Post Traumatic Stress Disorder - PTSD

PTSD ဆိုသည္မွာ အႀကီးအက်ယ္ ထိတ္လန္႔ျခင္း၊ အသက္ ေဘးအႏၱရာယ္ ႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရျခင္း သို႔မဟုတ္ အျခား ျပင္းထန္ ဆိုးရြားသည့္ အေတြ႕ အႀကံဳမ်ား ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ အျဖစ္ ျဖစ္ေပၚ တတ္ေသာ စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ေ၀ဒနာ တစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ PTSD ေ၀ဒနာ ခံစား ၾကရသူ မ်ားသည္ စိတ္ မခ်မ္းေျမ႕ ဖြယ္ အျဖစ္ အပ်က္ သို႔မဟုတ္ အျဖစ္ အပ်က္ မ်ားအား ပံုစံ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ျပန္လည္ ခံစား ၾကရၿပီး ထို အျဖစ္ အပ်က္ မ်ားအား ျပန္လည္ သတိရ ေစသည့္ ေနရာမ်ား၊ လူမ်ား သို႔မဟုတ္ အျခား အရာမ်ားအား ေရွာင္လႊဲ လိုၾကကာ သာမာန္ ဘ၀ အေတြ႕အႀကံဳ မ်ား ကိုပင္ ထိခိုက္ ခံစား လြယ္ၾက ေပသည္။ ယင္းသို႔ေသာ အေျခ အေနမ်ား သည္ လူသားတို႔ ေဘး ဒုကၡမ်ား စတင္ ခံစား ၾကရခ်ိန္ ကတည္းက တည္ရွိခဲ့ ႏိုင္ေသာ္လည္း ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရာက္မွသာ PTSD အား တရား၀င္ ေရာဂါ ေတြ႕ရွိခ်က္ တစ္ခုအျဖစ္ အသိအမွတ္ ျပဳခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္လည္း ယင္းကို အေစာပိုင္း အခ်ိန္မ်ားက အျခားအမည္ တစ္မ်ဳိးျဖင့္ ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ၾကကာ အေမရိကန္ ျပည္တြင္းစစ္ ကာလမ်ား အတြင္းက PTSD ခံစား ခဲ့ၾကရသည့္ တိုက္ပြဲျပန္ စစ္မႈထမ္းေဟာင္း မ်ား၏ ေ၀ဒနာကို စစ္သား ႏွလံုးေရာဂါ 'soldier’s heart' ဟု ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ၾကသည္။ ပထမ ကမၻာစစ္ အတြင္းကမူ PTSD ကဲ့သို႔ေသာ ေ၀ဒနာ မ်ားအား တိုက္ပြဲပန္းျခင္း “combat fatigue” ဟု ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ၾကသည္။ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ အတြင္းက ထိုသို႔ေသာ ေ၀ဒနာ ခံစားရသည့္ စစ္သည္မ်ားအား ဆိုးရြားေသာ စိတ္ဖိစီး ေဖာက္ျပန္ျခင္း ေ၀ဒနာ “gross stress reaction” ခံစားရသူမ်ား ဟု ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ၾကၿပီး ဗီယက္နမ္ျပန္ စစ္သည္မ်ား၏ ေ၀ဒနာကိုမူ ဗီယက္နမ္ျပန္ ေရာဂါ “post-Vietnam syndrome” ဟု ေခၚခဲ့ၾကသည္။ PTSD အား တိုက္ပြဲပန္းျခင္း “battle fatigue” ႏွင့္ လက္နက္ႀကီးဒဏ္ မျပတ္ ခံရျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ စိတ္ေခ်ာက္ခ်ားမႈ ေ၀ဒနာ “shell shock” ဟုလည္း ေခၚေသးသည္။ အစြဲအလမ္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည့္ PTSD (Complex Post Traumatic Stress Disorder, C-PTSD) ေ၀ဒနာမွာမူ စိတ္ မခ်မ္းေျမ႕ဖြယ္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားအား ကာလရွည္ၾကာ သို႔မဟုတ္ အႀကိမ္ႀကိမ္ ႀကံဳေတြ႕ရာမွာ ျဖစ္ေပၚတတ္ၿပီး စိတ္ခံစားမႈမ်ားႏွင့္ လူမႈေရး အေျခအေနမ်ားပါ ေရာေႏွာ ပါ၀င္သည့္ ၾကာရွည္ျဖစ္ေပၚ တတ္သည့္ ျပႆနာ အျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။

