Risk Communication

က်န္းမာေရး အသိပညာ ေပးရာတြင္ သတိျပဳသင့္ေသာ အခ်က္မ်ား

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာ စက္တင္ဘာ (၁၁)၊ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္က ျဖစ္သြားခဲ့တဲ့ ေလယာဥ္ အႏုၾကမ္းစီးၿပီး အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ အဲဒီအခ်ိန္တစ္၀ိုက္မွာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံက လူအမ်ားစုဟာ ေလယာဥ္ စီးရမွာကို ေၾကာက္ရြံ႕ သြားခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီလို ျဖစ္ၿပီး သိပ္မၾကာခင္ေလးမွာေလယာဥ္စီးၿပီး ခရီးသြားေနက် အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦးက ေလယာဥ္ မစီးေတာ့ဘဲ သူ သြားရမယ့္ ခရီးကို ကားနဲ႔ သြားဖို႔ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ခရီးလမ္းမွာပဲ ကားတိုက္မႈ ျဖစ္ၿပီး သူမ ေသဆံုးသြားခဲ့ပါတယ္။

ေကာက္ယူထားတဲ့ ကိန္းဂဏန္း စာရင္း ဇယားေတြ အရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာ ေလယာဥ္ ေၾကာင့္ ေသဆံုးရမႈက ကားေၾကာင့္ ေသဆံုးရမႈထက္ ပိုၿပီး အႏၱရာယ္ နည္းပါးတယ္လို႔ ေတြ႕ရပါတယ္။
အဲဒီေတာ့ ကိုယ့္အသက္အႏၱရာယ္ကို စိုးရိမ္တယ္ဆိုရင္ အဲဒီအမ်ိဳးသမီး ဘယ္နည္းလမ္းကို ေရြးခ်ယ္ သင့္ပါသလဲ။
ဒါေပမယ့္ လတ္တေလာ ျဖစ္ထားတဲ့ ေၾကာက္စရာ ျဖစ္ရပ္ႀကီးကို စိတ္ထဲမွာ မထားဘဲ နည္းလမ္းတက် ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ဖို႔ဆိုတာ ေျပာလို႔ လြယ္သေလာက္ လုပ္ရတာ ဘယ္ေလာက္ ခက္မယ္ဆိုတာ သိသာပါတယ္။
အဲဒီ ေၾကာက္စိတ္ရဲ႕ အေျခအျမစ္ေတြကို က်န္းမာေရး သတင္းအခ်က္အလက္ မွ်ေ၀တဲ့သူေတြ နားလည္ထားမွ အမ်ား ျပည္သူကို က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးတဲ့အခါ အေၾကာက္လြန္ၿပီး အႏၱရာယ္ ပိုမ်ားတဲ့ နည္းလမ္းေတြကုိ မေရြးခ်ယ္မိၾကေအာင္ ကူညီႏိုင္ၾကမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

က်န္းမာေရး အသိပညာေပးရာမွာ စကားလံုး အသံုးအႏႈန္းေၾကာင့္ ထိခိုက္ခဲ့ဖူးတာေလးေတြ ရွိပါတယ္။
“ေအအိုင္ဒီအက္စ္သည္ ကုရာနတၳိ ေဆးမရွိ”၊ “ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျဖစ္လွ်င္ သင္ မုခ် ေသမည္” စတဲ့ စကားလံုးေတြ သံုးခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ ေၾကာက္သင့္တာကို မေၾကာက္ဘဲ၊ မေၾကာက္သင့္တာေတြကို အေၾကာက္လြန္ ခဲ့တာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။
ေၾကာက္သင့္တာက ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေရာဂါပိုး ကိုယ့္ထံကုိ ၀င္ေရာက္လာႏိုင္မယ့္ အျပဳအမူေတြ။
မေၾကာက္သင့္တာက အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးနဲ႔ ေနထိုင္ၾကတဲ့သူေတြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေ၀ဒနာရွင္ေတြ။
သူတို႔က ကိုယ့္ကို အႏၱရာယ္ ေပးႏိုင္တာမွ မဟုတ္တာ။
ကိုယ့္ အျပဳအမူေတြကသာ ကိုယ့္ကို အႏၱရာယ္ ေပးႏိုင္တာ။
ဒါေပမယ့္ “ေသကို ေသမွာ၊ ကုလို႔ မရဘူး”ဆိုတဲ့ စကားက လူေတြရဲ႕ ေတြးေခၚ စဥ္းစားႏိုင္စြမ္းကို ေၾကာက္စိတ္နဲ႔ ဖုံးပစ္လိုက္တဲ့ အတြက္ ေရာဂါ ရွိသူေတြ၊ ေရာဂါပိုးနဲ႔ ေနထိုင္ေနရသူေတြကို အသက္အႏၱရာယ္ ျပဳတဲ့အထိ အျဖစ္ဆိုးေတြ ႀကံဳခဲ့ရဖူးပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံရဲ႕ ၃၂ ေယာက္ေျမာက္ သမၼတျဖစ္တဲ့ ဖရန္ကလင္ရုစဗဲ့က “ကၽြနု္ပ္တို႔ရဲ႕ တစ္ခုတည္းေသာ ေၾကာက္စရာက ေၾကာက္စိတ္ပါပဲ “လို႔ ေျပာခဲ့ဖူးပါတယ္။

လူေတြရဲ႕ အႏၱရာယ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ၾကားသိရခ်က္ေတြ အေပၚမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တုံ႔ျပန္မႈေတြကို သုေတသန လုပ္ရာက ရလာတဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္ အခ်ိဳ႕ကို ေျပာျပခ်င္ပါတယ္္။

(၁) ဘာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ဆုိတာကို ပို သိရင္ ပို ေၾကာက္တယ္။
(၂) အႏၱရာယ္က ဘာေတြ ျဖစ္မယ္ဆိုတာကို မေသခ်ာရင္ ပိုေၾကာက္တယ္။
(၃) အဲဒီ အႏၱရာယ္က ကိုယ့္ဆီမွာ ျဖစ္ႏိုင္္တယ္လို႔ ခံစားရရင္ ပိုေၾကာက္တယ္။
(၄) အမ်ားစုက အႏၱရာယ္ တစ္ခု အေၾကာင္း ၾကားရင္ အဲဒါက တျခားသူေတြမွာပဲ ျဖစ္မွာပါ၊ ငါ့မွာေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူးလို႔ ေတြးေလ့ရွိၾကတယ္။
(၅) အႏၱရာယ္က အရင္က မျဖစ္ဖူး၊ မၾကားဖူတဲ့ အႏၱရာယ္ အသစ္ ဆိုရင္ ပိုေၾကာက္တယ္။
(၆) တစ္ေနရာတည္းမွာ အႀကီးအက်ယ္ ျဖစ္တာမ်ိဳးဆိုရင္ ပိုေၾကာက္တယ္။ ဥပမာ - တစ္ႏိုင္ငံလံုးမွာ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးသူ အေရအတြက္က တစ္ေန႔ အေယာက္(၂၀၀၀) ရွိတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဗံုးေပါက္ကြဲမႈေၾကာင့္ ေသဆံုးသူ အေရအတြက္က အေယာက္(၅၀) ျဖစ္ေနမယ္ဆိုရင္ လူေတြက ဗံုးေပါက္ကြဲမႈကို ပိုေၾကာက္ၾကပါတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးတာက တစ္ေနရာတည္းမွာ စုၿပံဳၿပီး ျဖစ္ၾကတာ မဟုတ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ပါ။
(၇) အႏၱရာယ္က ကိုယ္က လုပ္ယူတာမ်ိဳး ဆိုရင္ သိပ္မေၾကာက္ၾကဘူး။ ဥပမာ - လိင္မႈကိစၥ အေပ်ာ္အပါးလိုက္စားရာမွာ ကြန္ဒံုး မသံုးတာမ်ိဳးလုိ႔ ေျပာရမယ္ ထင္ပါရဲ႕။
(၈) အႏၱရာယ္ကို ကိုယ္က ခ်ဳပ္ထိန္းႏိုင္စြမ္း ရွိတယ္လို႔ ယူဆရင္ သိပ္မေၾကာက္ၾကဘူး။ ဥပမာ - ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္ကို ေခါင္းေဆာင္း မပါဘဲ စီးတာမ်ိဳးေပါ့။
(၉) ကိုယ့္ကို အႏၱရာယ္ကေန ကာကြယ္ ေပးႏိုင္မယ္၊ လိုအပ္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ေပးႏိုင္မယ္လို႔ ယူဆထားတဲ့ သူေတြကို ယံုၾကည္ရင္ သိပ္မေၾကာက္ၾကဘူး။ မယံုၾကည္ရင္ ပိုေၾကာက္ၾကတယ္။ ဥပမာ- အုပ္ခ်ဳပ္သူ အစိုးရကို ယံုၾကည္ရင္ ျပည္သူေတြရဲ႕ ေၾကာက္ရြံ႕ ထိတ္လန္႔မႈက အလြန္အကၽြံ မျဖစ္ဘူး။ ၂၀၀၀ခုႏွစ္မွာ ႏြား႐ူးေရာဂါ ျဖစ္ခဲ့တုန္းက ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံက ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းခဲ့ပံုက မွန္ခဲ့တဲ့ အတြက္ လအနည္းငယ္ အတြင္းမွာပဲ ျပည္သူေတြ ေၾကာက္စိတ္ ေလ်ာ့ပါးသြားၿပီး အမဲသား ေစ်းကြက္က ပံုမွန္ ျပန္ျဖစ္ သြားခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ အလားတူ ျဖစ္ရပ္ကို ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက ကိုယ္တြယ္ ေျဖရွင္းပံု မွားခဲ့တဲ့အတြက္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံရဲ႕ အမဲသား ေစ်းကြက္က ေတာ္ေတာ္နဲ႔ ပံုမွန္ ျပန္ျဖစ္ မလာခဲ့ဘူး။

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္ေတြ အေၾကာင္း ပညာေပး မွ်ေ၀တဲ့ အခါမွာ တစ္စံုတစ္ခုကို အလြန္အမင္း ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ သြားေအာင္ ေျပာမယ့္အစား သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေပးၿပီး လူေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ေအာင္ အကူအညီ ေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုဟာ
- ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ဘယ္ေလာက္မ်ားသလဲ
- ဘယ္လို ကာကြယ္နည္းေတြ ရွိသလဲ
- ဘယ္လို ေရြးခ်ယ္စရာေတြ ရွိသလဲ
- အႏၱရာယ္ဘယ္ေလာက္ အထိ ႀကီးႏိုင္သလဲ
စတာေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ နားလည္ေအာင္ အကူအညီ ေပးႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ အမ်ားျပည္သူမွာ မိမိဘ၀အတြက္ မိမိကိုယ္တုိင္ မွန္ကန္စြာ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္စြမ္းေတြ ပိုမို တိုးျမင့္လာၿပီး က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ အျပဳအမူေတြကို ပိုမို ေဆာင္ရြက္ျဖစ္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းေတြ ပိုမ်ားလာႏိုင္ပါတယ္္။
 

(စာကိုး - Dealing with the dangers of fear: The role of risk communication by George M. Gray and David P. Ropeik. Health Affairs. Volume 21, No.6)

Read More...

Collapse...

Unnoticed Kitchen Consequences (2)

အမွတ္တမဲ့ မီးဖိုေခ်ာင္ဒုကၡ (၂)

လူကို အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ ဘက္တီးရီးယားမ်ား အစားအေသာက္ တစ္ခုမွ တစ္ဆင့္ ေနာက္တစ္ခုသို႕ ကူးစက္ျခင္းဟာ အျဖစ္မ်ားတဲ့ အစားအေသာက္နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ေရာဂါ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။

စဥ္းတီတုံးဟာလည္း ယင္းေရာဂါမ်ား ျဖစ္ေစဖို႕ တရားခံ တစ္ခု ျဖစ္တာမို႕ အိမ္ရွင္မမ်ား ေန႔စဥ္ အသံုးျပဳေနတဲ့ စဥ္းတီးတုံးဟာ တစ္မိသားစုလံုး က်န္းမာဖို႕ အေရးပါတဲ့ ေနရာက ပါ၀င္ေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အိမ္ရွင္မမ်ား အေနျဖင့္ သင့္မီးဖိုေခ်ာင္အတြက္ စဥ္းတီတုံး ေရြးခ်ယ္ေတာ့မည္ ဆိုပါလွ်င္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္တြင္ ယင္းႏွင့္ ပတ္သတ္သည့္ အ႐ႈပ္အရွင္းမ်ား မရွိရေလေအာင္ မိမိနွင့္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ စဥ္းတီတုံးမ်ားကို ေရြးခ်ယ္သင့္ၾကပါတယ္။ စဥ္းတီတုံုးဟု ဆိုရာ၀ယ္ ေရွးအစဥ္အဆက္ကပင္ သစ္သား စဥ္းတီတံုးကို အသံုးျပဳလာခဲ့ၾကျပီး အခုေခတ္မ်ားမွာေတာ့ ပလပ္စတစ္၊ ဖန္သား၊ ၀ါး စသည္တို႕ျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည့္ စဥ္းတီတံုးမ်ားဟူ၍ ေစ်းကြက္တြင္ သူ႕ေနရာနွင့္သူ ေခတ္စားလာခဲ့ၾက ျပန္ပါတယ္။

စဥ္းတီတုံးမ်ားဟာ သူ႕ေနရာႏွင့္သူ ေကာင္းက်ဳိးဆိုးက်ဳိးမ်ား ရွိၾကေလရာ .. သစ္သားနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ စဥ္းတီတံုးမ်ားကိုေတာ့ ေရွးရိုးစဥ္လာကတည္းက အသံုးျပဳခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်စ္လစ္မာေက်ာေသာ သစ္သားမ်ုဳိး ျဖစ္သည့္ မန္က်ည္းသား၊ မာဘယ္လ္သား စဥ္းတီတုံးမ်ားကို ေရွးအရင္ လူၾကီးမ်ား ၾကိဳက္နွစ္သက္ခဲ့ၾကျပီး ျဖစ္ပါတယ္။

သစ္သား စဥ္းတီတံုးကို လူၾကိဳက္မ်ား ရတဲ့ အေၾကာင္းကေတာ့ သူ႕ကို အသံုးျပဳစဥ္မွာ အသံ ဆူညံမႈ သိပ္မရွိျခင္း၊ လွီးျဖတ္ခ်ိန္တြင္ ညက္ေညာေသာ ထိေတြ႕မႈေပးျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သစ္သား စဥ္းတီတံုးမ်ားဟာ သန္႔ရွင္းရတာ ခက္ခဲျခင္း၊ အသံုးျပဳတာ မ်ားလာတာနဲ႔အမွ် အစင္းေၾကာင္းေတြ ေပၚလာျပီး အဲဒီ အေၾကာင္းေတြၾကားမွာ ဘက္တီးရီးယား တခ်ဳိ႕ ပုန္းခိုနိုင္ဖို႕အခြင့္အေရးေပးျခင္း၊ သစ္သားမ်ားမွာ ပါရွိတဲ့ အေပါက္ငယ္ ကေလးမ်ားဟာ အခန္႔မသင့္တဲ့အခါ စြတ္စိုမႈကို ျဖစ္ေစနိုင္ျပီး ယင္းေၾကာင့္ ဘက္တီးရီးယားမ်ား ေပါက္ပြား ေနထိုင္မႈကို အားေပးေစျခင္း စတဲ့ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ က်န္းမာေရးကို အနည္းနဲ႕အမ်ား ဆိုသလို ထိခိုက္နိုင္လာစရာ အေၾကာင္း ရွိပါတယ္။ ယခုေခတ္မ်ားမွာေတာ့

