အထူးတကာ့ အထူးဆံုး၊ အေကာင္းတကာ့ အေကာင္ဆံုး ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေစာင့္ေရွာက္မႈ
ကိုယ္ဝန္တိုင္းကို အထူး ဂရုစိုက္သင့္တယ္။ တကယ္လို႔ ပံုမွန္ကိုယ္ဝန္ကေန တခုခု ထူးလာရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ မိခင္ေလာင္းမွာ က်န္းမာေရး ခ်ိဳ႕ယြင္းေနရင္ အထူး-စပါယ္ရွယ္ ဂရုစိုက္ရလိမ့္မယ္။
ဒီသေဘာကို အေျချပဳျပီး အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု Rhode Island မွာရွိတဲ့ Women & Infants ေဆးရံုကေန အဲလို High-risk pregnancies အႏၲရာယ္ရွိ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြနဲ႔ အထဲက ကေလးအတြက္ လိုေလေသးမရွိ ျပည့္စံုတဲ့ ဌာနတခု ပဌမဆံုး တီထြင္ ဖြင့္လွစ္ လိုက္ပါတယ္။ အရင္က ရွိထားတဲ့ Maternal-Fetal Medicine and Obstetric ကိုယ္ဝန္ေဆာင္-သေႏၶသားနဲ႔ သားဖြါး ဌာန နဲ႔ Consultative Medicine at Women & Infants Hospital မိခင္နဲ႔ ေမြးစကေလး အတိုင္ပင္ခံ-ေဆးရံု အျပင္ Warren Alpert Medical School of Brown University ဘေရာင္း-တကၠသိုလ္-ဝါရင္း-အဲလပတ္ ေဆးပညာသင္ေက်ာင္းေတြကို စုစည္းလိုက္တာ ျဖစ္တယ္။ ဒါဟာ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ အေတြ႔အၾကံဳနဲ႔ အထူးကုေဆးပညာေတြကို ေပါင္းစပ္ျပီး မိခင္ေရာ ကေလးအတြက္ အေကာင္းဆံုး ရလဒ္ေတြ ရေစေအာင္ လုပ္ေပးမွာ ျဖစ္တယ္။
"ဒါဟာ တျခားနဲ႔ မယွဥ္ႏိုင္တဲ့ စိတ္ခ်ေသျခာမႈကို ရေစမဲ့ စုေဝးမႈၾကီးကေန အဲဒီလို အႏၲရာယ္ရွိ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ အေသးဆံုး လူနာကေလးေတြ အတြက္ လူနာေရာ ဆရာဝန္ေတြအတြက္ပါ ထိုက္တန္တဲ့ ညႊန္ျပဦးစီးမႈေတြ ရေစမွာပါ" လို႔ Raymond O. Powrie, MD က ေျပာလိုက္တယ္။ သူဟာ ေဆးပညာေဆာင္ အၾကီးအကဲ နဲ႔ Quality and Clinical Effectiveness at Women & Infants Hospital ရဲ႕ အၾကီးတန္း ဒု-ဥကၠဌျဖစ္ျပီး၊ စုေဝးမႈ ဌာနသစ္ရဲ႕ တြဲဖက္ ညွိႏိႈင္းေရးမွဴးလဲ ျဖစ္တယ္။
ဒီအစီအစဥ္ကေန တျခား ကြန္ျမဴနတီ သားဖြါးေပးသူေတြ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္ေပးသူေတြ၊ ဝမ္းဆြဲ-သူနာျပဳေတြနဲ႔ ေဆးပညာ၊ သားဖြါးပညာ၊ ေမြးစကေလး-က်န္းမာေရး၊ မ်ိဳးဗီဇေရးရာေတြကို မေမြးခင္၊ ေမြးေနတံုးနဲ႔ ေမြးျပီး အေျခအေနေတြ အားလံုးမွာ လက္တြဲ လုပ္ေဆာင္ေပးပါလိမ့္မယ္။
Division of Maternal-Fetal Medicine ဌာနက ဒါရိုက္တာ နဲ႔ အစီအစဥ္သစ္ရဲ႕ ညွိႏိႈင္းေရးမွဴးျဖစ္တဲ့ Katharine D. Wenstrom, MA, MD က "က်မတို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္က (ကြန္ျမဴနတီ) အေျချပဳ သားဖြါးေပးသူေတြကို အေကာင္းဆံုးအဆင့္ ေစာင့္ေရွာက္မႈေပးဘို႔ပါ" လို႔ ေျပာတယ္။ "စုစည္းမႈၾကီးဟာ အေကာင္းဆံုး ဦးေႏွာက္ေတြ လက္တြဲ လုပ္ၾကျပီး အေကာင္းဆံုး ရလဒ္ေတြ ရေစဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။"
အစုအစည္းၾကီးထဲမွာ Maternal-fetal medicine မိခင္-သေႏၶ-ေဆးပညာ၊ Obstetric internal medicine မီးဖြါးေဆးပညာ၊ Internal Medicine ေဆးပညာ၊ Obstetric Anesthesiology မီးဖြါး-ေမ့ေဆးပညာ၊ Cardiology ႏွလံုး-အထူးကု၊ Pulmonology အဆုပ္-အထူးကု၊ Hematology ေသြး-အထူးကု၊ Gastroenterology အစာလမ္း-အထူးကု၊ Rheumatology ေလးဘက္နာ-အထူးကု၊ Endocrinology ေဟာ္မုန္း-အထူးကု၊ Infectious disease ကူးစက္ေရာဂါ-အထူးကု၊ Clinical genetics မ်ိဳးဗီဇ-အထူးကု၊ Laboratory medicine ဓါတ္ခြဲခန္း-ေဆးပညာ၊ Radiology ဓါတ္မွန္၊ Nursing သူနာျပဳ၊ Pharmacy ေဆးဝါး၊ နဲ႔ Respiratory therapy အသက္ရွဴ-ကုသေရးေတြ ပါဝင္တယ္။ တျခားဟာေတြလဲ ပါပါေသးတယ္။
Prenatal Diagnosis Center အျပင္လူနာဌာနကေန ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္နဲ႔ အထဲကကေလးအတြက္ ရႈတ္ေထြး ဆန္းျပားတဲ့ ေရာဂါ-ရွာေဖြ-စစ္ေဆးေရး-အကဲျဖတ္ေရးေတြ လုပ္ေပးတယ္။
Diagnostic services ေရာဂါရွာေဖြေရးေတြထဲက Ultrasound exams (အာလ္ထြာေဆာင္း)၊ Genetic amniocentesis ေရျမြာရည္စုပ္-မ်ိဳးဗီဇ စစ္ေဆးမႈ၊ Chorionic villus sampling အခ်င္း-နမူနာယူတာ၊ Division of Maternal-Fetal Medicine ကေန လုပ္ေပးမယ္။ လူနာရဲ႕ သီးသန္႔ ဆရာဝန္ကေန ညွိႏိႈင္းေပးတာေတြ လုပ္ေပးမွာပါ။
ဒီအထဲက Division of Maternal-Fetal Medicine faculty ဟာ Women & Infants and Hasbro Children's/Rhode Island hospital ရယ္ Tufts Medical Center in Boston ရယ္နဲ႔ စပ္တူျဖစ္ေနတဲ့ Women & Infants and the Fetal Treatment Program နဲ႔ပါ တြဲဆက္လုပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Fetal Treatment Program ေမြးစကေလး ကုသေရးဌာနကေန အသက္ကို အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ ေရာဂါအေျခအေန မွန္သမွ်ကို အေကာင္းဆံုး-ေနာက္ဆံုးေပၚ နည္းေတြနဲ႔ ကုသေပးမွာ ျဖစ္တယ္။
Diabetes in Pregnancy Program ကိုယ္ဝန္-ဆီးခ်ိဳ အစီအစဥ္ကေန အမ်ိဳးအစား ၁ ေရာ ၂ ေရာ၊ Gestational Diabetes ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွ ဆီးခ်ိဳ ရွိလာရသူေတြ အတြက္ပါ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေဆာင္ရြက္ေပးမႈေတြ ရေစပါမယ္။
Genetic testing and counseling မ်ိဳးဗီဇ စစ္ေဆးျခင္းနဲ႔ တိုင္ပင္မႈကို ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိသူေတြအတြက္ ကိုယ္ဝန္ မယူခင္ကာလကတည္း ေဆာင္ရြက္ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ လူနာဟာ အသက္ၾကီးေနလို႔၊ ဒါမွမဟုတ္ မိသားစုထဲမွာျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ္တိုင္ျဖစ္ျဖစ္ မ်ိဳးဗီဇ ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ ရွိသူျဖစ္ျဖစ္၊ လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ စမ္းေတာ့ သံသယရွိသူ ျဖစ္ျဖစ္ မ်ိဳးဗီဇဌာနကို လႊတ္ေပးလိမ့္မယ္။ ဒီလို စစ္ေဆးမႈေတြက အမ်ားဆံုး ေသျခာတယ္။ တကယ္လို႔ ကိုယ္ဝန္မွာ တခုခုရွိေနတာေတြ႔ရင္ ညွိႏိႈင္းေဆြးေႏြးမႈ အကူအညီေပးျပီး ျပႆနာကိုရွင္းျပတာ၊ ေနာက္ျပီး ျဖစ္ႏိုင္ရင္ မေမြးခင္ ကုသေပးတာေတြ လုပ္ေပးမယ္။ ဒီအဖြဲ႔ထဲမွာ Genetic counselors မ်ိဳးဗီဇ-ေကာင္ဆယ္လာ နဲ႔ မ်ိဳးဗီဇ နဲ႔ မိခင္-သေႏၶသား-ေဆးပညာ အထူးကု ၂ ဦးတို႔ ပါတယ္။ ဒါမ်ိဳးဆိုတာ ဒီတိုင္းျပည္ထဲမွာေတာင္ ခပ္ရွားရွားသာ ရွိတာပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
Thursday, July 28, 2011
Integrated Program For High-Risk Pregnancy
July 28 is World Hepatitis Day ဇူလိုင္ ၂၈ ကမာၻ႔ အသဲေရာင္ေရာဂါေန႔
လူေပါင္း ၁ဝ သန္းဟာ မူးယစ္ေဆး တရားမဝင္ထိုးရာကေန အသဲေရာင္ စီ ပိုး ကူးစက္ခံေနၾကရျပီး ၁႕၂ သန္းမွာ ဘီ ပိုး ကူးစက္ခံ ထားရတယ္။
ဒီဆိုးဝါးလွတဲ့ ဗိုင္းရပ္ပိုးေတြေၾကာင့္ အသက္ေသတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးကတဆင့္ ကူးစက္မႈ ေလွ်ာ့က်ေစေအာင္ နဲ႔ ကုသစရိတ္ နည္းပါေအာင္ လုပ္ဘို႔ လိုအပ္ေနတယ္။
မူးယစ္ေဆး ထိုးရာကေန စီပိုး ကူးစက္မႈေၾကာင့္ ကုန္က်စရိတ္ဟာ ဒီနည္းလမ္းနဲ႔ ကူးစက္တဲ့ HIV အဆေပါင္းမ်ားစြား မ်ားေနတယ္။
British journal Lancet ထုတ္ျပန္ခ်က္အရ ကမာၻမွာ မူးယစ္ေဆးထိုးသူ ၃ ပံု ၂ ပံုမွာ HVC စီးပိုး ကူးစက္ေနၾကတယ္။ သူတို႔ထဲက ၈ဝ% ဟာ နာတာရွည္ အသဲေရာင္တာ ျဖစ္မယ္။ ၁၁% ဟာ အသဲေျခာက္ေရာဂါ ရမယ္။ ေနာက္ အသဲ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ဘဲ အသဲ-ကင္ဆာပါ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ စီပိုး ကာကြယ္ေဆး အခုထိ မေပၚေသးပါ။
မူးယစ္ေဆး ထိုးတဲ့သူေတြေနတဲ့ ႏိုင္ငံေပါင္း ၇၇ ႏိုင္ငံက ကိန္းဂဏန္းေတြ စုစည္းတြက္ခ်က္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ကူးစက္ႏွဳန္း ၆ဝ ကေန ၈ဝ% ရွိတယ္။ စပိန္ ၈ဝ%၊ ေနာ္ေဝ ၇၆%၊ ဂ်ာမနီ ၇၅%၊ ျပင္သစ္ ၆၄%၊ အေမရိကား ၇၃%၊ တရုပ္ ၆၇% နဲ႔ ကေနဒါ ၆၄%။
၁၂ ႏိုင္ငံမွာ ဒိထက္ မ်ားတယ္။ အီတလီ၊ ေပၚတူဂယ္လ္၊ ပါကစၥတန္ တို႔မွာ ၈ဝ% ေက်ာ္တယ္။ ထိုင္း၊ မက္ဆီကို နဲ႔ နယ္သာလန္မွာ ၇၉% ရွိတယ္။ ယူႏိုက္တက္-ကင္းဒမ္း၊ နယူးဇီလန္ နဲ႔ ၾသစေၾတးလ်တို႔မွာ အနည္းဆံုး။ ဒါေတာင္ ၅ဝ% ေက်ာ္ေလာက္တယ္။
Hepatitis B virus (HBV) က ေသြးကေနေရာက လိင္လမ္းကေရာ မေအကေန ကေလးကိုပါ ကူးစက္တယ္။ ကမာၻလံုးမွာ လူေပါင္း သန္း ၃၅ဝ မယ္ ကူးစက္ခံေနၾကရတယ္။ အမ်ားစုၾကီးက ကေလးဘဝကတည္္းက ကူစက္ခံၾကရတာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေမြးတဲ့ ကေလးတိုင္းကို ဘီ ကာကြယ္ေဆး တကမာၻလံုးမွာ ထိုးရတယ္။
HBV ဘီပိုးဟာ ကင္ဆာျဖစ္ေစတာမွာ ေဆးလိပ္ (တိုဘက္ကို) ျပီးေနာက္ ဒုတိယလိုက္တယ္။ ဒီ ဘီပိုးကေန Cirrhosis အသဲေျခာက္ ေရာဂါ နဲ႔ Liver cancer အသဲကင္ဆာျဖစ္ေစတယ္။ WHO အဆိုအရ တႏွစ္မွာ လူ ၆ သိန္းေသဆံုးေနရတယ္။
ကူးစက္ႏွဳန္း ေျပာရရင္ ၂၁ ႏိုင္ငံမွာ ၅-၁ဝ % ရွိျပီး၊ ၁ဝ ႏိုင္ငံမွာ ၁ဝ% ေက်ာ္တယ္။ အမ်ားဆံုးက ဗီယက္နမ္ ၂ဝ%၊ အက္စ္တိုးႏီးယား ၁၉%၊ ေဆာ္ဒီ-အာေရးဗီးယား ၁၈% နဲ႔ တိုင္ဝမ္ ၁၇% ရွိၾကတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၂၈-၇-၂ဝ၁၁
အသက္သတ္လြတ္ စားသူမ်ားအတြက္ အၾကံျပဳခ်က္
ဒီပို႔စ္တြင္ ကၽြန္မ အရင္တင္ခဲ့သည့္ အာဟာရႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ပို႔စ္အေဟာင္းမ်ားထဲမွ လိုအပ္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ျပန္လည္ ေရြးထုတ္ ေကာက္ႏႈတ္ၿပီး အသက္သတ္လြတ္ စားသူမ်ားအတြက္ စားသံုးရန္ လိုအပ္ေသာ အစားအစာမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ကာ သီးသန္႔အၾကံျပဳ ေဖၚျပထားပါသည္။
လူအပါအ၀င္ လူအပါအ၀င္ သက္ရွိမ်ား၏ ခႏၶာကိုယ္ သည္ ေန႔စဥ္ ျမင္ေတြ႔ ေနရေသာ သက္မဲ့ ရုပ္၀ထၳဳ ပစၥည္းမ်ားကဲ့သို႔ပင္ ဓါတုေဗဒ ဆိုင္ရာ ဓါတ္ေပါင္း မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္ း ထား ပါသည္။ ထို ဓါတ္ေပါင္း မ်ားကို ေန႔စဥ္ စားသံုး ေနေသာ အစားအေသာက္ႏွင့္ ရွဴရိႈက္ေသာ ေလမွ တဆင့္ ခႏၶာကိုယ္မွ လက္ခံ ရရွိ ပါသည္။ လူတေယာက္ ပံုမွန္ အတိုင္း က်န္းမာစြာ ရွင္သန္ ႏိုင္ရန္ အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ကို က်န္းမာသန္စြမ္းစြာ ေမြးျမဴႏိုင္ရန္ သင့္တင့္ မွ်တေသာ အာဟာရ အား ေန႔စဥ္ စားသံုး ေပးရန္ လိုအပ္ ပါသည္။
ခႏၶာ ကိုယ္ အတြက္္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ၿပီး ေန႔စဥ္ စားသံုး သင့္ေသာ အာဟာရ မ်ားကို Micronutrients ဟုေခၚေသာ ဗိုက္တာမင္ႏွင့္ သတၱဳဓါတ္မ်ားပါ၀င္သည့္ အေသးစား အာဟာရ ႏွင့္ Macronutrient ဟုေခၚေသာ ကစီဓါတ္၊ အဆီဓါတ္၊ အသားဓါတ္ ႏွင့္ ေရပါ၀င္သည့္ အႀကီးစား အာဟာရ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရပါသည္။ ထိုအာဟာရ ႏွစ္မ်ိဳးထဲတြင္ ပါ၀င္ေနသည့္ အစား အစာ မ်ားအား လံုေလာက္စြာ မစားသံုးပါက အာဟာရ ခ်ိဳ႔တဲ့ႏိုင္သလို လြန္ကဲစြာစားသံုးပါကလည္း ေနာက္ဆက္တြဲ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ျပႆနာမ်ားစြာ ရရွိႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အာဟာရကို လံုေလာက္မွ်တေအာင္ စားသံုးရန္ လိုအပ္ပါသည္။
အသက္သတ္လြတ္စားသံုး သူမ်ားသည္ စားသံုးသင့္သည့္ အာဟာရကို လံုေလာက္စြာ မစားသံုးပါက အသားဓါတ္ခ်ိဳ႔တဲ့ႏိုင္ျခင္း၊ တျခား ဗီတာမင္ဓါတ္မ်ားလည္း ခ်ိဳ႔တဲ့ႏိုင္ျခင္း စသည့္ အားနည္းခ်က္ ရွိသလို ဟင္းသီးသင္းရြက္ကို အဓိကထား စားသံုးေသာေၾကာင့္ လံုေလာက္စြာ စားသံုးပါက သာမန္လူမ်ားထက္ အမွ်င္ဓါတ္လံုေလာက္သည့္အတြက္ အားသာခ်က္မ်ားကိုလည္း ရရွိထားပါသည္။ အစာအာဟာရႏွင့္ပတ္သက္၍ အသက္သတ္လြတ္ စားသူမ်ားအတြက္ အားသာခ်က္ႏွင့္ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ယွဥ္တြဲတင္ျပပါမည္။
အမွ်င္ဓါတ္
အမွ်င္ဓါတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္ၿပီး ဟင္းသီးဟင္းရြက္ထဲမွာ အမ်ားဆံုးပါရွိပါသည္။ အမွ်င္ဓါတ္ ပိုမိုစားသံုးသူသည္ အမွ်င္ဓါတ္ အစားနည္းသူထက္ မ်ားစြာအသက္ရွည္ၿပီး က်န္းမာသည္။ အကယ္၍ အသက္သတ္လြတ္စားသံုးသူမ်ားသည္ လံုေလာက္ေသာ အာဟာရကို ေန႔စဥ္စားသံုးႏိုင္ပါက အသားငါး စားသူမ်ားထက္ ပိုၿပီး က်န္းမာအသက္ရွည္စြာ ေနထိုင္ၾကမည္ ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ႏွင့္ အသီးႏွံမ်ားတြင္ ပါ၀င္ေသာ အမွ်င္ဓါတ္သည္ ခႏၵာကိုယ္အတြက္ စြမ္းအင္ျဖစ္ေစသည့္ ဂလူးကို႔စ္ျဖစ္ေအာင္ အစာေျခ၍ မရႏိုင္ ေသာေၾကာင့္ ၎ကို ဆဲလ္မ်ားမွ ဂလူးကို႔စ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ၍ အသံုး ျပဳႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မွ ရရွိေသာ အမွ်င္မ်ားသည္ အူနံရံရွိ ဘက္တီးရီးယား မ်ားကို သယ္ေဆာင္ၿပီး မစင္အျဖစ္ ပံုမွန္ စြန္႔ထုတ္ေပးျခင္းျဖင့္ ၀မ္းကို ပံုမွန္ သြားေစၿပီး အူလမ္းေၾကာင္းတြင္ ျဖစ္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ေစျခင္းျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္အား အက်ိဳးျပဳ ပါသည္။
ထို႔အျပင္ ထိုအမွ်င္မ်ားသည္ ခႏၶာကိုယ္အား စြမ္းအင္ အျဖစ္ႏွင့္ အက်ိဳး မျပဳႏိုင္ ေသာ္လည္း စားသံုးလိုက္ေသာ အာဟာရမ်ားထဲရွိ ဂလူးကို႔စ္ကို ေသြးထဲ ပံုေအာ ေရာက္ရွိျခင္းမွ ကာကြယ္ၿပီး ဆဲလ္မွ ဂလူးကို႔စ္ကို ျဖည္းျဖည္းႏွင့္ မွန္မွန္ စုပ္ယူေစ၍ ေသြးထဲ သၾကားဓါတ္ ပမာဏကို အျမဲတမ္း ပံုမွန္ ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းညွိ ေပးသည္။ ထို႔အျပင္ ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးေၾကာ မ်ားအား ဒုကၡေပးႏိုင္သည့္ ေကာ္လက္စထေရာလ္ ပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းေစျခင္း၊ ၀မ္း ပံုမွန္ သြားၿပီး အူမႀကီး အား ဘတ္တီးရီးယား ဒုကၡ ေပးျခင္း၊ ကင္ဆာျဖစ္ျခင္းျဖင့္ ႏွလံုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ အူမႀကီးကင္ဆာ စသည့္ အသက္ႀကီးလာရင္ ျဖစ္လာႏိုင္ေသာ ေရာဂါေပါင္း မ်ားစြာကို ကာကြယ္ေပးပါသည္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားတြင္ အမွ်င္ဓါတ္အျပင္ ဗီတာမင္ႏွင့္ သတၱဳဓါတ္မ်ားလည္း မ်ားစြာ ပါ၀င္ၿပီး ဘက္တီးရီးယားႏွင့္အတူ မစင္အျဖစ္ မစြန္႔ထုတ္မီ ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္အထိ ထိုသတၱဳဓါတ္မ်ားကို အစာလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ရွိ အူနံရံက စုပ္ယူပါသည္။ ဤနည္းျဖင့္ အမွ်င္ ( Fibre) သည္ စြမ္းအင္ ျဖစ္ေစသည့္ ဂလူးကို႔စ္ကို မထုတ္ေပးေသာ္လည္း ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ အစာ လမ္းေၾကာင္းကို မ်ားစြာ အက်ိဳး ျပဳၿပီး ေရာဂါေပါင္း မ်ားစြာကို ကာကြယ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမွ်င္ဓါတ္ကို ေန႔စဥ္မ်ားမ်ား စားသံုးရန္ လိုအပ္ပါသည္။ အစာလမ္းေၾကာင္း ျပႆနာမရွိသူမ်ားအေနျဖင့္ အခ်ိဳအရသာ မရွိသည့္ အသီးႏွံႏွင့္ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္မ်ားကို ဆႏၵရွိသလို ႀကိဳက္သေလာက္ မ်ားမ်ား စားသံုး ႏိုင္ၿပီး ခ်ိဳသည့္ အသီးႏွံမ်ားကိုမူ တမ်ိဳးစီ သို႔မဟုတ္ Fruit Salad အျဖစ္ တေန႔ ႏွစ္ႀကိမ္ သို႔မဟုတ္ သံုးႀကိမ္ထက္ ပိုမစားသင့္ပါ။
အသားဓါတ္