ခန္႔မွန္း အားျဖင့္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွ ျပည္သူမ်ား၏ ၇% မွ ၈% အထိသည္ ၎တို႔၏ ဘ၀တြင္ PTSD ခံစား ခဲ့ၾကရ ပံုေပၚၿပီး တိုက္ပြဲျပန္ စစ္မႈထမ္းေဟာင္းႏွင့္ မုဒိမ္းက်င့္ခံ ခဲ့ရသူမ်ား၏ ၁၀% မွ ၃၀% ထိသည္ PTSD ခံစား ခဲ့ၾကရသည္။ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံအတြင္း ယင္း ေ၀ဒနာ ခံစား ရမႈႏႈန္းသည္ လူျဖဴမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းစာပါက အာဖရိကန္ မ်ဳိးႏြယ္၀င္မ်ား၊ စပိန္ စကားေျပာသည့္ လက္တင္ မ်ဳိးႏြယ္မ်ားႏွင့္ အေမရိကန္ ေဒသခံ တိုင္းရင္းသားမ်ားတြင္ ပိုမို ျမင့္မားေၾကာင္းလည္း ေတြ႕ရသည္။ ထိုသို႔ ကြာျခားရျခင္းမွာ ေဘးဒုကၡ မႀကံဳမီႏွင့္ ေတြ႕ႀကံဳ ၿပီးခ်ိန္မ်ား တြင္ မသိစိတ္မွ လက္ခံႏိုင္မႈ နိမ့္က်ျခင္း၊ တစ္ဦးခ်င္း သို႔မဟုတ္ လူမ်ဳိးစုလိုက္မွ မိမိကိုယ္ကို ျပစ္တင္ တတ္ျခင္း၊ လူမႈေရးအရ ေထာက္ပံ့မႈ နည္းပါးျခင္း၊ ထိုလူမ်ဳိးစုမ်ားအေပၚ လူမ်ဳိးေရးခြဲျခားမႈ ျမင့္မားျခင္းႏွင့္ လူမ်ဳိးစုအလိုက္ ပရိေဒ၀ ဖိစီးမႈအား ေဖာ္ျပပံု မတူညီျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေပသည္။ PTSD ႏွင့္ပတ္သက္၍ အျခား အေရးပါသည့္ အခ်က္မ်ားမွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အတြင္း တြင္ မည္သည့္ အခ်ိန္တြင္ မဆို ခန္႔မွန္းေျခ လူငါးသန္းခန္႔သည္ PTSD ခံစား ေနၾကရသည္ ဆိုသည့္ အခ်က္ႏွင့္ အမ်ဳိးသမီး မ်ားသည္ အမ်ဳိးသား မ်ားထက္ PTSD ခံစား ရႏိုင္ေျခ ႏွစ္ဆ ပိုမိုသည္ ဆိုသည့္ အခ်က္တို႔ပင္ ျဖစ္ေပသည္။ မိဘတစ္ဦးဦး အသတ္ ခံရသည္ကုိ ျမင္ခဲ့သူ သို႔မဟုတ္ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ တိုက္ခိုက္ခံရျခင္း သို႔မဟုတ္ အသံုးခ် ခံရျခင္းတို႔ ႀကံဳခဲ့ရသူ ကေလးငယ္မ်ား၏ ၁၀၀% သည္ PTSD ခံစား ရႏိုင္ၿပီး လူအစုလိုက္ အၾကမ္းဖက္မႈအား ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရသည့္ လူငယ္မ်ား၏ သံုးပံုတစ္ပံုသည္ PTSD ခံစားရႏိုင္ ေပသည္။

