး နီရဲေနျခင္း


7. ျပန္ရည္က်ိတ္မ်ား ေရာင္ရမ္္း နာက်င္ျခင္း

ဒုတိယ အဆင္႔
အဖ်ားတက္ျပီး ၂ပါတ္ အၾကာကို ဒုတိယအဆင္႔လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ဒီကာလမွာ ကေလးငယ္ဟာ အဆစ္အျမစ္ နာျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ၀မ္း ေလွ်ာျခင္း စတာေတြကို ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။ လက္ဖ၀ါး ေျခဖ၀ါးမ်ားမွ အေရျပားမ်ား အဖတ္လိုက္ ကြာက် တတ္ပါတယ္။ ေဖာ္ျပပါ လကၡဏာေတြ ေတြ႔လွ်င္ေတာ့ ေဆးခန္းကို အျမန္ ျပသသင့္ပါတယ္။

Kawasaki ေရာဂါနဲ႔ ပက္သက္ျပီး ေၾကာက္စရာ ေကာင္းတဲ႔ ေနာက္တစ္ခ်က္က heart attackလို႔ ေခၚတဲ႔ ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ kawasaki ေရာဂါကို ကုသမႈ မယူလွ်င္ ႏွလံုး ေသြးေၾကာမ်ား ေရာင္ရမ္းေစျခင္း၊ ေသြးေၾကာနံရံ ေဖာင္းၾကြျခင္းတို႔ ျဖစ္ေစကာ ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ ရေစပါတယ္။ပထမ အဆင့္ ကာလမွာ gamma globulin နဲ႔ အက္စပရင္ ေဆးမ်ား သံုးၿပီးကုသမွဳ ခံယူလွ်င္ေတာ့ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေပမယ့္လည္း အသက္ၾကီးတဲ့ အခါမွာ ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္္း ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ Kawasaki ေရာဂါသည္ ကေလးငယ္ေတြကို ကုသေနစဥ္နဲ႔ ကုသျပီး ကာလမွာ echocardiography ေခၚ ႏွလံုး ပံုေဖၚစက္နဲ႔ ကေလးရဲ႕ ႏွလံုး အေျခအေနကို စမ္းသပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ Kawasaki ေရာဂါဟာ ကာကြယ္လို႔ မရေသးတဲ႔ အတြက္ အေစာပိုင္း ကာလမွာ ထိေရာက္စြာ ကုသဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေလးမိဘေတြ အေနနဲ႔ အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔တဲ့ လကၡဏာေတြ ေတြ႔ခဲ႔ရင္ နီးစပ္ရာ ေဆးခန္းကို ခ်က္ခ်င္း သြားေရာက္ ကုသမႈ ခံယူၾကဖို႔ လိုပါတယ္ …

က်န္းမာ ရႊင္လန္းၾကပါေစ။

Read More...

Collapse...

Malaria Vaccine

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး အလားအလာ

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ဆိုတာ ျမန္မာ စာဖတ္ပရိတ္သတ္ေတြနဲ႔ ရင္းႏွီးျပီးသားပါ။ ျခင္ေၾကာင္႔ ကူးစက္တတ္တဲ႔ ဒီေရာဂါေၾကာင္႔ တစ္ႏွစ္ကို လူတစ္သန္းခန္႔ အသက္ဆံုးရွံဳး ေနရပါတယ္။ ျမန္မာ အပါအ၀င္ အာရွႏိုင္ငံ တစ္ခ်ိဳ႕နဲ႔ အာဖရိက ႏိုင္ငံေတြဟာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ဒဏ္ကို အမ်ားဆံုး ခံစားေနရပါတယ္။

ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကာကြယ္ေရး အတြက္ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းေတြက ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ အသိပညာေပး ေဟာေျပာပြဲေတြ၊ ကာကြယ္ေဆးတိုက္ေကြၽးျခင္းေတြ ကုိ အားၾကိဳးမာန္တက္ လုပ္ေဆာင္ေပးေနပါတယ္။ Rural health centre လို႔ ေခၚတဲ႔ ေက်းလက္က်န္းမာေရး ဌာနေတြဟာ ဒီေရာဂါ ကာကြယ္ကုသေရး အတြက္ ေရွ႕တန္းကေန တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ ေပးေနပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါနဲ႔ ပက္သက္ျပီး ကမၻာကလည္း အထူး စိတ္၀င္စားပါတယ္။ ဘီလ္ဂိတ္နဲ႔ Bono လို ခ်မ္းသာႀကြယ္၀ သူေတြက ေငြေၾကး စိုက္ထုတ္ျပီး သုေတသနလုုပ္ငန္းမ်ား၊ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ ပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ားမွာ အလံုးအရင္းနဲ႔ ကူညီေနတာလဲ ခ်ီးက်ဴးဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ သူတို႔လို ေငြေၾကးစိုက္ထုတ္ ကူညီမႈမ်ားေၾကာင့္ မၾကာေတာ႔တဲ႔ အခ်ိန္ အတြင္းမွာ ငွက္ဖ်ားေရာဂါပိုးကို ကာကြယ္ႏိုင္တဲ႔ ေဆး၀ါး တစ္မ်ိဳးကို ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေတာ့မွာပါ။