အသားဓါတ္ Protein သည္ ခႏၶာကိုယ္၏ လုပ္ငန္းစဥ္ အေတာ္ မ်ားမ်ားကို အေထာက္အကူ ျပဳပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ဆဲလ္မ်ားႏွင့္ တစ္ရွဴး မ်ား၏ လုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္သည့္ ေသြးထဲႏွင့္ တစ္ရွဴးထဲရွိ အရည္ ပမာဏကို မွ်တေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ ေပးျခင္း၊ ေသြးထဲ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ စုစည္းမႈ (pH) ကို မွ်တ ေအာင္ လုပ္ေပးရန္ အင္ဇိုင္းႏွင့္ ေဟာ္မုန္းမ်ား ပံုမွန္ အလုပ္လုပ္ ႏိုင္ေအာင္ အကူအညီ ေပးျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း ေရာဂါပိုးမ်ား ေႏွာင့္ယွက္မႈ ကို ကာကြယ္ ေပးျခင္း၊ အာဟာရ ကို ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႔ သယ္ယူ ပို႕ေဆာင္ ရာတြင္ အကူအညီ ေပးျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ အတြင္း အဓိက ေလာင္စာ ျဖစ္သည့္ ဂလူးကို႔စ္ကို အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ျပတ္လတ္ သြားပါက အသားဓါတ္မွ ဂလူးကို႔စ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ၍ အသက္ မဆံုးရႈံးေအာင္ ထိန္းထား ေပးျခင္း စသည့္ အေရးပါသည့္ လုပ္ငန္း မ်ားစြာျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္အား အေထာက္အကူ ျပဳပါသည္။
အသားဓါတ္ ကို ဆဲလ္ကလပ္စည္းမ်ား အတြင္းရွိ DNA ေခၚ မ်ိဳးရိုးဗီဇကို သယ္ေဆာင္ေပးသည့္ အခ်ဥ္ဓါတ္တမ်ိဳးမွတဆင့္ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲ၍ အမီႏို အက္စစ္ ကြင္းဆက္မ်ား အျဖစ္ ေတြ႔ရပါသည္။ အသားဓါတ္တြင္ အမီႏိုအက္စစ္ အမ်ိဳးအစား ၂၀ ရွိၿပီး အရိုးတြယ္ ၾကြက္သားမ်ား ကို အသံုးျပဳ၍ လိုအပ္ေသာ အသားဓါတ္ အမ်ားစုကို ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွာ ပင္ ထုတ္လုပ္ ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ခႏၶာကိုယ္ထဲတြင္ ထုတ္လုပ္၍ မရႏိုင္ေသာ မျဖစ္မေန လိုအပ္သည့္ အမီႏို အက္စစ္ တခ်ိဳ႔ ရွိေန ေသာေၾကာင့္ အသားဓါတ္ကို ေန႔စဥ္ အနည္းငယ္စီ ျဖည့္စြက္စားသံုးရန္ လိုအပ္ပါသည္။
လူတေယာက္အတြက္ လံုေလာက္ေသာ အသားဓာတ္ကို အသား၊ ငါး၊ ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥ၊ ႏို႔ စသည့္ တိရစာၦန္ထြက္ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးျခင္းျဖင့္ ရနိုင္သကဲ့သုိ႔ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား၊ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ အခံြမာသီးမ်ား စသည့္ အပင္ထြက္ အစားအစာမ်ားကို လံုေလာက္စြာ စားသံုးျခင္းျဖင့္လည္း လူတေယာက္အတြက္ လံုေလာက္ေသာ အသားဓာတ္ကို ရရိွနိုင္ပါသည္။ အားနည္းခ်က္မွာ တိရိစာၦန္ မွ ရေသာ အသားဓါတ္တြင္ အသားတမ်ိဳးတည္းမွ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ အမီႏိုအက္စစ္ အားလံုး ပါ၀င္ ႏိုင္ေသာ္လည္း အပင္မွ ရရွိေသာ အသားဓါတ္တြင္ အမီႏို အက္စစ္ တခု (သိ႔ု) တခုထက္ ပို၍ လိုေန တတ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အသက္သတ္လြတ္ စားေနသူမ်ား သည္ႏြားႏို႔စသည့္ တိရစာၦန္ထြက္ ႏို႔မေသာက္သူမ်ား ျဖစ္ပါက အမီႏိုအက္စစ္ အားလံုး ပါေစရန္ အသားဓါတ္ ပါ၀င္သည့္ အပင္ထြက္ အစားအစာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ပါ၀င္ေအာင္ စားသင့္ပါသည္။ အသားဓါတ္ပါေသာ အပင္ထြက္အစားအစာ တခုတည္းစား၍ အသားဓါတ္ထဲတြင္ ပါ၀င္ေသာ Amino acid အကုန္လံုးပါဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ဆိုလိုသည္မွာ ပဲဟင္းတခြက္တည္း ျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လံုေလာက္ေသာ အသားဓါတ္ကို ရရွိမည္ မဟုတ္ပါ။ တမ်ိဳးတည္းကိုသာ စားသံုးပါက အသက္သတ္လြတ္စားျခင္းအတြက္ အားနည္းခ်က္အျဖစ္ ေနာက္ဆက္တြဲ က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ားကို ျဖစ္လာေစႏိုင္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ပဲတမ်ိဳးတည္းကို ေန႔စဥ္ ဆက္တိုက္ စားမည့္အစား ပဲပုပ္ပဲ၊ ေက်ာက္ကပ္ပံုပဲ၊ ေျမပဲ၊ ပဲ၀ါျခမ္း၊ ႏွမ္းႏွင့္ တျခားအခြံမာ ေစ့မ်ား၊ ပဲျပား တို႔ဖူး စသည္တို႔ကို တပတ္အတြင္းတြင္ အနည္းဆံုး အမ်ိဳးစား ႏွစ္ခုထက္ ပို၍ ပါ၀င္ေအာင္ တလွည့္စီ စားသင့္ ပါသည္။ စားသံုးသည့္ အသားဓါတ္ထဲတြင္ အမီႏိုအက္စစ္ အကုန္လံုး ပါ၀င္ေအာင္ မစားႏိုင္ပါက အသားဓါတ္ ခ်ိဳ႔တဲ့ႏိုင္ၿပီး အသားဓါတ္ ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း သည္ တျခားအာဟာရဓါတ္အားလံုး ခ်ိဳ႔တဲ့ျခင္း၏ လမ္းစျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ အသက္သတ္လြတ္စားသူသည္ အသားဓာတ္ပါေသာ အသီးအရြက္ ႏွစ္မ်ိဳးႏွင့္ နွစ္မ်ိဳးထက္ပိုျပီး စားသံုးေပးႏိုင္ပါက ေန႔စဥ္ အသားစားသူႏွင့္ အသားဓာတ္ အာဟာရ ရရိွမႈတြင္ ဘာမွ မျခားပါ။ အသားစားသူမ်ားထက္ အားသာသည့္အခ်က္မွာ တိရစာၦန္မွ ရရွိသည့္ အသားဓာတ္ကို လိုသည္ထက္ ပို၍ စားသံုးပါက ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ မ်ားစြာ ရွိေသာ္လည္း အပင္မွရသည့္ အသားဓာတ္ကိုမူ အစာလမ္းေၾကာင္း ျပႆနာႏွင့္ အစာ မတည့္သည့္ ျပႆနာ မရွိပါက ဆႏၵရွိသေလာက္ ႀကိဳက္သလို မ်ားမ်ား စားသံုးႏိုင္ပါသည္။ အပင္မွရသည့္ အသားဓါတ္သည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေအာက္စီဂ်င္ပိုရေသာေၾကာင့္ အသားစားသူထက္ လူကိုပို၍လန္းဆန္းေစသျဖင့္ လိုသည္ထက္ ပိုစားမိသည္ဟူ၍ မရွိဘဲ အမွ်င္မ်ားမ်ားစားေလ ဘက္တီးရီးယားမ်ားကို ပိုမိုဖယ္ရွားႏိုင္ၿပီး အစာလမ္းေၾကာင္းကို ပို၍ က်န္းမာသန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစပါသည္။
ဗီတာမင္ B12
အပင္ထြက္ အစားအစာမ်ားကို တခုထက္ပိုစားပါက အသားဓါတ္ႏွင့္ တျခား ဗီတာမင္ဓါတ္၊ သတၱဳဓါတ္မ်ားကို လံုေလာက္စြာ ရႏိုင္ေသာ္လည္း ဗီတာမင္ B12 ကိုမူ အပင္ထြက္ အာဟာရမ်ားမွ ရႏိုင္သည့္ အေထာက္အထားကို အာဟာရဆိုင္ရာ သိပၸံပညာရွင္မ်ား မေတြ႔ရေသးေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရပါသည္။ ဗီတာမင္ B12 သည္ ဆဲလ္မ်ား ပံုမွန္ ႀကီးထြားမႈ၊ အေပၚယံ ဆဲလ္မ်ား ထုတ္လုပ္မႈ၊ ေသြးနီဥ ထုတ္လုပ္မႈ၊ အာရံုေၾကာအကာလႊာ ထိန္းသိမ္းမႈ၊ ဦးေနွာက္နွင့္အာရံုေၾကာဆဲလ္မ်ား ထိန္းသိမ္းမႈ နွင့္ ဦးေနွာက္နွင့္အာရံုေၾကာစနစ္၏ ပံုမွန္ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကို ထိန္းသိမ္းမႈ အတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ပါသည္။ ၎ကို တိရစာၦန္ထြက္ အစားအစာ မ်ားမွသာ ရရွိႏိုင္ၿပီး ဟင္းသီး ဟင္းရြက္၊ အသီးႏွံ မ်ား အပါအ၀င္ တျခားမည္သည့္ အပင္ထြက္ အစားအစာ မ်ားမွ မရႏိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရပါသည္။ ဗီတာမင္ B12 ခ်ိဳ႔တဲ့ပါက ေသြးအားနည္း ေရာဂါတမ်ိဳး ( Pernicious Anaemia) ရႏိုင္ၿပီး နာ့ဗ္ေၾကာ စနစ္ ပ်က္စီး ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အကယ္၍ အသက္သတ္လြတ္စားသူသည္ ၾကက္ဥ (သို႔) ႏြားႏို႔ကဲ့သို႔ တိရစာၦန္ထြက္ ႏို႔မ်ားကို မေသာက္သံုးသူမ်ား ျဖစ္ပါက ဗီတာမင္ B12 ခ်ိဳ႔တဲ့မႈ ရွိမရွိ စမ္းသပ္စစ္ေဆးသင့္ၿပီး ရွိပါက ေဆး၀ါးေဆာင္ထားသင့္ပါသည္။ ၾကက္ဥ စားသူမ်ား (သို႔) ႏြားႏို႔ေသာက္သူမ်ားအတြက္ မလိုအပ္ပါ။
ကယ္လ္စီယံ
ကယ္လစီယံကို အသီးအရြက္မ်ားတြင္ ရႏိုင္ေသာ္လည္း သူ႔အတြက္ သီးသန္႔ပံုမွန္စားသံုးမႈ မရွိပါက ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လံုေလာက္သည့္ ပမာဏကို ရရန္မလြယ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ေန႔စဥ္ ႏြားႏို႔ (သို႔) ပဲႏို႔ ႏွစ္ခြက္ခန္႔ ေသာက္သင့္ပါသည္။
အပိုစာမ်ား
သၾကား၊ ဆား၊ ဘီယာ၊ အရက္၊ အခ်ိဳရည္ (Soft drink)၊ ဘီစကစ္မုန္႔အပါအ၀င္ သေရစာ အခ်ိဳစာမ်ားအားလံုး၊ ေပါင္မုန္႔တြင္ သုတ္သည့္ ေထာပတ္ႏွင့္ Jam မ်ားအားလံုးသည္ က်န္းမာေရးအတြက္ မလိုအပ္ပဲ အရသာအတြက္ အေပ်ာ္စားသည့္ အပိုစာမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ထိုအစားအစာမ်ားကို မစားသံုုးျခင္းျဖင့္ က်န္းမာေရးအတြက္ မည္သည့္ အက်ိဳးေက်းဇူးမွ ဆုတ္ယုတ္သြားရန္ မရွိပါ။ အရသာအတြက္သာ ျဖစ္သည့္ အစားအစာမ်ား ျဖစ္၍ စားသံုးပါက အတတ္ႏိုင္ဆံုး နည္းႏိုင္သမွ် နည္းေအာင္ဆင္ျခင္ စားသံုးသင့္ေသာ အစားအစာမ်ား ျဖစ္သည္။ ၎တို႔ကို မစားသံုးပဲ ေနႏိုင္က စားသံုးသူမ်ားထက္ က်န္းမာေရးအတြက္ ပိုအက်ိဳးရွိပါသည္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ အသက္သတ္လြတ္စားသူမ်ားအတြက္ အသားဓါတ္ကို အပင္ထြက္ အစားအစာမ်ားမွ လံုေလာက္စြာ ရရွိႏိုင္ေသာ္လည္း ခႏၶာကိုယ္အတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္သည့္ ဗီတာမင္ B12 ကိုမူ တိရိစာၦန္ထြက္ အစားအစာမွသာ ရရွိႏိုင္ေသာေၾကာင့္ တိရိစာၦန္ထြက္ အသားဓါတ္လံုး၀ မစားသံုးသူမ်ားသည္ ျဖည့္စြက္ Vitmin B12 ကို အသံုးျပဳသင့္ပါသည္။ လူတိုင္း လူတိုင္း တေန႔ကို ဟင္းသီးဟင္းရြက္ အစိမ္းအက်က္ သံုးေလးမ်ိဳးႏွင့္ အသီးႏွံ ႏွစ္မ်ိဳးခန္႔ စားသံုးမွ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လံုေလာက္ေသာ အာဟာရကို ရရွိႏိုင္ပါသည္။ အသက္သတ္လြတ္ စားသူမ်ားအေနျဖင့္မူ ၎ပမာဏထက္ပိုစားသံုးသင့္ၿပီး အစာလမ္းေၾကာင္း ျပႆနာ မရွိပါက ဟင္းသီးဟင္းရြက္ကို မိမိႀကိဳက္ႏွစ္သက္သေလာက္ စားသံုးႏိုင္ပါသည္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ကို မ်ားမ်ား စားသံုးျခင္းျဖင့္ ေရာဂါေပါင္းမ်ားစြာကို ကာကြယ္ႏိုင္မွာျဖစ္ၿပီး မည္သူမဆို လူ႔သက္တမ္းမွာ က်န္းမာ အသက္ရွည္စြာ အသက္ရွင္ ေနထိုင္ရမည္ ျဖစ္သည္။
လူတိုင္းလူတိုင္း အစာအာဟာရကို မွ်တေအာင္ စားသံုးၿပီး လူ႔သက္တမ္းကို က်န္းမာစြာ ျဖတ္သန္းႏိုင္ၾကပါေစ။
အေပၚမွာ ေရးထားတာေတြက အရင္ပို႔စ္ေဟာင္းေတြက ျပန္ေကာက္ႏုတ္ထားတာကို အသက္သတ္လြတ္နဲ႔ ပတ္သက္တာနည္းနည္း ျပန္ေပါင္းစပ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္သတ္လြတ္နဲ႔ မဆိုင္ဘဲ ပံုမွန္ လူေတြအတြက္ အာဟာရကို ဒီထက္ပို အေသးစိတ္သိလိုရင္ Nutrition label အာက္က Malnutrition အပါအ၀င္ က်န္းမာစြာ အသက္ရွင္ရန္ ေန႔စဥ္စားသံုးရန္ လိုအပ္သည့္ အစာအာရ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ ပို႔စ္ သံုးခုကို သြားေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။
အထက္ေဖၚျပပါ ပို႔စ္ပါ အေၾကာင္းအရာအရ အသက္သတ္လြတ္ စားသူမ်ားဟာ ပဲဟင္းတခြက္တည္း (သို႔) ကန္ဇြန္းရြက္ေၾကာ္ တခြက္တည္းနဲ႔ လံုေလာက္တဲ့ အာဟာရကို ရရွိမွာ မဟုတ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ တို႔စရာႀကိဳက္တတ္သူ ျဖစ္ရင္ ဟင္းခ်က္ဖုိ႔ အခ်ိန္မရရင္ေတာင္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ကို စံုေအာင္ တို႔စားသင့္ပါတယ္။ သခြားသီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီးတို႔လို အသီးေတြကို ဘာမွ ခ်က္ျပဳတ္စရာမလိုဘဲ လြယ္လြယ္စားလို႔ရတဲ့ အသီးေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ေအာက္ကအစားအစာပံုေတြက ကၽြန္မ မၾကာခဏ ခ်က္စားတတ္တဲ့ အသက္သတ္လြတ္စားသူမ်ား ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္ဖို႔ အၾကံျပဳတဲ့ အစားအစာ တခ်ိဳ႔ျဖစ္တယ္။ ဒီအထဲမွ ဟင္းအကုန္လံုးကို ေန႔တိုင္း ခ်က္စားဖို႔မလိုပါဘူး။ ေန႔စဥ္ အာဟာရစံုေအာင္ ေရာင္စံုဟင္းသီးဟင္းရြက္ ႏွစ္မ်ိဳးသံုးမ်ိဳးခန္႔ ပါတဲ့ဟင္း ႏွစ္ခြက္ခန္႔ ခ်က္စားရင္ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ အာဟာရ လံုေလာက္ႏိုင္ပါတယ္။
(၁) အသီးအရြက္ေၾကာ္ - ပန္းေဂၚဖီ၊ ေဂၚဖီပန္းအစိမ္း၊ ပဲသီး၊ ေက်ာက္ကပ္ပံုပဲျပဳတ္ တို႔ကို အစိမ္းေၾကာ္ေၾကာ္သလို ေရာေၾကာ္ထားတယ္ (အသီးအရြက္ ေလးမ်ိဳး)
(၂) တို႔ဖူးႏွင့္ ခရမ္းခ်ဥ္သီးသုပ္ - တို႔ဖူး (ပဲျပားေၾကာ္)၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီးတို႔ကို ၾကက္သြန္စိမ္း၊ ငရုပ္သီးစိမ္းပါးပါးလွီးထည့္ၿပီး၊ နံနံပင္အုပ္၊ ငရုပ္ဆီထည့္ကာ သုပ္ထားပါတယ္ (အသီးအရြက္ ေလးမ်ိဳး)
(၃) ဟင္းသီးဟင္းရြက္စံု ဟင္း - ပဲျပား၊ အာလူး၊ မုန္လာဥအနီ၊ Chick pea၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး တို႔ကို မဆာလာနဲ႔ ဟင္းေလးခ်က္ထားတယ္။ (အသီးအရြက္ ငါးမ်ိဳး)
(၄) သနပ္စံု - ဒါကေတာ့ ကၽြန္မတို႔ ေတာင္ပိုင္းက လုပ္စားတဲ့ အစားအစာ ပန္းေဂၚဖီ၊ ေဂၚဖီပန္းအစိမ္း၊ ပဲတီပင္တို႔ကို ရွာလကာရည္တမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ျပဳတ္ၿပီး က်က္ရင္ ၾကက္သြန္နီကို မိမိႀကိဳက္တဲ့အရြယ္နဲ႔ ပံုစံ စိတ္ၿပီး ဆီသတ္၊ ၾကက္သြန္ကို မိမိလိုတဲ့ အတိုင္းအတာထိ က်က္ရင္ အေရာင္တင္မုန္႔ထည့္ခ်င္ရင္ထည့္ၿပီး အကုန္လံုးကို ေရာေမႊထားတယ္။ အခ်ည္လိုေနေသးရင္ ဒီခ်ိန္မွာျဖစ္ေစ ဆီသတ္တဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ေစ ထည့္ႏိုင္ပါတယ္။ အဆင္သင့္ျဖစ္ရင္ ႏွမ္းေလွာ္ကို ျဖဴးၿပီး စားတယ္။ ကၽြန္မတို႔ေခၚတာ သနပ္လို႔ေခၚပါတယ္။ ငွက္ေပ်ာဖူး၊။ ပိႏၷဲသီးအႏု၊ ဇရစ္ရိုး၊ ခရမ္းမဲသီးတို႔ကိုလည္း တခုစီျဖစ္ေစ ေရာၿပီး ျဖစ္ေစ ဒီအတိုင္း လုပ္စားလို႔ရပါတယ္။ (ဟင္းသီးဟင္းရြက္ သံုးေလးမ်ိဳး)
(၅) ပဲငပိ ခရမ္းခ်ဥ္သီးခ်က္နဲ႔ တို႔စရာ - (သခြားသီးနဲ႔ံ ဆလတ္ရြက္က အစိမ္း၊ ကညြတ္ပင္နဲ႔ ပဲသီးကအက်က္) မိမိႀကိဳက္ရာ တို႔စရာကို တို႔ႏိုင္ပါတယ္။ ရွမ္းပဲပုပ္ကိုလည္း ငပိကို လုပ္စားတဲ့နည္းအတိုင္း အေၾကာ္၊ အခ်က္၊ အေထာင္း၊ အသုပ္ အကုန္လုပ္စားလို႔ရၿပီး မိမိႀကိဳက္ရာ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ အစိမ္း၊အက်က္နဲ႔ တို႔ႏိုင္ပါတယ္။
(၆) ဟင္းခ်ိဳ - မႈိအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ တို႔ဖူးနဲ႔ မုန္ညွင္းရြက္ ဟင္းခ်ိဳ ငရုပ္ေကာင္းမႈန္႔ျဖဴးထားတယ္။ မႈိတမ်ိဳးတည္းနဲ႔ တျခားမိမိႏွစ္သက္ရာ အသီးအရြက္ေတြနဲ႔လည္း ခ်က္ေသာက္ႏိုင္ပါတယ္။
ကၽြန္မ မၾကာခဏ တို႔ေလ့ရွိတဲ့ တို႔စရာေတြ ( ခရမ္းၾကြပ္သီးနဲ႔ သခြားသီးက အစိမ္း၊ ပန္းေဂၚဖီ၊ ေဂၚဖီပန္းအစိမ္းနဲ႔ ကညြတ္ပင္က အက်က္။
လိေမၼာ္သီး (ႏွစ္မ်ိဳး)၊ သခြားေမႊးသီး၊ စပ်စ္သီး ေန႔စဥ္ မိမိႏွစ္သက္ရာ အသီးႏွစ္မ်ိဳး စားသင့္ပါတယ္။လူတိုင္းလူတိုင္း အစာအာဟာရကို မွ်တေအာင္ စားသံုးၿပီး လူ႔သက္တမ္းကို က်န္းမာစြာ ျဖတ္သန္းႏိုင္ၾကပါေစ။
Monday, July 25, 2011
Doctor-patient relationship ဆရာ-လူနာ ဆက္ဆံေရး
2011/7/22
ဆရာခင္ဗ်ာ မ်က္လံုးဝါရျခင္းအေၾကာင္းကို ေျဖၾကားေပးတဲ့အတြက္ ေဖာ္မျပတတ္ေအာင္ ေက်းဇူး အမ်ားႀကီး တင္ရပါတယ္။ ဆရာ၏ စိတ္ဓာတ္ႏွင့္ ေစတနာ၊ ပညာႏွင့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား အတိုင္း ထပ္တူက်မည့္ ဆရာမ်ား ျမန္မာျပည္မွာ အမ်ားႀကီးရွိေနခဲ့ရင္ ေကာင္းမယ္ ဆိုတာကို ေတြးမိေသးတယ္။
ေက်းဇူးတင္တယ္ဗ်ာ။ ေမာပမ္းတဲ့ အခ်ိန္မွာ အားရွိလာေစတာလဲ မွန္တယ္ဗ်။
ဒီကေန႔ ဘာေျပာေကာင္းမလဲ။ အလုပ္ရံု-ေဆြးေႏြးပြဲ တခု ေအာက္ထပ္မွာ လုပ္ေနရေသး၊ ေမြးလူနာကလာ၊ သူမေမြးေသခင္ ေနာက္တေယာက္ ထပ္ေရာက္လာ။ ေမြးၾကေတာ့လဲ ၁၅ မိနစ္သာ ကြာလို႔ ေဆးခန္းရွိ လူကုန္ အလုပ္ရႈတ္သလား မေမးနဲ႔။ ေဆးခန္းဆိုတာက မည္ကာမတၲ၊ ေစ်းခ်ိဳတဲ့ အိမ္ခန္းငွား လုပ္ရတာ။ ဆရာမ ဆိုတာ လာပါ-ကူပါ-သင္ယူပါ လုပ္ေနၾကရတယ္။ ဒါေပမဲ့ အားလံုး ေခ်ာေခ်ာ ေမာေမာဘဲ။ သားဦးေမြးသူက ေယာက္်ားေလးရလို႔ ဝမ္းသာတဲ့ မိဘ၊ ေဆြမ်ိဳးေတြလုိဘဲ ကိုယ္လဲ ဝမ္းသာၾကရတာေပါ့။ အခုလို အားေပးစာ ဖတ္ရေတာ့ ေနာက္ လူနာေတြအတြက္ အဆင္သင့္ ျဖစ္သြားျပီေပါ့ဗ်ာ။ တကယ္ေျပာတာ သားဦး ေမြးမဲ့ကေလးမ သရိုးသရည္ ျဖစ္ေနျပီဆိုဘဲ။ ဒီညေတာ့ မႏိုးေလာက္ ေကာင္းပါရဲ႕။
ည ၁၁ နာရီ ၄၂ မိနစ္၊
၂၂-၇-၂ဝ၁၁
2011/7/24