PTSD ၏ အက်ဳိးဆက္မ်ား

PTSD အား ကုသျခင္းမရွိပါက ေ၀ဒနာ ခံစားရသူ၏ လုပ္ေဆာင္ ဖြယ္ရာႏွင့္ ဆက္ဆံေရးမ်ား၊ မိသားစုမ်ား ကိုသာမက ၎တို႔၏ လူမႈ အသိုက္အ၀န္း ကိုပါ အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါသည္။ ငယ္ရြယ္ ေသးခ်ိန္တြင္ လိင္ပိုင္ဆိုင္ရာ မတရား ျပဳက်င့္ျခင္း ခံခဲ့ရသည့္ အမ်ဳိးသမီး မ်ားသည္ C-PTSD ႏွင့္ ယဥ္ယဥ္ေလး ႐ူးျခင္း (borderline personality disorder) တို႔ကို ခံစားရႏိုင္ေပသည္။ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္စဥ္ အတြင္း ထိုသို႔ေသာ ေ၀ဒနာ ခံစားခဲ့ရသူ မိခင္မွ ေမြးဖြား လာေသာ ကေလးငယ္သည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း အနည္းဆံုး ဓာတုေဗဒ ေျပာင္းလဲမႈတစ္ခု ျဖစ္ေပၚႏိုင္ကာ ေနာက္ပိုင္း ဘ၀တြင္ PTSD ခံစားရႏိုင္ေခ် ျမင့္မားေပသည္။ ထိုသို႔ေသာေ၀ဒနာ ခံစားရသူမ်ားတြင္ ေဆး ဘက္ဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား ပိုမို ျဖစ္ေပၚႏိုင္ၿပီး မ်ဳိးပြားမႈ တြင္လည္း အခက္အခဲ ရွိႏိုင္ေပသည္။ စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ အရလည္း PTSD ေ၀ဒနာရွင္မ်ားသည္ အျခား စိတ္ခံစားမႈဆိုင္ရာ ေ၀ဒနာရွင္ မ်ားထက္ စိတ္က်န္းမာေရး ကုသမႈမ်ားအား လက္ခံရာ တြင္ ပိုမို ခက္ခဲၾကသည္။ ကေလးငယ္မ်ားႏွင့္ ဆယ္ေက်ာ္သက္ မ်ားတြင္မူ PTSD သည္ ၎တို႔၏ လူမႈေရးႏွင့္ စိတ္ခံစားမႈ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးကို အထူး ထိခိုက္ေစႏိုင္ၿပီး သင္ယူႏိုင္ စြမ္းရည္ကိုလည္း ထိခိုက္ ႏိုင္ေပသည္။

PTSD ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသလဲ?

စင္စစ္အားျဖင့္ အသက္ အႏၱရာယ္ကို ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္ေသာ သို႔မဟုတ္ တစ္ဦး တစ္ေယာက္၏ စိတၱသုခအား အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ ေစေသာ အျဖစ္အပ်က္တိုင္းသည္ PTSD ကို ျဖစ္ေပၚ ေစႏိုင္ေပသည္။ ထိုသို႔ေသာ အျဖစ္အပ်က္ မ်ားတြင္ ျပင္းထန္ေသာ မေတာ္တဆမႈ သို႔မဟုတ္ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္ နာက်င္မႈအား ႀကံဳေတြ႕ျခင္း သို႔မဟုတ္ ျမင္ေတြ႕ရျခင္း၊ အသက္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေလာက္သည္ အထိ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ခံစားရျခင္း၊ ျပန္ေပးဆြဲခံရျခင္း သို႔မဟုတ္ ႏွိပ္စက္ညႇင္းပန္းခံရျခင္း၊ စစ္ပြဲ သို႔မဟုတ္ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ သို႔မဟုတ္ အျခား ေဘးအႏၱရာယ္ (ဥပမာ-ေလယာဥ္ ပ်က္က်ျခင္း) သို႔မဟုတ္ အၾကမ္းဖက္ သမားတို႔၏ တိုက္ခိုက္ျခင္း တို႔ကို ႀကံဳေတြ႕ျခင္း၊ မုဒိမ္းက်င့္ သို႔မဟုတ္ ႐ိုက္ႏွက္ လုယူ သို႔မဟုတ္ ဓါးျပတိုက္ သို႔မဟုတ္ အျပင္းအထန္ တိုက္ခိုက္ ခံရျခင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္း သို႔မဟုတ္ လိင္ပိုင္း သို႔မဟုတ္ စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာအရ မတရား အသံုးခ် ခံရျခင္းႏွင့္ ျပည္တြင္း ပဋိပကၡတြင္ ပါ၀င္ရျခင္း တို႔လည္း အက်ဳံး၀င္ ေပသည္။