ကင္ညာနဲ႔ တန္ဇန္နီးယား (၂)ႏိုင္ငံမွာ ျပဳလုပ္တဲ့ အဆိုပါ သုေတသနဟာ RTS ႏွင္႔ AS02 ဆိုတဲ႔ ကာကြယ္ေဆး ၂ မ်ိဳးကို အသံုးျပဳထားပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားတဲ႔ ကေလးေတြ မွာ ငွက္ဖ်ားပိုး ကူးစက္ခံရမႈ (၆၅) ရာခိုင္ႏႈန္း ေလ်ာ႔နည္းျပီး၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ပြားမွဳႏႈန္း (၅၉) ရာခိုင္ႏႈန္း ေလ်ာ႔နည္းတာ ေတြ႔ရွိ ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မၾကာခင္ အခ်ိန္ အတြင္းမွာ RTS ႏွင္႔ AS02 ကာကြယ္ေဆး ေတြကို အျခား ကာကြယ္ေဆးထိုး အစီအစဥ္မ်ားနဲ႔ အတူ ကေလးငယ္ေတြ မွာ အသံုးျပဳႏိုင္ေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မိုဇမ္ဘစ္ ႏိုင္ငံမွာ ျပဳလုပ္တဲ႔ အျခား သုေတသန တစ္ခုမွာလဲ ေရာဂါ ကူးစက္မႈႏႈန္း (၅၈)ရာခိုင္ႏႈန္း အထိ ေလ်ာ႔နည္းတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

ဒီသုေတသနရဲ႕ အျပီးသတ္ လုပ္ငန္းေတြကို ၂၀၀၉ ႏွစ္ဦးပိုင္းမွာ အာဖရိကႏိုင္ငံ (၇)ႏိုင္ငံမွာ လုပ္သြားဖို႔ ရွိပါတယ္။ အျပီးသတ္ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြမွာ ဒီကာကြယ္ေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈ၊ ၾကာရွည္ သံုးစြဲႏိုင္မႈ၊ လံုျခံဳ စိတ္ခ်ရမႈ စတာေတြကို ေလ႔လာသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါ လုပ္ငန္းမ်ား ေအာင္ျမင္စြာ ျပီးဆံုးသြားမယ္ ဆိုလွ်င္ေတာ႔ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ဆိုတာ ပိုလီယိုႏွင့္ ေက်ာက္ေရာဂါ ကဲ႔သို႔ပဲ ေဆးထိုးျပီး ကာကြယ္ႏိုင္ေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

[အယ္ဒီတာ့ မွတ္ခ်က္။ ။ ေက်ာက္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ အစြမ္းေၾကာင့္ ေက်ာက္ေရာဂါ ကမာၻေပၚက ပေပ်ာက္သြား ပါတယ္။ ေဆးစက္ခ် တိုက္ေကြ်းရတဲ့ ပိုလီယို ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ ေရာဂါကာကြယ္ႏိုင္မႈႏႈန္း (Vaccine Efficacy) က ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ ရွိတဲ့အတြက္ ပိုလီယိုေရာဂါ ကမာၻေပၚက ပေပ်ာက္သြားႏိုင္ေရးဟာ လက္တစ္ကမ္းမွာ ေရာက္ရွိေနပါၿပီ။ ဒါေပမယ့္လည္း လက္ရွိ စမ္းသပ္ဆဲ ငွက္ဖ်ား ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ ေရာဂါကာကြယ္ႏိုင္မႈႏႈန္း (Vaccine Efficacy) က သိပ္မေကာင္းေသးလို႔ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ကမာၻေပၚက ပေပ်ာက္သြားေအာင္ လုပ္ႏိုင္ဖို႔ကေတာ့ အလွမ္း ေ၀းေနပါေသးတယ္။]

Read More...

Collapse...