ကြၽန္ေတာ္ ေရးလိုက္တဲ့စာ ဆရာ့အတြက္ အားျဖစ္သြားေစတဲ့အတြက္ ဝမ္းသာမိပါတယ္ဆရာ။ သားဦးေလး ေမြးမယ့္ အမ်ိဳးသမီးလည္း အခုေလာက္ဆို အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႔စြာ ေမြးၿပီးေရာေပါ့။ ဆရာတို႔ေတြလည္း အေတာ္ ပင္ပန္းခဲ့ၾကမွာပဲေနာ္။ အခန္းကေလး ငွားၿပီး ေဆးခန္း ဖြင့္တာဆိုေတာ့ က်ဥ္းမွာပဲေနာ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ဆရာတို႔ ေဆးခန္းလည္း က်ယ္က်ယ္ဝန္းဝန္း ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ တစ္ခုရွိတာက ရန္ကုန္က (႕႕႕႕႕) တို႔လို က်ယ္ဝန္းၿပီး ေငြကုန္ ေစတနာနည္း ဆိုတာေတြထက္ အဆေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ သာတယ္ဆိုတာေတာ့ ယံုတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ၾကားဖူးေနတာရယ္၊ အရိုးစဲြေနတာရယ္ တစ္ခုရွိတယ္။ ဆင္ေျခဖုန္း ရပ္ကြက္ေတြမွာရွိတဲ့ ေဆးရံုေတြမွာ ပိုက္ဆံ မတတ္ႏိုင္လို႔ ေမြးဖြားၾကတဲ့ ေမြးလူနာေတြကို Nurse မေတြက ဆိုဆဲတာကိုေပါ့။ တစ္ဖက္သားမွာ ခံရခက္တဲ့ ေဝဒနာကိုလည္း ခံစားရ။ ဆဲဆိုျခင္း ကိုလည္း ခံစားရဆိုေတာ့ သနားဖို႔ေကာင္းတယ္လို႔ ျမင္တယ္။ ဒါက တစ္ဖက္ကို ၾကည့္တာပါ။ ေနာက္တစ္ဖက္က ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္လည္း Nurse မေတြလည္း တစ္ေန႔တစ္ေန႔ အလုပ္ေတြ မ်ားမယ္ မဟုတ္လား။ အဲဒီေတာ့ သူတို႔လည္း တစ္ခါတေလ စိတ္တိုမိၾကလို႔ ဆိုဆဲၾကမွာပဲေလ ဆိုတာလည္း ေတြးမိပါတယ္။ ေကာင္းတာကေတာ့ ပိုက္ဆံ မတတ္ႏိုင္တဲ့ သူကိုလည္း ေကာင္းေကာင္း မြန္မြန္ ေမြးေပး၊ ပိုက္ဆံ ရွိတဲ့သူကိုလည္း ေကာင္းေကာင္း မြန္မြန္ ေမြးေပး။ အဲဒါဆို အေကာင္းဆံုး ပါပဲ။
Dear
ဟုတ္ကဲ့ မွန္းၾကည့္တာ အတိအက်ဘဲ။ သားဦးေလး ေမြးသြားပါျပီ။ ေမြးလူနာ နံပါတ္ ၁၉၄ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တရက္ နံပါတ္ ၁၉၅ လဲ ေမြးဖြါးသြားျပီ။ ခုတေလာ ေမြးလူနာေတြက သေဘာေကာင္းေနၾကတယ္။ ခက္ခက္ခဲခဲေတြလဲ မဟုတ္၊ အခ်ိန္ေကာင္းေတြမွာ လာေမြးေနၾကတယ္။ သူတို႔ ကုသိုလ္၊ ကိုယ့္ကုသိုလ္ေပါ့။
ေဆးခန္းက ၁၅ ေပ ပါတ္လည္ ခန္းေလးကေန စခဲ့တာ။ ဒိေနာက္ တခန္းခြဲ အခန္းမွာ အေတာ္ၾကာခဲ့တယ္။ အခု ပိုအဆင္ေျပလာတယ္။ က်ယ္ပါတယ္။ ေဆးခန္းလခ လွဴမဲ့သူအေပၚမူတည္တာလဲ ပါတာေပါ့။
လူနာ-ဆရာ ဆက္ဆံေရး အျမဲေျပာ၊ မျပတ္ၾကား သိေနရတယ္။ ျပဳျပင္မႈ နည္းေနလို႔သာ ေျပာၾက-ေရးၾက တာေပါ့ဗ်ာ။ (အက္သစ္) ဆိုတာေတာ့ ၾကမ္းက်ိန္တာနဲ႔ ဥပေဒနဲ႔ တစံုတရာ တားတာရွိေပမဲ့၊ လူမႈဆက္ဆံေရး ဆိုတာကို ဘာနဲ႔ ျပင္ယူမလဲ။ (မီဒီယာ) က အသံက်ယ္လာတာ ေကာင္းတယ္။ အေထြေထြ အားနည္းခ်က္ၾကီးထဲက အခ်က္ေလး တခု ျဖစ္မယ္။ ေနရာတကာမွာ အဲဒါမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္မဟုတ္လား။ ဘတ္စ္ကား ခရီးသြားေတြနဲ႔ ေဆးခန္း-ေဆးရံု လာရသူေတြ အတူတူ ခံေနၾကရတယ္။ စပါယ္ယာေတြ ထက္ေတာ့ ဆရာဝန္-ဆရာမေတြက စာပိုသင့္ခဲ့ၾကတာကေတာ့ မတူၾကဘူးေပါ့။
Doctor-patient relationship “ဆရာ-လူနာဆက္ဆံေရးသည္ ေရာဂါအမည္တပ္ျခင္းႏွင့္ ေဆးကုသျခင္းတို႔အတြက္ အရည္အေသြး ေကာင္းေသာ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ရရွိေစရန္ အလြန္အေရးပါသည္” လို႔ အဘိဓါန္မွာ ေရးပါတယ္။ Contemporary medical ethics ေခတ္မီ ေဆးပညာ ပဋိဥာဥ္မွာလဲ ပါေနပါတယ္။ အမွန္က ေဆးပညာကို စသင္ၾကရမဲ့ အခ်ိန္ ေဆးရံုထဲ ေျခခ်ေတာ့မဲ့ကာလ ကတည္းကေန လိုက္နာ၊ ေစာင့္ထိန္းစရာေတြကို သတိၾကီးၾကီးနဲ႔ လိုက္နာ က်င့္ၾကံဘို႔ လိုတာပါ။ လူနာေတြရဲ႕ သူမ်ားမသိေစခ်င္တာကို ထိန္းသိမ္းေပးဘို႔၊ သူတို႔ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာေတြကိုလဲ ေလးစားၾကရမယ္။ လူနာေတြကလဲ ကုိယ့္ကို ကုသေပးမဲ့ ဆရာဝန္ကို ယံုလို႔ ပံုအပ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တာမ်ားမယ္ ထင္ပါတယ္။ လိုက္နာသင့္တာေတြကို တကယ္လိုက္နာသူ ဆရာဝန္ေတြဟာ နာမည္ရၾကတယ္။ စိတ္-အထူးကုတာနဲ႔ မိသားစု-ဆရာဝန္ အမ်ိဳးအစားေတြက ေရာဂါေဗဒတို႔ ဓါတ္ခြဲခမ္းတို႔ထက္ ပိုလိုၾကတယ္။
ဆက္ဆံေရး ဆိုတာ အသြား-အျပန္ ႏွစ္ဘက္လံုးနဲ႔ ဆိုင္တယ္။ အျပန္အလွန္ ေလးစားမႈ လိုတယ္။ တန္ဘိုးထားမႈ ရွိသင့္တယ္။ ယံုၾကည္မႈအထိ ရရင္ ေကာင္းတယ္။ ဝတ္ေက် တန္းေက်ဆိုရင္ ပညာပိုင္းအရ ဆံုးျဖတ္တာမွာ Compromised အားနည္းသြားျပီ။ မလံုေလာက္ဘူး၊ ဘက္လိုက္မႈ ပါေတာ့မယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ Second opinion ေနာက္ ဆရာတဦးကို ခ်ဥ္းကပ္ဘို႔ လမ္းရွိသင့္တယ္။
Michael Balint နဲ႔ သူ႔ဇနီးတို႔ကေန ျဗိတိန္မွာ ေလ့လာျပီး The Doctor, His Patient and the Illness ကို ေရးသားခဲ့တယ္။
• Physician superiority ဆရာက ထိပ္က အျမင္၊ ဆရာဝန္က ပညာရွင္မို႔ သိသူျဖစ္လို႔ အထက္ကေန ဆက္ဆံတယ္။ လူနာက ေဝဒနာ ခံစားေနရခ်ိန္မို႔ အလိုလို ေအာက္ကေရာက္တာ သဘာဝ ျဖစ္တယ္။ ဆရာအေပၚ မွီခိုခ်င္စိတ္ ကဲေနမယ္။ ဆရာက ဒီအေျခအေနကို နားလည္ရမယ္။
• Benefiting or pleasing အက်ိဳးကို ေပးမလား၊ ႏွစ္သိမ္မႈကို ျဖစ္ေစမလား၊ ေရြးခ်ယ္ရမဲ့ ႏွစ္ခြ-အျမင္ ျဖစ္တတ္တယ္။ အဲလို အေျခအေနမွာ ဆရာဝန္က ဗ်ဴဟာ သံုးရမယ္။
• Formal or casual သမားရိုးက်လား၊ ထံုးစံအတိုင္းလား၊ သူမ်ားႏိုင္ငံေတြမွာ နာမယ္ ေခၚတာကအစ အလြဲ မခံတတ္ဘူး။ ေလ့လာမႈ တခုမွာ လူနာ ၂၂၃ ေယာက္က First names နာမယ္အစလံုး ေခၚတာ ၾကိဳက္တယ္၊ ၁၇၅ ေယာက္က ကိစၥမရွိဘူးတဲ့၊ ၉၉ ေယာက္က မၾကိဳက္ဘူး။
• Transitional care လူနာကိုယ္တိုင္လား၊ လူနာရွင္လား၊ ဆရာဝန္ေတြက လူနာကို တိုက္ရိုက္ ေမးခ်င္တယ္။ တခ်ိဳ႕လူနာရွင္ေတြက ေရွ႔ကခ်ည္း ေနတတ္တယ္။
• Other people present ေဘးလူေတြ ရွိေနတာ၊ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစႏိုင္သလို၊ သူမ်ားမသိေစခ်င္တာကို လူနာက ေျပာမထြက္တာ ရွိတယ္။ ဥပမာ Sexual issues လိင္ပိုင္းကိစၥေတြ။
• Bedside manner လူနာကုတင္ေဘးမွာ၊ ဆရာ့ Vocal tones အသံ အနိမ့္-အျမင့္၊ Body language ကိုယ္-မ်က္ႏွာ အမူအယာ၊ Openness ပြင့္ပြင့္လင္းရွိတာ၊ စတာေတြဟာ အလြန္မတန္ အေရးပါတယ္။ ဝတၴဳေတြ ရုပ္ရွင္ေတြမွာ နမူနာ ေကာင္းတာေတြ ပါတယ္။
o Doc Martin British TV series ျဗိတိသွ် တီဗြီဇာတ္လမ္းတြဲထဲက Doc Martin ဟာ လူနာကုတင္ ေဘးမွာ ညံတဲ့သူအျဖစ္ သရုပ္ေဆာင္တယ္။
o Lost ထဲက Sm Hurley ကေန Jack Shephard ကိုေျပာတာက သူ႔ရဲ႕ Bedside manner ဟာ Sucks တဲ့။
o Scrubs ထဲက J.D ကေတာ့ Great bedside manner ရွိသူဆရာဝန္ ျဖစ္တယ္။
ကြ်န္ေတာ္ေတာ့ ကိုယ့္အထြာေလးနဲ႔ကိုယ္ က်ိဳးစားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေဆးရံုေလးတခု ျဖစ္ျဖစ္၊ တိုက္နယ္တခု ျဖစ္ျဖစ္၊ ျမိဳ႕နယ္တခု ျဖစ္ျဖစ္ က်န္းမာေရးဌာနမွာ ဦးစီးရသူျဖစ္ရင္ လခယူသူေတြကို သြန္သင္ပါတယ္။ နမူနာလဲ ျပမွရတယ္။ ကိုယ္မလုပ္ဘဲ သူမ်ားေျပာတာ ဘယ္ တန္ဘိုးရွိပါ့မလဲ။
တေန႔ကဘဲ ေဆးခန္းေလးက ဆရာမေတြကို ေျပာေနမိတယ္။ လူနာေတြ အားလံုးေလာက္ နီးနီးက ဗမာစကား မေျပာၾကဘူး။ မတတ္တာေရာ၊ နဲနဲသာ တတ္တာေရာေၾကာင့္ပါ။ မေျပာခ်င္တာလဲ ပါပံုရေသးတယ္ဗ်။ ဒီေတာ့ သူတို႔ စကားေရာ ဆရာဝန္႔ စကားပါ ေျပာႏိုင္တဲ့ (ေဗာ္လန္တီယာ) ဆရာမေတြနဲ႔ တြဲလုပ္ရတာေပါ့။ ၾကာေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ သတိထားမိိတာ တခုကုိ ထုတ္ေျပာဘို႔ အခ်ိန္က်ျပီဆိုျပီး တေန႔က ေျပာလုိက္တယ္။
“မင္းတို႔ လူမ်ိဳးေတြက ေလာကြတ္စကား အေတာ္နည္းတာဘဲကြ”။ ေလာကြတ္ ဆိုတာဘာလဲ ရွင္းျပရေသးတာေပါ့ဗ်ာ။ "လူနာေတြကို ဘာလူမ်ိဳးလဲ၊ ကေလးေတြဆို ေက်ာင္းေနလား စသျဖင့္ ေမးတာ-ေျပာတာ မရွိသေလာက္ဘဲ"။ "အမွန္က လူနာကို ထမင္းစားျပီးျပီလား ေမးလိုက္၊ လူနာ စဥ္းစားေနတံုး ေဟာ ေဆးကို ဖတ္ကနဲ ထိုးလိုက္၊ မနာေတာ့ဘူးကြ။ ငါက မင္းတို႔စကား မတတ္ေတာ့ ေျပာမရဘူး ျဖစ္ေနတယ္"။
ေဆးခန္းမွာ ရီစရာလဲ ရွာၾကံေျပာရေသးတာ။ တေန႔ကပါဘဲ။ အကူဆရာမက လူနာကို ျပဒါးတိုင္နဲ႔ အပူခ်ိန္ တိုင္းေနတယ္။ (သာမိုမီတာ) က အျဖဴေရာင္၊ ပါးစပ္ထဲမွာ ခပ္ေစာင္ေစာင္း ငံုထားေတာ့ "ေဟ့ လူနာက ေဆးခန္းမွာ ဘာလို႔ ေဆးလိပ္ ေသာက္ေနတာလဲ" လို႔ ရီစရာ လုပ္တယ္။ ဆရာမက ခ်က္ခ်င္း သေဘာ မေပါက္လို႔ ရွင္းျပရေတာ့ ရီစရာ ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္ေရာ။ တိုင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ဟာသလုပ္ရတာ ပညာပိုပါမွရတာ။ ကိုယ္က အဲေလာက္ မေတာ္ဘူး။
ခ်င္းလူမ်ိဳးေတြထဲမွာ ဖလမ္း၊ ဟားခါး၊ တီးတိန္၊ မတူပီ၊ မီဇို၊ စသလို အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ သြားႏုတ္ေနရင္း၊ “ေဟ့ ဒီလူနာ ဘာလူမ်ိဳးလဲ”။ ဆိုပါစို႔ ဖလမ္း၊ “ေအး ၾကည့္ကြ ဖလမ္းေတြ သိပ္သတၴိေကာင္းတာ ထံုေဆးနဲ႔ဆို လံုးဝမနာဘူး”။
ေမြးလူနာေတြကိုလဲ သူတို႔ အားေပးတာ ကိုယ္က အားမရဘူး။ လူနာရွင္ေတြကလဲ ခရစ္ယန္လို ဆုေတာင္းေပးတာသာ လုပ္ၾကတယ္။ ေစာေစာကေျပာသလို ေလာကြတ္စကား နည္းၾကတာကိုး။ လူနာေတြကလဲ မေျပာတာကို ကိစၥရွိပံုမရဘူး။ ကိုယ္ကဘဲ တတ္တဲ့ စကားနဲ႔ “ေအး ဗိုက္မနာခင္ အသက္ဝေအာင္ရွဴထား၊ ပါးစပ္ဟရွဴ၊ ေရေသာက္ခ်င္ေသာက္၊ ေဖ်ာ္ရည္ ေသာက္ခ်င္ေသာက္၊ ညီး ခဏေနရင္ ကေလးအေမ ျဖစ္ေတာ့မယ္။” အားေပးရတယ္။
တခ်ိဳ႕ေတာ့ ခ်ိဳသာစကား၊ ရီစရာစကား သေဘာက်ပါတယ္။ ေျခေထာက္ ပတၴီးစီးေပးလိုက္ရသူကို ေဘာလံုး မကန္နဲ႔ေနာ္ ေျပာလိုက္ရင္ ျပံဳးသြားတယ္။ ႏုတ္ေပးလိုက္တဲ့ သြားကို အိပ္ေရာက္ရင္ ခ်က္စားေျပာေတာ့ ဂြမ္းငံုထားရင္ မခ်ိတင္ကဲ ျပံဳးလိမ့္မယ္။
ယားတာကို သူတို႔စကားနဲ႔ (အထပ္) လို႔ ဆိုတာေလာက္ေတာ့ ဆရာဝန္ သိပါတယ္။ တေန႔က (အထပ္ ေမာ) ယားသလား ေမးတာ လူနာက “တခါတေလ အထပ္” တဲ့ ဆရာဝန္ပါ ရီရေရာ။
Dr. တင့္ေဆြ
၂၅-၇-၂ဝ၁၁
Bartholin's cyst (ဘာသိုလင္-ဆစ္စ္)
မိန္းကေလး-အမ်ိဳးသမီးတိုင္းမွာ မိန္းမအဂၤါ အဝနားမယ္ တဖက္တခ်က္မွာ စမ္းလို႔မရ၊ မျမင္ရတဲ့ အက်ိတ္ေလး တစံုစီ ရွိၾကတယ္။ အဲဒီ Bartholin's glands ေခၚတာကေန (ဗဂ်ိဳင္းနား) ေမြးလမ္းေၾကာင္းကို စိုေနေစအာင္ အရည္ေလးေတြ ထုတ္ေပးေနတာမို႔ အေတာ္ အသံုးက်တယ္။
အရည္ထြက္ ျပြန္ငယ္ေလး Duct က ဆို႔ပိတ္ေနရင္ (ဆစ္စ္) ျဖစ္လာမယ္။ အက်ိတ္ပါဘဲ။ STD လိင္ကတဆင့္-ကူးစက္ေရာဂါ မဟုတ္ပါ။ အေနမတတ္လို႔လဲ မဟုတ္ပါ။ ရွက္စရာ မဟုတ္ပါ။ အရြယ္အစား ပဲေစ့ေလး ေလာက္ကေန ၾကက္ဥေလာက္ထိ ရွိႏိုင္တယ္။ ဘာလို႔ ျဖစ္သလဲ ကံမေကာင္းလို႔ ေျပာရင္ ျငင္းမရပါ။
အရြယ္ေကာင္းေတြမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ေပမဲ့ မေျပာခ်င္ပါ။ တျခားအရြယ္ေတြက မေကာင္းသလို ေျပာရာက်ေနမယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳ၊ မီးဖြါးႏိုင္တဲ့ အရြယ္လို႔ တိတိပပ ေျပာခ်င္တယ္။ နဲနဲအရြယ္ၾကီးသူမွာ လာျဖစ္ရင္ လိုလိုမယ္မယ္ Biopsy အသားစ စစ္ေဆးတာပါ လုပ္မယ္။ ကင္ဆာ မဟုတ္တာ ေသျခာခ်င္လို႔ပါ။
သူကေန ဆက္ျပီး ေရာဂါၾကီး မျဖစ္ေစပါ။ သိပ္ၾကီးရင္ အေန-အသြားခက္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္အသစ္ ျပန္မျဖစ္ဘူးလို႔ေတာ့ ရာႏွဳန္းျပည့္ အာမမခံပါ။ ေရာဂါပိုး ဝင္လို႔ျဖစ္လာတာ မဟုတ္ေပမဲ့ ျဖစ္ေနသူမွာ ပိုးဝင္လာႏိုင္တယ္။ ျပည္တည္လာရင္ေတာ့ Bartholin's abscess ေခၚေတာ့တယ္။
ဝင္တဲ့ပိုး အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ Chlamydia (ကလာမိုင္ဒီးယား) နဲ႔ Gonorrhea (ဂႏိုးရီးယား) အျပင္ Escherichia coli လို အူလမ္းမွာ ေနတတ္တဲ့ (ဗက္တီးရီးယား) ေတြကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သတိထားမိမွာေပါ့ ဥေရာပက အီး-ကိုလိုင္ သတင္း။
ကုသဘို႔ရာ အရြယ္အစားေပၚလဲ မူတည္တယ္။ ေသးေသးေလးဆို ထားလိုက္ပါအံုး။ တခ်ိဳ႕က အၾကီးမျမန္ဘူး။ ပိုးမဝင္ေသး၊ မနာေသးရင္ ေအးေအးေဆးေဆးေပါ့။ အလုပ္ခ်ိန္၊ ေက်ာင္းခ်ိန္ လြတ္တာေရြး၊ စိတ္ခ်-အားကိုးခ်င္တဲ့ ဆရာဝန္ရွာ။ ဘာသာေရးလုပ္၊ ကံေကာင္းေအာင္။
(ဆစ္စ္) ျဖစ္လာေပမဲ့ ပိုးမဝင္မခ်င္း မနာဘူး။ တခ်ိဳ႕ၾက (အင္ဖက္ရွင္) ဝင္ျပီး အနာေပါက္သလို ေပါက္ထြက္၊ အမာရြတ္ ျဖစ္သြားတတ္တယ္။ စမ္းလို႔ ေတြ႔လာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ OG မဟုတ္လဲ Surgeon ခြဲစိတ္ဆရာဝန္နဲ႔ လဲရပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔လို စပါယ္မရွယ္ေတြလဲ လုပ္ေပးရတာပါဘဲ။
အိမ္မွာတင္ လုပ္နည္းလဲ ရွိတယ္။ သူမ်ားေတြဆီမွာေတာ့ Sitz baths ေရခ်ိဳးနည္းဆိုတာ ညႊန္းမယ္။ စပါယ္ရွင္ ေရခ်ိဳးကန္ ဆိုတာေတာင္ ရွိေသးတာ။ ဘာမွ ေထြလီကာလီ လုပ္စရာ မလိုပါ။ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို ေရေႏြး (ခံႏိုင္ယံု) အပူထဲမွာ စိမ္ေနခိုင္းတာပါ။ ၁ဝ-၁၅ မိနစ္ၾကာ၊ တေန႔ ၃-၄ ခါ။ နာတာကို Painkiller အနာသက္သာေဆး တခုခုေသာက္ပါ။
ပိုးဝင္ရင္ ပဋိဇီဝေဆး ေသာက္ပါ။ ဒါေပမဲ့ သုေတသန လုပ္ၾကည့္ေတာ့ Antibiotics ေဆးက အလံုပိတ္ေနတဲ့ ေနရာအထိ လံုေလာက္ေအာင္ မေရာက္တာ သိရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ခြဲစိတ္မႈ တကယ္လိုတယ္။ ျပည္ဆိုတာ ဘယ္ေနရာမွာ ရွိရွိ ထုတ္ျပစ္ရတယ္။ "ျပီေပါက္ ေပ်ာက္ျပီ" ဆိုတာ ကာရံရွာ ေျပာတာ မဟုတ္ပါ။
ကံက အေတာ္ မေကာင္းရင္ ျပန္ျဖစ္တာ ႏွစ္ခါမကသူလဲ ရွိတယ္။ ခြဲစိတ္တာနဲ႔ Laser ေလဆာနည္းလုပ္လို႔ ေကာင္းတယ္ဆိုတာက အခုေပ်ာက္တာေရာ ေနာက္ထပ္မျဖစ္ဘို႔ေရာ ေျပာတာပါ။
Local anesthetic ထံုေဆးထိုးမယ္။ Incision ခြဲမယ္။ Drain ရွိတာေတြ ထုတ္မယ္။ Gauze ပိတ္က်ဲစနဲ႔ ေဆးထည့္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Catheter ပိုက္ငယ္ေလး ထည့္ခ်င္ထည့္မယ္။ ပိတ္က်ဲစကို ၂၄-၄၈ နာရီမွာ ျပန္ထုတ္မယ္။ Catheter ဆုိရင္ ၾကာၾကာ ထားမယ္။
ထပ္ျပီး ကံမေကာင္း ျပန္တာက ပိုးဝင္ေနတဲ့ အက်ိတ္က ထံုေဆး မတိုးတတ္ဘူး။ ဘယ္လို ရင္းေနတဲ့ အနာမွာျဖစ္ျဖစ္ အဲလိုဘဲ။ လူနာက နာတာ သိပ္မခံႏိုင္ရင္ ေမ့ေဆး-အိပ္ေဆး လိုႏိုင္တယ္။ အဲလိုလုပ္ျပီးရင္ေတာ့ Antibiotic ေဆးက ေကာင္းေကာင္း အလုပ္ျဖစ္ျပီ။ (ကို႔စ္) ကုန္ေအာင္ ေသာက္ပါ။
Marsupialization ခြဲစိတ္နည္းကေတာ့ တမူထူးတယ္။ ရာသက္ပန္ အရည္ထြက္ေနေစေအာင္ ျပန္ခ်ဳပ္ရာမွာ တမ်ိဳး လုပ္ရတယ္။ ဘယ္နည္းနဲ႔ခြဲခြဲ အိမ္ေထာင္သည္ဆိုရင္ ၂-၃ ပါတ္ေလာက္ ေဝရာမဏိ လုပ္ေနရလိမ့္မယ္။
အဲ႕႕႕ ျမန္မာလို၊ အားလံုး လက္ခံတာ မရွိေသးဘူး ထင္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းဆရာေတြ ေရးတာလဲ မဖတ္ဘူးေသးပါ။ မျမင္ကြယ္ရာမွာ အနာ ျဖစ္တာလို႔ ေျပာရင္ ဆရာဝန္ နားလည္ပါတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၂၅-၇-၂ဝ၁၁
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းႏွင့္အမွ်င္ဓါတ္
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းႏွင့္အမွ်င္ဓါတ္
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတဲ့ အရာကို လူတိုင္း ေတြ႔ၾကံဳဖူးပါလိမ့္မယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရာ အမ်ားၾကီး ရွိတဲ့အ နက္က ေရဓါတ္နည္းၿခင္းနဲ႔ အမွ်င္ဓါတ္နည္းၿခင္းေၾကာင့္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္တာ အမ်ားဆံုးပါပဲ ။ တခ်ိဳ႔ဆိုရင္ ၀မ္းခ်ဳပ္ တဲ့အတြက္ ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿပီး ေခါင္းေတြအံု ေခါင္းေတြကိုက္တဲ့အထိေတာင္ ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္း ခ်ဳပ္ၿခင္း ကို constipation အၿပင္ costiveness , dyschezia , dyssynergic defaecation စသၿဖင့္ လည္း ေခၚၾကပါေသးတယ္ ။ ဆိုလိုတဲ့သေဘာကေတာ့ bowel moments (အူလႈပ္ရွားၿခင္း ၊ က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း) ဟာ ခက္ ခဲေန ၿခင္း ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ ၀မ္းသြားေနစဥ္ နာက်င္ၿခင္း ( painful defecation) ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ အရမ္းကို ၀မ္းခ်ဳပ္ေနၿပီးဆိုရင္ေတာ့ obstipation (ေလႏွင့္၀မ္းလံုး၀မသြားႏုိင္ၿခင္း ) fecal impaction ( ၀မ္းလံုး၀မသြားပဲ ပိတ္ဆို႔ၿခင္း ) စသည္တို႔ ၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