PTSD ၏ အႏၱရာယ္ႏွင့္ ယင္းအား ကာကြယ္ႏိုင္မႈ

PTSD ျဖစ္ေလာက္ သည္အထိ အႏၱရာယ္ က်ေရာက္ေစေသာ အခ်က္မ်ားတြင္ စိတ္မခ်မ္းေျမ႕ဖြယ္ အျဖစ္အပ်က္၏ ျဖစ္ေပၚခ်ိန္ ၾကာျမင့္ ျခင္း၊ ယင္း အျဖစ္အပ်က္၏ ဖ်က္ဆီးႏိုင္မႈ ျမင့္မားျခင္း၊ အျဖစ္အပ်က္ မတိုင္မီက စိတ္ခံစားမႈ အေျခအေနတစ္ခု ရွိျခင္းႏွင့္ မိသားစုႏွင့္ မိတ္ေဆြမ်ား ကဲ့သို႔ေသာ လူမႈေရးအရ အေထာက္အကူျပဳမႈ နည္းပါးျခင္းတို႔ ပါ၀င္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ ကေလးငယ္မ်ားႏွင့္ ဆယ္ေက်ာ္သက္ မ်ား၊ အမ်ဳိးသမီးမ်ားႏွင့္ သင္ယူႏိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းေနသူ သို႔မဟုတ္ အိမ္တြင္း အၾကမ္းဖက္ခံရသူမ်ားသည္ စိတ္ မခ်မ္းေျမ႕ဖြယ္ အျဖစ္အပ်က္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ PTSD ခံစားရႏိုင္မႈ ပိုမိုျမင့္မားသည္။

ေဘးဒုကၡ အျဖစ္အပ်က္မ်ားတြင္ လက္ငင္း ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ လံုၿခံဳမႈႏွင့္ ေထာက္ပံ့ ပို႔ေဆာင္ေရး ကိစၥမ်ားအတြက္ ေဘးအႏၱရာယ္ အသင့္ျဖစ္ ေရး ေလ့က်င့္မႈမ်ား (disaster-preparedness training) သည္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေကာင္းေသာ အႀကံမ်ားျဖစ္သကဲ့သို႔ပင္ PSTD ေ၀ဒနာအတြက္ အေရးပါေသာ ကာကြယ္မႈကိုလည္း ေပးႏိုင္ေပသည္။ သက္ေသ သာဓကအေနျဖင့္ ပညာရွင္အဆင့္ ေလ့က်င့္မႈ ႏွင့္ အေတြ႕အႀကံဳ ရရွိထားသူမ်ား (ဥပမာ-ရဲမ်ား၊ မီးသတ္သမားမ်ား၊ စိတ္က်န္းမာေရးပညာရွင္မ်ား၊ ေဆးဘက္အကူမ်ားႏွင့္ အျခား ေဆးဘက္ပညာရွင္မ်ား) သည္ ေဘး အႏၱရာယ္မ်ားႏွင့္ ႀကံဳေတြ႕သည့္အခါ ထိုသို႔ေသာ ေလ့က်င့္မႈႏွင့္ အေတြ႕အႀကံဳ မရွိသူမ်ားထက္ PTSD ခံစားရမႈ နည္းပါးေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။