၀ါးနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ စဥ္းတီတံုးဟာ မာေက်ာတဲ့ မ်က္နွာျပင္ရွိျခင္း၊ ဘက္တီးရီးယားပိုး အခ်ဳိ႕ကို ကာကြယ္နိုင္ျခင္း ၊ သက္တမ္းရွည္ရွည္ အသံုးျပဳနိုင္ျခင္း စတဲ့ ေကာင္းခ်က္ တခ်ဳိ႕နဲ႕ ေခတ္စားလာတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ပလစ္စတစ္နဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ စဥ္းတီတံုးမ်ားကေတာ့ စိမ့္၀င္နိုင္တဲ့ အေပါက္ငယ္မ်ား မပါ၀င္ျခင္း၊ သန္႔စင္ဖို႔ လြယ္ကူျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ သင့္အတြက္ လံုျခံဳစိတ္ခ်မႈ အေပးဆံုးလို႔ ေျပာနိုင္ပါတယ္။ ဖန္သားနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ စဥ္းတီတုံုးမ်ားကေတာ့ လွပ သပ္ရပ္လွျပီး အပူခံနိုင္ျခင္း၊ စိမ့္၀င္နိုင္တဲ့ အေပါက္မ်ား မပါ၀င္ျခင္း၊ သန့္ရွင္းရတာ လြယ္ကူျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေစေပမယ့္ သူ႕ကို အသံုးျပဳစဥ္မွာ ထြက္ေပၚလာမယ့္ အသံေတြကေတာ့ အိမ္ရွင္မေတြကို စိတ္အေနွာင့္ယွက္ ေပးေကာင္း ေပးနိုင္ပါလိမ့္မယ္။ သည့္အျပင္ မေတာ္တဆ လြတ္က်မႈမ်ား ျဖစ္ခဲ့ပါလွ်င္ အလြယ္တကူ ကဲြေစနိုင္ျပီး အနီးရွိ အစားအေသာက္ ပန္းကန္မ်ားထဲသို႔လည္း ၀င္ေရာက္ေစနိုင္ျခင္းျဖင့္ လူသားတို႔အား အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစနုိင္ပါတယ္။

စဥ္းတီတုံးနွင့္ အေရာင္အေသြးမ်ား

အိမ္တစ္အိမ္တြင္ စဥ္းတီတံုး အနည္းဆံုး တစ္ခု ရွိတတ္ၾကျပီး ၄- ၅ ခုထက္မက ရွိေနျခင္းဟာ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘူးလို႕ ေျပာလို႕မရပါဘူး။ ထို႕အျပင္ အစားအေသာက္ အမ်ဳိးမ်ဳိးအတြက္ သီးျခား စဥ္းတီတံုးမ်ားကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ အစားအေသာက္မွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါတခ်ဳိ႕ကို ကာကြယ္နို္င္္ပါတယ္။

အေရာင္အမ်ဳိးမ်ုိးနဲ႔ စဥ္းတီတံုးမ်ားကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ အသားစိမ္း ၊ ငါးစိမ္းမ်ား ခုတ္ထစ္ရာမွာ အသံုးျပဳတ ဲ့စဥ္းတီတံုးအား ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား လွီးျဖတ္ရာတြင္ အသံုးမျပဳေအာင္ သင့္ကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ဆိုသလို အသိေပးပါလိမ့္မယ္။ စဥ္းတီတံုးမ်ားဟာ အေရာင္အလိုက္ သင့္ကို အမွတ္တရ ျဖစ္ေစတဲ့ အဓိပၸါယ္မ်ားကို ေပးေစနိုင္တာကေတာ့ …

၁။ အစိမ္းေရာင္ စဥ္းတီတံုး … သစ္သီးနွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား စီစဥ္ရာတြင္အသံုးျပဳရန္

၂။ အ၀ါေရာင္ စဥ္းတီတံုး… ၾကက္၊ ဘဲ စသည္တို႕ ခုတ္ထစ္ရာတြင္ အသံုးျပဳရန္

၃။ အျပာေရာင္ စဥ္းတီတံုး… ခ်က္ျပီးသား သားငါးမ်ား ခုတ္ထစ္ရာတြင္ သံုးရန္

၄။ အျဖဴေရာင္ စဥ္းတီတံုး… ေထာပတ္၊ ဒိန္ခဲစသည့္ နို႔ထြက္ ပစၥည္းမ်ား အတြက္ သံုးရန္

၅။ အသားေရာင္၊ အညိဳေရာင္ စဥ္းတီတံုး… ငါးနွင့္ ပင္လယ္စာမ်ား အတြက္ သံုးရန္

၆။ အနီေရာင္ စဥ္းတီတံုး … အနီေရာင္ အသားမ်ား ျဖစ္သည့္ ၀က္သား၊ အမဲသား စသည္တို႔ အတြက္ သံုးရန္တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ သင္ဟာ အေရာင္ ခဲြျခားျပီး အသံုးမျပဳခ်င္ဘူး ဆိုလွ်င္ေတာင္ အသားငါးမ်ား အတြက္ အသံုးျပဳေသာ စဥ္းတီတုံးျဖင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား မစီစဥ္မိ ေစရန္ သတိျပဳသင့္ပါတယ္။

စဥ္းတီတံုးနွင့္ ဂရုျပဳရမည့္အခ်က္မ်ား

၁။ သင္ဟာ ဘယ္လို စဥ္းတီတုံး အမ်ဳိးအစားကို အသံုးျပဳသည္ ျဖစ္ေစ အသံုးျပဳျပီးတာနဲ႕ ယင္းတို႕ကို ဆပ္ျပာေရ ပူပူကေလးနဲ႕ ေဆးေၾကာသင့္ပါတယ္။ အခါအခြင့္သင့္သလို ကလိုရင္းျဖင့္ ပိုးသတ္ျခင္းမ်ားကိုလည္း ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။ ေရတစ္ဂါလံနဲ႔ ကလိုရင္း ပါတဲ့ အေရာင္ခၽြတ္ေဆး လက္ဘက္ရည္ဇြန္း တစ္ဇြန္း ႏႈန္းျဖင့္ ေရာစပ္ကာ သံုးနိုင္ပါတယ္။ အစြန္းခၽြတ္ေဆး ဆိုရာမွာလည္း သံပုရာ၊ နာနတ္ စတဲ့ အေမႊးန႔ံေတြ ပါတဲ့ အစြန္းခၽြတ္ေဆး မဟုတ္ဖို႔ သတိထားရပါမယ္။ သို႔မဟုတ္ ရွာလကာရည္ တစ္ဆ ေရ ၅ ဆ ေရာျပီး သန္႕ရွင္းနိင္ပါတယ္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ရာတြင္ သင္၏ စဥ္းတီတံုးသည္ သစ္သား စဥ္းတီတံုး ျဖစ္မည္ဆိုပါက စဥ္းတီတံုးအား ေရဇလံုထဲတြင္ ၾကာရွည္စြာ စိမ္ထားမိမည္ ဆိုပါလွ်င္ စဥ္းတီတံုး အေပါက္မ်ားထဲသို႔ ေရမ်ားစိမ့္၀င္ကာ ေျခာက္ေသြ႕ေသာ အခါတြင္ အက္ကဲြေၾကာင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚမႈကို အားေပးမွာ ျဖစ္တာမို႔ သစ္သား စဥ္းတီတံုးကို ေရမစိမ္ ထားမိေစရန္ အေရးၾကီးပါတယ္။

၂။ စဥ္းတီတံုး တစ္ခုဟာ အစင္းေၾကာင္း ထင္လာျပီး အဲဒီ အေရးအေၾကာင္းေတြမွာ အသားစိမ္း၊ ငါးစိမ္း စတာေတြနဲ႔ ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား ပုန္းေအာင္း နိုင္လာျပီ ဆိုရင္ သန္႔စင္ဖို႔ အေတာ္ကို ခက္ခဲလာတာမို႔ ယင္း စဥ္းတီတံုး ေနရာမွာ အသစ္တခုနဲ႔ အစားထိုး သင့္ပါတယ္။

၃။ အသားစိမ္း၊ ငါးစိမ္း ခုတ္ထစ္ထားတ့ဲ စဥ္းတီတံုး၊ ဓား စတာေတြကို မေဆးေၾကာဘဲ ေနာက္ထပ္ အစားအစာမ်ားကို မလွီးျဖတ္သင့္ပါဘူး။ အဲဒီလို အသံုးျပဳျခင္းအားျဖင့္ အသားစိမ္း၊ ငါးစိ္မ္းမွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ား ျပန္႔ပြားဖို႔ အခြင့္အေရး ေပးသလို ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

၄။ သင့္ရဲ႕စဥ္းတီတံုးကို ေသခ်ာစြာ ေဆးေၾကာ ျပီးတဲ့အခါမွာလည္း ေနရာတက် မသိမ္းဆည္းခင္မွာ ေကာင္းစြာ ေျခာက္မေျခာက္ စစ္ေဆးျခင္းအားျဖင့္ စဥ္းတီတုံးတြင္ မႈိႏွင့္ ဘက္တီးရီးယားမ်ား စဲြကပ္မႈကို ေလ်ာ့ပါး ေစပါလိမ့္မယ္။ အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ စဥ္းတီတုံးတြင္ ဘက္တီးရီးယားပိုးမ်ား တြယ္ကပ္ေနသည္ ဆိုလွ်င္ေတာင္ ယင္းတို႔ဟာ စြတ္စိုမႈ မရွိဘဲ နာရီ အနည္းငယ္ထက္ ပိုျပီး အသက္ရွင္နိုင္စြမ္း မရွိၾကပါဘူး။ စဥ္းတီတံုးကို အသံုးျပဳျပီး ဒီအတိုင္း ထားမည္ ဆိုပါလွ်င္ စဥ္းတီတုန္း ေအာက္ေျခတြင္ စိုစြတ္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစျပီး ပိုးမႊားမ်ား ပိုမို ေပါက္ပြားလာမွာ ျဖစ္တာမို႔ သင္ အသံုးမျပဳေတာ့သည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ စဥ္းတီတံုးကို ေထာင့္တစ္ေနရာတြင္ ေထာင္ထားသင့္ပါတယ္။ ထို႕ေနာက္ ေျခာက္ေသြ႕ျပီ ဆိုပါက ေနရာတက် သိမ္းဆည္းႏိုင္ပါတယ္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ရာတြင္လည္း ေလသလပ္ ခံထားျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ျပီး အ၀တ္မ်ားျဖင့္ သုတ္ကာ ေျခာက္ေသြ႔ေစျခင္းဟာလည္း အ၀တ္မွ ပိုးမႊားမ်ားကို ျပန္႔ပြားေစတာမို႔ ေရွာင္ရွား ေစခ်င္ပါတယ္။

၅။ ပန္းကန္ေဆးစက္ျဖင့္ စဥ္းတီတံုးကို ေဆးေၾကာျခင္းဟာ ပလပ္စတစ္ စဥ္းတီတံုးမ်ား အတြက္သာ ေကာင္းမြန္တာမို႔ သစ္သား စဥ္းတီတံုးကို သံုးမိမယ္ဆိုလွ်င္ မၾကာခင္မွာပင္ ေျခာက္ေသြ႔သြားနိုင္ျပီး ေရရည္ခံနိုင္မယ္ မဟုတ္ပါဘူး။

၆။ သင္ဟာ သစ္သား စဥ္းတီတံုးကို အသံုးျပဳရတာ နွစ္သက္တယ္ ဆိုရင္ေတာ့

၆.၁။ ယင္းရဲ႔ မ်က္ႏွာျပင္ကို အျမဲတမ္း ေကာင္းမြန္ေနေအာင္ အသားငါးမ်ား စီစဥ္ျပီးတာနဲ႔ တစ္ျပိဳင္နက္ ေကာ္ပတ္ စားေပးရပါမယ္။ အဲလိုမွ မဟုတ္ရင္ေတာ့ သင့္ရ့ဲ စဥ္းတီတုံုးဟာ အေရးအေၾကာင္း ထူထပ္စြာနဲ႔ ဘက္တီးရီးယားႏွင့္ အျခားေသာ ပိုမႊားမ်ား ေပ်ာ္ျမဴးဖို႔ ေနရာ တစ္ခု ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။

၆.၂ ။ သစ္သား စဥ္းတီတံုးမ်ားကို တစ္ပတ္လွ်င္ တစ္ခါ ဆီျဖင့္ သုတ္လိမ္းေပးျခင္း သို႔မဟုတ္ ပ်ဥ္သားေသေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ သစ္ေၾကာမ်ားကို ညက္ေစျပီး ဘက္တီးရီးတို႔ ရန္မွ ကာကြယ္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီျဖင့္ သုတ္လိမ္းရာတြင္ ပထမဦးစြာ ဆီကို အနည္းငယ္ ပူေႏြးေစျပီးမွ အ၀တ္သားႏုႏုျဖင့္ ဆြတ္ျပီး သစ္ေၾကာအတိုင္း ပြတ္တိုက္ ေပးျခင္းျဖင့္ ဆီမ်ား သစ္ေၾကာမ်ားထဲသို႕ စိမ့္၀င္သြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ယင္းေနာက္ မိနစ္အနည္းငယ္ခန္႔ ထားျပီး အ၀တ္ေျခာက္ျဖင့္ ဖယ္ရွားႏိုင္ပါတယ္။ ယင္းသို႕ ဆီ သုတ္လိမ္း ေပးျခင္းျဖင့္ အဆီမ်ားသည္ သစ္သား စဥ္းတီတံုးရွိ အေပါက္မ်ားကို ပိတ္သြားေစျပီး အရည္မ်ား စိမ့္၀င္ စြတ္စိုမႈကို ကာကြယ္ေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

၇။ သင္႔စဥ္းတီတံုးအား သန္႕ရွင္းရာတြင္ အရည္အေသြး ေကာင္းမြန္ေသာ စတီးလ္ေယာက္မျဖင့္ ျခစ္ထုတ္ေပးျခင္းျဖင့္ သစ္သား စဥ္းတီတံုးအား စိုစြတ္မႈကို ျဖစ္ေစေသာ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႕ေလ်ာ့က်ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း စတီးလ္ brush ျဖင့္ ပြတ္တိုက္ျခင္းျဖင့္ သင့္စဥ္းတီတံုးအား ပိုမို ပ်က္စီး ေစနိုင္ေသာေၾကာင့္ ယင္းသို႔ မျပဳလုပ္မိ ေစရန္ သတိျပဳသင့္ေပသည္။