လူဦးေရရဲ႕ ပ်မ္းမွ် ၂ - ၃၀% ေလာက္ဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ၿဖစ္ပြားေစ တဲ့အ ခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ အဓိကအားၿဖင့္ ပံုစံ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ လံုး၀ပိတ္ဆိုးၿပီး ၀မ္းမသြားႏုိင္ၿခင္း ( obstructed defecation ) နဲ႔ အူမ်ားလႈပ္လ်ားမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ေႏွးေကြးၿခင္း ( colonic slow transit , hypomobility ) တို႔ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ေဆးရံုေတြကုိေရာက္လာတဲ့ လူနာေတြရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္းေလာက္ဟာ obsturcted defecation ေၾကာင့္ေရာက္ လာတာမ်ားပါတယ္ ။ အူလႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ colonic slow transit constipation ကို ၿဖစ္ေစ တဲ့အရာေတြကေတာ့ အစားအေသာက္ ၊ ေဟာ္မုန္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ heavy metal toxicity ေတြ ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ သူ႔ကို ကုသတဲ့အခါမွာလည္း အစားအေသာက္ပံုစံေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆး ၊ ၀မ္းခ်ဳေဆးေတာင့္ ၊ ခြဲစိတ္ၿခင္း စသည္တို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ လကၡဏာတစ္ ခုသာၿဖစ္ တယ္ ေရာဂါတစ္ခုမဟုတ္ပါဘူး ။ သူ႔ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ကုသခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလဲဆိုတဲ့ cause ကို အရင္ ရွာေဖြဖို႔လိုပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ထားတာေတြကေတာ့
- အူလႈပ္ရွားမႈ Bowel moment (က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း ) ဟာ တစ္ပတ္ကို သံုးၾကိမ္သို႔မဟုတ္ သံုးၾကိမ္ထက္နည္းေနၿခင္း
- ၀မ္းသြားရတာ ခက္ခဲၿခင္း ( ညွစ္ရၿခင္း ၊ စၿမင္းေခၚ အမာမ်ားသြားၿခင္း )
- ၀မ္းသြားၿပီးေသာ္လည္း မၿပီးမၿပည့္စုံသကဲ့သို႔ ခံစားရၿခင္း ၊ ၀မ္းက်န္ေနသလို ခံစားရၿခင္း စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ကေလးငယ္ေတြမွာ ၀မ္းသြားတာကေတာ့ formula ႏို႔မႈန္႔ေတြနဲ႔ အစာစာေကၽြးတဲ့အခ်ိန္မွာ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး တဲ့အခါမွာ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြဟာ ၄ ၾကိမ္ ၅ ၾကိမ္ေလာက္ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ (အရည္သာသာ ) က်င္ၾကီး စြန္႔ေလ့ ရွိပါတယ္ ။ ႏို႔မႈန္႔တိုက္တဲ့ကေလးေတြထက္ မိခင္ႏို႔စို႔တဲ့ကေလးေတြက က်င္ၾကီးစြန္႔ တဲ့အၾကိမ္အေရ အတြက္ ပိုမ်ား ပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစေသာအခ်က္မ်ား
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့
- congenital ( ေမြးရာပါ )
- primary ( ပထမအေၾကာင္းအရင္း )
- secondary ( ဒုတိယအေၾကာင္းအရင္း ) စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ primary ၿဖစ္ၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ကို ထိခိုက္ႏုိင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။ အသက္ၾကီးတဲ့လူေတြမွာေတာ့ အမွ်င္ဓါတ္စားသံုးမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ၊ ေရေသာက္ နည္းၿခင္း ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ ၊ hypothyroidism နဲ႔ကင္ဆာေရာဂါတို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၁ ။ Primary
Primary မွာေတာ့ ေၿခာက္လေက်ာ္ေလာက္ထိ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရၿပီး ဒါဟာ ေဆး၀ါးေတြ ရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္လည္းမဟုတ္သလို ၊ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္လည္းမဟုတ္ပါဘူး ။ ဗိုက္ေအာင့္ဗိုက္ နာၿခင္းလည္းမ ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Irritable bowel syndrome နဲ႔ခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းရဲ႕ common cause ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၂ ။ အစားအေသာက္
အမွ်င္ဓါတ္စားတာနည္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ၊ ေရေသာက္တာနည္းတဲ့အတြက္ ၊ အစားအစာ စားတာနည္းတဲ့အတြက္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္ရပါတယ္ ။
၃ ။ ေဆး၀ါးမ်ား
ေဆး၀ါးအမ်ားစုမုွာ ၀မ္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးပါရွိၾကပါတယ္ ။ ဘာေဆးေတြလဲဆိုေတာ့ Opioids ( အကိုက္ အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ) ၊ ဆီးေဆးမ်ား ၊ စိတ္က်ေရာဂါေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ ယားယံၿခင္းေပ်ာက္ေသာေဆးမ်ား ၊ ဗိုက္ေအာင့္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ အတက္က်ေဆးမ်ား ၊ အလူမီနီယံပါေသာ အစာအိမ္ေဆးမ်ား စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၄ ။ Metabolic and Muscular
အင္ဒိုခရိုင္း ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ ကယ္ဆီယမ္မ်ားၿခင္း ၊ သိုင္းရိုက္ ေဟာ္မုန္းနည္းၿခင္း ၊ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ိဳ နဲ႔ cystic fibrosis ၊ celiac disease စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းတဲ့ မလႈပ္ရွားႏုိင္တဲ့လူေတြမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္း အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။
၅ ။ စိတ္ေရာဂါဆိုင္ရာ
နာက်င္မႈကို အလြန္အမင္းေၾကာက္ရြ႔႔ံသူမ်ား ၊ လူစုလူေ၀း လူထု နားေနခန္းမ်ားကို ေၾကာက္သူမ်ား ၊ ပ်င္းရိသူမ်ား ဟာလည္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိတဲ့ သူေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုကာကြယ္ကုသမလဲ
တခါတခါမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ုကုသတာထက္ ကာကြယ္တာက ပိုလြယ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို သက္သာေစဖို႔ ပံုမွန္ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ၿပဳလုပ္ရပါမယ္ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ဖို႔ လိုၿပီး အမွ်င္ဓါတ္အမ်ားၾကီးပါတဲ့ အစားအ စာေတြစားဖို႔လိုပါတယ္ ။ မနက္ေစာေစာ ၀မ္းသြားတဲ့အက်င့္ အိမ္သာ မွန္မွန္တက္ တဲ့အက်င့္ ကိုလည္းေမြး ၿမဴဖို႔လိုပါတယ္ ။ ပံုမွႏ္ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြသံုးစြဲၿခင္းက သိပ္ေတာ့မေကာင္းလွပါဘူး ။ ဘာလို႔လည္း ဆိုေတာ့ က်င္ၾကီး စြန္႔တဲ့အေလ့အထဟာ ၾကာလာရင္ အဲဒီ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြအေပၚမွာ တည္မွီလာမွာ ၿဖစ္တဲ့အ တြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Mechanical stimulation အေနနဲ႔ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး Enemas ကိုလည္း အသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ပလည္း ၀မ္းခ်ဴေဆး လံုးဟာ အစာေဟာင္းအိမ္ ( rectum ) ထဲက မစင္ေတြကိုသာလွ်င္ စြန္႔ထုတ္ေစႏုိင္ၿပီး အစာအိမ္ နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္း Intestinal tract ထဲကိုေတာ့ မေရာက္ရွိႏုိင္ပါဘူး ။
၀မ္းေပ်ာ့ေဆးမွာလည္းအ သံုးမ်ားတာက MOM လို႔ေခၚတဲ့ Milk of Magensia ၿဖစ္ပါတယ္ယ ။ေစ်းသက္သာၿပီး အႏၱရာယ္မ ရွိတာေၾကာင့္ လူသံုးမ်ားပါတယ္ ။ MOM နဲ႔မသက္သာမွသာလွ်င္ ခုနကေၿပာတဲ့ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး stimulant ေတြ ကိုသံုးသင့္ပါတယ္ ။
အမွ်င္ေတြက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုသက္သာေစသလဲ
အမွ်င္ဓါတ္ Fiber ေတြဟာ အပင္ေတြရဲ႕ အစိတ္အပိုုင္းၿဖစ္ၿပီး အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြဟာ အစားအ စာေတြ ကိုစားေသာက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းမွာ က်န္ရွိေနခဲ့ပါတယ္ ။ အမွ်င္ေတြ ဟာ အရာ၀ထၳဳ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပဲ အစုအေ၀းၾကီးတစ္ခုသာလွ်င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အမွ်င္မွာ soluble နဲ႔ insoluble ဆိုၿပီး ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔ၿဖစ္ေစဖို႔အတြက္ ဖိုက္ဘာ ၂ မ်ိဳးစလံုး က မရွိမၿဖစ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ေပ်ာ္၀င္ႏုိင္တဲ့ soluble fiber ေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မစင္ ထဲမွာ ေရေတြ ကို စိမ့္၀င္ေစၿပီး ေပ်ာ့ေၿပာင္းေစပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ အူေတြကေန စြန္႔ထုတ္ရတာ လြယ္ကူသြားပါတယ္ ။ မေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ fiber ေတြ ကေတာ့ မစင္ေတြရဲ႕ ပံုသ႑ာန္ကိုေၿပာင္းလဲလိုက္ၿပီး အလွ်င္အၿမန္စြန္႔ထုတ္ေစၿခင္းအားၿဖင့္ သင့္ကို ၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့ ခံစားခ်က္ၾကီးကေန လြတ္ကင္းေစမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Virginia Commonwealth University Health Center in Richmond,Va မွ ဒါရိုက္တာ နဲ႔ ပေရာ္ဖက္ဆာတစ္ဦးၿဖစ္တဲ့ Stephen Bickston က " အမွ်င္ဓါတ္ ပါတဲ့အစားအစာမ်ားမ်ားစားသံုးတဲ့လူေတြဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းနည္းေလ့ရွိတယ္ " လို႔ေၿပာခဲ့ပါတယ္ ။ American Dietetic Association ကေတာ့ အသက္ ၁၉ ႏွစ္မွ ၅၀ အတြင္း အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေန႔စဥ္အစားအေသာက္ထဲမွာ ဖိုက္ဘာ ၂၅ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ေယာကၤ်ားေတြကေတာ့အဲဒီအသက္အရြယ္အပိုင္းအၿခားမွာ ၃၈ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ငါးဆယ္အထက္ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ၂၁ ဂရမ္စားသံုးသင့္ၿပီး အမ်ိဳးသားေတြကေတာ့ ၃၀ ဂရမ္စား သံုးသင့္ပါတယ္ ။ Dr.Bickston ညႊန္ၿပခဲ့တာကေတာ့ အေမရိကန္ေတြဟာ ပ်မ္းမွ် တစ္ေန႔ကို ဖိုက္ဘာ အမွ်င္ ဓါတ္ ၁၃ ဂရမ္စားသံုးတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ဒါဟာ သတ္မွတ္ထားတာကိုေရာက္ဖို႔ လိုပါေသးတယ္တဲ့ ။
အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားစုမွာ ဗီတာမင္ သတၱဳဓါတ္ေတြနဲ႔ပါ၀င္ၿပီး အဆီနဲ႔ ကယ္လိုရီေတြေတာ့ နည္းေလ့ ရွိပါတယ္ ။ အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာအစားစာေတြကေတာ့
- သစ္သီးမ်ား (သစ္ေတာ္သီး ၊ ပန္းသီး ၊ လိေမၼာ္သီး စသည္ )
- အရြက္မ်ား ( ေဂၚဖီ ၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း ၊ မုန္လာဥ ၊ အာလူး ၊ ဖယံု စသည္)
- ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ စားေတာ္ပဲ ၊ ပဲနီကေလး
- ဂ်ံဳေပါင္မုန္႔ ၊ ဆန္ညိဳ ၊ ဖြဲမႈန္႔ ၊ အုတ္ဂ်ံဳမႈန္႔
- ေနၾကာေစ့ ၊ ေၿမပဲ ၊ မက္မြန္ ၊ သစ္ၾကားသီး စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ယခုေနာက္ပိုင္းမွာ အမွ်င္ စားတာနည္း တဲ့သူေတြ အတြက္ Ispaghula husk လို႔ေခၚတဲ့ Psyllium လို႔ေခၚတဲ့အပင္တစ္မ်ိဳးကေနထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အမွ်င္ၿဖည့္ စြက္ အမႈန္ ႔ေလးေတြ ေစ်းကြက္ထဲ၀င္ေရာက္ေနၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ တစ္ခါေသာက္ရင္ရင္ တစ္ထုပ္လံုး ကို ေရဖန္ ထြက္ထဲ ထည့္ ေမႊေႏွာက္ၿပီးေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့လူေတြကိုအၾကံေပးလိုတာကေတာ့
၁ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္စတဲ့ အရည္မ်ိဳးစံုေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၂ ။ အမွ်င္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားအၿပား စားသံုးေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၃ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ မွန္မွန္ၿပဳလုပ္ပါ ။
၄ ။ ေန႔စဥ္ပံုမွန္၀မ္းသြားတတ္တဲ့အေလ့အက်င့္ကိုေမြးၿမဴပါ ။
၅ ။ စိတ္ဖိစီးမႈကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ေလ်ာ့ခ်ပါ ။
၆ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္တာ ရွည္ၾကာေနၿပီ ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြေသာက္တာလည္းမသက္သာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသၿပီး ကုသ မႈ ခံယူပါ ။
၇ ။၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အစာေတြၿဖစ္တဲ့ ေကာက္ညွင္း စသည္တို႔ကို ေလ်ာ့စားေပးဖို႔လိုအပ္ပါေၾကာင္း တင္ၿပလိုက္ရပါတယ္ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Constipation
: http://www.everydayhealth.com/digestive-health/fiber-and-constipation.aspx
သက္တန္႔ခ်ိဳ
25 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
လူဦးေရရဲ႕ ပ်မ္းမွ် ၂ - ၃၀% ေလာက္ဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ၿဖစ္ပြားေစ တဲ့အ ခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ အဓိကအားၿဖင့္ ပံုစံ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ လံုး၀ပိတ္ဆိုးၿပီး ၀မ္းမသြားႏုိင္ၿခင္း ( obstructed defecation ) နဲ႔ အူမ်ားလႈပ္လ်ားမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ေႏွးေကြးၿခင္း ( colonic slow transit , hypomobility ) တို႔ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ေဆးရံုေတြကုိေရာက္လာတဲ့ လူနာေတြရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္းေလာက္ဟာ obsturcted defecation ေၾကာင့္ေရာက္ လာတာမ်ားပါတယ္ ။ အူလႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ colonic slow transit constipation ကို ၿဖစ္ေစ တဲ့အရာေတြကေတာ့ အစားအေသာက္ ၊ ေဟာ္မုန္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ heavy metal toxicity ေတြ ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ သူ႔ကို ကုသတဲ့အခါမွာလည္း အစားအေသာက္ပံုစံေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆး ၊ ၀မ္းခ်ဳေဆးေတာင့္ ၊ ခြဲစိတ္ၿခင္း စသည္တို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ လကၡဏာတစ္ ခုသာၿဖစ္ တယ္ ေရာဂါတစ္ခုမဟုတ္ပါဘူး ။ သူ႔ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ကုသခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလဲဆိုတဲ့ cause ကို အရင္ ရွာေဖြဖို႔လိုပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ထားတာေတြကေတာ့
- အူလႈပ္ရွားမႈ Bowel moment (က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း ) ဟာ တစ္ပတ္ကို သံုးၾကိမ္သို႔မဟုတ္ သံုးၾကိမ္ထက္နည္းေနၿခင္း
- ၀မ္းသြားရတာ ခက္ခဲၿခင္း ( ညွစ္ရၿခင္း ၊ စၿမင္းေခၚ အမာမ်ားသြားၿခင္း )
- ၀မ္းသြားၿပီးေသာ္လည္း မၿပီးမၿပည့္စုံသကဲ့သို႔ ခံစားရၿခင္း ၊ ၀မ္းက်န္ေနသလို ခံစားရၿခင္း စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ကေလးငယ္ေတြမွာ ၀မ္းသြားတာကေတာ့ formula ႏို႔မႈန္႔ေတြနဲ႔ အစာစာေကၽြးတဲ့အခ်ိန္မွာ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး တဲ့အခါမွာ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြဟာ ၄ ၾကိမ္ ၅ ၾကိမ္ေလာက္ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ (အရည္သာသာ ) က်င္ၾကီး စြန္႔ေလ့ ရွိပါတယ္ ။ ႏို႔မႈန္႔တိုက္တဲ့ကေလးေတြထက္ မိခင္ႏို႔စို႔တဲ့ကေလးေတြက က်င္ၾကီးစြန္႔ တဲ့အၾကိမ္အေရ အတြက္ ပိုမ်ား ပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစေသာအခ်က္မ်ား