Blood Groups

သင့္မိသားစုရဲ႕ ေသြးအုပ္စု

လူရယ္လို႔ ျဖစ္လာၿပီ ဆိုရင္ မ်ိဳးရိုးဆိုတာ ရွိလာပါတယ္။ မိမိကိုေမြးဖြားေပးခဲ႔တ႔ဲ အေဖရယ္ အေမရယ္ ဆီကေန မ်ိဳးရိုးဗီဇေတြ ဆက္ခံခဲ႔သလို မိမိကိုယ္တိုင္လည္း အရြယ္ေရာက္လုိ႔ အိမ္ေထာင္ရက္သား က်တ႔ဲအခါ မိမိရဲ႕ အိမ္ေထာင္ဖက္ ဆီက မ်ိဳးရိုးရယ္ ကိုယ့္ရဲ႕မ်ိဳးရိုးဗီဇရယ္ ၂ ခုေပါင္းၿပီး မ်ိဳးဆက္သစ္တစ္ခု ျဖစ္ေပၚလာၾကမွာပါ။ အဲဒီမ်ိဳးဆက္သစ္ေလးမွာ မိမိဘက္ကေရာ ၊ မိမိ အိမ္ေထာင္ဘက္ကေရာပါ မ်ိဳးရိုးဗီဇေတြ ဆက္ခံၾကမွာပါ ။ ဒါေၾကာင့္မိ႔ု ရင္ေသြးေလးရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇကို စစ္ေဆးၿပီး မိခင္ရင္း၊ ဖခင္ရင္းေတြ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ၾကတာပါ။ မ်ိဳးရိုဗီဇ(Gene)ကို တိုက္ဆိုင္ စစ္ေဆးတာက ေငြကုန္ေၾကးက် ရွိၿပီး ျပည္တြင္းမွာ အခ်ိဳ႕အရာေတြက အလြယ္တကူ မလုပ္ႏိုင္တဲ့ အပိုင္းေတြ ရွိပါတယ္။

အလြယ္တကူ ခန္႔မွန္းႏိုင္တာကေတာ့ ေသြးအုပ္စုပါ။ မိမိရဲ႕ေသြးအုပ္စုန႔ဲ မိမိအိမ္ေထာင္ဘက္ရဲ႕ေသြးအုပ္စုကို သိခဲ့မယ္ဆိုရင္ မိမိရင္ေသြးေလးရဲ႕ ေသြးအုပ္စုကို ၾကိဳတင္ ခန္႔မွန္းႏိုင္ပါတယ္။ မိမိ ရင္ေသြးေလးရဲ႕ ေသြးအုပ္စုက ျဖစ္ႏိုင္တ႔ဲ ေသြးအုပ္စုမ်ိဳးန႔ဲ လုံး၀ လြဲေခ်ာ္ေနရင္ေတာ့ ေသခ်ာတဲ့ မွားယြင္းမႈ တစ္ခု ရွိေနပါၿပီ။ ဒီေဆာင္းပါးေလးကို ေရးရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းကေတာ့ က်ေနာ့္ကို ဒီအေၾကာင္းေလးန႔ဲ ပတ္သတ္ၿပီး ခင္ရာမင္ရာ တိုးတိုးတိတ္တိတ္ ေမးျမန္းခံရတာမ်ိဳး ၾကဳံရတာ တစ္ခါ မကပါဘူး။ ကိစၥမ်ားေျမာင္ လူတို႔ေဘာင္ ဆိုတ႔ဲ အတိုင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး အေထြေထြေသာ အေၾကာင္းအရာ စုံလင္ပါတယ္။
စာဖတ္သူေတြ အေနန႔ဲ မိမိန႔ဲ တိုက္ရိုက္ မသက္ဆိုင္ေပမယ့္ ေဆးပညာ ဗဟုသုတ ရေအာင္ရယ္၊ မိမိရဲ႕ ရင္ေသြး မ်ိဳးဆက္သစ္ေလးမွာ ဘယ္လိုေသြးအုပ္စု အမ်ိဳးအစား ျဖစ္လာႏိုင္မလဲဆိုတာ ၾကိဳတင္ ခန္႔မွန္း ႏိုင္ေအာင္ရယ္၊ ေနာက္တစ္ခါ က်ေနာ့္ကို လာေမးတ႔ဲသူ ရွိခဲ့ရင္လဲ ေပးဖတ္ႏိုင္ေအာင္ ဆိုၿပီး ဒီေဆာင္းပါးေလးကို ေရးလိုက္ပါတယ္။