၈။ စဥ္းတီတံုးကို အသံုးျပဳသည္နွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ ရွာလကာရည္ အျပင္းစားျဖင့္ ပြတ္တိုက္ ေပးျခင္းျဖင့္ သင့္ရဲ႕ စဥ္းတီတံုးကိို ပိုးမႊား ကင္းစင္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရွာလကာရည္တြင္ ပါ၀င္ေသာ acetic acid သည္ ပိုးသတ္ရန္ အတြက္ ေကာင္းမြန္ေသာ အက္စစ္လတစ္ခု ျဖစ္ျပီး လူသားတို႔အား ေရာဂါ ေပးေစနိုင္ေသာ E coli, salmonella ႏွင့္ staphylococcus စသည့္ ပိုးမႊားမ်ား ခိုေအာင္းေနျခင္းကို ထိေရာက္စြာ ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ သင့္ရဲ႔ မီးဖိုေခ်ာင္တြင္ ျပင္းအားေကာင္းေသာ ရွာလကာရည္ ျဖန္းဗူး တစ္ဗူး ေဆာင္ထားျခင္းျဖင့္ သင့္စဥ္းတီတံုးအား အခ်ိန္တိုအတြင္း သန္႕ရွင္း ေစနိုင္ပါတယ္။

၉။ ျပင္းအား ၃ရာခိုင္နႈန္းရွိ hydrogen peroxide ကိုလည္း ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို ေသေစရန္ အလို႔ငွာ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ထိုသုိ႔ ပိုးမႊားမ်ားကို ႏွိမ္နင္းရာတြင္ ရွာလကာရည္ ဆြတ္ထားေသာ တစ္ရႈးစ တစ္ခုျဖင့္ စဥ္းတီတံုးအား အရင္ ပြတ္တိုက္ေပးရပါမယ္။ ထို႔ေနာက္တြင္မွ hydrogen peroxide ပါေသာ တစ္ရႈးျဖင့္ ပြတ္တိုက္ ေပးရပါမယ္။

၁၀။ စဥ္းတီတုံးကို မ၀ယ္ခင္မွာလည္း အသံုးျပဳရန္ စိတ္ခ်ရေသာ အညႊန္းနဲ႔ ေထာက္ခံခ်က္ပါတဲ့ စဥ္းတီတုံး ဟုတ္မဟုတ္ ဆိုတာ ေလ့လာရပါမယ္။ (အိမ္တြင္း စီးပြားျဖစ္ သစ္သား စဥ္းတီတုံး ဆိုလွ်င္လည္း သစ္သားအမ်ဳိးအစား၊ အက္ေၾကာင္းႏွင့္ သစ္ေၾကာ၊ အေပါက္အရြယ္အစားမ်ားကို စစ္ေဆးျပီး ၀ယ္သင့္ပါတယ္)။

၁၁။ စဥ္းတီတုံးနွင့္ အနံ႕အသက္မ်ား စဥ္းတီတံုးကို အသံုးျပဳသည့္ သား၊ ငါး၊ ဂ်င္း၊ ၾကက္သြန္ စသည့္ အစား အေသာက္ အမ်ဳိးအစား အလုိက္ အန႔႔ံအသက္မ်ား စဲြထင္ က်န္တတ္ေလရာ အခ်ဳိ႕ေသာ အန႔ံအသက္မ်ားကို ေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ ေအာက္ပါအတိုင္း အသံုးျပဳသင့္ပါတယ္။

၁၁.၁။ ဆားၾကမ္း သို႔မဟုတ္ မုန္႔ဖုတ္ ဆိုဒါ - စဥ္းတီတံုးအား ဆားၾကမ္း သို႕မဟုတ္ မုန္႔ဖုတ္ ဆိုဒါမ်ားျဖင့္ ပြတ္တိုက္ေပးျပီး မိနစ္ အနည္းငယ္ၾကာ ထားျပီး ေရျဖင့္ က်င္းေပးနိုင္ပါတယ္။

၁၁.၂။ အနံ႕ဆိုးမ်ားႏွင့္ ေရွာက္သီး ေရွာက္ရည္ - အျခား လြယ္ကူေသာ နည္းလမ္း တစ္ခုမွာ ၾကက္သြန္၊ ဂ်င္းစသည္တို႕ျဖင့္ စဲြထင္ေနေသာ စဥ္းတီတံုးအား ေရွာက္ရည္ လတ္လတ္ဆတ္ဆတ္ျဖင့္ ပြတ္တိုက္ေပးျခင္း သို႕မဟုတ္ ေရွာက္သီးစိတ္ျဖင့္ ပြတ္တိုက္ေပးျခင္း တို႔ကို ျပဳလုပ္ေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

၁၁.၃။ အန႔ံဆိုးမ်ားႏွင့္ ရွာလကာရည္ - ရွာလကာရည္ အျပင္းစားကို အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္လည္း အနံ႔ဆိုးမ်ား ကိုဖယ္ရွားေစႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္နည္းလမ္းကိုပဲ သံုးသံုး အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ သင့္စဥ္းတီတံုးအား အေၾကာေသေအာင္ ျပန္လုပ္ေပးဖို႕ လိုေကာင္း လိုပါလိမ့္မယ္။

မြန္းသက္ပန္

ေလာကအလွ အြန္လိုင္းမဂၢဇင္း

၂၀၀၈ခုနွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၁၄ ရက္

Read More...

Collapse...

Light Bulb & Candle

လွ်ပ္စီးမီးလံုးႏွင့္ ဖေယာင္းတိုင္

(၁)

အိမ္ျပန္ေရာက္ေတာ့ အေတာ္ပင္ ေမွာင္ေနျပီ။ ယူေက ေဆာင္းတြင္းမွာ ညေန ေလးနာရီေက်ာ္ ကတည္းက အေမွာင္ထု လႊမ္းေနတာမို႕ သူမ အိမ္ျပန္ေရာက္ခ်ိန္မွာ အေမွာင္ထု သိပ္သည္း ေနတတ္ စျမဲ။ ဧည့္ခန္းထဲ ေရာက္လာေတာ့ မီးခလုတ္ကို သူမ ဖြင့္လိုက္သည္။ သားေလးက တြန္းလွည္းေလးထဲမွာ အိပ္ေပ်ာ္ေနတုန္း စာအျမန္ ဖတ္ဦးမွ။ ညေန အလုပ္ ဆင္းသည္ႏွင့္ ဆိုင္တစ္ဆိုင္ဆိုင္မွာ ကပ်ာကယာ မုန္႔၀င္စားျပီး၊ ညသန္းေခါင္ထိ ဖြင့္တဲ့ ေက်ာင္းစာၾကည့္တိုက္မွာ သန္းေခါင္ခ်ိန္ထိ စာထိုင္ဖတ္ ျပီးမွ အိမ္ျပန္လာေလ့ရွိတဲ့ အတိတ္ဘ၀ေလးကို သတိရမိသြားသည္။ အိမ္ျပန္ေရာက္သည့္ အခါတိုင္း သက္မဲ့စာအုပ္ေတြ မဟုတ္ေတာ့ဘဲ သက္ရွိ စာအုပ္ေလးကို ဖတ္ေနျဖစ္ခဲ့တာ ႏွစ္ႏွစ္ေတာင္ ၾကာလာခဲ့ျပီပဲ။ ဘာပဲေျပာေျပာ ဒီညေတာ့ သက္မဲ့ စာေလး ထိုင္ဖတ္ဦးမွပါေလ။

သို႔ေပမယ့္ သူမ စိတ္ကူးတို႔က ခ်က္ခ်င္း အေကာင္အထည္ ေပၚမလာ။ မီးခလုတ္ ႏွိပ္ေပမယ့္ မီးက လင္းမလာခဲ့။ ဖြင့္လိုက္ပိတ္လိုက္ ျပန္လုပ္ၾကည့္သည္။ အိပ္ခန္းထဲက မီးခလုတ္ဖြင့္ၾကည့္သည္။ ဒီေတာ့မွ အေျဖက ေပၚလာသည္။ ဧည့္ခန္းထဲက မီးလံုးေလး ကၽြမ္းသြားသည္ပဲ။ ညၾကီးမင္းၾကီး စတိုခန္း ဖြင့္ျပီးလဲ မီးလံုးသစ္နဲ႔ ေလွကားလဲ သြားမယူခ်င္။ သားပစၥည္းေတြနဲ႔ ျပည့္ေနတဲ့ အိပ္ခန္းထဲမွာလဲ မထိုင္ခ်င္။ ဒီေတာ့ အၾကံထုတ္ရသည္။ ထမင္းစား စားပြဲေပၚမွာ တစ္ခါတစ္ရံ ထြန္းေလ့ရွိသည့္ ဖေယာင္းတိုင္ေလး ရွိေနတာမို႔ အဆင္ေျပသြားသည္။ လူပင္ပန္း၊ စိတ္ပင္ပန္းႏွင့္ သိပ္ပင္ပန္းသည့္ ညမ်ားမွာ မီးညွိျပီး အနားယူဖို႔ ထားထားသည့္ အနံေမႊးေသာ ဖေယာင္းတိုင္ေလးမ်ားကလဲ ရွိေသးသည္။ အားလံုး ထြန္းညွိလိုက္ေတာ့ စာဖတ္လို႔ ရေလာက္သည့္ အလင္းေရာင္ေလး ရလာသည္။

သူမ ဖတ္ျဖစ္သည့္ စာအုပ္က Raymond Lamont-Brown ေရးသားသည့္ Kamikaze ဆိုတဲ့ စာအုပ္။ ဒုတိယကမၻာစစ္တုန္းက မဟာမိတ္စစ္သေဘၤာမ်ားေပၚသို႔ ေလယာဥ္မ်ား ထိုးစိုက္ခ်ျပီး အေသခံ တိုက္ပြဲ၀င္သြားသည့္ ဂ်ပန္ အေသခံ ဆာမူရိုင္းမ်ား အေၾကာင္း ေရးထားသည့္ စာအုပ္။ ဒီလို စာအုပ္ေလးေတြကို သူမ စိတ္၀င္စားသည္။ အထူးသျဖင့္ သူတို႔ရဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာနဲ႔ အိုင္ဒီေရာ္ေလာ္ဂ်ီမ်ား။ တိုင္းျပည္နဲ႔ လူမ်ိဳးအတြက္ ဆိုျပီး ရန္သူကို အေသခံ ေခ်မႈန္းသြားသည့္ အဆိုပါ ဆာမူရိုင္းမ်ား၊ တိုင္းျပည္ ကံၾကမၼာအတြက္ ရန္သူ ေသနတ္ ေျပာင္း၀ေရွ႕ကို လက္နက္ တစ္စံုတစ္ရာ မပါဘဲ တိုး၀င္သြားရဲခဲ့ၾကသည့္ ကမၻာအရပ္ရပ္မွ အၾကမ္းမဖက္ ဆႏၵျပသူမ်ား၊ ယံုၾကည္ခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာေၾကာင့္ ၾကိဳးစင္ထက္ကုိ ရဲရဲ၀ံ့၀႔ံ လွမ္းတက္သြား ခဲ့ဖူးသည့္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ား၊ ကမၻာတစ္၀ွမ္းမွာ ျဖစ္ပြားေနေသာ အေသခံ ဗံုးေဖာက္ခြဲမႈ လုပ္ေနသည့္ အစြန္းေရာက္မ်ား။ သူတို႔အားလံုး၏ ကေလးသူငယ္ ဘ၀ ျဖတ္သန္းမႈ စိတ္ေနစိတ္ထား၊ ၾကီးျပင္းခဲ့ရာ ပတ္၀န္းက်င္၊ သူတို႔ ဘ၀မွာ သက္ေရာက္မႈ ရွိခဲ့သည့္ အေတြးအေခၚေတြ၊ တြန္းအားေတြ၊ ဒါေလးေတြကို ေလ့လာျပီး တစ္ေန႔က်ရင္ေတာ့ သုေတသန ေလ့လာ ဆန္းစစ္ခ်က္ေလး တစ္ခု လုပ္ဦးမယ္လို႔ စိတ္ကူးထားမိသည္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ပတ္သက္သမွ် စာအုပ္စာတမ္းေလးေတြကို သီအိုရီ ႐ႈေထာင့္မွ မဟုတ္ဘဲ၊ တစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ အတိတ္ဘ၀ေလးေတြ အထိ စိတ္၀င္တစား ေလ့လာေနမိသည္။

ကေလာ့စ္၀စ္ ဆိုခဲ့ဖူးသည့္ friction ဆိုတဲ့ လြဲေခ်ာ္မႈေလးေတြဟာ စစ္ပြဲမ်ားတင္ မကဘဲ ေနရာတိုင္းမွာ ရွိသည္ ထင္ပ။ စာအုပ္ေလးကို ကိုင္ျပီး ဖတ္မယ္ လုပ္ခါမွ အစီအရီ ထြန္းထားသည့္ ဖေယာင္းတိုင္ေလးေတြကို ၾကည့္မိရင္း သူမ အေတြးထဲသို႔ တစ္စံုတစ္ရာက ခ်ဥ္းနင္း ၀င္ေရာက္လာသည္။ ပထမ အစက်ေတာ့ တန္ေဆာင္တိုင္ ပြဲေတာ္ေလး။ ေနာက္ေတာ့ ေမြးရပ္ေျမ။ ေနာက္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ဒီလိုနဲ႔ အေတြးေတြက တစ္စတစ္စ က်ယ္ျပန္႔သြားရင္း လတ္တေလာ ျဖစ္ေနၾကသည့္ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ ဆိုင္ရာ ျငင္းခံု ေဆြးေႏြးေနၾကမႈမ်ားဆီ အေတြးက ေရာက္သြားသည္။

(၂)

ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး။

ဒီစကားလံုးေလး သူမ အေတြးထဲသို႔ ခို၀င္လာခဲ့သည္မွာ သူမ ငါးႏွစ္ခန္႔က ျဖစ္မည္ ထင္သည္။ ဒီတုန္းက တီဗြီမွာ ျမန္မာသတင္းကလဲ မိနစ္ႏွစ္ဆယ္ခန္႔သာ ျပသည္။ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းကလဲ ခဏတာမွ်သာ။ သို႔ေပမယ့္ အဖိုးနဲ႔အတူ ႏိုင္ငံတကာ သတင္း ၾကည့္ဖို႔ ထိုင္ေစာင့္ရတာက ထိုစဥ္က အလုပ္တစ္ခု။ ဒီအခ်ိန္ကာလက ကမၻာတစ္၀ွမ္း သတင္းမ်ားမွာ အီသီးယိုပီးယား ငတ္မြတ္ ေခါင္းပါးမွဳ ျပႆနာက ေနရာယူ လႊမ္းမိုး ထားသည့္ ကာလ။ ရြက္ဖ်င္တဲေလးေတြ။ ကေလးငယ္ေလးေတြ။ ပံုရိပ္မ်ားက သူမ ႏွလံုးသားထဲ တိုး၀င္ လာခဲ့ၾကသည္။ ဘာမွန္းေတြ ေသခ်ာ မသိေပမယ့္ အဖိုး ေျပာျပေနသည့္ ငတ္မြတ္ ေခါင္းပါးမႈ ျပႆနာ၊ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရးဆိုေသာ စကားလံုးေလးေတြကိုေတာ့ မွတ္မွတ္ရရ သတိရေန ျဖစ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ေက်ာင္းသူ ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္မွာ ေမေမ ေခၚသြားဖူးသည့္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ပညာေပးျပပြဲမ်ား၊ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ ပညာေပး ျပပြဲမ်ားကို ေရာက္ခဲ့ရ ျပန္သည္။