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့
- congenital ( ေမြးရာပါ )
- primary ( ပထမအေၾကာင္းအရင္း )
- secondary ( ဒုတိယအေၾကာင္းအရင္း ) စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ primary ၿဖစ္ၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ကို ထိခိုက္ႏုိင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။ အသက္ၾကီးတဲ့လူေတြမွာေတာ့ အမွ်င္ဓါတ္စားသံုးမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ၊ ေရေသာက္ နည္းၿခင္း ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ ၊ hypothyroidism နဲ႔ကင္ဆာေရာဂါတို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၁ ။ Primary
Primary မွာေတာ့ ေၿခာက္လေက်ာ္ေလာက္ထိ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရၿပီး ဒါဟာ ေဆး၀ါးေတြ ရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္လည္းမဟုတ္သလို ၊ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္လည္းမဟုတ္ပါဘူး ။ ဗိုက္ေအာင့္ဗိုက္ နာၿခင္းလည္းမ ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Irritable bowel syndrome နဲ႔ခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းရဲ႕ common cause ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၂ ။ အစားအေသာက္
အမွ်င္ဓါတ္စားတာနည္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ၊ ေရေသာက္တာနည္းတဲ့အတြက္ ၊ အစားအစာ စားတာနည္းတဲ့အတြက္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္ရပါတယ္ ။
၃ ။ ေဆး၀ါးမ်ား
ေဆး၀ါးအမ်ားစုမုွာ ၀မ္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးပါရွိၾကပါတယ္ ။ ဘာေဆးေတြလဲဆိုေတာ့ Opioids ( အကိုက္ အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ) ၊ ဆီးေဆးမ်ား ၊ စိတ္က်ေရာဂါေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ ယားယံၿခင္းေပ်ာက္ေသာေဆးမ်ား ၊ ဗိုက္ေအာင့္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ အတက္က်ေဆးမ်ား ၊ အလူမီနီယံပါေသာ အစာအိမ္ေဆးမ်ား စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၄ ။ Metabolic and Muscular
အင္ဒိုခရိုင္း ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ ကယ္ဆီယမ္မ်ားၿခင္း ၊ သိုင္းရိုက္ ေဟာ္မုန္းနည္းၿခင္း ၊ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ိဳ နဲ႔ cystic fibrosis ၊ celiac disease စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းတဲ့ မလႈပ္ရွားႏုိင္တဲ့လူေတြမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္း အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။
၅ ။ စိတ္ေရာဂါဆိုင္ရာ
နာက်င္မႈကို အလြန္အမင္းေၾကာက္ရြ႔႔ံသူမ်ား ၊ လူစုလူေ၀း လူထု နားေနခန္းမ်ားကို ေၾကာက္သူမ်ား ၊ ပ်င္းရိသူမ်ား ဟာလည္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိတဲ့ သူေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုကာကြယ္ကုသမလဲ
တခါတခါမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ုကုသတာထက္ ကာကြယ္တာက ပိုလြယ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို သက္သာေစဖို႔ ပံုမွန္ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ၿပဳလုပ္ရပါမယ္ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ဖို႔ လိုၿပီး အမွ်င္ဓါတ္အမ်ားၾကီးပါတဲ့ အစားအ စာေတြစားဖို႔လိုပါတယ္ ။ မနက္ေစာေစာ ၀မ္းသြားတဲ့အက်င့္ အိမ္သာ မွန္မွန္တက္ တဲ့အက်င့္ ကိုလည္းေမြး ၿမဴဖို႔လိုပါတယ္ ။ ပံုမွႏ္ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြသံုးစြဲၿခင္းက သိပ္ေတာ့မေကာင္းလွပါဘူး ။ ဘာလို႔လည္း ဆိုေတာ့ က်င္ၾကီး စြန္႔တဲ့အေလ့အထဟာ ၾကာလာရင္ အဲဒီ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြအေပၚမွာ တည္မွီလာမွာ ၿဖစ္တဲ့အ တြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Mechanical stimulation အေနနဲ႔ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး Enemas ကိုလည္း အသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ပလည္း ၀မ္းခ်ဴေဆး လံုးဟာ အစာေဟာင္းအိမ္ ( rectum ) ထဲက မစင္ေတြကိုသာလွ်င္ စြန္႔ထုတ္ေစႏုိင္ၿပီး အစာအိမ္ နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္း Intestinal tract ထဲကိုေတာ့ မေရာက္ရွိႏုိင္ပါဘူး ။
၀မ္းေပ်ာ့ေဆးမွာလည္းအ သံုးမ်ားတာက MOM လို႔ေခၚတဲ့ Milk of Magensia ၿဖစ္ပါတယ္ယ ။ေစ်းသက္သာၿပီး အႏၱရာယ္မ ရွိတာေၾကာင့္ လူသံုးမ်ားပါတယ္ ။ MOM နဲ႔မသက္သာမွသာလွ်င္ ခုနကေၿပာတဲ့ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး stimulant ေတြ ကိုသံုးသင့္ပါတယ္ ။
အမွ်င္ေတြက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုသက္သာေစသလဲ
အမွ်င္ဓါတ္ Fiber ေတြဟာ အပင္ေတြရဲ႕ အစိတ္အပိုုင္းၿဖစ္ၿပီး အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြဟာ အစားအ စာေတြ ကိုစားေသာက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းမွာ က်န္ရွိေနခဲ့ပါတယ္ ။ အမွ်င္ေတြ ဟာ အရာ၀ထၳဳ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပဲ အစုအေ၀းၾကီးတစ္ခုသာလွ်င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အမွ်င္မွာ soluble နဲ႔ insoluble ဆိုၿပီး ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔ၿဖစ္ေစဖို႔အတြက္ ဖိုက္ဘာ ၂ မ်ိဳးစလံုး က မရွိမၿဖစ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ေပ်ာ္၀င္ႏုိင္တဲ့ soluble fiber ေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မစင္ ထဲမွာ ေရေတြ ကို စိမ့္၀င္ေစၿပီး ေပ်ာ့ေၿပာင္းေစပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ အူေတြကေန စြန္႔ထုတ္ရတာ လြယ္ကူသြားပါတယ္ ။ မေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ fiber ေတြ ကေတာ့ မစင္ေတြရဲ႕ ပံုသ႑ာန္ကိုေၿပာင္းလဲလိုက္ၿပီး အလွ်င္အၿမန္စြန္႔ထုတ္ေစၿခင္းအားၿဖင့္ သင့္ကို ၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့ ခံစားခ်က္ၾကီးကေန လြတ္ကင္းေစမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Virginia Commonwealth University Health Center in Richmond,Va မွ ဒါရိုက္တာ နဲ႔ ပေရာ္ဖက္ဆာတစ္ဦးၿဖစ္တဲ့ Stephen Bickston က " အမွ်င္ဓါတ္ ပါတဲ့အစားအစာမ်ားမ်ားစားသံုးတဲ့လူေတြဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းနည္းေလ့ရွိတယ္ " လို႔ေၿပာခဲ့ပါတယ္ ။ American Dietetic Association ကေတာ့ အသက္ ၁၉ ႏွစ္မွ ၅၀ အတြင္း အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေန႔စဥ္အစားအေသာက္ထဲမွာ ဖိုက္ဘာ ၂၅ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ေယာကၤ်ားေတြကေတာ့အဲဒီအသက္အရြယ္အပိုင္းအၿခားမွာ ၃၈ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ငါးဆယ္အထက္ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ၂၁ ဂရမ္စားသံုးသင့္ၿပီး အမ်ိဳးသားေတြကေတာ့ ၃၀ ဂရမ္စား သံုးသင့္ပါတယ္ ။ Dr.Bickston ညႊန္ၿပခဲ့တာကေတာ့ အေမရိကန္ေတြဟာ ပ်မ္းမွ် တစ္ေန႔ကို ဖိုက္ဘာ အမွ်င္ ဓါတ္ ၁၃ ဂရမ္စားသံုးတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ဒါဟာ သတ္မွတ္ထားတာကိုေရာက္ဖို႔ လိုပါေသးတယ္တဲ့ ။
အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားစုမွာ ဗီတာမင္ သတၱဳဓါတ္ေတြနဲ႔ပါ၀င္ၿပီး အဆီနဲ႔ ကယ္လိုရီေတြေတာ့ နည္းေလ့ ရွိပါတယ္ ။ အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာအစားစာေတြကေတာ့
- သစ္သီးမ်ား (သစ္ေတာ္သီး ၊ ပန္းသီး ၊ လိေမၼာ္သီး စသည္ )
- အရြက္မ်ား ( ေဂၚဖီ ၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း ၊ မုန္လာဥ ၊ အာလူး ၊ ဖယံု စသည္)
- ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ စားေတာ္ပဲ ၊ ပဲနီကေလး
- ဂ်ံဳေပါင္မုန္႔ ၊ ဆန္ညိဳ ၊ ဖြဲမႈန္႔ ၊ အုတ္ဂ်ံဳမႈန္႔
- ေနၾကာေစ့ ၊ ေၿမပဲ ၊ မက္မြန္ ၊ သစ္ၾကားသီး စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ယခုေနာက္ပိုင္းမွာ အမွ်င္ စားတာနည္း တဲ့သူေတြ အတြက္ Ispaghula husk လို႔ေခၚတဲ့ Psyllium လို႔ေခၚတဲ့အပင္တစ္မ်ိဳးကေနထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အမွ်င္ၿဖည့္ စြက္ အမႈန္ ႔ေလးေတြ ေစ်းကြက္ထဲ၀င္ေရာက္ေနၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ တစ္ခါေသာက္ရင္ရင္ တစ္ထုပ္လံုး ကို ေရဖန္ ထြက္ထဲ ထည့္ ေမႊေႏွာက္ၿပီးေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္ ။
၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့လူေတြကိုအၾကံေပးလိုတာကေတာ့
၁ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္စတဲ့ အရည္မ်ိဳးစံုေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၂ ။ အမွ်င္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားအၿပား စားသံုးေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၃ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ မွန္မွန္ၿပဳလုပ္ပါ ။
၄ ။ ေန႔စဥ္ပံုမွန္၀မ္းသြားတတ္တဲ့အေလ့အက်င့္ကိုေမြးၿမဴပါ ။
၅ ။ စိတ္ဖိစီးမႈကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ေလ်ာ့ခ်ပါ ။
၆ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္တာ ရွည္ၾကာေနၿပီ ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြေသာက္တာလည္းမသက္သာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသၿပီး ကုသ မႈ ခံယူပါ ။
၇ ။၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အစာေတြၿဖစ္တဲ့ ေကာက္ညွင္း စသည္တို႔ကို ေလ်ာ့စားေပးဖို႔လိုအပ္ပါေၾကာင္း တင္ၿပလိုက္ရပါတယ္ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Constipation
: http://www.everydayhealth.com/digestive-health/fiber-and-constipation.aspx
သက္တန္႔ခ်ိဳ
25 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Friday, July 22, 2011
ေဖာလစ္အက္ဆစ္အေၾကာင္း
ေဖာလစ္အက္ဆစ္အေၾကာင္း
ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို vitamin B9 (သို႔မဟုတ္) Vitamin Bc , folacin နဲ႔ folate လို႔ လည္းေခၚတြင္ပါတယ္ ။ ေရ မွာ ေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ ဗီတာမင္ ဘီႏိုင္းၿဖစ္ၿပီး pteroyl-L-glutamic acid , pteroyl-L-glutamate နဲ႔ pteroylmonoglutamic acid ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ ဇီ၀နည္းအရ သူ႔ဘာသာသူ active မၿဖစ္ပါဘူး ။ ဒါေပမယ့္လည္း tetrahydrofolate နဲ႔ အသည္းထဲမွာ dihydrofolic acid အၿဖစ္ေၿပာင္း သြားႏုိင္ၿခင္း က အလြန္ကို အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္က မ်ားၿပား လွတဲ့ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္မႈေတြအတြက္ မရွိမၿဖစ္ အေရးၾကီးတဲ့အရာ တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ ဟာ ဒီအန္ေအ ေတြ ထုတ္လုပ္ဖို႔ ၿပဳၿပင္ဖို႔ အတြက္ folate ကိုလိုအပ္ပါတယ္ ။ ဆဲလ္ေတြ ပြားမ်ားဖို႔ ၊ ၾကီးထြားဖို႔ အထူးသၿဖင့္ ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြမွာလည္း အထူးလိုအပ္ၿပီး အခ်ိဳ႔ေသာ ကင္ဆာေရာ ဂါေတြမွာ အစာစားၿခင္း တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ေပးၿပန္ပါတယ္ ။ သဘာ၀ folate ေတြအမ်ားအၿပားပါ၀င္တဲ့ သာမန္ အစားအစာေတြဟာကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားႏိုင္မႈကို ေလ်ာ့က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေတြ႔ရွိခ်က္ ကြဲၿပား မႈေတြကေတာ့ ေသာက္ေဆးေတြမွာ folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ေနၿခင္းဟာ အခ်ိဳ႔ေသာ ကင္ဆာေတြၿဖစ္ ပြားမႈ ကို အားေပးေစႏုိင္ပါတယ္လို႔ ဆိုၿပန္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း ကေလးေတြနဲ႔ အရြယ္ေရာက္စ လူငယ္ေတြမွာ က်န္းမာတဲ့ ေသြးနီဥေတြထုတ္လုပ္ဖို႔အတြက္ folic acid ကို လိုအပ္ၿပီး ေသြးအားနည္းေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ ပါတယ္ ။
Foate နဲ႔ folic acid ဟာ တကယ္ေတာ့ Latin နာမည္တစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ folium ကေနဆင္းသက္လာတာပါ ။ အဓိပၸါယ္ ကေတာ့ သစ္ရြက္လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ သစ္သီးသစ္ရြက္ေတြနဲ႔ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ အစားအစာေတြဟာ ၿပီးၿပည့္စံု တဲ့ dietary source တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြ ေလ်ာ့နည္းေနရင္ folate deifciency ၿဖစ္ႏုိင္ၿပီး သာမန္ western diets ေတြမွာေတာ့ ၿဖစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ေဖာလစ္ေတြ ခ်ိဳ႔ယြင္းေနေပ မယ့္လည္း ၄ လေလာက္ထိ မသိသာႏုိင္ပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ လူရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ 500-20 000 mcg သိုေလွာင္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ မ်ား စြာေသာ က်န္းမာေရးၿပႆနာေတြကို ၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းတဲ့အရာကေတာ့ သေႏၶသားမွာ neural tube defects ေတြၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ေသြးအား နည္းေရာ ဂါ ၊ အားနည္းၿခင္း ၊ အသက္ရွဳခက္ခဲၿခင္း ၊ အာရံုေၾကာအားနည္းၿခင္းနဲ႔ ေၿခလက္မ်ားထံုက်င္ၿခင္း (peripheral neuropathy ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ၿပႆနာမ်ား ၊ သတိ လစ္ၿခင္း ၊ အာရံုေထြၿပားၿခင္း ၊ စိတ္က်ေရာဂါ ၊ လွ်ာ ေရာင္ၿခင္း ၊ အစာအိမ္ႏွင့္ ပါးစပ္အနာမ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ ေခါင္း ကိုက္ၿခင္း ၊ ရင္တုန္ၿခင္း ၊ ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္းနဲ႔ အမူအယာပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပႆနာ မ်ားၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။
Folate ပမာဏ နည္းပါးၿခင္းဟာ homocystenine လို႔ေခၚတဲ့ ၿဒပ္ေပါင္းတစ္မ်ိဳးစံုပံုၿခင္းကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ဒီအန္ေအေတြထုတ္လုပ္ၿခင္းနဲ႔ ၿပဳၿပင္ၿခင္းေတြမွာလည္း ခ်ိဳ႔ယြင္းသြားၿပီး ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈကို ဦးတည္ေစ ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (IHD) ရွိသူေတြမွာ ေဖာ လစ္အက္ဆစ္ေတြ အမ်ား အၿပားေသာက္သံုးရင္ေတာ့ ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းကို ၿမင့္တက္ေစ ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္ေက်ာ္ လူငယ္ေတြမွာ ေန႔စဥ္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ၁၀၀၀ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ၿပီး ေမြးကင္းစကေလးငယ္ ၆ လအထိ ကေတာ့ ေန႔စသ္ ၆၅ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္ေဆာင္သည္ေတြမွာေတာ့၈၀၀ မွ ၁၀၀၀ မိုက္ခရို ဂရမ္အထိလိုအပ္ပါတယ္ ။
ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကိုဘယ္ေနရာေတြက ရႏုိင္သလဲ ?
ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့
- ေဒါက္ခြ ( spinach) , ကညႊတ္ ၊ ခါးဥၿဖဴ ၊ တရုတ္မုန္လာစေသာ ဟင္းရြက္မ်ား
- ပဲေၿခာက္ ၊ ပဲစို ၊ ပဲေတာင့္ ၊ ပဲေစ့ ၊ ပဲပင္ႏွင့္ ပဲနီကေလး
- ဥ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွ အႏွစ္မ်ား
- Baker's yeast
- ေခါက္ဆြဲေၿခာက္ ၊ ႏွံစားပင္ ၊ ေကာက္ႏွံပင္ နဲ႔ အသင့္လုပ္ နံနက္စာ cereal ေတြမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ၂၅ % မွ ၁၀၀% အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။
- ေနၾကာေစ့
- အသည္း ( folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ပါတယ္ )
- ေက်ာက္ကပ္ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဒါ့အၿပင္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အတန္အတင့္ပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့ လိေမၼာ္ေဖ်ာ္ရည္ ၊ နာနတ္သီး ၊ စပ်စ္သီး ၊ ငွက္ေပ်ာ္သီး ၊ respberry သီး ၊ ေရွာက္ခါးသီး နဲ႔ အသီးအရြက္ေတြၿဖစ္တဲ့ မုန္လာဥနီ ၊ ဂ်ံဳ ၊ ေၿပာင္း ၊ အာလူး ၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး ၊ ဆလတ္ရြက္ ၊ ေဂၚဖီထုပ္ နဲ႔ ဘီယာ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္အစား အစာေတြက ဘယ္ေလာက္ထိအတိအက်ပါသလဲဆိုတာကိုေတာ့ USDA National Nutrient Database for Standard Reference မွာ ၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ႏုိင္ငံေတြမွာ ဂ်ံဳ ၊ စပါးစတဲ့ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို ထည့္ သြင္းၾကၿပီး ဒီလိုတိုင္းၿပည္ေတြမွာ လူထုရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္လိုအပ္ခ်က္ကို လံုေလာက္စြာ ရရွိၾကပါတယ္ ။ DEF ဆိုတာဟာ dietary folate equivalent system ကို ရည္ညႊန္းပါတယ္ ။ DEF ရဲ႔သတ္မွတ္ခ်က္အရ စားအေသာက္ေတြရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ 1 mcg ၿဖစ္ၿပီး ေသာက္ေဆးေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ဟာ 0.6 mcg ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အစာမစားထားတဲ့ အခ်ိန္ဒီ supplement ကိုေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ folic acid ဟာ စုပ္ယူႏုိင္မႈ 0.5mcg ထိေလ်ာ့က်သြားပါတယ္ ။ သဘာ၀အတိုင္း အစားအစာေတြ မွာပါ၀င္တဲ့ ေဖာ လစ္အက္ ဆစ္ဟာ အပူခ်ိန္အၿမင့္နဲ႔ UV light ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိပဲ ေရမွာေပ်ာ္၀င္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ အစားအစာ အစား ထိုး ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ folate ဟာ RDA ( recommended daily allowance ) အရသတ္ မွတ္ထား တဲ့ folate ကို လိုက္မွီႏိုင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ လံုေလာက္မွ်တတဲ့ folate ကိုေသာက္သံုးၿခင္းဟာ သေႏၶသားမူမမွန္ဖြံ႕ၿဖိဳးၿခင္းကို ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ Neural tube defects ေတြၿဖစ္ ၿပီး ေဖာလစ္ ခ်ိဳ႕တဲံ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားၿဖစ္ပါတယ္ ။ Neural tube defects ဆိုတာ ဟာ ေက်ာရိုး ၊ ဦးေခါင္း ခြံနဲ႔ဦးေႏွာက္တို႔မွာ ပံုသ႑ာန္မမွန္တဲ့ ဖြံၿဖိဳးမႈေတြၿဖစ္ေစၿပီး spina bifida , anencephaly တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ ပါတယ္ ။
အထူးသၿဖင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ပထမ လ အတြင္းမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္း ၊ စားတဲ့စား အေသာက္ေတြ မွာလည္း ေဖာလစ္အက္ဆစ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ပါ၀င္ခဲ့ရင္ Neural tube defects ေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့ကိုယ္၀န္ေဆာင္အားေဆး ၊ ေသာက္ေဆးေတြ ဟာ ေမြး ရာ ပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြၿဖစ္တဲ့ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ Congenital heart disease နဲ႔ ႏွုတ္ခမ္း ကြဲေရာဂါ cleft lips တို႔ကိုကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ေၿခေခ်ာင္းလက္ေခ်ာင္းမူမမွန္တာေတြနဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပံုသ႑န္မ မွန္တာေတြကိုလည္းကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ ရင္ေတာ့ ေန႔ မေစ့ လမေစ့ပဲ ကေလးေမြးၿခင္း Preterm deliver နဲ႔ ေပါင္မေစ့ပဲေမြးၿခင္း Low birth weight တို႔ကိုၿဖစ္ႏိုင္ၿပီး ကေလးၾကီးထြားမႈႏွုန္းကိုလည္းေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ေဖာလစ္အက္ ဆစ္ေလ်ာ့နည္း ရင္ ေသြးထဲမွာ homocysteine level မ်ားလာၿပီး ဒီလိုမ်ားလာၿခင္းဟာ ကိုယ္၀န္ကို ဆက္တိုက္ပ်က္က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ အခ်င္းကြာၿခင္း ၊ ကိုယ္၀န္ဆိပ္တက္ၿခင္း ( pre-eclampsia ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏိုင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဖာလစ္အက္ဆစ္မွန္မွန္ေသာက္သံုးဖို႔ နဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့စအားစာေတြ စားသံုးဖို႔ အတြက္ က်န္းမာေရးအသိပညာေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။ အနည္းဆံုး 400 mcg ေလာက္ပါ၀င္တဲ့ အစားအစာေတြ ေသာက္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ ္။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေသာက္သံုးၿခင္းဟာ ကေလးငယ္ကို ေရာဂါေတြကေန ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ ယံုသာမကပဲ ေရာဂါရွိေနတဲ့မိခင္ေတြ ၊ ေဆးေတြေသာက္ေန ရတဲ့မိခင္ေတြနဲ႔ ေဆး လိပ္ေသာက္ မိခင္ေတြကိုပါ ၿပႆနာၿဖစ္ပြားႏုိင္ မႈ ေလ်ာ့ နည္းေစႏုိင္ ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ သုတ္ေကာင္ေတြ မွာ ၿဖစ္တတ္တတဲ့ ခရိုမုန္ဆုန္း ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္ေတြကိုလည္း ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ေဖာလစ္ အက္ ဆစ္က ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့
- ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ
- ေလၿဖတ္ၿခင္း
- ကင္ဆာေရာဂါ
- အ၀လြန္ေရာဂါ
- စိတ္က်ေရာဂါ
- ဦးေနွာက္မွတ္ဥာဏ္ပိုင္းဆိုင္ရာခ်ိဳ႔ယြင္းမႈမ်ား
- ထင္ေရာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- ဓါတ္မတည္းၿခင္းမ်ား (allergy)
- ေလးဖက္နာ အဆစ္အၿမစ္ေရာင္ေရာဂါ
- မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း
- ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ
- ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ
- မီးယပ္ေသြးဆံုးေရာဂါ
- ေရာဂါပိုးမ်ား ၀င္ေရာက္ၿခင္း ( infectious disease)
- ပါကင္ဆန္ေရာဂါတြင္ အရိုးဆံုးရွံုးၿခင္း
- အေရၿပားေရာဂါမ်ား
- B12 deficiency စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ၿပည္သူလူထုနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြအေနနဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အေၾကာင္းကို ဗဟုသုတရ ရွိၾကၿပီး ေဖာ လစ္ အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ၾကပါေစ ။
သက္တန္႔ခ်ိဳ
22 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Foate နဲ႔ folic acid ဟာ တကယ္ေတာ့ Latin နာမည္တစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ folium ကေနဆင္းသက္လာတာပါ ။ အဓိပၸါယ္ ကေတာ့ သစ္ရြက္လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ သစ္သီးသစ္ရြက္ေတြနဲ႔ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ အစားအစာေတြဟာ ၿပီးၿပည့္စံု တဲ့ dietary source တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြ ေလ်ာ့နည္းေနရင္ folate deifciency ၿဖစ္ႏုိင္ၿပီး သာမန္ western diets ေတြမွာေတာ့ ၿဖစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ေဖာလစ္ေတြ ခ်ိဳ႔ယြင္းေနေပ မယ့္လည္း ၄ လေလာက္ထိ မသိသာႏုိင္ပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ လူရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ 500-20 000 mcg သိုေလွာင္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ မ်ား စြာေသာ က်န္းမာေရးၿပႆနာေတြကို ၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းတဲ့အရာကေတာ့ သေႏၶသားမွာ neural tube defects ေတြၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ေသြးအား နည္းေရာ ဂါ ၊ အားနည္းၿခင္း ၊ အသက္ရွဳခက္ခဲၿခင္း ၊ အာရံုေၾကာအားနည္းၿခင္းနဲ႔ ေၿခလက္မ်ားထံုက်င္ၿခင္း (peripheral neuropathy ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ၿပႆနာမ်ား ၊ သတိ လစ္ၿခင္း ၊ အာရံုေထြၿပားၿခင္း ၊ စိတ္က်ေရာဂါ ၊ လွ်ာ ေရာင္ၿခင္း ၊ အစာအိမ္ႏွင့္ ပါးစပ္အနာမ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ ေခါင္း ကိုက္ၿခင္း ၊ ရင္တုန္ၿခင္း ၊ ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္းနဲ႔ အမူအယာပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပႆနာ မ်ားၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။
Folate ပမာဏ နည္းပါးၿခင္းဟာ homocystenine လို႔ေခၚတဲ့ ၿဒပ္ေပါင္းတစ္မ်ိဳးစံုပံုၿခင္းကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ဒီအန္ေအေတြထုတ္လုပ္ၿခင္းနဲ႔ ၿပဳၿပင္ၿခင္းေတြမွာလည္း ခ်ိဳ႔ယြင္းသြားၿပီး ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈကို ဦးတည္ေစ ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (IHD) ရွိသူေတြမွာ ေဖာ လစ္အက္ဆစ္ေတြ အမ်ား အၿပားေသာက္သံုးရင္ေတာ့ ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းကို ၿမင့္တက္ေစ ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္ေက်ာ္ လူငယ္ေတြမွာ ေန႔စဥ္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ၁၀၀၀ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ၿပီး ေမြးကင္းစကေလးငယ္ ၆ လအထိ ကေတာ့ ေန႔စသ္ ၆၅ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္ေဆာင္သည္ေတြမွာေတာ့၈၀၀ မွ ၁၀၀၀ မိုက္ခရို ဂရမ္အထိလိုအပ္ပါတယ္ ။
ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကိုဘယ္ေနရာေတြက ရႏုိင္သလဲ ?
ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့
- ေဒါက္ခြ ( spinach) , ကညႊတ္ ၊ ခါးဥၿဖဴ ၊ တရုတ္မုန္လာစေသာ ဟင္းရြက္မ်ား
- ပဲေၿခာက္ ၊ ပဲစို ၊ ပဲေတာင့္ ၊ ပဲေစ့ ၊ ပဲပင္ႏွင့္ ပဲနီကေလး
- ဥ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွ အႏွစ္မ်ား
- Baker's yeast
- ေခါက္ဆြဲေၿခာက္ ၊ ႏွံစားပင္ ၊ ေကာက္ႏွံပင္ နဲ႔ အသင့္လုပ္ နံနက္စာ cereal ေတြမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ၂၅ % မွ ၁၀၀% အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။
- ေနၾကာေစ့
- အသည္း ( folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ပါတယ္ )
- ေက်ာက္ကပ္ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဒါ့အၿပင္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အတန္အတင့္ပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့ လိေမၼာ္ေဖ်ာ္ရည္ ၊ နာနတ္သီး ၊ စပ်စ္သီး ၊ ငွက္ေပ်ာ္သီး ၊ respberry သီး ၊ ေရွာက္ခါးသီး နဲ႔ အသီးအရြက္ေတြၿဖစ္တဲ့ မုန္လာဥနီ ၊ ဂ်ံဳ ၊ ေၿပာင္း ၊ အာလူး ၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး ၊ ဆလတ္ရြက္ ၊ ေဂၚဖီထုပ္ နဲ႔ ဘီယာ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္အစား အစာေတြက ဘယ္ေလာက္ထိအတိအက်ပါသလဲဆိုတာကိုေတာ့ USDA National Nutrient Database for Standard Reference မွာ ၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ႏုိင္ငံေတြမွာ ဂ်ံဳ ၊ စပါးစတဲ့ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို ထည့္ သြင္းၾကၿပီး ဒီလိုတိုင္းၿပည္ေတြမွာ လူထုရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္လိုအပ္ခ်က္ကို လံုေလာက္စြာ ရရွိၾကပါတယ္ ။ DEF ဆိုတာဟာ dietary folate equivalent system ကို ရည္ညႊန္းပါတယ္ ။ DEF ရဲ႔သတ္မွတ္ခ်က္အရ စားအေသာက္ေတြရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ 1 mcg ၿဖစ္ၿပီး ေသာက္ေဆးေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ဟာ 0.6 mcg ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အစာမစားထားတဲ့ အခ်ိန္ဒီ supplement ကိုေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ folic acid ဟာ စုပ္ယူႏုိင္မႈ 0.5mcg ထိေလ်ာ့က်သြားပါတယ္ ။ သဘာ၀အတိုင္း အစားအစာေတြ မွာပါ၀င္တဲ့ ေဖာ လစ္အက္ ဆစ္ဟာ အပူခ်ိန္အၿမင့္နဲ႔ UV light ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိပဲ ေရမွာေပ်ာ္၀င္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ အစားအစာ အစား ထိုး ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ folate ဟာ RDA ( recommended daily allowance ) အရသတ္ မွတ္ထား တဲ့ folate ကို လိုက္မွီႏိုင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ လံုေလာက္မွ်တတဲ့ folate ကိုေသာက္သံုးၿခင္းဟာ သေႏၶသားမူမမွန္ဖြံ႕ၿဖိဳးၿခင္းကို ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ Neural tube defects ေတြၿဖစ္ ၿပီး ေဖာလစ္ ခ်ိဳ႕တဲံ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားၿဖစ္ပါတယ္ ။ Neural tube defects ဆိုတာ ဟာ ေက်ာရိုး ၊ ဦးေခါင္း ခြံနဲ႔ဦးေႏွာက္တို႔မွာ ပံုသ႑ာန္မမွန္တဲ့ ဖြံၿဖိဳးမႈေတြၿဖစ္ေစၿပီး spina bifida , anencephaly တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ ပါတယ္ ။
အထူးသၿဖင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ပထမ လ အတြင္းမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္း ၊ စားတဲ့စား အေသာက္ေတြ မွာလည္း ေဖာလစ္အက္ဆစ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ပါ၀င္ခဲ့ရင္ Neural tube defects ေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့ကိုယ္၀န္ေဆာင္အားေဆး ၊ ေသာက္ေဆးေတြ ဟာ ေမြး ရာ ပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြၿဖစ္တဲ့ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ Congenital heart disease နဲ႔ ႏွုတ္ခမ္း ကြဲေရာဂါ cleft lips တို႔ကိုကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ေၿခေခ်ာင္းလက္ေခ်ာင္းမူမမွန္တာေတြနဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပံုသ႑န္မ မွန္တာေတြကိုလည္းကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ ရင္ေတာ့ ေန႔ မေစ့ လမေစ့ပဲ ကေလးေမြးၿခင္း Preterm deliver နဲ႔ ေပါင္မေစ့ပဲေမြးၿခင္း Low birth weight တို႔ကိုၿဖစ္ႏိုင္ၿပီး ကေလးၾကီးထြားမႈႏွုန္းကိုလည္းေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ေဖာလစ္အက္ ဆစ္ေလ်ာ့နည္း ရင္ ေသြးထဲမွာ homocysteine level မ်ားလာၿပီး ဒီလိုမ်ားလာၿခင္းဟာ ကိုယ္၀န္ကို ဆက္တိုက္ပ်က္က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ အခ်င္းကြာၿခင္း ၊ ကိုယ္၀န္ဆိပ္တက္ၿခင္း ( pre-eclampsia ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏိုင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဖာလစ္အက္ဆစ္မွန္မွန္ေသာက္သံုးဖို႔ နဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့စအားစာေတြ စားသံုးဖို႔ အတြက္ က်န္းမာေရးအသိပညာေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။ အနည္းဆံုး 400 mcg ေလာက္ပါ၀င္တဲ့ အစားအစာေတြ ေသာက္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ ္။
ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေသာက္သံုးၿခင္းဟာ ကေလးငယ္ကို ေရာဂါေတြကေန ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ ယံုသာမကပဲ ေရာဂါရွိေနတဲ့မိခင္ေတြ ၊ ေဆးေတြေသာက္ေန ရတဲ့မိခင္ေတြနဲ႔ ေဆး လိပ္ေသာက္ မိခင္ေတြကိုပါ ၿပႆနာၿဖစ္ပြားႏုိင္ မႈ ေလ်ာ့ နည္းေစႏုိင္ ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ သုတ္ေကာင္ေတြ မွာ ၿဖစ္တတ္တတဲ့ ခရိုမုန္ဆုန္း ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္ေတြကိုလည္း ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ေဖာလစ္ အက္ ဆစ္က ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့
- ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ
- ေလၿဖတ္ၿခင္း
- ကင္ဆာေရာဂါ
- အ၀လြန္ေရာဂါ
- စိတ္က်ေရာဂါ