ေသြးအုပ္စု (၄)ခု ရွိတယ္ဆိုတာ အားလုံး သိၿပီးသား ျဖစ္မွာပါ။ မိဘရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇေတြကို ဆက္ခံၿပီး ရင္ေသြးေလးမွာ အဲဒီ ေလးအုပ္စုထဲကေန ဘယ္ေသြးအုပ္စုမ်ိဳး ျဖစ္မလဲ ဆိုတာကို ဆုံးျဖတ္သြားတာပါ။ မိခင္န႔ဲ ဖခင္ဆီက မ်ိဳးရိုးဗီဇ တစ္၀က္စီေပါ့။ အလြယ္ေၿပာရရင္ လူတိုင္းလူတုိင္းရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇမွာ ခရိုမိုဆုန္း ၄၆ခု ရွိပါတယ္။ ၂ ခု တစ္တြဲ အတြဲလိုက္ေနေတာ့ ၂၃စုံ ရွိပါတယ္။ မိမိ ရင္ေသြးေလးကို မ်ိဳးရိုးဗီဇ အေမြေပးတဲ့ အခု ခရိုမုိဆုန္း ၂၃ တြဲကေနတစ္ျခမ္းစီ ဖဲ့ထြက္ၿပီး မိမိအိမ္ေထာင္ဖက္ရဲ႕ ခရိုမိုဆုန္း ၂၃ခုန႔ဲ ေပါင္းၿပီး (တစ္ျခမ္း တစ္ျခမ္းစီ ေပါင္းၿပီး) ခရိုမိုဆုန္း ၂၃တြဲ ျပန္ရသြားတာပါ။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခရိုမိုဆုန္း ၂၃စုံ (၄၆ ခု)ကို ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ေသြးအုပ္စုကို ထိန္းခ်ဳပ္တ႔ဲ မိ်ဳးရိုးဗီဇ (၃) ခုရွိပါတယ္။ i ,IA န႔ဲ IB ပါ။
IA ကေသြးအုပ္စု"ေအ"ကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္ ။
IB ကေသြးအုပ္စု"ဘီ"ကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္ ။
IA န႔ဲ IB က i အေပၚ လႊမ္းမိုးပါတယ္။

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ခရိုမိုဇုန္းေတြက အေပၚမွာ ေဖာ္ျပထားသလို အတြဲလိုက္ ေနၾကတာပါ။
ဒါေၾကာင့္မို႔
ေသြးအုပ္စု ေအ ရဲ႕ မ်ိဳးရိုးွဗီဇဟာ IA + IA ဒါမွမဟုတ္ IA + i ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေသြးအုပ္စု ဘီ ရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ IB + IB ဒါမွမဟုတ္ IB + i ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အိုင္အၾကီးက အိုင္အေသးေပၚကို လႊမ္းမိုးတာေၾကာင္႔ပါ ။
IA ေရာ IB ေရာ ၂ ခုလုံးပါတဲ့ IA + IB ေရာကေတာ့ ေသြးအုပ္စု ေအဘီပါ ။
IA ေရာ IB ေရာ ၂ ခုလုံးမပါတ႔ဲ i + i ကေတာ့ ေသြးအုပ္စု အို ပဲၿဖစ္ပါတယ္။
သားသမီးကို ဆက္ခံတာကေတာ့ အခုတြဲေနတ႔ဲ အိုင္၂ လုံးက အိုင္တစ္ျခမ္းန႔ဲ မိမိအိမ္ေထာင္ဘက္ဆီက အိုင္ တစ္ျခမ္းေပါင္းၿပီး ဘယ္ေသြးအုပ္စုလဲ ဆိုတာကို ဆုံးျဖတ္သြားတာပါ။

ဥပမာ တစ္ခု ေပါင္းစပ္ျပပါမယ္။
အေဖ "ေအ"ေသြးအုပ္စုန႔ဲ အေမ "ဘီ"ေသြးအုပ္စုပါ။
အေဖ႔ဆီက "ေအ"ေသြး မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ IA + i ဆိုပါစို႔။
အေမ့ဆီက "ဘီ"ေသြး မ်ိဳးရိုးဗီဇဟာ IB + i ဆိုပါစို႔။
အေဖ့ဆီက တစ္ျခမ္းန႔ဲ အေမ့ဆီက တစ္ျခမ္း ေပါင္းပါမယ္။
ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အတြဲေတြက ေအာက္က ပုံေလးန႔ဲ ရွင္းျပ ထားပါတယ္။



ပုံမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ allele ဆိုတာေတြက
A allele = IA
B allele = IB
O allele = i
ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ရင္ေသြးေလးမွာ ၿဖစ္လာႏိုင္တ႔ဲ ေသြးအုပ္စုေတြက
IA န႔ဲ I ေပါင္းသြားရင္ "ေအ"ေသြး ( IA + i )
IB န႔ဲ I ေပါင္းသြားရင္ "ဘီ"ေသြး ( IB + i )
IA န႔ဲ IB ေပါင္းသြားရင္ "ေအဘီ"ေသြး ( IA + IB )
I အခ်င္းခ်င္းေပါင္းသြားရင္ "အို"ေသြး ( ii )
ဆုိတ႔ဲ ေသြးအုပ္စု ေလးမ်ိဳးလုံး ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
"ေအ"ေသြး န႔ဲ "ဘီ"ေသြး အိမ္ေထာင္ျပဳ ၾကရင္ ကေလးမွာ ေသြးအုပ္စု ( ၄ )မ်ိဳးလုံး ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ "ေအ"ေသြးန႔ဲ "ဘီ"ေသြး အိမ္ေထာင္ဘက္က လြဲရင္ အျခား ေသြးအုပ္စုေတြ အိမ္ေထာင္ျပဳရင္ ကေလးမွာ အဲဒီလို ေသြးအုပ္စု ေလးမ်ိဳးလုံး မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။