သူမသာ ေဆးေက်ာင္းျပီးေအာင္ တက္ျဖစ္ခဲ့လွ်င္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး ဘာသာရပ္ကို အထူးျပဳ ျဖစ္ခဲ့လိမ့္မည္ ျဖစ္သည္။ ဘယ္လိုပဲ ေျပာေျပာ အေျခအေန အရ ေနာက္ပိုင္းကာလ ျပည္ပမွာ ေက်ာင္းျပန္တက္ ျဖစ္ေတာ့ ငယ္စဥ္က စိတ္၀င္စားမွဳေလးမ်ားကို ေသခ်ာ ေလ့လာခြင့္ ရလာခဲ့ေတာ့သည္။ စီးပြားေရး ဆို္င္ရာ မဟာဘြဲ႔ တက္ျဖစ္ေတာ့ အဓိက သင္ရမည့္ သံုးဘာသာအျပင္ ေနာက္ထပ္ ငါးဘာသာကို ၾကိဳက္ရာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရခဲ့သည္။ မဆိုင္းမတြပင္ political economy အထူးျပဳ က႑မွ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ (Health Economics), ပညာေရးဆိုင္ရာ (Economics of Education), ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ (Development Economics), ကာကြယ္ေရးဆိုင္ရာ (Defence Economics) ႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ၊ ျမိဳ႕ျပဆိုင္ရာ (Regional & Urban Economics) တို႔ကို ေရြးခ်ယ္ေလ့လာျဖစ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ သုေတသနဘြဲ႔မ်ား ဆက္တက္ ျဖစ္သြားတာမို႔ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္မဟာဗ်ဴဟာ ေလ့လာေရးႏွင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာေတြမွာ သုေတသီ ျဖစ္လာခဲ့ေပမယ့္ ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရး ဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္မ်ားကေတာ့ သူမရဲ႔ research interests အေနနဲ႔ ရွိေနခဲ့ဆဲ။ Public Health and Civil Wars in Burma ဆိုတဲ့ စာတမ္းေလး တစ္ခု သုေတသနလုပ္ဖို႔ စျပီးမွ လိုခ်င္တဲ့ data ေတြ အစံုအလင္ မရႏိုင္တာမို႔ ရပ္ထားရ ျပန္သည္။ data မစံုလွ်င္ Information Bias ရွိေနလိမ့္မည္။ သုေတသီ တစ္ေယာက္နဲ႔ ၀ါဒ ျဖန္႔ခ်ီေရးသမား တစ္ေယာက္ ထမ္းေဆာင္ရမယ့္ တာ၀န္ခ်င္းက သေဘာသဘာ၀ မတူညီတာမို႔ အခ်က္အလက္ မစံုဘဲနဲ႔ေတာ့ သူမ မလုပ္ခ်င္ပါ။

ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးအေၾကာင္း စဥ္းစားရင္း ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရး က႑ရဲ႔ အေရးၾကီးဆံုး လုပ္ငန္းေဆာင္တာ တစ္ခုျဖစ္ေသာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရးသို႔ သူမ အေတြးမ်ားက ေရာက္သြားသည္။ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာ ခ်မ္းသာ၊ ဆင္းရဲ ကြာဟမႈ ၾကီးထြားေနသေရြ႕၊ အေျခခံ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရးကို ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသား အားလံုး ခံစားခြင့္ မရွိေနသေရြ႔၊ လူတစ္ဦးအတြက္ ေန႔စဥ္ လိုအပ္ေသာ အာဟာရဓာတ္ကို ျဖည့္ဆည္း ေပးႏိုင္သည့္ အစာအာဟာရကို လူသားတိုင္း စားေသာက္ခြင့္ မရွိ ေနသေရြ႔ အဆိုပါ ႏိုင္ငံကို ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ ေနျပီဟု ေျပာ၍ မရႏိုင္ပါ။ ကမၻာ့ဘဏ္မွ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ေ၀သည့္ ကမၻာ ့ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရး အစီရင္ခံစာ အရ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရးသည္ စီးပြားေရး ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္မႈ၏ အေျခခံ အက်ဆံုးေသာ ရည္မွန္းခ်က္ တစ္ရပ္ ျဖစ္ပါသည္။

ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရးအတြက္ လိုအပ္ေသာ ခ်ဥ္းကပ္ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ ေပၚလစီမ်ား၊ ပါ၀င္ရမည့္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ အဖြဲ႕မ်ားကို ပညာရွင္မ်ားက macro level, meso level, micro level ဟူ၍ အဆင့္ ၃ ဆင့္ခြဲ၍ ဆန္းစစ္ သတ္မွတ္ ၾကပါသည္။

1. macro level

ထိုအဆင့္ အေနျဖင့္ အဓိက ၾကိဳးပမ္း ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ခ်ဥ္းကပ္ နည္းလမ္းႏွစ္ခုမွာ စီးပြားေရး အရ တည္ျငိမ္မႈ(economic stabilization) ရွိလာေစရန္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႕ ျဖစ္ရန္ အတြက္ စီးပြားေရး ေပၚလစီတြင္ exchange-rate depreciation ေပၚလစီျဖင့္ ညွိယူရပါမည္။ သြယ္၀ိုက္ အခြန္မ်ား ျမွင့္တင္ျခင္းကို မျပဳလုပ္ရပါ။ ဤနည္းလမ္းကို ယူဂန္ဒါတြင္ (၁၉၉၀)တြင္လည္းေကာင္း၊ ေမာ္ေရးရွတြင္ (၁၉၈၀)မွ (၁၉၈၂)အထိ လည္းေကာင္း၊ အင္ဒိုနီးရွားတြင္ (၁၉၈၀)မွ (၁၉၉၇)အထိ လည္းေကာင္း ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ေနာက္တစ္နည္းမွာ social capital တည္ေဆာက္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ရန္ ႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္သူ အစိုးရမွ reputation for trust ကို တည္ေဆာက္ ရပါမည္။

2. Meso level

ဒီအဆင့္တြင္ ခ်ဥ္းကပ္ လုပ္ကိုင္နည္း သံုးနည္း ရွိပါသည္။ ပထမတစ္နည္းမွာ လုပ္အား အသံုးျပဳ က႑မ်ားသို႔ အရင္းအျမစ္မ်ားကို လႊဲေျပာင္း အသံုးျပဳ ရပါမည္။ ထိုသို႔ လုပ္ကိုင္ရန္ လုပ္ငန္းငယ္မ်ား အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ လာေစရန္ အားေပး ေဆာင္ရြက္ရမည္။ အစိုးရမွ အေျခခံ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈမ်ား ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ေတာင္ကိုးရီးယား၊ အင္ဒိုနီးရွားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဤနည္းလမ္း အသံုးျပဳ၍ ေအာင္ျမင္မႈမ်ား ရွိခဲ့ပါသည္။

ဒုတိယ နည္းလမ္းမွာ ျပည္သူ႔ဘ႑ာ ခြဲေ၀ သံုးစြဲမွဳမ်ားကို ျပန္လည္ ျပဳျပင္ေရး ျပဳလုပ္ရပါမည္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ရာတြင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပမႈ ပေပ်ာက္ေရးကို ဦးတည္ ေဆာင္ရြက္ရပါမည္။ စီးပြားေရး က႑မ်ားတြင္ လုပ္အား အေျချပဳ သီးႏွံမ်ား ထုတ္လုပ္ေရး၊ ေဆာက္လုပ္ေရး၊ စက္မႈႏွင့္ စြမ္းအင္ နည္းပညာမ်ား (ဥပမာ - မိုက္ခရို ဟိုက္ဒရို) စသည္တို႔ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္လာေရးကို ေဆာင္ရြက္ ရပါမည္။ Informal sector မ်ားကိုလည္း ေထာက္ခံ အားေပး ရပါမည္။

တတိယ နည္းလမ္းမွာ က႑မ်ိဳးစံုအတြက္ လူမွဳေရး ရံပံုေငြမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထိုရံပံုေငြမ်ားမွာ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရးႏွင့္ ေက်ာင္း၊ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း၊ ေရ အရင္းအျမစ္ စသည္တို႔ အတြက္ ႏိုင္ငံတကာမွ လွဴဒါန္းေသာ ရံပံုေငြမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထိုရံပံုေငြမ်ားကို စနစ္တက် စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္ရန္ institution autonomy ေတာ့ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။ လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္အတြက္ သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ၾကီးဌာနမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈ လိုအပ္ပါသည္။

3. Micro level

ဒီအဆင့္တြင္ ခ်ဥ္းကပ္ရမည့္ နည္းမ်ားကို ပညာရွင္မ်ားက ေျခာက္နည္းခန္႔ ခြဲျခား ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ပထမတစ္နည္းမွာ social safety nets မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အန္ဂ်ီအိုမ်ားမွ ျဖစ္ေစ၊ ပုဂၢလိကမ်ားမွ ျဖစ္ေစ အေျခခံ အစားအေသာက္မ်ား ျပည့္၀စြာ ရရွိေစေရး၊ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ ကယ္ဆယ္ေရး၊ ၾကိဳတင္ ကာကြယ္ေရး စသည္မ်ားကို ကူညီ ေဆာင္ရြက္ေပးမွဳမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဒုတိယတစ္နည္းမွာ Public employment ပေရာဂ်က္မ်ားျဖစ္ပါသည္။ လုပ္အားေျချပဳ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ား ျဖစ္ေစရပါမည္။ တတိယနည္းလမ္းမွာ ထြက္ကုန္ႏွဳန္း ျမင့္မားေသာ သီးႏွံမ်ားအား ဆင္းရဲႏြမ္းပါးေသာ ေဒသမွ ေတာင္သူမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳး ထုတ္လုပ္ေစျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အေရးအလြန္ၾကီးေသာ ေနာက္ထပ္ နည္းလမ္း တစ္ခုမွာ ပိုင္ဆိုင္မႈ ခြဲေ၀မွ်တျခင္း (Asset Redistribution) ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အတြက္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ားဘက္မွ ဘက္လိုက္ေသာ လယ္ယာေျမ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး မလြဲမေသြ ျပဳလုပ္ ရပါမည္။ ေက်းလက္ေဒသ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ျပဳလုပ္ရပါမည္။ ထုတ္လုပ္မွဳအတြက္ အေရးၾကီးေသာ water rights ကို ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူမ်ား ထံသို႔ ေခ်းငွားမႈ ပံုသ႑ာန္ျဖင့္ လႊဲေျပာင္း ေပးထား ရပါမည္။

ထိုမွ် မကေသး။ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားေသာ financial exclusion ကို ဖယ္ရွားႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ား (ဥပမာ - ေၾကြးျမီ ေစ်းကြက္ကို ေအာက္ေျခသို႔ တိုးခ်ဲ႔ျခင္း) စသည္မ်ားကို ျပဳလုပ္ ေပးရပါမည္။ အုပ္စုလိုက္ ေခ်းငွားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ေပးျပီး၊ အာမခ ံထားျခင္း၊ စုေဆာင္းျခင္း စသည့္ risk management devices မ်ားကိုလည္း ေဆာင္ရြက္ ထားရပါမည္။ ထို႔အျပင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရး ပရိုဂရမ္မ်ားကိုလည္း တိုးခ်ဲ႕ ေဆာင္ရြက္ ရပါမည္။

(၃)

အဆိုပါ အခ်က္မ်ားမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ပေပ်ာက္ေရး ေဆာင္ရြက္ရန္ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ ေပၚလစီမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရး ဆိုင္ရာ က်မ္းတစ္ေစာင္ မဟုတ္၍ အေသးစိတ္ခ်ဲ႕ကာ မေျပာခ်င္ေတာ့ပါ။ ထိုအခ်က္မ်ားအား ျပန္လွန္ စဥ္းစားေနမိရင္း အေတြးမ်ားက လက္ရွိ အျငင္းပြား ေနၾကေသာ ကိစၥရပ္မ်ားဆီသို႕ ေရာက္သြားခဲ့ ျပန္သည္။ ဒီလူေတြ ဘာအတြက္ေၾကာင့္မ်ား ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္ မလုပ္ဘဲ ျငင္းခုန္ ေနၾကပါလိမ့္လို႔ သူမ ေတြးေနမိ ျပန္သည္။ အျဖစ္က ဒီလိုပါ။

ျမန္မာျပည္ အေရးမွာ စစ္အုပ္စုကို တိုက္ခိုက္ရန္ မလို။ လက္ေတြ႔က်ေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ျဖစ္သည့္ ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပမႈ ပေပ်ာက္ေရးတို႔ကိုပဲ လုပ္ေဆာင္ရမည္ဟု အခ်ိဳ႕က ဆိုေနၾကပါသည္။ နအဖ အတိုက္အခံထဲမွ တခ်ိဳ႕ကလဲ စစ္အုပ္စုကို တိုက္ခိုက္ရန္ လိုသည့္ အဆိုကို ေျပာၾကရင္း စစ္အုပ္စု ျပဳတ္က်မွ ဖြံ႔ျဖိဳးေရး လုပ္ရမည္လိုလို အဆင့္ထိ ေရာက္ကုန္ၾကသည္။ ႏွစ္ဖက္လံုးက သူ လုပ္တာ ထိေရာက္တယ္၊ ကိုယ္ လုပ္တာ ထိေရာက္တယ္ ဟူ၍ ျငင္းေနၾက ျပန္သည္။

အမွန္ေတာ့ ေပၚလစီ ေရးရာမ်ား၊ ခ်ဥ္းကပ္ နည္းလမ္းမ်ားကိုသာ ေလ့လာထားလွ်င္ ျငင္းစရာ လံုး၀ မလိုေတာ့သည့္ အခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။ micro level မွာ တစ္ဦးခ်င္း၊ တစ္ဖြဲ႔ခ်င္း တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ လုပ္လို႔ ရသည့္ ကိစၥမ်ား ရွိပါသည္။ ထို႔အတူ macro level, meso level မ်ားမွာ အုပ္ခ်ဳပ္သူ အစိုးရ ကိုယ္တိုင္က ေစတနာ ေရွ႔ထားျပီး တစ္တပ္တစ္အား ဦးေဆာင္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ပါမွ လုပ္လို႔ ရသည့္ ကိစၥမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ စစ္အုပ္စု အုပ္ခ်ဳပ္ရာ ကာလ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ စစ္အသံုးစရိတ္ ၾကီးမားမွဳ၊ စစ္မ်ိဳးစစ္ႏြယ္ မ်ားမွသာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို လက္၀ါးၾကီးအုပ္မွဳ၊ စီးပြားေရး ေပၚလစီမ်ား၊ ဘ႑ာေရး ေပၚလစီမ်ား ထိေရာက္စြာ မခ်မွတ္ႏိုင္မႈ ဆိုသည့္ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ျပည္သူတို႔ ခါးစည္း ခံေနၾကရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈ ျပဳလုပ္ရန္ စစ္အုပ္စုအား မဖယ္ရွားဘဲ မရပါ။ (စကား အသံုးအႏွဳန္းကို ရွင္းစြာ ေျပာထားပါသည္။ စစ္အုပ္စုဟု သံုးထားပါသည္။ တပ္မေတာ္ဟု မသံုးထားပါ။ တပ္မေတာ္ဟူသည္ ႏိုင္ငံတစ္ရပ္၏ ျပည္သူ၊ အစိုးရ၊ စစ္တပ္ ဆိုေသာ ျဖစ္တည္မႈသ႑ာန္ သံုးရပ္တြင္ ပါ၀င္ျပီးသား ျဖစ္၍ တပ္မေတာ္ကို မည္သူကမွ ဖယ္ရွား၍ မရပါ။ တပ္မေတာ္ကို တိုင္းျပည္အတြက္ လိုအပ္သည့္ ပံုသ႑ာန္ အေနျဖင့္ မဟုတ္ဘဲ ျပည္သူ႔ ခ်ဥ္ဖတ္ အေနျဖင့္ သြတ္သြင္းေနသည့္ စစ္အုပ္စုႏွင့္ စစ္အာဏာရွင္ စနစ္ကို ဖယ္ရွားရန္ လိုအပ္ျခင္းကိုသာ ဆိုလိုပါသည္)