- ဦးေနွာက္မွတ္ဥာဏ္ပိုင္းဆိုင္ရာခ်ိဳ႔ယြင္းမႈမ်ား
- ထင္ေရာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- ဓါတ္မတည္းၿခင္းမ်ား (allergy)
- ေလးဖက္နာ အဆစ္အၿမစ္ေရာင္ေရာဂါ
- မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း
- ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ
- ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ
- မီးယပ္ေသြးဆံုးေရာဂါ
- ေရာဂါပိုးမ်ား ၀င္ေရာက္ၿခင္း ( infectious disease)
- ပါကင္ဆန္ေရာဂါတြင္ အရိုးဆံုးရွံုးၿခင္း
- အေရၿပားေရာဂါမ်ား
- B12 deficiency စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ၿပည္သူလူထုနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြအေနနဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အေၾကာင္းကို ဗဟုသုတရ ရွိၾကၿပီး ေဖာ လစ္ အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ၾကပါေစ ။
သက္တန္႔ခ်ိဳ
22 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Monday, July 18, 2011
Gluten Free diet အေၾကာင္း
Gluten Free diet အေၾကာင္း
ၿမင္းစားဂ်ံဳ
( ဒီအေၾကာင္းေလးကို ေမးထားတဲ့သူကလည္း အစ္မၾကီး အၿဖဴေရာင္နတ္သမီးၿဖစ္ပါတယ္ ။ Facebook မွာေမး ထားၿခင္းပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ လက္လွမ္းမီသေလာက္ စုစည္းရွာေဖြတင္ဆက္ေပးလိုက္ပါတယ္ ။ )
Gluten free diet ဆိုတာကေတာ့ gluten မပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ေခၚၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ Gluten ဆိုတာ ကေတာ့ ဂ်ံဳေစ့ ၊ မုေယာစပါး ၊ ဘာလီ ၊ ရိုင္းဂ်ံဳ ၊ မုေယာေၿခာက္ ၊ စသည္တို႔မွာ ေတြ႔ရတဲ့ ပရိုတိန္း တစ္ မ်ိဳးၿဖစ္ ပါတယ္ ။ Gluten ကို အစားအေသာက္ေတြမွာ အနံ႔ေကာင္းေစဖို႔ ၊ ၾကာရွည္ခံဖို႔ နဲ႔ ထူထဲေစဖို႔ တခါတရံ dextrin အေနနဲ႔ သံုးၾကတာရွိပါတယ္ ။ Gluten free အစားအစာေတြဟာ Celiac disease နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေန တဲ့အေၿခအေနေတြၿဖစ္တဲ့ dermatitis herpetiformis (အေရၿပားေရာင္ရမ္းနာတစ္မ်ိဳး ) နဲ႔ ဂ်ံဳအလာဂ်ီ တို႔ကို ကုသဖို႔အတြက္ ေဆးပညာ အရ လက္ခံထားတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ကုသခ်က္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Celiac disease ဆိုတာ ကေတာ့ gulten intolerance လို႔ အသိမ်ားၿပီး အေမရိကန္ ၁၃၃ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ၿဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ( genetic) ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ Celiac disease ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ကိုယ္ အေလး ခ်ိန္က်ၿခင္း ၊ အာဟာရဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ၿခင္း စတာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ European ေတြမွာအၿဖစ္မ်ားၿပီး လတ္ တေလာ ေလ့စာစမ္းသပ္မႈအေၿဖေတြအရေတာ့ လူမည္းေတြနဲ႔ အာရွလူေတြမွာလည္းၿဖစ္တယ္လို႔ သိရပါ တယ္ ။
Gluten free diet သည္ အုတ္ဂ်ံဳ ( ၿမင္းစားဂ်ံဳ) ကိုဖယ္ထုတ္ထားၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ၿမင္းစား ဂ်ံဳ ( oats) ဟာ celiac ေရာဂါခံစားရသူေတြအတြက္ allergen တစ္ခုလား သို႔မဟုတ္ သူတို႔ဟာ တၿခား အလာ့ ဂ်င္ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလားဆိုတာ ( ဂ်ံဳၾကိတ္ခြဲတဲ့ေနရာမွာ တၿခားအလာ့ဂ်င္ေတြနဲ႔ ေရာစပ္ၿခင္း cross contamination ) ဆိုၿပီး ၂ ပိုင္းခြဲၿခားထားပါတယ္ ။ Gluten free ဆိုတာဟာ ဂလူတန္လံုး၀ မပါတာထက္စာရင္ အႏၲာရယ္မရွိေလာက္တဲ့ပမာဏ ပါ၀င္ေနၿခင္းကို ရည္ညႊန္းၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္ေလာက္ ပမာဏေလာက္ပါရင္ အႏၱရာယ္မရွိဘူဆိုတာကိုေတာ့ အတိအက်မသိရပါဘူး ။ လတ္တေလာ စနစ္တ က်ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ review တစ္ခုအရေတာ့ ေန႔စဥ္ gluten 10mg ေအာက္စားသံုးၿခင္းဟာ ဆိုက်ိဳးေတြ ကို မၿဖစ္ေစပါဘူး လို႔ဆိုပါတယ္ ။ Gluten free လို႔ တံဆိပ္ကပ္ထားတာေတြဟာလည္း ႏိုင္ငံ တစ္ခုခ်င္းစီ အေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိေနပါတယ္ ။ United States မွာဆိုရင္၂၀၀၇ စံသတ္မွတ္ခ်က္အရ Gluten free ဆိုတာ ဟာ gluten 20 ppm ထက္နည္းတဲ့အစားအေသာက္ကုန္ပစၥည္းေတြၿဖစ္တယ္လို႔ FDA က သတ္မွတ္ခဲ့ ပါတယ္ ။ လတ္တေလာ အၿပည္ၿပည္ဆိုရင္ရာ စံသတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ 20ppm gluten ေလာက္ ပါ၀င္တဲ့အစားအစာကို Gluten free foods လို႔ေခၚပါတယ္ ။
အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဂ်ံဳနဲ႔ကစီဓါတ္ပါတဲ့စားဖြယ္ေတြကို gluten free diet ေတႊမၿဖစ္စဥ္းစားၾကပါတယ္ ။ အသံုးအ မ်ားဆံုးကေတာ့ ေၿပာင္းဖူး ၊ အာလံုး ၊ ဆန္ နဲ႔ ကေလာပီနံတို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ ပဲပုပ္ ၊ ေၿမပဲစ သည္တို႔ကိုလည္း တခါတရံမွာ gluten free အစားအေသာက္အၿဖစ္အသံုးၿပဳၾကၿပီး ပရိုတိန္းနဲ႔ dietary fiber အၿဖစ္ထည့္သြင္းအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ ပန္းဂ်ံဳ (buckwheat) ဟာ ဂ်ံဳနဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈမရွိပါဘူး ။ ပန္းဂ်ံဳကို gluten-free diet အၿဖစ္ လက္ခံအသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဂလူတန္ကို အစားအစာေတြမွာ နည္းလံုးေပါင္းစံုနဲ႔ အသံုးၿပဳၾက ပါတယ္ ။ ဥပမာအားၿဖင့္ အစားအေသာက္ေတြ ေရရွည္တည္ၿမဲေစ၇န္သို႔မဟုတ္ ေရခဲမုန္႔လိုမ်ိဳး ၊ စားၿမိန္ေစ ဖို႔အတြက္ thickener အၿဖစ္လည္းအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ Gluten free အစားအစာကို ပဲ စားမယ္လို႔ ၾကံရြယ္ ထားတဲ့လူေတြအတြက္ကေတာ့ ေဆးေတြနဲ႔ ဗီတာမင္ေတြကအစ ပါ၀င္တဲ့ ingredient (ပါ၀င္မႈအမ်ိဳး အစား) ေတြကို ေသခ်ာ ၾကည့္ရွုရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ႏွုတ္ခမ္းနီလိုမ်ိဳး ၊ ႏွုတ္ခမ္းမွာသံုးတဲ့အေမႊးဆီ စတာေတြမွာ လည္း gluten ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မသံုးခင္ေသခ်ာ စစ္ေဆးဖို႔လိုပါတယ္ ။ စာရြက္ေတြမွာ ကပ္တဲ့ ေကာ္ မွာလည္း gluten ပါပါတယ္ ။ အစားအစာအမ်ိဳးစုမွာ gluten ပါ၀င္ေနေပမယ့္လည္း သူတို႔ဟာ ingredient list မွာေတာ့ အၿမဲပါ၀င္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ဘာလို႔မပါသလဲဆိုေတာ့ ထုတ္ကုန္တစ္ခု စထုတ္စဥ္မွာ gluten ကို အသံုးမၿပဳ တဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ၿပင္ဆင္တဲ့အခါ (preparation or manufacturing ) မွာေတာ့ ပါ၀င္လာ ပါတယ္ ။ Natural flavoring လို႔ ဆိုေပမယ့္လည္း gluten ပါ၀င္ႏုိင္တဲ့အတြက္ သတိထား ရမွၿဖစ္ပါတယ္ ။
Gluten free လို႔ကပ္ထားတဲ့ label ေတြရဲ႕မွန္ကန္မႈ
Codex Alimentarius မွသတ္မွတ္ထားတဲ့စံအရ gluten free ကိုသတ္မွတ္ထားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဒီစံညႊန္း ဟာ gluten မပါတဲ့ သဘာ၀ အစာေတြကိုေတာ့မရည္ညႊန္းပါဘူး ။ လတ္တေလာ စမ္းသပ္ထားတဲ့ အေၿဖေတြ အရ cloeliac disease ရွိတဲ့ လူတစ္ေယာက္အတြက္ အၿမင္ဆံုး လံုၿခံဳစိတ္ခ်မႈ ၊ အႏၱရာယ္မေပးႏုိင္မႈ ရွိတဲ့ အစားအစာ ဟာ 0.02% ( 200 parts per million ) ေလာက္ပဲရွိပါတယ္ ။ မူလ ဂ်ံဳေစ့ မွာ gluten 12 % ပါ၀င္ပါ တယ္ ။ ေသးငယ္တဲ့ပမာဏၿဖစ္ေပမယ့္လည္း cross contaminate ၿဖစ္ႏုိင္တဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္အစားအေသာက္ၿပဳလုပ္တဲ့အခါမွာေရ႔ာ စီးပြားၿဖစ္ထုတ္လုပ္တဲ့အခါမွာေရာ သတိထားဖို႔ေတာ့လို္ပါတယ္ ။ United States မွာေတာ့ gluten ကို တခ်ိဳ႕ေသာအစားအစာေတြမွာ label ကပ္ထားေလ့မရွိပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ US FDA ဟာ gluten ကို GRAS - Generally Recognized As Safe ( ေယဘူယ်အားၿဖင့္ အႏၱရာယ္မရွိပါ ) လို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အခုေနာက္ ဆံုး မွာေတာ့ အစားအေသာက္ေတြမဟုတ္တဲ့ ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ဗီတာမင္ေဆးလံုးေတြမွာ အထူး သၿဖင့္ ေဆးေတာင့္ ပံုစံေတြမွာေတာင္မွ gluten ဟာ binding agent အေနနဲ႔ ပါ၀င္တာကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။
Gluten free ေပါင္မုန္႔
ေပါင္မုန္႔ဟာ အေနာက္တိုင္းသားေတြ အတြက္ မရွိမၿဖစ္အစားအစာတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ wheat လိုမ်ိဳးဂ်ံဳေစ့ နဲ႔ၿပဳလုပ္ ထားၿပီး gluten ပါ၀င္ပါတယ္ ။ Wheat gluten ဟာ အထူးသၿဖင့္ ေပါင္မုန္႔ကို ဆြဲဆန္႔လို႔ ရေအာင္ ေပါင္မုန္႔ကို ညက္သြားေအာင္ ေပါင္းစပ္ထည့္၀င္ရတဲ့ အရာတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ Gluten free ေပါင္မုန္႔ ကိုေတာ့ ဆန္နဲ႔ၿပဳလုပ္ၿပီး ဆန္ေပါင္မုန္႔ ၊ ေၿပာင္းမ်ိဳးႏွံစားပင္ေပါင္မုန္႔ ၊ ေၿပာင္းႏွင့္ၿပဳပ္လုပ္ထားေသာ ေပါင္ုမန္႔ ပဲေပါင္မုန္႔ စသၿဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ gluten မပါ၀င္တဲ့အတြက္ ေရရွည္မွာ ပံုသ႑ာန္ကို ထိမ္းႏိုင္ ဖို႔ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ဂလူတန္အစား xanthum gum , hydroxypropyl methylcellulose (HPMC) , corn starch နဲ႔ ဥေတြကို အသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။
Gluten free beer
Gluten free အစားေသာက္ေတြမွာ Gluten free beer ကိုလည္းေနာက္ ပိုင္းတြင္က်ယ္စြာ ထုတ္လုပ္ လာၾကၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကဲဒါဆိုရင္ Gluten free diet ေတြကိုစားသံုးၿခင္းၿဖင့္ ဘာေတြၿဖစ္ႏုိင္ သလဲဆိုတာ ကို ဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။
ဂလူတန္မပါ၀င္တဲ့စားေသာက္ကုန္အမ်ားစုမွာ ေဖာလစ္ဓါတ္ ၊ သံဓါတ္နဲ႔ အမွ်င္ဓါတ္ေတြ နညး္ပါးစြာ ပါ၀င္တာ ကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ gluten free diet ကို အၿမဲ မရရွိႏုိင္တဲ့အတြက္ GSE လို႔ေခၚတဲ့ Gluten-Sensitive Enteropathy လူနာေတြဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့တစ္ေန႔တာ ဂ်ံဳစပါး စာသည္တို႔ကို စားေလ့မရွိၾကပါဘူး ။ စံသတ္ မွတ္ထားတဲ့ gluten free diet ဟာလည္း တစ္ေန႔တာလိုအပ္တဲ့ အမွ်င္ဓါတ္ ၊ ဘီ၀မ္း ၊ ဘီတူး ၊ ေဖာလစ္ ၊ သံဓါတ္နဲ႔ ကယ္လ္စီယမ္ေတြ ကိုလိုက္မမွီပဲ ေလ်ာ့နည္းေနပါတယ္ ။ နီရဲေနတဲ့အသားေတြ ၊ ငါးေတြနဲ႔ ဟင္းသီး ဟင္း ရြက္ေတြမွာေတာ့ လိုအပ္တဲ့ အာဟာရေတြအတြက္ ၿပီးၿပည့္စံုတဲ့ အရာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Gluten-free_diet
http://www.celiac.com/
သက္တန္႔ခ်ိဳ
18 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Gluten free diet ဆိုတာကေတာ့ gluten မပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ေခၚၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ Gluten ဆိုတာ ကေတာ့ ဂ်ံဳေစ့ ၊ မုေယာစပါး ၊ ဘာလီ ၊ ရိုင္းဂ်ံဳ ၊ မုေယာေၿခာက္ ၊ စသည္တို႔မွာ ေတြ႔ရတဲ့ ပရိုတိန္း တစ္ မ်ိဳးၿဖစ္ ပါတယ္ ။ Gluten ကို အစားအေသာက္ေတြမွာ အနံ႔ေကာင္းေစဖို႔ ၊ ၾကာရွည္ခံဖို႔ နဲ႔ ထူထဲေစဖို႔ တခါတရံ dextrin အေနနဲ႔ သံုးၾကတာရွိပါတယ္ ။ Gluten free အစားအစာေတြဟာ Celiac disease နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေန တဲ့အေၿခအေနေတြၿဖစ္တဲ့ dermatitis herpetiformis (အေရၿပားေရာင္ရမ္းနာတစ္မ်ိဳး ) နဲ႔ ဂ်ံဳအလာဂ်ီ တို႔ကို ကုသဖို႔အတြက္ ေဆးပညာ အရ လက္ခံထားတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ကုသခ်က္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Celiac disease ဆိုတာ ကေတာ့ gulten intolerance လို႔ အသိမ်ားၿပီး အေမရိကန္ ၁၃၃ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ၿဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ( genetic) ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ Celiac disease ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ကိုယ္ အေလး ခ်ိန္က်ၿခင္း ၊ အာဟာရဓါတ္ခ်ိဳ႕တဲ့ၿခင္း စတာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ European ေတြမွာအၿဖစ္မ်ားၿပီး လတ္ တေလာ ေလ့စာစမ္းသပ္မႈအေၿဖေတြအရေတာ့ လူမည္းေတြနဲ႔ အာရွလူေတြမွာလည္းၿဖစ္တယ္လို႔ သိရပါ တယ္ ။
Gluten free diet သည္ အုတ္ဂ်ံဳ ( ၿမင္းစားဂ်ံဳ) ကိုဖယ္ထုတ္ထားၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ၿမင္းစား ဂ်ံဳ ( oats) ဟာ celiac ေရာဂါခံစားရသူေတြအတြက္ allergen တစ္ခုလား သို႔မဟုတ္ သူတို႔ဟာ တၿခား အလာ့ ဂ်င္ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလားဆိုတာ ( ဂ်ံဳၾကိတ္ခြဲတဲ့ေနရာမွာ တၿခားအလာ့ဂ်င္ေတြနဲ႔ ေရာစပ္ၿခင္း cross contamination ) ဆိုၿပီး ၂ ပိုင္းခြဲၿခားထားပါတယ္ ။ Gluten free ဆိုတာဟာ ဂလူတန္လံုး၀ မပါတာထက္စာရင္ အႏၲာရယ္မရွိေလာက္တဲ့ပမာဏ ပါ၀င္ေနၿခင္းကို ရည္ညႊန္းၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္ေလာက္ ပမာဏေလာက္ပါရင္ အႏၱရာယ္မရွိဘူဆိုတာကိုေတာ့ အတိအက်မသိရပါဘူး ။ လတ္တေလာ စနစ္တ က်ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ review တစ္ခုအရေတာ့ ေန႔စဥ္ gluten 10mg ေအာက္စားသံုးၿခင္းဟာ ဆိုက်ိဳးေတြ ကို မၿဖစ္ေစပါဘူး လို႔ဆိုပါတယ္ ။ Gluten free လို႔ တံဆိပ္ကပ္ထားတာေတြဟာလည္း ႏိုင္ငံ တစ္ခုခ်င္းစီ အေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိေနပါတယ္ ။ United States မွာဆိုရင္၂၀၀၇ စံသတ္မွတ္ခ်က္အရ Gluten free ဆိုတာ ဟာ gluten 20 ppm ထက္နည္းတဲ့အစားအေသာက္ကုန္ပစၥည္းေတြၿဖစ္တယ္လို႔ FDA က သတ္မွတ္ခဲ့ ပါတယ္ ။ လတ္တေလာ အၿပည္ၿပည္ဆိုရင္ရာ စံသတ္မွတ္ခ်က္ကေတာ့ 20ppm gluten ေလာက္ ပါ၀င္တဲ့အစားအစာကို Gluten free foods လို႔ေခၚပါတယ္ ။
အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဂ်ံဳနဲ႔ကစီဓါတ္ပါတဲ့စားဖြယ္ေတြကို gluten free diet ေတႊမၿဖစ္စဥ္းစားၾကပါတယ္ ။ အသံုးအ မ်ားဆံုးကေတာ့ ေၿပာင္းဖူး ၊ အာလံုး ၊ ဆန္ နဲ႔ ကေလာပီနံတို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ ပဲပုပ္ ၊ ေၿမပဲစ သည္တို႔ကိုလည္း တခါတရံမွာ gluten free အစားအေသာက္အၿဖစ္အသံုးၿပဳၾကၿပီး ပရိုတိန္းနဲ႔ dietary fiber အၿဖစ္ထည့္သြင္းအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ ပန္းဂ်ံဳ (buckwheat) ဟာ ဂ်ံဳနဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈမရွိပါဘူး ။ ပန္းဂ်ံဳကို gluten-free diet အၿဖစ္ လက္ခံအသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဂလူတန္ကို အစားအစာေတြမွာ နည္းလံုးေပါင္းစံုနဲ႔ အသံုးၿပဳၾက ပါတယ္ ။ ဥပမာအားၿဖင့္ အစားအေသာက္ေတြ ေရရွည္တည္ၿမဲေစ၇န္သို႔မဟုတ္ ေရခဲမုန္႔လိုမ်ိဳး ၊ စားၿမိန္ေစ ဖို႔အတြက္ thickener အၿဖစ္လည္းအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ Gluten free အစားအစာကို ပဲ စားမယ္လို႔ ၾကံရြယ္ ထားတဲ့လူေတြအတြက္ကေတာ့ ေဆးေတြနဲ႔ ဗီတာမင္ေတြကအစ ပါ၀င္တဲ့ ingredient (ပါ၀င္မႈအမ်ိဳး အစား) ေတြကို ေသခ်ာ ၾကည့္ရွုရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ႏွုတ္ခမ္းနီလိုမ်ိဳး ၊ ႏွုတ္ခမ္းမွာသံုးတဲ့အေမႊးဆီ စတာေတြမွာ လည္း gluten ပါ၀င္ႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မသံုးခင္ေသခ်ာ စစ္ေဆးဖို႔လိုပါတယ္ ။ စာရြက္ေတြမွာ ကပ္တဲ့ ေကာ္ မွာလည္း gluten ပါပါတယ္ ။ အစားအစာအမ်ိဳးစုမွာ gluten ပါ၀င္ေနေပမယ့္လည္း သူတို႔ဟာ ingredient list မွာေတာ့ အၿမဲပါ၀င္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ဘာလို႔မပါသလဲဆိုေတာ့ ထုတ္ကုန္တစ္ခု စထုတ္စဥ္မွာ gluten ကို အသံုးမၿပဳ တဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ၿပင္ဆင္တဲ့အခါ (preparation or manufacturing ) မွာေတာ့ ပါ၀င္လာ ပါတယ္ ။ Natural flavoring လို႔ ဆိုေပမယ့္လည္း gluten ပါ၀င္ႏုိင္တဲ့အတြက္ သတိထား ရမွၿဖစ္ပါတယ္ ။
Gluten free လို႔ကပ္ထားတဲ့ label ေတြရဲ႕မွန္ကန္မႈ
Codex Alimentarius မွသတ္မွတ္ထားတဲ့စံအရ gluten free ကိုသတ္မွတ္ထားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဒီစံညႊန္း ဟာ gluten မပါတဲ့ သဘာ၀ အစာေတြကိုေတာ့မရည္ညႊန္းပါဘူး ။ လတ္တေလာ စမ္းသပ္ထားတဲ့ အေၿဖေတြ အရ cloeliac disease ရွိတဲ့ လူတစ္ေယာက္အတြက္ အၿမင္ဆံုး လံုၿခံဳစိတ္ခ်မႈ ၊ အႏၱရာယ္မေပးႏုိင္မႈ ရွိတဲ့ အစားအစာ ဟာ 0.02% ( 200 parts per million ) ေလာက္ပဲရွိပါတယ္ ။ မူလ ဂ်ံဳေစ့ မွာ gluten 12 % ပါ၀င္ပါ တယ္ ။ ေသးငယ္တဲ့ပမာဏၿဖစ္ေပမယ့္လည္း cross contaminate ၿဖစ္ႏုိင္တဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္အစားအေသာက္ၿပဳလုပ္တဲ့အခါမွာေရ႔ာ စီးပြားၿဖစ္ထုတ္လုပ္တဲ့အခါမွာေရာ သတိထားဖို႔ေတာ့လို္ပါတယ္ ။ United States မွာေတာ့ gluten ကို တခ်ိဳ႕ေသာအစားအစာေတြမွာ label ကပ္ထားေလ့မရွိပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ US FDA ဟာ gluten ကို GRAS - Generally Recognized As Safe ( ေယဘူယ်အားၿဖင့္ အႏၱရာယ္မရွိပါ ) လို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အခုေနာက္ ဆံုး မွာေတာ့ အစားအေသာက္ေတြမဟုတ္တဲ့ ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ဗီတာမင္ေဆးလံုးေတြမွာ အထူး သၿဖင့္ ေဆးေတာင့္ ပံုစံေတြမွာေတာင္မွ gluten ဟာ binding agent အေနနဲ႔ ပါ၀င္တာကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။