ဥပမာ ေနာက္တစ္ခု တြက္ျပပါမယ္။ "ေအ"ေသြး ဖခင္န႔ဲ "အို"ေသြး မိခင္ပါ။ "ေအ"ေသြး ဖခင္ရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇက IA + IA ဒါမွမဟုတ္ IA + i ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အိုေသြး မိခင္ရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇကေတာ႕ i + i တစ္မ်ိဳးတည္း ျဖစ္ပါမယ္။ သူတို႔ ၂ ဦး ေပါင္းစပ္ ၾကရင္ ျဖစ္ႏုိင္တ႔ဲ မ်ိဳးရိုးဗီဇ အတြဲေတြက IAi ဒါမွမဟုတ္ ii ပဲ ရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ "ေအ"ေသြးန႔ဲ "အို"ေသြး မိဘႏွစ္ဦး ေပါင္းစပ္ၾကရင္ "ေအ"ေသြး ဒါမွမဟုတ္ "အို"ေသြး ဒီ ၂ မ်ိဳးပဲ ရပါမယ္။ ကေလးေလးက "ဘီ"ေသြး၊ "ေအဘီ"ေသြး ျဖစ္ေနခဲ႔ရင္ ေသခ်ာတ႔ဲ မွားယြင္းမႈ တစ္ခု ရွိေနပါၿပီ။
ဒီလိုပဲ မိဘ ႏွစ္ဦးလုံး "အို"ေသြး ရွိတ႔ဲ မိသားစုမွာ "ေအ"၊ "ဘီ"၊ "ေအဘီ"ေသြး ရွိတ႔ဲ ကေလး ဘယ္လုိမွ ေမြးမလာႏိုင္ပါဘူး။ ေသြး အမ်ိဳးအစားတိုင္းကို ဒီမွာ တြဲမျပေတာ႔ပါဘူး။ စာဖတ္သူတို႔ စိတ္၀င္စားတယ္ဆိုရင္ တြဲၾကည့္လို႔ ရပါတယ္။
အလြယ္တကူ ျဖစ္ေအာင္ မိဘ ၂ ဦးရဲ႕ ေသြးအမ်ိဳးအစားန႔ဲ ကေလးရဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္တ႔ဲ ေသြးအမ်ိဳးအစားေတြကို ဇယားန႔ဲ ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။




အခုေလာက္ ဆိုရင္ မိမိ မိသားစု ေနာင္အနာဂတ္ ရင္ေသြးေလးရဲ႕ ေသြးအုပ္စုကို ခန္႔မွန္းႏိုင္ၾကၿပီလို႔ ေမ်ွာ္လင့္မိပါတယ္။
ေဆးပညာ ဗဟုသုတ တိုးပြားႏိုင္ၾကပါေစ။

Dr Zero

Read More...

Collapse...

Useful Health Facts for Children (2)

(ရ) Over The Counter Drugs
အသက္ (၄) ႏွစ္ေအာက္ကေလးငယ္ေတြကို over the counter ေဆး၀ါးမ်ား မေပးသင္႔ဘူးလို႔ အပိုင္း(၁)မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔ပါတယ္။ ေလးႏွစ္အထက္ သားသားမီးမီးေတြ အေအးမိ၊ ႏွာေစး ေခ်ာင္းဆိုး ေရာဂါ ခံစားရတယ္ ဆိုလွ်င္ေတာ႔ ေဆးဆိုင္မွာ အလြယ္တကူ ရရွိႏိုင္တဲ့ အေအးမိ ေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္။ တစ္ခု သတိထားရမွာက မိမိ ရင္ေသြးကို တိုက္တဲ႔ ေဆးဟာ သူ႔အသက္အရြယ္ အတြက္ စနစ္တက် ေဖာ္စပ္ထားတဲ႔ သင့္ေတာ္တဲ့ ေဆး၀ါး ျဖစ္ရပါမယ္။ ေဆးအညႊန္းမွာ ကေလးမ်ား အတြက္လို႔ သီးသန္႔ ေဖာ္ျပထားမွသာ အသံုးျပဳရပါမယ္။ လူၾကီးေတြ ေသာက္တဲ့ ေဆးကို မိမိ ထင္သလို အပိုင္းပိုင္းျပီး တိုက္ေကြၽးျခင္း မျပဳလုပ္သင္႔ပါဘူး။