အခ်ဳိ႕ ေဆး၀ါးမ်ားသည္လည္း PTSD ေ၀ဒနာကို ကာကြယ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ စိတ္က်ေရာဂါ ကုသရန္၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ေလွ်ာ့ခ်ရန္ သို႔မဟုတ္ အျခားေသာ ကိုယ္ခႏၶာ ဓါတုပစၥည္းမ်ား၏ လုပ္ငန္းကို တိုးျမႇင့္ရန္ အသံုးျပဳသည့္ အခ်ဳိ႕ေဆး၀ါးမ်ားအား ေဘးအႏၱရာယ္ ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရ သူမ်ားအား ေဘးဒုကၡ က်ေရာက္ၿပီးခ်ိန္တြင္ တိုက္ေကၽြးပါက PTSD ကို ထိေရာက္စြာ ကာကြယ္ ေပးႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႕ရ သည္။

PTSD ၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

PSTD အား ေလ့လာရာတြင္ ခြဲျခားရန္လိုအပ္သည့္ ေရာဂါလကၡဏာအုပ္စု သံုးခုမွာ-

* ေဘးဒုကၡအား အႀကိမ္ႀကိမ္ ျပန္လည္ ခံစားေနရျခင္း (ဥပမာ-စိတ္ပ်က္ဖြယ္အေၾကာင္းအရာမ်ားအား မွတ္မိေနျခင္း၊ ေဘးအႏၱရာယ္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားအား ျပန္လည္ ျမင္ေယာင္ျခင္း၊ ေဘးအႏၱရာယ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ အႀကိမ္ႀကိမ္ အိပ္မက္ဆိုးမ်ား ျပန္မက္ျခင္း)
* ေဘးအႏၱရာယ္ က်ေရာက္ခဲ့သည္ကို ျပန္လည္ အမွတ္ရေစသည့္ ေနရာ၊ လူမ်ားႏွင့္ အေတြ႕အႀကံဳမ်ားအား ထိတ္လန္႔ ေရွာင္လႊဲ လိုျခင္းႏွင့္ စိတ္ခံစားမႈအရ အလိုက္သင့္ တံု႔ျပန္ႏိုင္စြမ္းမ်ား ေယဘုယ်အားျဖင့္ ထံုထိုင္းသြားျခင္း
* အိ္ပ္စက္မရျခင္း၊ အာ႐ုံစူးစိုက္ရ ခက္ခဲျခင္း၊ စိတ္ကသိကေအာက္ ျဖစ္လြယ္ျခင္း၊ ေဒါသထြက္လြယ္ျခင္း၊ အာ႐ုံစိုက္မႈ အားနည္းျခင္း၊ မွတ္ဉာဏ္ေပ်ာက္ျခင္း သို႔မဟုတ္ မွတ္သားရန္ ခက္ခဲျခင္း၊ ေျခာက္လွန္႔မႈအား တုံ႔ျပန္မႈ ျမင့္မားျခင္းႏွင့္ အႏၱရာယ္အား လိုသည္ထက္ ပို၍ သတိ၀ီရိယရွိျခင္း စသည့္ ႏိုးၾကားမႈလြန္ကဲျခင္း၏ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ နာတာရွည္ လကၡဏာမ်ား ဟူ၍ ျဖစ္ေပသည္။