သို႔ျဖစ္ရာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ (ရာႏွဳန္းျပည့္ျဖစ္ျဖစ္၊ ၂၅ ရာခိုင္ႏွဳန္းပဲျဖစ္ျဖစ္) ရွိေနသေရြ႕ macro level ေပၚလစီမ်ားကို ထိေရာက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္၍ ရမည္ မဟုတ္ပါ။ meso level အခ်ိဳ႕ႏွင့္ micro level အပိုင္းတြင္ လုပ္လွ်င္ အတိုင္းအတာ တစ္ခုအထိ ထိေရာက္မည္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ျမန္မာမ်ား အေနႏွင့္က ျမန္မာျပည္ကို ေစတနာ ရွိသည္ဆိုလွ်င္ အဆိုပါ အဆင့္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အျငင္းပြား မေနသင့္ၾကပါ။ micro level ႏွင့္ meso level လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို စိတ္၀င္စားသူမ်ား တကယ္ လုပ္ကိုင္ၾကပါ။ (တစ္ခုေတာ့ ရွိပါသည္။ ဘာမွ မလုပ္ဘဲႏွင့္ macro level ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ အတြက္ စစ္အုပ္စုကို တိုက္ဖ်က္ေနသည့္ အတိုက္အခံမ်ားကိုေတာ့ အေၾကာင္းမဲ့ လိုက္လံ တိုက္ခိုက္ မေနပါႏွင့္။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ အခ်ိန္ကုန္ပါသည္။ လုပ္စရာ ရွိတာကို ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ လုပ္ရန္သာ ျဖစ္သည္)

ထို႔အတူ တိုင္းျပည္ ျခြင္းခ်က္ မရွိ ဖြံ႕ျဖိဳး တိုးတက္ေရး အတြက္ လိုအပ္သည့္ macro level ေပၚလစီမ်ား ခ်မွတ္ႏိုင္ေရး အတြက္ စစ္အုပ္စုကို တိုက္ရမည့္ သူမ်ားကလည္း အာဏာရွင္ စနစ္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းေရး အတြက္ အားစိုက္ ၾကိဳးပမ္း ေတြးဆရင္း လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ ၾကရမည္။ သူ႔ဘာသာသူ လူမႈ ေထာက္ကူ ကိစၥ လုပ္သူမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးထဲ မပါလို႔ ဟူ၍ သြားေရာက္ တိုက္ခိုက္ ေျပာဆိုျခင္း မျပဳလုပ္မိေစရန္ သတိထား ၾကရမည္။

ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ တိုက္ေနၾကလို႔ကေတာ့ ဘယ္ေတာ့မွ မျပီးပါ။ ေဆးရံု ဆရာ၀န္က ေဆးကုပါသည္။ က်န္းမာေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ ေပၚလစီ ေရးဆြဲသူမ်ားက က်န္းမာေရး စီမံကိန္းမ်ား ခ်မွတ္ပါသည္။ အားလံုး ကိုယ့္နည္းကိုယ္ဟန္ျဖင့္ အက်ိဳးျပဳ ေနသူမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အေျခအေန တစ္ခုကို ေတြးၾကည့္ပါ။ ဆရာ၀န္ ရွိျပီး ေဆးရံုႏွင့္ ေဆး၀ါးမ်ား မရွိပါက ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးကို မည္သို႔ ေစာင့္ေရွာက္မည္နည္း။ ထို႔အတူပဲ ေပၚလစီသမားမ်ားမွ ေပၚလစီခ်မွတ္ျပီး အေကာင္အထည္ ေဖာ္မည့္ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းမ်ား မရွိပါက မည္သို႔မည္ပံု ေဆာင္ရြက္ၾကမည္နည္း။ ထိုနည္းလည္းေကာင္းပင္။ ေက်ာင္းဆရာမ်ားရွိျပီး သင္ရိုးႏွင့္ ပညာေရး စီမံကိန္းမ်ား မရွိပါက မည္သို႔ ျဖစ္ေနမည္နည္း။ စီမံကိန္းမ်ား ရွိျပီး ဆရာမရွိပါက မည္သို႔မည္ပံု စာသင္ၾက မည္နည္း။

ယခုကိစၥမ်ားမွာလဲ ထိုနည္းလည္းေကာင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။ “ပညာေရး၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္ေရးလုပ္ရမည္။ အတိုက္အခံမ်ား လုပ္ေနသည္မွာ အက်ိဳးမရွိ” ဟု ျပည္ပတြင္ ငုတ္တုတ္ ထိုင္ရင္း ေ၀ဖန္ ေလကန္ ေနသူမ်ားသည္ ျမန္မာျပည္တြင္းတြင္ ဖြံ႔ျဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ား၌ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ဖူးေသးျခင္း မရွိေၾကာင္း ေသခ်ာလွ ေပသည္။ စစ္အုပ္စုႏွင့္ ဆက္စပ္လုပ္ကိုင္ျခင္း မရွိသည့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ေစတနာရွင္မ်ား ၾကံဳေတြ႔ေနတတ္သည့္ အခက္အခဲမ်ား၊ လူမႈကယ္ဆယ္ေရးကိုေတာင္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ျပဳလုပ္၍ ခြင့္ျပဳခ်က္ယူရမႈမ်ားကို မသိနားမလည္၍ “ငါ့စကားႏြားရ” ေျပာေနၾကျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ သားဆက္ျခားေရးအတြက္ တစ္အိမ္တက္ဆင္း ပညာေပး ေဟာေျပာမႈမ်ားကိုပင္ ႏိုင္ငံေရး အေရာင္ပါမွာစိုးလို႔ ဆိုျပီး၊ ရ၀တ၊ ၾကံ႔ဖြ႔ံတစ္ေယာက္မွ တစ္ေကာက္ေကာက္ လိုက္ေနသည့္ အခက္အခဲမ်ိဳးကို ၾကံဳေတြ႕ဖူး ပါရဲ႕လား။ ႏြမ္းပါးသည့္ ရြာငယ္ေလးမွာ ညေနပိုင္း အခမဲ့ က်ဳရွင္ေလး ဖြင့္ဖို႔ကိုေတာင္ အဆင့္ဆင့္ လေပါင္းမ်ားစြာ ခြင့္ျပဳခ်က္တင္ ေနရျပီး၊ ပညာသင္ႏွစ္ ကုန္သြားသည္ မ်ိဳးကိုေကာ ၾကံဳဖူးပါရဲ႕လား။ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈ ကိစၥမ်ား မဟုတ္ေသး။ လူမႈေရး၊ ပညာေရးတြင္ေတာင္ ဤမွ်အထိ ကန္႔သတ္ တားျမစ္ခ်င္မ်ားေနေသာ စစ္အုပ္စုအား ဖယ္ရွားရန္ ၾကိဳးစားေနျခင္းကို လိုက္လံ တိုက္ခိုက္ေျပာဆိုေနသည့္ ထိုလူမ်ား၏ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးပဲ လုပ္ဖို႔ လိုတယ္ ေျပာေနေသာ စကားသံမ်ားရဲ႕ ေစတနာမွာေကာ တကယ္ မွန္ကန္ပါရဲ႕လား။

ထိုနည္းတူပင္။ အတိုက္အခံမ်ား၏ ႏိုင္ငံေရးရာ ကိစၥမ်ားတြင္ တစ္ခြန္းတစ္ပါဒမွ လာေရာက္ ပါ၀င္ ေျပာဆို တိုက္ခိုက္ျခင္း မရွိဘဲ သူ႔ဘာသာသူ လူမႈ ေထာက္ကူ ကိစၥမ်ား၊ လုပ္လို႔ ရႏိုင္သေလာက္ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးမ်ားတြင္ လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္ေနသူ မ်ားအား အခ်ိဳ႕ေသာ အတိုက္အခံမ်ားမွ တိုက္ခိုက္ ေျပာဆိုျခင္းမွာေကာ မွန္ကန္ နည္းလမ္း က်ပါရဲ႕လား။

အေရးၾကီးသည္ကေတာ့ ကိုယ့္အလုပ္ ကိုယ္လုပ္ၾကဖို႔ပင္ ျဖစ္သည္။ ကိုယ္က ကၽြမ္းေလာင္ျပီး ပ်က္ေနသည့္ မီးလံုးကို ေလွကားေထာင္ တက္လဲျပီး မီးလံုးသစ္ အစားထိုးမည္လား။ (သို႔မဟုတ္) အလင္းေရာင္ ခဏတာ ေပးဖို႔ ဖေယာင္းတိုင္ေလး သြားထြန္း ေပးမည္လား။ ႏွစ္မ်ိဳး စလံုး သူ႔နည္း သူဟန္ႏွင့္ေတာ့ ေလာက အလွဆင္ ေနသူမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ တစ္ခုေတာ့ ရွိပါသည္။ ဖေယာင္းတိုင္ ထြန္းမည့္သူကလဲ ထြန္းေပးႏိုင္သည္မွာ ခဏတာပဲ ဆိုသည့္ သေဘာကို နားလည္ ရေပမည္။ မီးလံုးေလာက္ေတာ့ လင္းလာမွာ မဟုတ္တာကို သေဘာေပါက္ ရေပမည္။ ထို႔အတူ မီးလံုးတက္လဲမည့္ သူကလဲ အခ်ိဳ႕ေသာ ေနရာမ်ားမွာ ဖေယာင္းတိုင္ အလင္းေလးေတြ ယာယီ လိုအပ္သည္ကို နားလည္ ရေပမည္။ ကိုယ္ မွန္တယ္၊ သူ မွန္တယ္ ျငင္းစရာ မလိုပါ။ ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္ ထိေရာက္စြာ လုပ္ဖို႔သာ လိုအပ္သည္။

မီးလံုးလဲမည္ ဆိုျပီး တက္ရမည့္ ေလွကားကို ဟိုအမွတ္တံဆိပ္ပါ ေလွကား၊ ဒီအမွတ္တံဆိပ္ပါ ေလွကား ေရြးေနျခင္း၊ ေလွကား ေပၚတက္မည့္သူကို ဟိုတီရွပ္ တံဆိပ္၊ ဒီတီရွပ္ တံဆိပ္ ၀တ္တက္ပါ လုေျပာ ေနျခင္း၊ တစ္ေယာက္က တက္မည္ လုပ္သည္ကို ေနာက္တစ္ေယာက္က ဆြဲခ်ျခင္း၊ မီးလံုးပ်က္အား လက္ညွိဳးထိုးျပျပီး လုပ္စားေနျခင္းမ်ား မရွိလွ်င္ေတာ့ မီးလံုးလဲမည့္ သူမ်ားမွ ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္ လုပ္ေနသည္ ဆိုႏိုင္ပါသည္။

ထိုနည္း လည္းေကာင္းပင္။ ဖေယာင္းတိုင္ ၀ယ္ရန္ အေၾကာင္းျပျပီး ပိုက္ဆံ ေတာင္းစား ေနျခင္း၊ ျပည္ပ ေစတနာရွင္မ်ား၏ ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားကို အာဏာပိုင္ႏွင့္ ေပါင္း၍ ေ၀စားမွ်စား လုပ္ျခင္း၊ မီးလံုးသာ လဲႏိုင္သြားလွ်င္ ကိုယ့္ေနရာ ေပ်ာက္မည္ စိုး၍ လိုက္လံ ပိတ္ဆို႔ တားဆီး ေနျခင္း၊ ဖေယာင္းတိုင္ မီးညွိရန္ ေစတနာတရား အမွန္တကယ္လဲ မရွိပါဘဲႏွင့္၊ တကယ္လဲ မီးညွိရန္ ၾကိဳးစားေနျခင္း မရွိပါဘဲႏွင့္ မိမိ နာမည္ရေရး အတြက္ မီဒီယာမ်ား ေပၚတက္ျပီး အသံေကာင္း ဟစ္ေနျခင္း စသည္မ်ား မရွိလွ်င္ေတာ့ ဖေယာင္းတိုင္ ထြန္းသူမ်ားမွ ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္ လုပ္ေနသည္ ဆိုႏိုင္ပါသည္။

ထိုအခ်က္မ်ားကို ေတြးေနမိရင္း သူမ ထိုင္ေနရာမွ အသာ ထလိုက္ပါသည္။ ပ်က္ယြင္းေနေသာ လွ်ပ္စီးမီးလံုးေလးကို လဲရပါဦးမည္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ခဏတာ အလင္းေရာင္ေပးသည့္ ဖေယာင္းတိုင္ေလး မ်ားကိုလဲ သူမ ေက်းဇူးတင္ ေနမိပါသည္။

ခင္မမမ်ိဳး (၂၁၊ ၂၊ ၂၀၀၉)

Read More...

Collapse...