(၈) ေဆးႏွစ္မ်ိဳး သံုးစြဲသင္႔ပါသလား။

အေအးမိ၊ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးေရာဂါ ကုသေဆး ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားမွာ ပါ၀င္တဲ့ ဓာတုေဗဒပစၥည္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ တူညီေန တတ္ပါတယ္။ ကုမၸဏီ အမ်ိဳးမ်ိဳးက နာမည္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပးထားတတ္တဲ႔ တူညီတဲ႔ ေဆး၀ါေတြ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ေဆးႏွစ္မ်ိဳး ေပါင္းေပးမိလွ်င္ ေဆး အလြန္အကြၽံျဖစ္ျပီး ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။

(၉) ေဆးပမာဏ ခ်ိန္ဆနည္း။

ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ ေဖာ္စပ္ထာတဲ့ ေဆးအရည္မ်ားမွာ အမွတ္အသား လုပ္ထာတဲ့ ဇြန္းငယ္ေလးမ်ား ပါ၀င္ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဇြန္းငယ္ေလးေတြ မပါဘူးဆိုလွ်င္ေတာ့ လက္ဖက္စားဇြန္းကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးတိုက္ရန္ အသံုးျပဳေသာ ဇြန္းကို သတ္သတ္ မွတ္မွတ္ တစ္ခုတည္း သံုးစြဲရပါမယ္။

(၁၀) အန္လွ်င္ေဆးျပန္တိုက္ရမွာလား။

မိဘေတြက ကေလး အန္ရင္ ေဆးျပန္တိုက္တတ္ ၾကပါတယ္။ တကယ္ေတာ႔ ကေလးရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာထဲကို ေဆးပမာဏ ဘယ္ေလာက္ ေရာက္သြားျပီ ဆိုတာ မသိတဲ႔ အတြက္ ထပ္မတိုက္သင္႔ပါဘူး။ မလိုအပ္ဘဲ ေဆးပမာဏ မ်ားသြားရင္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ ရတတ္ပါတယ္။

(၁၁) ကေလးအိပ္ေနလွ်င္ ႏႈိးသင့္ပါသလား။

အေအးမိ၊ ႏွာေစး ေခ်ာင္းဆိုး ကေလးငယ္ေတြအတြက္ အိပ္စက္ျခင္းဟာ ထိေရာက္တဲ႔ ကုသမႈ တစ္ခုပါ။ ဆရာေျပာတဲ႔ ဆန္တစ္ခြဲ တစ္စိတ္နဲ႔ မလဲ ဆိုသလို အခ်ိန္ အတိအက် တိုက္စရာ မလိုပါဘူး။ အိပ္ယာႏိုးမွ ေဆးတိုက္လို႔ ရပါတယ္။

(၁၁) အျခား သတိျပဳစရာမ်ား။

ကေလးငယ္ေတြ ဆိုတာ လူၾကီး လုပ္တာကို အတုယူ တတ္ပါတယ္။ ကေလးငယ္ေတြ ေရွ႕မွာ ေဆးေသာက္ ျပတာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ပါဘူး။ စားစရာ ထင္ျပီး မလိုအပ္ဘဲ ယူစားမွာ စိုးရိမ္ရပါတယ္။ ေဆးကို ခ်ိဳခ်ဥ္ ဆိုျပီး ညာတိုက္တတ္တဲ႔ မိဘေတြ ေတြ႔ဘူးပါတယ္။ ယေန႔ေခတ္ေဆးေတြဟာ အနံ႔ အရသာ ေကာင္းေအာင္ စီမံ ထားတတ္ၾကလို႔ ကေလးေတြ အလြန္ခံတြင္းေတြ႔ တတ္ပါတယ္။ သေရစာ အျဖစ္ ခဏခဏ ယူေသာက္မိမွာကို မိဘေတြ သတိျပဳ ရပါမယ္။ ကေလးေတြ လက္လွမ္းမွီႏိုင္မယ့္ ေနရာမွာ မထားသင့္ပါဘူး။

ကေလးငယ္ေလးေတြ နာမက်န္း ျဖစ္တဲ့အခါ အဓိက အနီးကပ္ ေစာင့္ေရွာက္ရတာ မိဘ အုပ္ထိန္းသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္၊ ဆရာမေတြ ညႊန္ၾကားတဲ့ အတိုင္းအတိအက် လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီလို လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔ ဆိုတာလည္း ေဆးပညာ ဗဟုသုတ အေတာ္အသင့္ ရွိဖို႔ လိုသလို ရွိတဲ႔ ဗဟုသုတ ကိုလည္း ေန႔စဥ္ ေနထိုင္ စားေသာက္တဲ့အခါ အက်ိဳးရွိရွိ အသံုးခ်သြားဖို႔ လိုပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ ကေလးမိဘ ေတြကေတာ့ ဘာလုပ္ရမယ္၊ ဘာမလုပ္ရဘူး သိၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႔မွာေတာ့ လိုက္နာတာ နည္းၾကပါတယ္။

ေပ်ာ္ရႊင္ခ်မ္းေျမ႕ၾကပါေစ….
မနဲ႔ေမာင္

Read More...