PTSD ေၾကာင့္ စိတ္ခံစားမႈပိုင္း ထံုထိုင္းသြားျခင္းသည္ ယခင္ႏွစ္ၿခိဳက္ခဲ့သည့္အရာမ်ားအား စိတ္၀င္စားမႈ ေလွ်ာ့နည္းျခင္း (anhedonia)၊ စိတ္ခံစားမႈ ဆိတ္သုဥ္းျခင္း၊ အျခားသူမ်ားႏွင့္ ေ၀းရာတြင္ေနျခင္း သို႔မဟုတ္ တိုေတာင္းေသာ ေရွ႕အနာဂါတ္ကိုသာ ေမွ်ာ္ေတြးျခင္း (ဥပမာ-လူတစ္ဦးသည္ ၾကာရွည္ အသက္ရွင္ ေနႏိုင္သည္ဟု မယံုၾကည္ေတာ့သျဖင့္ အနာဂါတ္အေၾကာင္း မေတြးႏိုင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ အနာဂါတ္ စီမံကိန္း မခ်ႏိုင္ျခင္း) စသျဖင့္ လကၡဏာ ျပေပလိမ့္မည္။ PTSD အျဖစ္သတ္မွတ္ရန္ အနည္းဆံုး တစ္လအတြင္း ေဘး ဒုကၡအား ျပန္လည္ ခံစားရျခင္း တစ္ႀကိမ္၊ ဒုကၡအား ျပန္လည္ သတိရေစသည္ မ်ားအား ေရွာင္လႊဲျခင္း သို႔မဟုတ္ ခံစားမႈ ထံုထိုင္းျခင္း သံုးႀကိမ္ႏွင့္ ႏိုးၾကားမႈလြန္ကဲျခင္း ႏွစ္ႀကိမ္ ျဖစ္ေပၚခံစားရမည္ျဖစ္ၿပီး သိသိသာသာ စိတ္ဓါတ္က်ေနျခင္း သို႔မဟုတ္ လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္မႈ ပ်က္ျပား ေနျခင္း လကၡဏာမ်ား ရွိရေပမည္။ PTSD သည္ သံုးလ သို႔မဟုတ္ ထို႔ထက္ ပိုၾကာပါက ေရာဂါ တာရွည္သည္ဟု သတ္မွတ္ ရေပမည္။

ေရာဂါ လကၡဏာ တူညီေသာ အျခား ေ၀ဒနာတစ္မ်ဳိးမွာ အႀကီးအက်ယ္ စိတ္ဖိစီးမႈ ေ၀ဒနာ (acute stress disorder, ASD) ျဖစ္ေပ သည္။ ယင္း ေ၀ဒနာႏွစ္ခုအၾကား အဓိက ကြာျခားခ်က္မွာ ASD သည္ ႏွစ္ရက္မွ ေလးပတ္အထိသာ ၾကာတတ္ၿပီး ေရာဂါ သတ္မွတ္ရာ တြင္ PTSD ႏွင့္ႏႈိင္းယွဥ္ပါက ေရာဂါလကၡဏာ အနည္းငယ္သာ ျပရန္ လိုအပ္ေပသည္။

ကေလးမ်ား တြင္မူ ေဘးဒုကၡအား ျပန္လည္ ခံစားရမႈသည္ ေဘးဒုကၡႀကီးအား ျပန္လည္ ျမင္ေယာင္ျခင္းမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ စိတ္ဓါတ္က်ဖြယ္ အိပ္မက္မ်ား ျမင္မက္ျခင္းကိုသာ ေယဘုယ် အားျဖင့္ ေတြ႕ရသည္။ အရြယ္ေရာက္ၿပီး သူမ်ားတြင္မူ အနည္းဆံုး တစ္လအတြင္းတြင္ ျပန္လည္ ျမင္ေယာင္ျခင္း တစ္ႀကိမ္၊ ဒုကၡအား ျပန္လည္ သတိရေစသည္ မ်ားအား ေရွာင္လႊဲျခင္း သို႔မဟုတ္ ခံစားမႈ ထံုထိုင္းျခင္း သံုးႀကိမ္ႏွင့္ ႏိုးၾကားမႈလြန္ကဲျခင္း ႏွစ္ႀကိမ္ ျဖစ္ေပၚ ခံစား ရမည္ျဖစ္ၿပီး သိသိသာသာ စိတ္ဓါတ္ က်ေနျခင္း သို႔မဟုတ္ လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္မႈ ပ်က္ျပား ေနျခင္း လကၡဏာမ်ား ရွိေနလွ်င္ PTSD အျဖစ္ သတ္မွတ္ ရမည္ ျဖစ္သည္။ လကၡဏာ ျပသခ်ိန္ တစ္လထက္ နည္းပါက ASD စစ္ေဆးမႈ ျပဳလုပ္ ႏိုင္ေပသည္။

PTSD ကို ဘယ္လိုရင္ဆိုင္ၾကမလဲ?