Answers for C-Box questions (1)

C-Box ေမးခြန္းမ်ားအတြက္ အေျဖမ်ား (၁)

တင္ထားတဲ့ ပို႔စ္ေတြနဲ႔ မဆိုင္ပဲ စာဖတ္သူေတြက C-Box မွာ သီးသန္႔ လာေမးထားတဲ့ ေမးခြန္းေတြထဲက C-Box မွာ ေျဖဖို႔ ေနရာမဆ့ံႏိုင္တဲ့ ေမးခြန္း တခ်ိဳ႕နဲ႔ အရင္ မေျဖျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေမးခြန္းေဟာင္းတခ်ိဳ႕ကို စုေပါင္းၿပီး ပို႔စ္တစ္ခု အေနျဖင့္ ေမးခြန္း ေမးသူေတြအတြက္ တင္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ေျဖထားတဲ့ အေျဖေတြက ကၽြန္မ လက္လွမ္းမီသေလာက္ တင္ျပထားတာသာျဖစ္ၿပီး ျပည့္စံုလံုေလာက္မႈ ရွိႏိုင္မည္ မဟုတ္တဲ့အတြက္ မျပည့္စံုမႈ (သို႔) ခၽြတ္ယြင္းမႈ တစ္ခုခု ရွိေနပါက စာေရးေဖာ္ေတြ အပါအ၀င္ မည္သူမဆို ျဖည့္စြက္ ေျဖၾကားေပးျခင္း၊ ေဆြးေႏြးေပးျခင္းကို ျပဳလုပ္ေပးဖို႔ ေမတၱာရပ္ခံပါတယ္။ ေမးခြန္းေမးသူမ်ား အေနျဖင့့္လည္း ေျဖထားသည္မ်ားကို မရွင္းလင္းပါက ထပ္ေမးႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ ဒီလို ထပ္ေမးလာရင္လဲ
၀ိုင္း၀န္း ေျဖၾကားေပးဖို႔ကို စာေရးေဖာ္ေတြ အားလံုးကို ဖိတ္ေခၚပါတယ္။

ကိုသက္ ။ ။ မ်က္ကြင္း အရမ္းညိဳတာဘာေၾကာင့္လည္းဆိုတာသိပါရေစဆရာ။

မ်က္ကြင္းညိဳ ရျခင္းရဲ႕ အေႀကာင္းေတြက- - မ်ိဳးရိုးေႀကာင့္ - Allergy (ဓာတ္မတည့္မႈ ရွိျခင္း)- အိပ္ေရး မ၀ျခင္း- ႏွာပိတ္ျခင္း- ခႏၶာကိုယ္မွ ေရဓာတ္ဆံုး ရံႈးျခင္း (ဥပမာ။ ။၀မ္းေလွ်ာျခင္း ၊ အန္ျခင္း.... စသည္တို႔ေႀကာင္႔)- သံဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့၍ ေသြးအားနည္းျခင္း- အသက္ႀကီးလာျခင္း- စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္း- အာဟာရ လံုေလာက္စြာ မစားေသာက္ျခင္း- ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း- အလြန္အၾကဴး ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်သြားျခင္း- Vitamin –K ဓာတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း- အရမ္း ေနေရာင္ အထိခံျခင္း ကုသမႈကေတာ႔-မိမိမွာ အထက္က ျပႆနာေတြ ရွိေနရင္ အဲဒါေတြ ကိုျပဳျပင္ဖို႔ ၊ ကုသဖို႔ လိုပါတယ္။ Hydrating Facial mask ကို တစ္ပတ္ႏွစ္ႀကိမ္ခန္႔ အသံုးျပဳျခင္း ၊ သခြားသီးပါးပါး
အ၀ိုင္းေလးမ်ားကို မ်က္လံုးနားတြင္ ကပ္ျခင္း(တစ္ခါလွ်င္ ၁၀မိနစ္ခန္႔) ၊ မနက္ႏွင့္ ညတြင္ ေရေအးေအးျဖင့္ မ်က္ႏွာသစ္ျခင္း ၊ အာဟာရျပည္႔၀စြာ စားေသာက္ျခင္း ၊ ေဂၚဖီ ၊ လိေမၼာ္ ၊ သခြားသီး၊ စေတာ္ဘယ္ရီ စေသာ လတ္ဆတ္ေသာ အသီးအရြက္ မ်ားမ်ားစားျခင္း ၊ ေကာင္းေကာင္း အနားယူျခင္း ၊ Vitamin–K ႏွင္႔ ရွားေစာင္းလက္ပတ္ ပါ၀င္ေသာ Eye cream မ်ိဳးကို လိမ္းျခင္း၊ မသက္သာလွ်င္ အေရျပား ဆရာ၀န္ႏွင့္ ျပသတိုင္ပင္ျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ (Dr စိုင္းေ၀ေအာင္)

Khinethin ။ ။ ေလျဖတ္တာ အေၾကာင္း ေဆာင္းပါး ေရးပါဦး။ ေနာက္ ေအးတဲ့ေဒသမွာ ေနရင္ ဘယ္လို က်န္းမာေရး အကာအကြယ္ လုပ္ရမလဲ။ ေရခ်ိဳးတာတို႔ အစားစားတာတို႔ ေနာက္ဘယ္လိုေနသင့္သလဲ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

ေလျဖတ္ျခင္းမွာ အဓိကကေတာ့ ဦးေႏွာက္ကို ပို႔ေပးေနတဲ့ ေသြးေၾကာ ပိတ္ဆို႔ၿပီး ဦးေႏွာက္ တစ္ရွဴးတခ်ိဳ႕ ပ်က္စီးသြားလို႔ ဦးေႏွာက္မွာ ေအာက္စီဂ်င္ အေထာက္အပံ့ မရေတာ့တဲ့အတြက္ ဦးေႏွာက္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ သက္ဆိုင္ရာ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းေတြနဲ႔ ဦးေႏွာက္ၾကား အဆက္အသြယ္ ျပတ္သြားတာ ျဖစ္တယ္။ ဒီလို အဆက္အသြယ္ ျပတ္သြားေတာ့ ဦးေႏွာက္က သက္ဆိုင္ရာ အစိတ္အပိုင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ မရျဖစ္သြားၿပီး ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္း အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဘယ္လိုအမ်ိဳးအစား ေလျဖတ္တာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေလျဖတ္တဲ့သူ အားလံုးကေတာ့ ေႏြးေႏြးေထြးေထြး ရွိသင့္ပါတယ္။ ဒုတိယအႀကိမ္ ထပ္မျဖစ္ဖို႔ အတြက္ႏွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါေတြ မ၀င္ႏိုင္ေအာင္ က်န္းမာေရးကို ပံုမွန္အတိုင္း ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔အတြက္ အစာအဟာရ မွ်တဖို႔၊ အ၀မလြန္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔နဲ႔ လႈပ္ရွားမႈရွိေနဖို႔ အျမဲလိုအပ္ပါတယ္။

ကုသမႈကို ျပန္လည္ ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း (Rehabilitations) ေတြ လုပ္ရင္ ဦးေႏွာက္ တစ္ရွဴးပ်က္စီး ဆံုးရႈံးမႈ အနည္းအမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး အနည္းအက်ဥ္း ဒါမွမဟုတ္ လံုး၀ ျပန္လည္ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားတဲ့ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး လုပ္ရမည့္ ေလ့က်င့္ခန္းက ကြဲျပားတဲ့အတြက္ ေတြ႔ဖို႔လိုအပ္တဲ့့ က်န္းမာေရး ပညာရွင္ေတြကလည္း ကြဲျပားပါတယ္။ ဥပမာ စကားေျပာမရ၊ စကားေျပာမပီ ဒါမွမဟုတ္ အစာမ်ိဳရခက္ ျဖစ္သြားရင္ ေလ့က်င့္ခန္းအတြက္ Speech Pathologist နဲ႔ Dietician ကို ေတြ႔ရမယ္။ ကိုယ္ကာယ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္း မသန္ ျဖစ္သြားရင္ Physiotherapist နဲ႔ Occupational therapist ကို ေတြ႔ရမယ္။ ေလျဖတ္တဲ့ အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္ၿပီး သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ၿပီးရင္ အိမ္မွာ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ေန႔စဥ္ ကိစၥေတြနဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ဖို႔အတြက္ အေသးစိတ္ကို သင္ျပေပးလိမ့္မယ္။ Khinethin က ျမန္မာျပည္ထဲက လူနာအတြက္ ေမးတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီလို Rehabilitation Services ေတြ ရွိမရွိ ကၽြန္မ အတိအက် မသိတဲ့အတြက္ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ ဆက္လုပ္သင့္တာကို ေလျဖတ္လို႔ ေဆးရံုတက္တုန္းက အဓိက တာ၀န္ယူ ကုသေပးခဲ့တဲ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပန္တိုင္ပင္တာ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ပို႔စ္တစ္ခုကို သီးသန္႔ မတင္ႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ ေတာင္းပန္ပါတယ္။

Ko Zaw ။ ။ေသြးပ်စ္တဲ့ ေရာဂါကို ဘယ္လို ကုသရပါသလဲ။ ထိုေရာဂါအေၾကာင္း ေျပာျပေပးေစလိုပါသည္။

ေသြးပ်စ္ခဲတာက ေသြးထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ Chemical ေတြ မမွ်တလို႔ ျဖစ္ႏိုင္သလို ေသြးထြက္လြန္ျခင္း၊ ေသြးယိုစီးျခင္းကို ကာကြယ္ေပးတဲ့ Clotting Factor ေခၚ ေသြးထဲမွာရွိတဲ့ အင္ဇိုင္းေတြ ပံုမွန္ထက္ ပိုမ်ားေနလို႔လဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ခန္႔မွန္းရံုနဲ႔ မသိႏိုင္ပဲ ေသြးစစ္ၿပီး ေသြးထဲမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ အားလံုးကို ေရတြက္ျခင္း (Full blood Count) ႏွင့္ Clotting Factors ေတြရဲ့ အေျခအေနကို ၾကည့္ၿပီးမွ သိႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ ဓါတုပစၥည္းေတြ မမွ်မတ ျဖစ္ေနရင္ မွ်တေအာင္ ကုသရမယ္။ Clotting Factor ေတြ လြန္ကဲေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ Anticoagulant လို႔ ေခၚတဲ့ ေသြးကို မခဲေစႏိုင္တဲ့ ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္ ညြန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးပ်စ္လြန္းျခင္းႏွင့္ က်ဲလြန္းျခင္း ႏွစ္ခုစလံုးက အႏၱရာယ္ရွိတဲ့အတြက္ ဆရာ၀န္ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္းသာ လိုက္နာေဆာင္ရြက္သင့္ပါတယ္။

Uranusaquarian ။ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ မီးယပ္က်န္းမာေရးကိစၥေတြကိုေရာ ေမးျမန္းလို႔ ရပါသလားရွင္။

အမ်ိဴးသမီးေတြ မီးယပ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္တခ်ိဳ႕ကို Labels ေအာက္က Reproductive Health ကိုႏွိပ္လိုက္ရင္ အဲဒီထဲက ပို႔စ္ေတြထဲမွာ ရွာၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ သိခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းအရာ အဲဒီထဲမွာမပါလို႔ ေမးခြန္းသီးသန္႔ ထပ္ေမးရေတာ့ ေမးတဲ့ေမးခြန္းအေပၚ မူတည္ၿပီး ေျဖေပးလို႔ရပါတယ္။

mr.lupay။ ။ B ပိုးကါကြယ္ေဆးထိုးနည္းနဲ႔ မေအာင္ရင္ ဘာဆက္လုပ္ရလဲ ဆိုတာေလးနဲ႔ လိပ္ေခါင္းေရာဂါ အေၾကာင္းေတြကို အျပည့္အစံု ရွင္းျပေပးပါရန္ ေတာင္းဆိုပါတယ္ အစ္မ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

ဒီေမးခြန္းကို မေျဖခင္ labels ေအာက္က Hepatitis ေခါင္းစဥ္ထဲမွာရွိတဲ့ ပို႔စ္သံုးခုကို အရင္သြားဖတ္ဖို႔ Mr Lupay ကို အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္။

Hepatitis B & C (1)
Hepatitis B & C (2)
Hepatitis B

Hepatitis B အတြက္ ထိေရာက္တဲ့ ကာကြယ္ေဆး ရွိပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးကို စနစ္တက် ထိုးထားရင္ ကူးဖို႔ ခဲယဥ္းပါတယ္။

ကာကြယ္ေဆး စနစ္တက် ထိုးရမယ့္ နည္းလမ္းကေတာ့ အၾကမ္းဖ်င္းဆိုရင္ ၀-၁-၆ လို႔ မွတ္သားပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ေဆး သံုးႀကိမ္ ထိုးရမယ္။ ပထမ တစ္ႀကိမ္ထိုးၿပီးရင္ ဒုတိယ တစ္ႀကိမ္ကို ၁ လ ျခားၿပီး ထိုးရပါမယ္။ တတိယ အႀကိမ္ကို ဒုတိယအႀကိမ္နဲ႔ ၆ လ ျခားၿပီး ထိုးရပါမယ္။

ကာကြယ္ေဆး ထိုးၿပီးတိုင္း အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပိုးကို ရာႏႈန္းျပည့္ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာလို႔ မရပါဘူး။ ၉၀ရာခိုင္ႏႈန္း ေလာက္ေတာ့ ကာကြယ္တယ္လို႔ေတာ့ ေျပာပါတယ္။ တိတိက်က် သိခ်င္ရင္ေတာ့ ေရာဂါ ကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ အင္အား (Antibody titer) ဘယ္ေလာက္ ရွိသလဲ ဆိုတာကို တိုင္းရပါတယ္။ အဲဒီလို တိုင္းလို႔ ဆရာ၀န္က စိတ္တိုင္းမက်ရင္ စတုတၳအႀကိမ္ ကာကြယ္ေဆး တစ္လံုး ထပ္ထိုးရတတ္ပါတယ္။

အသည္းေရာင္ အသား၀ါ B ရုတ္တရက္ (Acute) ရရွိပါက ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အဖ်ား၀င္ျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ ၀မ္းသြားျခင္း အဆစ္အျမစ္နဲ႔ ကိုယ္လက္ကိုက္ခဲျခင္း တစ္ခါတစ္ရံ အေရျပား ယားယံျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ႏိုင္ၿပီး ဒီလကၡဏာေတြပဲ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရၿပီး ေရာဂါအတြက္ သီးသန္႔ေဆး မရွိပါဘူး။ အစာအာဟာရ လကၡဏာထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ ေဆးေတြနဲ႔ကု အနားယူၿပီး ႏွစ္ပတ္၊ သံုးပတ္အတြင္း သက္သာေပ်ာက္ကင္း သြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရာဂါရတဲ့ ဆယ္ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္းခန္႔ နာတာရွည္ (Chronic) ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။ နာတာရွည္ အသည္းအရာင္ အသား၀ါ ရထားသူဟာ အသည္းနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ တျခား ဆက္ပြားေရာဂါေတြ ၀င္ဖို႔ သိပ္ကို နီးစပ္လို႔ အထူး ဂရုျပဳသင့္ပါတယ္။ အစာအာဟာရကို အသားဓာတ္ အလြန္အမင္း မစားဘဲ အရက္ကို လံုး၀ ေရွာင္သင့္ပါတယ္။ ေနမေကာင္းမွ ဆရာ၀န္ျပျခင္း မဟုတ္ပဲ ဆရာ၀န္ႏွင့္ တစ္ႏွစ္ ဘယ္ႏွစ္ႀကိမ္ ေတြ႔မယ္ဆိုတာ တိုင္ပင္သတ္မွတ္ၿပီး အျမဲတမ္း ညြန္ၾကားမႈခံယူ၊ အေနအထိုင္ အစားအေသာက္ ဆင္ျခင္ရင္ ေရာဂါမရွိသူ နီးပါး ေနသြားႏိုင္ပါတယ္။

လိပ္ေခါင္းေရာဂါနဲ႔ Hepatitis B တိုက္ရိုက္ ပတ္သက္မႈေတာ့ မရွိပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အသည္းက ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ အႀကီးဆံုး အတြင္းအဂၤါ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္ၿပီး တျခား ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္း အားလံုးနီးပါးနဲ႔ ဆက္စပ္ အလုပ္လုပ္ရေတာ့ အသည္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္တိုင္း တျခား ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းေတြမွာ တစ္နည္းနည္းနဲ႔ ထိခိုက္မႈ ရွိပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အသည္းက အစာအိမ္မွ ပို႔လာတဲ့ အာဟာရေတြကို ျပန္လည္ စိစစ္ျပဳျပင္ ေနရာခ်ၿပီး ခႏၶာကိုယ္အႏွ႔ံ ျပန္လည္ျဖန္႔ျဖဴးေပးတဲ့ ႏွလံုးကို ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပးရေတာ့ ေရာဂါတခုခုေၾကာင့္ အသည္း အလုပ္လုပ္မႈ အားနည္းသြားတာနဲ႔ အစာေျခဖ်က္္မႈ စနစ္နဲ႔ အစာပို႔ေဆာင္မႈ စနစ္မွာလည္း အားနည္းသြားပါတယ္။ လိပ္ေခါင္းေရာဂါ အေၾကာင္းကို ေနာက္ပိုင္း အခ်ိန္ရရင္ သီးသန္႔ပို႔စ္တစ္ခု တင္ေပးပါမယ္။