Collapse...

Useful Health Facts for Kids

ဒီပိုစ္႔ကို မေရးခင္ ဘေလာ႔ကို လာလည္တဲ႔ စာဖတ္သူေတြကို ႏွစ္သစ္ကူး ဆုမြန္ ေတာင္းပါတယ္။ ႏွစ္သစ္မွာ ကိုယ္က်န္းမာ စိတ္ခ်မ္းသာျပီး ေအာင္ျမင္မႈေတြ တစ္သီၾကီး ရဖို႔ မနဲ႔ေမာင္က ဆုေတာင္း ေပးပါတယ္။ စာေမးပြဲ ကာလမွာ စာမေရးတာ ၾကာသြားေတာ႔ အမွန္တကယ္ ၀န္ခံ ရရင္ စာျပန္ေရးရမွာ ေတာ္ေတာ္ အပ်င္းထူ ေနပါတယ္။ ရင္ေသြးငယ္မ်ား က်န္းမာေရးလို႔ ဆိုေပမယ္႔ အဓိက တင္ျပသြားမွာကေတာ႔ အေအးမိ ႏွာေစး ေခ်ာင္းဆိုး ျဖစ္တဲ႔ ကေလးငယ္ေတြကို မိဘ အုပ္ထိန္းသူေတြ အေနနဲ႔ ဘယ္လို ဂရုစိုက္ ျပဳစုကုသ ရမယ္ဆိုတဲ႔ အခ်က္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၁) ကေလး အဖ်ားတက္ေနရင္ ဘာလုပ္သင္႔သလဲ

ကေလး ဆရာ၀န္ေတြ အလိုအရေတာ႔ ကေလးရဲ႕ ကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ၁၀၀.၄ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ရွိရင္ ကိုယ္အပူခ်ိန္ တက္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သာမန္ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကေတာ႔ ၉၈.၆ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္ပါ။ သင္႔ရင္ေသြးငယ္ဟာ (က) အသက္ေလးလေအာက္ျဖစ္လွ်င္ (ခ) တျခား လကၡဏာေတြ ရွိလွ်င္ (ဂ) အဖ်ားရက္ ရွည္ေနလွ်င္ ဆရာ၀န္ထံ သြားေရာက္ ျပသျပီး ကုသမႈ ခံယူရပါမယ္။
ကေလးငယ္ေတြကို အဖ်ားက်ဖို႔ အိမ္သံုးေဆး အက္စပရင္ျဖင္႔ ကုသျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္သင့္ပါတယ္။ အက္စပရင္ ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ကေလးငယ္ေတြမွာ Reyeလို႔ ေခၚတဲ႔ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ရရွိႏိုင္ပါတယ္။

(၂) အဖ်ားက်ဖို႔ တျခား ဘာေတြလုပ္ႏိုင္ေသးလဲ

ကေလးရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကို ေရပတ္နဲ႔ တိုက္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ သတိထားရမွာက ေရေအးကို မသံုးမိဖို႔ပါပဲ။ တစ္ခ်ိဳ႕ မိဘေတြက ေအးေလ ေကာင္းေလ ထင္ျပီး ေရခဲေရနဲ႔ တိုက္ေပးတာ ၾကားဖူးပါတယ္။ ေရေႏြးေလး ေရာျပီး ေရပတ္ တိုက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ကေလးငယ္ မွာ ေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္တဲ႔ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ေတြ႔တယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ ေဆးခန္းကို အျမန္ေျပးျပီး ကုသမႈ ခံယူရပါမယ္။ ေရဓာတ္ ခမ္းေျခာက္တဲ႔ လကၡဏာေတြကေတာ႔ ငိုလွ်င္ မ်က္ရည္ မထြက္ျခင္း၊ လွ်ာႏွင္႔ ခံတြင္း ေျခာက္ကပ္ေနျခင္း၊ ဆီးမေပါက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ မိခင္နဲ႔ အုပ္ထိန္းသူမ်ား အေနနဲ႔ ကေလးကို ၂ နာရီျခား တစ္ခါ ႏို႔တိုက္ေပးႏိုင္လွ်င္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