PTSD လူနာမ်ားအား ၎တို႔၏ ေ၀ဒနာကို ရင္ဆိုင္ရန္ အႀကံျပဳရာတြင္ ေ၀ဒနာ အေၾကာင္း ပိုမိုေလ့လာျခင္းႏွင့္ မိတ္ေဆြမ်ား၊ မိသားစု၀င္ မ်ား၊ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ PTSD ေ၀ဒနာခံစားဖူးၿပီး ေပ်ာက္ကင္း သက္သာၿပီးသူ မ်ားႏွင့္ စကားေျပာျခင္း နည္းလမ္းမ်ား ပါ၀င္ ေပသည္။ PTSD ေ၀ဒနာရွင္မ်ား အခ်င္းခ်င္း စုေ၀း ေပါင္းသင္းျခင္း သည္လည္း အေထာက္အကူ ျပဳႏိုင္ေပသည္။ အျခား နည္းလမ္းမ်ား တြင္ သက္ေတာင့္သက္သာ ျဖစ္ေစေသာ နည္းလမ္းမ်ား (ဥပမာ-အသက္႐ႈေလ့က်င့္ခန္း၊ အေကာင္းျမင္ျခင္း)၊ ပညာရွင္မ်ားမွ ညႊန္ၾကားသည့္ အတိုင္း တက္ႂကြစြာ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အျပဳသေဘာ ေဆာင္ေသာ ဘ၀ေနမႈပံုစံအား တိုးျမႇင့္ျခင္း (ဥပမာ-ေလ့က်င့္ခန္း ယူျခင္း၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ညီစြာ စားေသာက္ျခင္း၊ အလုပ္လုပ္ကိုင္သူ ျဖစ္ပါက က်န္းမာေရးႏွင့္ ေလွ်ာ္ညီေသာ အလုပ္ခ်ိန္ဇယား ထားရွိျခင္း၊ ပရဟိတ လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ျခင္း) ႏွင့္ ေငြေၾကးဥစၥာ အလြဲသံုးစားျပဳျခင္း၊ တစ္ကိုယ္တည္း သင္းကြဲေနျခင္း၊ အလုပ္ အလြန္အကၽြံ လုပ္ျခင္းႏွင့္ မိမိကိုယ္ကို ဖ်က္ဆီးျခင္း သို႔မဟုတ္ သတ္ေသျခင္း ကဲ့သို႔ေသာ အဖ်က္သေဘာ ေဆာင္သည့္ ဘ၀ေနမႈ ပံုစံ မ်ားအား ေလွ်ာ့ခ် ျခင္းမ်ား ပါ၀င္ပါသည္။

(PTSD ဆိုသည္မွာ နာဂစ္အလြန္ ျမန္မာ ပညာရွင္မ်ားအၾကား အေျပာမ်ား လာေသာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေ၀ဒနာတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ မုန္တိုင္းဒဏ္ ျပင္းထန္စြာ ခံစားခဲ့ရသည့္ ေဒသမ်ားမွ ျပည္သူမ်ား အနက္ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သည္ ထိုသို႔ေသာ ေ၀ဒနာမ်ား ခံစား ေနၾကရသည္ ဟုလည္း Post-Nargis Joint Assessment အရ သိရွိရပါသည္။ ထိုေၾကာင့္ မိတ္ေဆြမ်ား ေလ့လာႏိုင္ရန္ ေဖာ္ျပ လိုက္ရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။)

Ref: www.medicinenet.com, “Posttraumatic Stress Disorder” by Roxanne Dryden-Edwards and Melissa Conrad Stöppler

(စတန္ေလ)

ကိုစတန္ေလ ထံ မွ ကူးယူ ေဖၚျပပါသည္။

Related Posts :