Linn ။ ။ သြား အနည္းငယ္ေခါေနတာကို ျပင္ခ်င္ပါတယ္ သြားျပင္ရင္ အက်ဴိးအျပစ္ ဘာေတြ ျဖစ္နုိင္သလဲ ဆုိတာ သိခ်င္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။

သြားနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ က်န္းမာေရးက႑ကို ၀န္ေဆာင္တဲ့ Professionals သီးသန္႔ရွိလို႔ တျခား Health Care Professionals ေတြအေနနဲ႔ ဒီေမးခြန္းကို ေျဖႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ကၽြန္မ မထင္ဘူး။ သြားကို ျပဳျပင္ေပးေနတဲ့ Dental Surgeon ေတြ ကိုယ္တိုင္ကလည္း လူနာကိုယ္တိုင္ကို ေတြ႔ၿပီး ျပဳျပင္ရမည့္ အေျခအေန လူနာရဲ့ သြားဖံုးနဲ႔ သြားအရင္းရွိ အရိုး တည္ေဆာက္ပံု အေနအထားေတြကို အတိအက် စစ္ေဆးၿပီးမွ သိႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ တခ်ိဳ႕က သြားကိုပဲ ျပန္တည့္မတ္ေပးဖို႔ လိုၿပီး တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ အရိုးကြင္းကိုပါ ျပဳျပင္ရတာ ရွိတယ္ဆိုတာ သိရပါတယ္။ ျပဳျပင္ရမည့္ အေျခအေနအေပၚမူတည္ၿပီး အခ်ိန္ကာလနဲ႔ အက်ိဳးအျပစ္ေတြက ကြာျခားႏိုင္ပါတယ္။ အေျခခံ က်န္းမာေရးကို အစိုးရက တာ၀န္ ယူတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာင္ Dental Health အတြက္ မိမိပိုက္ဆံနဲ႔ အိတ္စိုက္ အသံုးျပဳရပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ Dental Health က တျခား က်န္းမာေရးကိစၥေတြထက္ ပိုၿပီး ေစ်းႀကီးပါတယ္ ရိုးရိုး Dentist ကို တခါေတြ႔ရင္ေတာင္ အေထြေထြ ဆရာ၀န္ကို တခါေတြ႔တာထက္ ပိုေစ်းႀကီးတယ္ဆိုတာ သိရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သြားအလွျပဳျပင္တဲ့ Dental Surgeon ဆီက Information pack ဒါမွမဟုတ္ Leaflet ေတြကို အရင္ ဖတ္ၾကည့္ၿပီး မိမိျပဳျပင္ရမည့္ အေျခအေနကို အၾကမ္းဖ်င္းေတာ့ သိေအာင္ အရင္လုပ္ပါ။ ၿပီးေတာ့မွ Dental surgeon နဲ႔ေတြ႔ ကိုယ္ သိခ်င္တာ ေမးၿပီး တိုင္ပင္တာ အေကာင္းဆံုးပဲလို႔ ကၽြန္မ အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္။

အေျဖမ်ားကို ဖတ္ရန္ "Read More ..." ကို ႏွိပ္ပါ။

Read More...

Collapse...

PONREPP

Post-Nargis Recovery and Preparedness Plan

နာဂစ္အလြန္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးႏွင့္ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ေရး အစီအစဥ္

အစိုးရ၊ အာဆီယံႏွင့္ ကုလသမဂၢတို႔ ပါ၀င္ေသာ သံုးပြင့္ဆိုင္ အဖြဲ႔က နာဂစ္အလြန္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရးႏွင့္ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ေရး အစီအစဥ္ကို ထုတ္ျပန္လိုက္သည္။ ၄င္းအစီအစဥ္မွာ အခ်ိန္ကာလ ၃ ႏွစ္ (၂၀၀၉ ဇန္န၀ါရီ မွ ၂၀၁၁ ဒီဇင္ဘာ အထိ) ၾကာျမင့္မည္ ျဖစ္ၿပီး ရန္ပံုေငြ ေဒၚလာ သန္း ၈၀၀ ခန္႔ ကုန္က်ႏိုင္ဖြယ္ ရွိေၾကာင္း သိရွိရသည္။

အစီရင္ခံစာ အက်ဥ္းကို ေအာက္တြင္ ဆက္လက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။

Executive Summary

The Post-Nargis Recovery and Preparedness Plan (PONREPP) outlines a three-year recovery strategy for the areas affected by Cyclone Nargis, which struck Myanmar on 2-3 May 2008 and resulted in a large loss of life and significant destruction in Myanmar’s Ayeyarwady Delta region. The report consists of four parts plus annexes:

An overview (Chapter I) which presents core recovery issues including a review of the national, regional and international humanitarian responses over the six months following Cyclone Nargis, the nature of livelihoods and vulnerabilities in the cyclone-affected area, the strength of community-led recovery efforts, and the sequencing and funding of recovery interventions.
A presentation of the Government’s recovery plan (Chapter II), which the PONREPP complements.

Three chapters (III, IV, and V) which present situational overviews by sector and the PONREPP’s proposed sectoral recovery responses over the next three years, grouped under the broad themes of productive lives (Chapter III), healthy lives (Chapter IV), and protected lives (Chapter V).

The proposed implementation architecture for PONREPP (Chapter VI), covering strategic and operational coordination, assistance flows and aid tracking, and impact monitoring and transparency.

An annex which schematically presents - by operational sector - the principal objectives (or outcomes), and outputs and timelines for their achievement, as well as a breakdown of estimated costs.

The overview presents the destruction and damage caused by Cyclone Nargis, which severely affected 2.4 million people in the Delta and killed an estimated 140,000. The chapter reviews the causes of the population’s vulnerabilities, and the characteristics of vulnerabilities today in order to identify priorities for the recovery effort. These include the rapid re-establishment of adequate livelihoods to reactivate economic life and prevent deeper debt cycles that have begun to affect many farmers, fishermen, labourers and small enterprises. It underlines the importance of cash grants and micro-credit as components of recovery assistance. The chapter also highlights the urgent need to continue the construction of improved household and community shelters, as well as disaster risk reduction initiatives, before the onset of the next cyclone season in May 2009. It discusses important fragilities which could become more evident during 2009, as well as the importance of strong community involvement (i.e. at the village and township level) in identifying recovery priorities and designing and implementing activities. Finally, the overview presents the resource requirements of the recovery programme, in addition to the very considerable national efforts. This results from an identification of overall medium term needs estimated at up to US$ 800 million, adjusted in the light of likely absorptive capacity limitations within the next three years.

The Government’s reconstruction plan was issued by the national Natural Disaster Preparedness Central Committee (NDPCC) in August, and is currently being implemented by a range of sectoral ministries. In the aftermath of the cyclone, the Government established Township Coordination Committees (TCCs) across the affected area to coordinate the humanitarian response, and these TCCs are expected to continue their functions in the recovery phase. The proposals made in the PONREPP complement the Government’s response, and this chapter presents that response in greater detail, including the distribution of emergency relief material and making available essential productive equipment to restore farming and fishing activities, while initiating major programmes to restore the physical infrastructures of the Delta.
The recovery plan proposed under the PONREPP is grouped into three chapters with a people-centered vision: productive lives (Chapter III), healthy lives (Chapter IV), and protected lives (Chapter V). These chapters address operational programmes across eight sectors: livelihoods, shelter, education, health, water/sanitation, disaster risk reduction, environment, and protection.1 Each sector presents a medium-term recovery strategy building on an analysis of the present situation and a discussion of core challenges and the key recovery outcomes sought. Sector-specific implementation modalities are outlined where these are needed in addition to the general approach for PONREPP implementation presented in Chapter VI. There is then a summary of financing needs per outcome, which are presented in greater detail in the annex.

The sectoral plans were developed in October/November 2008 by sectoral working groups that included participation from technical ministries, UN agencies, international and national NGOs, and the donor community. The working groups met over several weeks so as to reach mutual understanding and endorsement. At the end of the process the sectoral drafts were edited for presentation in this document.

Chapter VI presents the proposed implementation architecture for the recovery plan, aiming to build on what worked well in the emergency and early recovery phase and taking into account other mechanisms relevant to the recovery effort, including the proposed multi-donor trust fund for livelihoods and food security.2 A “Recovery Trust Fund” is proposed to serve as a channel for PONREPP-targeted support to meet identified gaps and thus complement other mechanisms.3 It is important that the Tripartite Core Group (TCG), or a similarly effective mechanism, continue its policy and monitoring role during the recovery phase.

The proposed architecture includes a Recovery Forum (RF) as a deliberative body with wide stakeholder membership, meeting every two or three months. It is intended that its recommendations carry weight. A Recovery Coordination Centre (RCC) will serve both the RF and the TCG as a technical unit for information, data collection, and analysis, streamlining current efforts in these areas and adding further expertise. The RCC will be in close contact with recovery field hubs (RH), building on the hub structure developed during the emergency response to strengthen two-way information flows with the field. In so doing it is likely to be helped by the on-going thematic cluster system. The recovery field hubs would give technical support to the TCCs, to strengthen existing coordination structures in the recovery phase at both townships and village level, while recognising, encouraging and learning from enhanced community level decision-making and implementation. The detailed elaboration of several key elements of this architecture will need thorough consultation with the concerned parties in early 2009 before their precise modalities can be formalised.

The annex translates the narrative text of Chapters III-V by presenting Results Frameworks for each sector. These frameworks present the broad outcomes sought in each sector over three years and provide baseline information, both for the situation immediately after the cyclone and the current situation, thus reflecting the progress made. The frameworks outline the outputs needed to achieve the identified outcomes, and timelines for their achievement divided into three periods: the first half of 2009, the second half of 2009, and over the two years 2010-2011, providing cost estimates for each of the three periods.
Each chapter aims to contain enough information to be used on its own at the working level. This means that when the document is read cover-to-cover, certain core ideas may appear in more than one chapter.

The PONREPP is an indicative plan, not a fully-elaborated programme. At this stage the purpose is to give sufficient information - descriptive, analytical, and practical - to allow the international community to consider its ability to respond to the medium-term needs of those who suffered and survived Cyclone Nargis, and to review the activities which such assistance can support. As implementation proceeds, it is likely that the PONREPP will need to be reviewed and updated, initially perhaps early in the fourth quarter of 2009.

Download report

Report cover, content, and executive summary
Chapter I
Chapter II
Chapter III
Chapter IV
Chapter V
Chapter VI
Annexes

Read More...

Collapse...

Reproductive Health Terminologies

မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရး ပညာရပ္ဆိုင္ရာ စကားလံုးမ်ား

စာေလးမွာ စိုးရိမ္မိေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္း ေရးသားမယ့္ စာေတြ အတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ဖို႔ မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရးရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ စကားလံုးေတြကို စုေဆာင္း ဘာသာျပန္လိုက္ပါတယ္။ ဘာသာျပန္ရာမွာ စာေထာင့္ေနျခင္း၊ အဓိပၸါယ္ မျပည့္စံု ကြဲလြဲျခင္းမ်ား ရွိေကာင္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ စာရႈသူ အေနျဖင့္ ပိုမို သင့္ေလ်ာ္မည္ ထင္ေသာ ဘာသာျပန္ခ်က္မ်ား ရွိပါက မွတ္ခ်က္တြင္ ေရးသား ေပးသြားရန္ တိုက္တြန္း လိုက္ပါတယ္။

Birth Spacing

သားဆက္ျခားျခင္း

ကေလး တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦးၾကားတြင္ မိမိ လိုခ်င္ေသာ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခု ျခားထားႏိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။

Contraception

သေႏၶတားျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ မရေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း

ေခတ္ေပၚနည္း (သို႔) ေရွးရိုးနည္းမ်ား သံုးစြဲ၍ ကိုယ္၀န္ မရေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း။

စကားခ်ပ္ ။ ။ သားဆက္ျခားျခင္းႏွင့္ သေႏၶတားျခင္းမွာ အဓိပၸါယ္ အတူတူပင္ ျဖစ္သည္။

Contraceptives

ပဋိသေႏၶ တားေဆး၊ တားနည္းမ်ား

ကိုယ္၀န္ မရေအာင္ အသံုးျပဳေသာ ေခတ္ေပၚ တားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ သားအိမ္တြင္းထည့္ ပစၥည္း၊ ကြန္ဒံုး အစရွိသည္တို႔ကို စုေပါင္း ေခၚဆိုျခင္း ျဖစ္သည္။

Family Planning

မိသားစု စီမံကိန္း (တိုက္ရိုက္ ဘာသာျပန္ထားသည္ဟု ထင္ပါသည္ - စာေရးသူ။)

သားဆက္ျခားျခင္း အပါအ၀င္၊ ကာလသား ေရာဂါ ကာကြယ္ျခင္း၊ အိမ္ေထာင္ မျပဳမီ ဇနီးေမာင္ႏွံေလာင္းမ်ား ေဆးစစ္ျခင္း၊ ကေလးမရရွိေသာေၾကာင့္ ကုသမႈေပးျခင္း အစရွိသည့္ ေဆာင္ရြက္ေပးမႈမ်ားကို စုေပါင္း ေခၚဆိုျခင္း ျဖစ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သားဆက္ျခားျခင္း (Birth Spacing) ႏွင့္ မိသားစု စီမံကိန္း (Family Planning) ကို အတူတူ သေဘာထား သံုးစြဲတတ္ၾကသည္။ တိတိက်က် ေျပာရလွ်င္ မတူေပ။ သားဆက္ျခားျခင္းမွာ မိသားစု စီမံကိန္း၏ အကိုင္းအခက္ တစ္ခုမွ်သာ ျဖစ္သည္။

စကားခ်ပ္ ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ “မိသားစု စီမံကိန္း” ဟူသည့္ စကားကို အသံုးျပဳ ခဲသည္။ သားဆက္ျခားျခင္း၊ သားဆက္ျခား စီမံခ်က္ စသည္ျဖင့္သာ သတင္းစာ၊ အစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ ထည့္သြင္း ေရးေလ့ရွိသည္။ လူႀကီးသူမမ်ား၏ အဆိုအရ မိသားစု စီမံကိန္း၏ အဓိပၸါယ္မွာ “လူဦးေရ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း” ဟု သေဘာေပါက္ ေစေသာေၾကာင့္ လူဦးေရ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းကို မႏွစ္သက္ေသာ လူႀကီးမင္းမ်ား အမ်က္ေတာ္ မရွေအာင္ ေရွာင္ကြင္း ေရးသားၾကေလသည္ဟု ဆိုသတတ္။

Reproductive Health

မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရး၊ မ်ိဳးပြား က်န္းမာေရး

ဒီစကားလံုးကေတာ့ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ကိုင္ရိုၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူဦးေရႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး ညီလာခံ (ICPD – International Conference on Population and Development) ေနာက္ပိုင္းမွာ ေခတ္စားလာခဲ့တဲ့ စကားစုပါ။ ကမာၻ႔က်န္းမာေရး အဖြဲ႔က ေအာက္ပါအတိုင္း တိတိက်က် အဓိပၸါယ္ ေဖာ္ေပးထားပါတယ္။

"A state of physical, mental, and social well-being in all matters relating to the reproductive system at all stages of life. Reproductive health implies that people are able to have a satisfying and safe sex life and that they have the capability to reproduce and the freedom to decide if, when, and how often to do so. Implicit in this are the right of men and women to be informed and to have access to safe, effective, affordable, and acceptable methods of family planning of their choice, and the right to appropriate health-care services that enable women to safely go through pregnancy and childbirth."

မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရးဟာ သားဆက္ျခားျခင္း နဲ႔ မိသားစုစီမံကိန္းဆိုတဲ့ စကားစုေတြထက္ ပိုၿပီး က်ယ္ျပန္႔ပါတယ္။ အဓိက အခ်က္ေတြကို ဘာသာျပန္ရမယ္ဆိုရင္ ..

မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရးတြင္-

• အသက္အရြယ္ က်ား မ မေရြး မ်ိဳးပြားအဂၤါမ်ား က်န္းမာသန္စြမ္းဖို႔
• လူသားတို႔ ဘာ၀ျဖစ္ေသာ ဖို-မ ကိစၥကို ေရာဂါကင္းကင္း ေဘးရွင္းရွင္းျဖင့္ စိတ္ေက်နပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ဖို႔
• ကေလး ယူမည္၊ မယူမည္ ဆိုသည္ကို၄င္း၊ မည္မွ် ယူမည္ ဆိုသည္ကို၄င္း၊ မည္သည့္အခ်ိန္ယူမည္ ဆိုသည္ကို၄င္း မိမိသေဘာဆႏၵ အေလ်ာက္ ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ရွိေစဖို႔
• အမ်ိဳးသမီး၊ အမ်ိဳးသားတိုင္း မိသားစု စီမံကိန္းပါ နည္းလမ္းမ်ားကို သိရွိခြင့္၊ ရယူပိုင္ခြင့္ ရွိဖို႔
• အမ်ိဳးသမီးမ်ား အသက္ အႏၱရာယ္ ကင္းစြာ ကေလး မီးဖြားႏိုင္ဖို႔

ဆိုတဲ့ အခ်က္အလက္မ်ား ပါ၀င္ပါတယ္။

စကားခ်ပ္ ။ ။ မိသားစု စီမံကိန္းရယ္၊ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ “က်န္းမာေရး” အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ရယ္၊ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းရယ္ကို ေရာသမ ေမႊလိုက္ရင္ မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရးကို ရရွိပါတယ္။

Reproductive Rights

မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရး ရပိုင္ခြင့္

ကုလသမဂၢ ပဋိညာဥ္ စာတမ္းမွာ ကတည္းက မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရး ရပိုင္ခြင့္ကို ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ္လည္း လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းမွာ အတိအလင္း ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပ ႏိုင္ခဲ့ျခင္း မရွိပါဘူး။ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္ အီရန္ႏိုင္ငံ တီဟီရန္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း ဆိုင္ရာ ညီလာခံက်မွ တိတိက်က် ေဖာ္ျပလာၿပီး ၁၉၇၄ခုႏွစ္က်မွ ကုလသမဂၢ အေထြေထြ ညီလာခံကေန အတည္ျပဳႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ စကားလံုး အတိအက် ကိုေတာ့ ကမာၻ႕က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ ၀က္ဆိုဒ္မွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

"Reproductive rights rest on the recognition of the basic right of all couples and individuals to decide freely and responsibly the number, spacing and timing of their children and to have the information and means to do so, and the right to attain the highest standard of sexual and reproductive health. They also include the right of all to make decisions concerning reproduction free of discrimination, coercion and violence."

မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရး ရပိုင္ခြင့္မ်ားသည္ လူတစ္ဦးခ်င္းႏွင့္ လင္မယားစံုတြဲတို႔၏ အေျခခံ ရပိုင္ခြင့္မ်ား ေပၚတြင္ အေျခခံသည္။ လူတစ္ဦးခ်င္းႏွင့္ လင္မယားစံုတြဲတို႔သည္ ကေလး ယူမည္၊ မယူမည္ ဆိုသည္ကို၄င္း၊ မည္မွ် ယူမည္ ဆိုသည္ကို၄င္း၊ မည္သည့္အခ်ိန္ ယူမည္ ဆိုသည္ကို၄င္း မိမိ သေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ထိုသို႔ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ ပညာေပး အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ အကူအညီမ်ားကို ရပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ လိင္ႏွင့္ မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရး ေကာင္းမြန္ ေစရမည္။ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း၊ မေလ်ာ္ၾသဇာ သံုးျခင္းႏွင့္ ညွင္းပန္း ႏွိပ္စက္ခံရျခင္းတို႔မွ ကင္းေ၀းစြာျဖင့္ မ်ိဳးဆက္ပြား က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်ခြင့္ ရွိသည္။

Fertility

Production of a live birth (natality)
ကေလးအရွင္ ေမြးဖြားႏိုင္ျခင္း

ကိုယ္၀န္ေဆာင္ၿပီး အခ်ိန္တန္ေသာအခါ ကေလးကို အရွင္ ေမြးဖြား ေပးႏိုင္ျခင္းကို ဆိုလိုသည္။

Infertility

Inability to produce a live birth
ကေလး အရွင္ မေမြးဖြား ႏိုင္ျခင္း

Fecundity

Physiological capacity to conceive (reproductive potential)
ပဋိသေႏၶ ေဆာင္ႏိုင္ျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ ရႏိုင္ျခင္း။

ပဋိသေႏၶ ေဆာင္ႏို္င္ျခင္းလို႔ ဆိုထားတဲ့အတြက္ ၄င္းကိုယ္၀န္ အဖတ္တင္သည္ ျဖစ္ေစ၊ အဖတ္မတင္သည္ ျဖစ္ေစ အက်ံဳးမ၀င္ေတာ့ပါ။ ဆိုလိုသည္မွာ အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦးသည္ Fecund ျဖစ္ေသာ္လည္း Fertile ျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္ေပမည္။ ဤစကားလံုးမွာ လူဦးေရဆုိင္ရာ ကြ်မ္းက်င္သူမ်ား (Demographers) အသံုးမ်ားေသာ စကားျဖစ္သည္။

Infecundity (sterility)

Inability of a woman to conceive a pregnancy
ပဋိသေႏၶ မေဆာင္ႏိုင္ျခင္း၊ ကိုယ္၀န္မရႏိုင္ျခင္း။

စကားခ်ပ္။ ။ ကေလး အရွင္ေမြးဖို႔ ေနေနသာသာ ကိုယ္၀န္ပင္ မရရွိႏိုင္ေသာ အေျခအေနကို ဆိုလိုရင္း ျဖစ္သည္။ Infertility ႏွင့္ အဓိပၸါယ္ ကြာျခားေၾကာင္း သတိျပဳပါ။ Infertility ဟု ဆိုလွ်င္ ထိုအမ်ိဳးသမီးသည္ ကိုယ္၀န္ေတာ့ ရလိုက္ေသးသည္။ ကေလးသာ အဖတ္မတင္ (သို႔) အရွင္ မေမြးျခင္းသာလွ်င္ ျဖစ္သည္။

Fecundability

Probability that a woman will conceive during a menstrual cycle

အမ်ိဳးသမီးတစ္ဦး၏ ဓမၼတာလာခ်ိန္ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ၾကားကာလ၌ ကိုယ္၀န္ ရႏိုင္ေျခ မည္မွ် ရွိသည္ကို ျပေသာ ကိန္းဂဏန္း။ (ျဖစ္တန္ကိန္း)

Miscarriage

သဘာ၀အေလ်ာက္ ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ျခင္း။

Abortion

သဘာ၀အေလ်ာက္ မဟုတ္ဘဲ လူတစ္ဦးဦးက နည္းလမ္း တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ေစေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ျခင္း။ ကိုယ္၀န္ ဖ်က္ခ်ျခင္း။

စကားခ်ပ္။ ။ ေဆးပညာ အသံုးအႏႈန္း (Medical term) ႏွင့္ သာမန္ အဂၤလိပ္ အသံုးအႏႈန္း (Layman English) ကြာျခားမႈ ရွိေၾကာင္း သတိျပဳပါ။ ေဆးပညာ ေလာကတြင္ ကိုယ္၀န္ အရြယ္အစား ေပၚမူတည္၍ ကိုယ္၀န္ ႏုလွ်င္ Miscarriage ကိုယ္၀န္ရင့္လွ်င္ Abortion ဟု ခြဲျခားေျပာဆိုသည္။ သို႔ရာတြင္ သာမန္ အဂၤလိပ္ အသံုးအႏႈန္း အေနျဖင့္ ဆိုလွ်င္ Abortion ဟူသည္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္း ျဖစ္ၿပီး Miscarriage သည္ အလိုအေလ်ာက္ ကိုယ္၀န္ပ်က္က်ျခင္း ျဖစ္သည္။

Illegal Abortion

ဥပေဒအရ ခြင့္ျပဳထားခ်က္ မရွိဘဲ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္း။

Legal Abortion

ဥပေဒ ခြင့္ျပဳထားခ်က္ အရ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္း။

ကမာၻေပၚရွိ ႏိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ျခင္းကို ဥပေဒ အကန္႔အသတ္ျဖင့္ ခြင့္ျပဳတတ္ၾကသည္။ ထိုသို႔ ဥပေဒေၾကာင္းႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ ကိုယ္၀န္ဖ်က္ခ်ေပးျခင္းကို ဆိုလိုသည္။

ဥပမာ -
အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒတြင္ မတရား ျပဳက်င့္ ခံရျခင္းေၾကာင့္ ရရွိလာေသာ ကိုယ္၀န္ကို တရား၀င္ ဖ်က္ခ် ေပးပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။

Unsafe Abortion

မကြ်မ္းက်င္သူမ်ားက ေဆာင္ရြက္ေသာ ကိုယ္၀န္ ဖ်က္ခ်မႈ။

Safe Abortion

ကြ်မ္းက်င္သူမ်ားက ေဆာင္ရြက္ေသာ ကိုယ္၀န္ ဖ်က္ခ်မႈ။

အာေရာဂ်ံ ပရမံ လာဘံ
တကၠသိုလ္ လွမြန္

စာကိုး။

Family Planning Policies and Programs lecture notes
http://en.wikipedia.org/wiki/Family_planning
http://www.rho.org/html/definition_.htm
http://who.int/reproductive-health/gender/index.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Reproductive_rights
http://en.wikipedia.org/wiki/Abortion_law

Read More...

Collapse...

Upstream and Downstream Approach

ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဆရာတစ္ေယာက္ ေျပာတဲ့ မွတ္သားစရာ စကားေလးကို ျပန္ေ၀မွ် ခ်င္ပါတယ္။အဲဒါက "လူေတြကို အမွား လုပ္ဖို႔ ခက္ေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ၿပီးေတာ့ အမွန္လုပ္ဖို႔ု လြယ္ကူေအာင္ လုပ္ေပးပါ" တဲ႔။

ဥပမာ ေျပာရရင္ ေဆးလိပ္ မေသာက္ရတဲ့ ေနရာ သတ္မွတ္တာမ်ိဳးလို႔ ေျပာလို႔ရမယ္ ထင္ပါတယ္။

ျပည့္သူ႔က်န္းမာေရးလုပ္ငန္းေတြ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ ခ်ည္းကပ္နည္းေတြကို upstream နဲ႔ downstream ဆိုၿပီး ဥပမာေပးေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီလို လူေတြကို အမွားလုပ္ရခက္ေအာင္ လုပ္တာမ်ိဳးက upstream ထဲမွာ ပါပါလိမ့္မယ္။

အဲဒီ upstream နဲ႔ downstream အေၾကာင္းကို ေျပာထားတဲ့ ပံုျပင္ေလးတစ္ပုဒ္ကိုလဲ ျပန္ေ၀မွ်ေပးခ်င္ပါတယ္။ ျမစ္ကမ္းနံေဘးမွာ တည္ရွိတဲ့ ရြာေလးတစ္ရြာက ရြာသားေတြက ေရကူး အလြန္ ကၽြမ္းက်င္ၾကပါသတဲ့။ တစ္ေန႔မွာ သူတို႔က ျမစ္ထဲက ေအာ္သံၾကားလု႔ိ ေျပးၾကည့္ၾကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ ေရနစ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါသတဲ့။ အဲဒါနဲ႔ အဲဒီလူကို သူတို႔တစ္ေတြ ၀ိုင္းဆယ္ၾကပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ မၾကာဘူး။ ေနာက္ထပ္ တစ္ေယာက္ ေရနစ္ေနတာကို သူတို႔ ေတြ႔ရျပန္ေရာတဲ့။ အဲဒါနဲ႔ သူတို႔တစ္ေတြ မနားႏိုင္ဘဲ ထပ္ၿပီး ကယ္ၾကရျပန္တာေပါ့့။ အဲဒီလိုပဲ မၾကာခင္မွာ ေနာက္တစ္ေယာက္ ေရထဲကေန အကူအညီေတာင္းေနတာကို ေတြ႕ရေတာ့ သူတို႔ ထပ္ကယ္ၾကရျပန္ေရာ။
အဲဒီလို ေရထဲက်တဲ့သူေတြကို တစ္ေနကုန္ ကယ္ဆယ္ေနရတာ သူတို႔တစ္ေတြ ေျခကုန္လက္ပမ္းေတြ က်ကုန္ၾကတဲ့ အထိပါပဲ။ တစ္ခ်ိန္မွာေတာ့ အဲဒီလို ေရနစ္ေနတဲ့သူေတြ ထပ္ေပၚမလာေတာ့ဘဲ ရပ္သြားပါတယ္္။
အဲဒီအခ်ိန္မွာ သူတို႔ရြာထဲက ရြာသားတစ္ဦး ေလကေလးခၽြန္ၿပီး ေလွ်ာက္လာတာေတြ႕လိုက္ရေတာ့ သူတို႔က "မင္းက ဘယ္သြားေနတာလဲ၊ ငါတို႔ တစ္ေနကုန္ ေရနစ္တဲ့သူေတြကို ဆယ္ေနတာ မင္းက ဘာလို႔ မကူညီတာလဲ" လို႔ ၀ိုင္းၿပီး အျပစ္တင္ၾကတာေပါ့။
အဲဒီေတာ့ အဲဒီရြာသားက "အဲဒီလို လူတစ္ေယာက္ၿပီး တစ္ေယာက္ ေရနစ္ေနတာကို ေတြ႔ရေတာ့ ငါ့စိတ္ထဲမွာ ျမစ္ကို ျဖတ္တဲ့ တံတားမွာ ျပႆနာ တစ္ခုခုေတာ့ ရွိေနၿပီလို႔ ထင္တာနဲ႔ သြားၾကည္႔လိုက္တာ။ ဟိုေရာက္ေတာ့ အေပါက္ႀကီး ျဖစ္ေနတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ငါ အခု အဲဒါကို ျပန္ျပင္လိုက္ေတာ့ လူေတြ ထပ္ၿပီး ျမစ္ထဲ မက်ၾကေတာ့ဘူးေပါ့" တဲ႔။

ေတြးစရာေလးေတြ ရမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

Read More...

Collapse...