(၃)ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဆရာ၀န္ေခၚမလဲ

ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ ဆရာ၀န္ကို အိမ္ေခၚ ကုေလ႔ သိပ္မရွိပါဘူး။ ေဆးခန္းျပတာ မ်ားပါတယ္။ ကေလး အဖ်ားတက္တိုင္း သာမန္အားျဖင္႔ ေဆးခန္းျပၾကတာ နည္းပါတယ္။ အိမ္သံုးေဆး၀ါးနဲ႔ ကုရင္ကု၊ မဟုတ္ရင္ ရိုးရာ တိုင္းရင္ေဆး၊ ေဆးျမီးတိုနဲ႔ ကုတတ္ၾကပါတယ္။ သို႔ေပမယ္႔လည္း အႏၱရာယ္ရွိႏိုင္တဲ႔ အေျခအေန၊ လကၡဏာေတြကို မိဘ အုပ္ထိန္းသူေတြ အေနနဲ႔ သိရွိထားျပီး အျမဲ ေစာင္႔ၾကည္႔ေနဖို႔ လိုပါတယ္။ အဆိုပါ လကၡဏာေတြကေတာ့ ေရဓာတ္ ခန္းေျခာက္သည္႔ လကၡဏာ ရွိျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ အေရးျပားေပၚတြင္ အကြက္မ်ား ေပၚျခင္း၊ အာသီးေရာင္ျခင္း၊ အစာလံုး၀ မစားေတာ႔ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

(၄)ၾကက္စြပ္ျပဳတ္ ေသာက္ျခင္းျဖင္႔ အက်ိဳးရွိ ႏိုင္ပါသလား

တစ္ခ်ိဳ႕ သုေတသန စာတမ္းေတြကေတာ႔ ၾကက္စြပ္ျပဳတ္ဟာ ေရာင္ရမ္းမႈကို သက္သာ ေပ်ာက္ကင္း ေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဆိုပါ အခ်က္ မမွန္လွ်င္ေတာင္ ၾကက္စြပ္ျပဳတ္ဟာ ကေလးငယ္ အတြက္ အဟာရ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ေရေႏြးေငြ႔ ရွဴေစျပီး ႏွာေခါင္းပိတ္ သက္သာေအာင္ လုပ္ႏိုင္သလို ရင္ဘတ္ကို ပြတ္ေပးျခင္းျဖင့္ အခြၽဲၾကပ္တာ သက္သာေစပါတယ္။

(၅)လည္ေခ်ာင္းနာတာကို ဘယ္လို ကုသမလဲ

ကေလးငယ္ေတြမွာ လည္ေခ်ာင္းနာတာဟာ သာမန္အားျဖင္႔ အေအးမိတာေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ၄-၅ရက္ခန္႔ ၾကာတတ္ျပီး အသက္ (၂)ႏွစ္ အထက္ ကေလးေတြမွာေတာ႔ ေရေႏြးကို ပ်ားရည္ အနည္းငယ္ ေရာျပီး တိုက္လွ်င္ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းေစပါတယ္။ Strepsil ကဲ႔သို႔ ငံုေဆးမ်ားကိုလည္း သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္။ စတရက္တို ေကာ႔ကပ္စ္ ပိုးေကာင္ေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ လည္ေခ်ာင္းနာေရာဂါကေတာ႔ အေအးမိတာနဲ႔ တြဲ ျပီး မလာတတ္ပါဘူး။ စတရက္တိုေကာ႔ကပ္စ္လို႔ သံသယ ရွိရင္ေတာ႔ ဆရာ၀န္ဆီ အျမန္ သြားေရာက္ ျပီး ကုသမႈ ခံယူသင့္ပါတယ္။ ပဍိဇီ၀ေဆးမ်ားျဖင္႔ ထိေရာက္စြာ ကုသမႈ မလုပ္ခဲ႔ရင္ ေနာင္မွာ ႏွလံုး အဆို႔ရွင္ေတြကို ထိခိုက္ ေစတတ္ပါတယ္။

(၆) အသက္အရြယ္နဲ႔ အိမ္သံုးေဆး

အသက္(၄)ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြကို အိမ္သံုးေဆး(Over the counter) ဆရာ၀န္ လက္မွတ္ မပါဘဲ ၀ယ္ႏိုင္ေသာ ေဆးေတြ သံုးျပီး မိမိ သေဘာနဲ႔ မကုသ သင္႔ပါဘူး။ အဆိုပါ ေဆး၀ါးေတြျဖင့္ ကုသျခင္းျဖင္႔ ေကာင္းက်ိဳးထက္ ဆိုးက်ိဳးက ပိုမ်ား ေစပါတယ္။ ကေလးကို ေရမ်ားမ်ား တိုက္ေပးျခင္း၊ ေရပတ္တိုက္ ေပးျခင္း၊ ေရေႏြးေငြ႔ ရွဴေစျခင္း စသည္႔ နည္းလမ္းမ်ားက ပိုမို ထိေရာက္ ေစပါတယ္။

Read More...

Collapse...