Gluten free ေပါင္မုန္႔
ေပါင္မုန္႔ဟာ အေနာက္တိုင္းသားေတြ အတြက္ မရွိမၿဖစ္အစားအစာတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ wheat လိုမ်ိဳးဂ်ံဳေစ့ နဲ႔ၿပဳလုပ္ ထားၿပီး gluten ပါ၀င္ပါတယ္ ။ Wheat gluten ဟာ အထူးသၿဖင့္ ေပါင္မုန္႔ကို ဆြဲဆန္႔လို႔ ရေအာင္ ေပါင္မုန္႔ကို ညက္သြားေအာင္ ေပါင္းစပ္ထည့္၀င္ရတဲ့ အရာတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ Gluten free ေပါင္မုန္႔ ကိုေတာ့ ဆန္နဲ႔ၿပဳလုပ္ၿပီး ဆန္ေပါင္မုန္႔ ၊ ေၿပာင္းမ်ိဳးႏွံစားပင္ေပါင္မုန္႔ ၊ ေၿပာင္းႏွင့္ၿပဳပ္လုပ္ထားေသာ ေပါင္ုမန္႔ ပဲေပါင္မုန္႔ စသၿဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ gluten မပါ၀င္တဲ့အတြက္ ေရရွည္မွာ ပံုသ႑ာန္ကို ထိမ္းႏိုင္ ဖို႔ေတာ့ မလြယ္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ဂလူတန္အစား xanthum gum , hydroxypropyl methylcellulose (HPMC) , corn starch နဲ႔ ဥေတြကို အသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။
Gluten free beer
Gluten free အစားေသာက္ေတြမွာ Gluten free beer ကိုလည္းေနာက္ ပိုင္းတြင္က်ယ္စြာ ထုတ္လုပ္ လာၾကၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကဲဒါဆိုရင္ Gluten free diet ေတြကိုစားသံုးၿခင္းၿဖင့္ ဘာေတြၿဖစ္ႏုိင္ သလဲဆိုတာ ကို ဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။
ဂလူတန္မပါ၀င္တဲ့စားေသာက္ကုန္အမ်ားစုမွာ ေဖာလစ္ဓါတ္ ၊ သံဓါတ္နဲ႔ အမွ်င္ဓါတ္ေတြ နညး္ပါးစြာ ပါ၀င္တာ ကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ gluten free diet ကို အၿမဲ မရရွိႏုိင္တဲ့အတြက္ GSE လို႔ေခၚတဲ့ Gluten-Sensitive Enteropathy လူနာေတြဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့တစ္ေန႔တာ ဂ်ံဳစပါး စာသည္တို႔ကို စားေလ့မရွိၾကပါဘူး ။ စံသတ္ မွတ္ထားတဲ့ gluten free diet ဟာလည္း တစ္ေန႔တာလိုအပ္တဲ့ အမွ်င္ဓါတ္ ၊ ဘီ၀မ္း ၊ ဘီတူး ၊ ေဖာလစ္ ၊ သံဓါတ္နဲ႔ ကယ္လ္စီယမ္ေတြ ကိုလိုက္မမွီပဲ ေလ်ာ့နည္းေနပါတယ္ ။ နီရဲေနတဲ့အသားေတြ ၊ ငါးေတြနဲ႔ ဟင္းသီး ဟင္း ရြက္ေတြမွာေတာ့ လိုအပ္တဲ့ အာဟာရေတြအတြက္ ၿပီးၿပည့္စံုတဲ့ အရာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Gluten-free_diet
http://www.celiac.com/
သက္တန္႔ခ်ိဳ
18 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Friday, July 15, 2011
Dyspareunia ဆက္ဆံခ်ိန္မွာ နာက်င္တာ (၂)
July 15, 2011 1:46 AM
၁။ တားေဆးကို အခ်ိန္အနည္းငယ္ (သို႔) တရက္ ေနာက္က်ျခင္းေၾကာင့္ ရာသီေသြးျပန္လာတာ ဘာျဖစ္လို႔ပါလဲ။
၂။ ဆက္ဆံခ်ိန္တြင္းမွာ အေနထားေတာင္ေျပာင္းလို႔ မရေအာင္ သားအိမ္တြင္း နာက်င္ေနတာဟာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ ျပီးေတာ့ ဆက္ဆံလိုစိတ္ မရွိသလိုပါ ခံစားေနရတာကေရာ သက္ဆိုင္ပါသလား။
၁။ တားေဆး အမ်ိဳးအမည္ မသိရပါ။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေဆး ျဖစ္မယ္ထင္တယ္။ ပဌမ ၂၁ ရက္ေသာက္ရမဲ့ ေဆးကို ရပ္လိုက္တာနဲ႔ ေသြးဆင္းတတ္တယ္။ Withdrawal bleeding ေခၚတယ္။
၂။ Dyspareunia (Painful intercourse) လိင္ဆက္ဆံခ်ိန္မွာ နာစရာမဟုတ္ဘဲ နာတာကို ေနာက္ဆံုး ဆြီဒင္ သုေတသန တခု အလိုအရ အမ်ိဳးသမီးေတြ ၉႕၃% မွာ ခံစားရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳနည္းသူနဲ႔ ငယ္ရြယ္သူေတြမွာ ပိုမ်ားတာလဲ ေတြ႔ရတယ္။ ေဆးခန္း-ေဆးရံု ဆရာဝန္ ျပျပန္ေတာ့လဲ ပညာသယ္တိုင္းက ဒီအေရးမွာ အာရံုသိပ္မထားၾကျပန္ဘူး။ ေမးဘို႔ ခက္ေန-ရွက္ေန သူေတြကလဲ အမ်ားသား။ Sexual counselling service ဆိုတာမ်ိဳးကလဲ ေနရာတိုင္းမွာမရွိ၊ ရွိျပန္ရင္လဲ ေစ်းၾကီးတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကြ်န္ေတာ္လဲ အထူးကု မဟုတ္ဘဲ၊ စပါယ္ရွယ္ အကူအညီေပးေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
• ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ေရာဂါအေျခအေနေတြက တဒါဇင္ေလာက္ေတာ့ ရွိမယ္။ မဆိုးတာက အမ်ားစုဟာ တကယ္ဆိုးဝါးတဲ့ ေဝဒနာေတြ မဟုတ္ဘူး။
• တတ္ကြ်မ္းတဲ့ ဆရာဝန္ကေန ေမးမယ္၊ စမ္းသပ္မယ္။ နာမယ္ဆိုတာ အဝကလား၊ အထဲကလား။ အဲ႕႕႕႕ အေမးခံရသူက တခါတေလ ခြဲျခား မေျပာႏိုင္တာ ရွိတတ္တယ္။ မေျပာခ်င္လို႔ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
• ၂ဝ၁၁ ထဲမွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ ကြန္ဖရင့္စ္ တခုမွာ Bristol Sexual Health Centre က အထူးကုဆရာဝန္တဦး အဆိုအရ အေၾကာင္းခံက Endometriosis ဆိုတဲ့ သားအိမ္ေရာဂါသာဆိုရင္ Position ဆက္ဆံပံု အေနအထားျပဳျပင္လို႔ အမ်ားၾကီး သက္သာႏိုင္တယ္။
• Emotional factor ေရာဂါေတြ မရွိဘဲနဲ႔ စိတ္ပိုင္းမွာ ထူးျခားေနလို႔ ျဖစ္သူေတြလဲ မရွားပါ။ နဲနဲနာရာကေန ပိုျပီး မခံႏိုင္ေအာင္ တိုးလား-ဆိုးလာေစတာကလဲ စိတ္အေျခခံ ျဖစ္မယ္။ ေနာက္တၾကိမ္ကိုေတာင္ ေၾကာက္ေနေအာင္အထိ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားႏိုင္ေသးတယ္။
• Vaginismus ဆိုတဲ့ ေမြးလမ္းၾကြက္သားေတြ က်ံဳ႕လို႔ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါကို အရင္စဥ္းစားမယ္။ သူရွိေနရင္ အဝမွာေရာ အတြင္းဘက္မွာပါ နာေစမယ္။ နာမွာလဲ ေၾကာက္ေနမယ္။ ႏွစ္နဲ႔အထိ ၾကာႏိုင္တယ္။ ဆိုးဝါးသူေတြမွာ ရာသီလာခ်ိန္သံုးတဲ့ ေသးေသးေလးအရြယ္သာရွိတဲ့ Tampons ထည့္တာေတာင္ မခံႏိုင္ဘူး။ ဆရာဝန္ လက္တေခ်ာင္းထည့္စမ္းတာဆို ေဝးေရာ။
• Vaginismus ျဖစ္ေနလို႔ နာတတ္သူဟာ အတူမေနခ်င္တာလို႔ေတာ့ ေျပာမရပါ။ ကံေကာင္းရင္ ကလူက်ီစယ္၊ ယုယမႈမ်ိဳးကေန Orgasm သာယာမႈအထိ ရႏိုင္မယ္။
• ငယ္ငယ္ကတည္းက တင္းၾကပ္တဲ့ မိဘ-ေဆြမ်ိဳးအုပ္ထိန္းမႈေၾကာင့္လို႔ အေနာက္ႏိုင္ငံဆရာေတြက ေတြးၾကတယ္။ လူဆိုတာ ေမြးကတည္းကေန သင္ယူေနၾကတာပါ။ ပြင့္လင္းမႈ နည္းေသးတဲ့ တိုင္းျပည္ကလူေတြဟာ ဒီပညာမ်ိဳးကို သူငယ္ခ်င္းေတြကေန ရၾကတာမ်ားတယ္။ သူငယ္ခ်င္းဆိုတာ ေရာေနတာမို႔ အိမ္က၊ ေက်ာင္းက မရာတဲ့ ပညာေတြတိုးမွာ အမွန္ဘဲ။
• Painful vaginal infections ေမြးလမ္း ေရာဂါပိုးဝင္တာက ေနာက္အေၾကာင္းခံတခု ျဖစ္တယ္။
• Unease with the partner အေဖၚကို သိပ္လိုလိုလားလား မရွိသလို ခံစားရတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မသိစိတ္မွာ အဲလို ျဖစ္တတ္တာလဲ ရွိမယ္။
• Cervix သားအိမ္အဝေရာင္ေနတာ။ အဲလိုရွိေနရင္ အတြင္းနက္အထိ ဆက္ဆံမႈေၾကာင့္သာ နာမယ္။ Collision dyspareunia လို႔ ေခၚတယ္။
• Womb trouble သားအိမ္မွာ Fibroids အသားပိုရွိေနသူ တခ်ိဳ႕မွာ အတြင္းနက္ ဆက္ဆံမႈကေန နာႏိုင္တယ္။
• Endometriosis ေရာဂါရွိနရင္ အထူးသျဖင့္ ရာသီလာခ်ိန္နီးရင္ ပိုနာတတ္တယ္။
• Ovary problems မ်ိဳးဥအိမ္အလံုးျဖစ္ေနတာ။ လူတိုင္းမွာေတာ့ မနာပါ။
• Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္ေနတာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေရာဂါေပ်ာက္ရင္ ပံုမွန္ ျပန္ျဖစ္ပါတယ္။ Chlamydia ပိုးဝင္တာ မ်ားတယ္။
• Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္တာ။
• Bladder infections ဆီးေအာင့္ေနရင္လဲ နာမယ္။
• Lack of lubrication ဆက္ဆံကာနီးထြက္ရမဲ့ အရည္နည္းတာ၊ မထြက္တာ။
• Nervousness စိတ္လႈတ္ရွားမႈ ကဲတာ၊ ျပင္ဆင္မႈ အားနည္းတာ၊ စိတ္ကို တင္းထားတာေတြေၾကာင့္လည့္း အရည္ထြက္ရမွာ နည္းႏိုင္တယ္။ အေတြ႔အၾကံဳ နည္းသူေတြ အျဖစ္မ်ားတယ္။
• Well-endowed partner အေဖၚေယာက္်ားက ထူးထူးျခားျခား အဂၤါၾကီးေနတာ။ တခ်ိဳ႕ ေမြးရာပါ မဟုတ္ဘဲ တမင္တကာ အပိုအဆာ၊ အျပင္အဆင္ေတြ လုပ္ထားရင္ ပံုမွန္ မိန္းမအဂ္ါနဲ႔ အဆင္မေျပႏိုင္ဘူး။ ဗဂ်ိဳင္းနား-ခႏၶာေဗဒအရ အမ်ိဳးသမီးဟာ စိတ္ကလဲ ေပၚေပါက္ေနရင္ ဘယ္လို က်ားအဂၤါနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ မရ မရွိတတ္ပါ။ အရြယ္မတူတာ အတူေနရင္ လိုအပ္ရင္ က်ားအဂၤါအရင္းမ်ာ စြပ္ထားရတဲ့ ကြင္း Come Close ေခၚတာ သံုးႏိုင္တယ္။
• Menopausal or post-menopausal dryness ေသြးဆံုးအမ်ိဳးသမီးေတြ နာမွာ ေသျခာတယ္။ Female sex hormones ေဆးေပး ကုသရင္ နဂိုလိုေနႏိုင္တယ္။ HRT pills ျဖစ္ျဖစ္ Hormone cream (ခရင္မ္) ျဖစ္ျဖစ္ သံုးႏိုင္တယ္။ Ordinary sex lubricants သံုးတာ ပိုလြယ္ေသးတယ္။
• Vaginal infections ေမြးလမ္း ပိုးဝင္တာ အေတာ္မ်ားမ်ား ရွိတယ္။ Thrush (Fungus) မိႈဝင္တာ သိပ္ေပါတယ္။ Trichomonas ပိုးလဲ ဝင္တယ္။
• Injury ထိခိုက္မိထားတာကိုလဲ စာရင္းသြင္းရတယ္။ ဒီအထဲမွာ ကေလးမီးဖြါးတာလဲ ပါမယ္။ Tear စုပ္ျပဲတာ၊ Episiotomy
• ေမြးလမ္းခ်ဲ႕ေမြးရတာ၊
• Genital warts လိင္လမ္း-ၾကြက္ႏို႔။
• Vulvitis မိန္းမကိုယ္ေရာင္တာ။ Bubble-baths ေရခ်ိဳးနည္းလုပ္လို႔ ဓါတုေဆးနဲ႔ မတည့္တာ၊ Soaps ဆပ္ျပာနဲ႔ မတည့္တာကေန ျဖစ္တတ္တယ္။
• Haematoma of the clitoris (အစိ) ေနရာေရာင္တာ၊ ေသြးျခည္ဥေနတာ၊ အတြင္းခံ ၾကပ္လြန္းတာ အၾကာၾကီး ဝတ္ထားရာကေန အထဲမွာ ေသြးယိုထြက္ေနတဲ့လူနာ ေတြ႔ဘူးတယ္။
• Cancer ကင္ဆာ ျဖစ္ေနလို႔နာတာ ရွားလြန္းပါတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၁၅-၇- ၂ဝ၁ဝ
ယမုန္နာေဆးခန္း
Tuesday, July 12, 2011
ဖ်ားနာၿခင္း ( Fever ) အေၾကာင္း
ဖ်ားနာၿခင္း ( Fever ) အေၾကာင္း
ကမၻာေပၚမွာ လူတိုင္းလူတိုင္း ေမြးစကေန ေသဆံုးတဲ့အခ်ိန္အထိ ဖ်ားနာၿခင္းကို လူတိုင္း ၾကံဳေတြ႔ဖူးၾကမွာပါ ။ ခႏၶာကိုယ္ ကေန လုပ္ေဆာင္ခ်က္အားလံုးဟာ ပံုမွန္ကဆင့္ ေသြဖီလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းဆိုတာ ဟာ လကၡဏာ တစ္ခုအေနနဲ႔ ၀င္ေရာက္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ လူၾကီးေတြမွာ fever ၀င္ၿပီဆိုရင္မ သက္မသာ ခံစားရေလ့ ရွိၿပီး ကိုယ္အပူခ်ိန္ 103' F (39.4 C) ထိ မေရာက္ခင္အထိေတာ့ ဖ်ားၿခင္းဟာ အႏၱရာယ္ သိပ္မရွိ လွပါဘူး ။ လူငယ္ေတြနဲ႔ ေမြးကင္းစကေလးေတြမွာေတာ့ အပူခ်ိန္ေလး နည္းနည္းတက္ၿခင္းမွာေတာင္မွ ၿပင္းထန္ေသာ ပိုး၀င္မႈ (Infection) ၀င္တာေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
ဒါေပမယ့္လည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မ်ားရင္ ေရာဂါ ရဲ႔ ၿပင္းထန္မႈ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အတတ္ေၿပာ လို႔မရပါဘူး ။ သာမန္ဖ်ားနာမႈေလးမွာလည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္အမ်ားၾကီးတက္ႏုိင္သလို ၿပင္းထန္တဲ့ ဖ်ားနာမႈေတြမွာလည္း အပူခ်ိန္နည္းနည္းေလးပဲ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ ပံုမွန္အားၿဖင့္ ရက္အနည္းငယ္ၾကာရင္ ကိုယ္အ ပူခ်ိန္က်သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတရံ ဘာေဆးမွ မေသာက္ပဲ ေနၿခင္းကလည္းပိုၿပီးေကာင္းမြန္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ၿခင္းဆိုတာ သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကေန ၿပင္ပမွ၀င္ေရာက္လာတဲ့ပိုးမႊားေတြကို ၿပန္လည္ တိုက္ထုတ္တဲ့ ၿဖစ္စဥ္ Mechanism တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဖ်ားနာၿခင္း၏ လကၡဏာမ်ား
သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္အၿမင့္မွာ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ Fever ရွိေနပါၿပီ ။ ပံုမွန္ကိုယ္ အပူခ်ိန္ဟာ 98.6'F ( 37 C) ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကို ၿဖစ္ေစတဲ့ ဇစ္ၿမစ္အခ်က္ အလက္ေတြအေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာလည္း ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
- ေခၽြးထြက္မ်ားၿခင္း
- ခ်မ္းတုန္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း
- ၾကြက္သားမ်ားနာၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္း
- ေမာပန္းႏြမ္းနည္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အပူခ်ိန္ေတြအရမ္းၿမင့္တဲ့ 103'F (39.4C ) နဲ႔ 106 ' F (41.1'C ) ၾကားမွာဆိုရင္ေတာ့
- ထင္ေယာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- သတိလစ္ၿခင္း
- ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း
- တက္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္းစသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ရွင္းၿပလို႔မရႏုိင္တဲ့ Unexplained fever ဟာ လူၾကီးေတြ ထက္ပိုၿပီး အၿဖစ္မ်ား ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ဟာ အပူခ်ိန္ 101'F (38.3 C) ထက္ပိုမ်ားလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုေခၚ ဖို႔လိုပါၿပီ ။ အကယ္၍ ေအာက္မွာေဖာ္ၿပထားတဲ့အခ်က္ေတြရွိရင္လည္းဆရာ၀န္ကို ၿပဖို႔လိုပါတယ္ ။
- ၃ လေအာက္ကေလးငယ္တြင္ ဖ်ားနာၿခင္း
- အစာေကၽြးၿခင္း ႏို႔တုိက္ၿခင္းအား ၿငင္းဆန္ေနၿခင္း
- ကိုယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ေနၿခင္း (ဥပမာ ေအာက္ခံ diaper လဲေပးသည့္အခ်ိန္တြင္ ၿပင္းထန္စြာ ကန္ေၾကာက္ ၍ ငိုၿခင္း)
- ကုိယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး မွိန္းေနၿခင္း ( ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ ေအာက္ကေလးေတြမွာ ဒါဟာ ဦးေႏွာက္ အေၿမွးေယာင္ၿခင္း Meningitis ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ Meningitis ဆိုတာ Spinal cord နဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို ကာရံထားတဲ့ အေၿမွးပါး membrane နဲ႔ အရည္ေတြမွာ ပိုး၀င္ၿပီး ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ သင္ရဲ႕ကေလး ငယ္ဟာ meningitis ၿဖစ္ေနတယ္လို႔ သံသယရွိရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ဆီအၿမန္ၿပသဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ ။
- ေမြးကင္းစကေလးငယ္တြင္ ပံုမွန္အပူခ်ိန္ထက္နည္းေနၿခင္း ( 97'F - 36.1 C ထက္ နည္းေနၿခင္း ကိုဆိုလို ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ေတြဖ်ားနာရင္ ခႏၶာကို္ယ္မွာ အပူခ်ိန္ကို ထိမ္းမထားႏုိင္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ပူတာ လည္းၿဖစ္ႏုိင္ သလို ေအးတာလည္းၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ )
အကယ္၍ သင့္ကေလးငယ္ဟာ ခဏခဏ အန္ေနၿပီဆိုရင္ ၊ အပူခ်ိန္ဟာ ရက္ၾကာရွည္ေန ၿပီဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ၿပသတာအေကာင္းဆံုးပါပဲ ။ ဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းနဲ႔အ တူေအာက္ပါ လကၡဏာ မ်ား ပါရွိလာရင္ေတာ့ သတိထားၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
- ေခါင္းအလြန္အမင္းကိုက္ၿခင္း
- လည္ပင္းေရာင္ၿခင္း
- အေရၿပားတြင္အကြက္မ်ားေပၚၿခင္း ၊ ပိုမိုဆိုးရြားလာၿခင္း
- ေတာက္ပေသာ အလင္းေရာင္မ်ားအား ဓါတ္မတည့္ၿခင္း
- လည္ပင္းခိုင္ၿခင္း လည္ပင္းအေရွ႕သို႔ေကြးမရၿခင္း
- စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားၿဖစ္ၿခင္း
- အၿမဲတမ္းအန္ေနၿခင္း
- အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း ၊ ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ၿခင္း
- ဗိုက္ေအာင့္ၿခင္း ၊ ဆီးသြားစဥ္နာက်င္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘာလို႔ ဖ်ားနာၾကသလဲ
သင့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္းမွာ ေၿပာင္းလဲႏုိင္ပါတယ္ ။ မနက္ပိုင္းမွာ အပူခ်ိန္ က်ၿပီး ေန႔လည္နဲ႔ညေနေတြမွာ အပူခ်ိန္မ်ားႏုိင္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုမွန္အပူခ်ိန္ဟာ ၉၇ ဖာရင္ဟိုက္ ကေန ၉၉ ဖာရင္ဟိုက္အတြင္းမွာ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္ ။ လူအခ်ိဳ႔ကေတာ့ ၉၈.၅ ဖာရင္ဟိုက္ ေက်ာ္ရင္ ဖ်ားနာၿပီလို႔ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေသြးဆင္း ခ်ိန္ကာလအတြင္း နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းအၿပင္းအ ထန္လုပ္ေနခ်ိန္ အတြင္းမွာလည္း သင့္ရဲ႕အပူခ်ိန္တက္ႏုိင္တယ္ဆိုတာ မေမ့ပါနဲ႔ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ တဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့
- ဗိုင္းရပ္နဲ႔ ဘတ္တီးရီးယားပိုးမႊားမ်ား၀င္ေရာက္ၿခင္း
- အပူရွပ္ၿခင္း
- ေနပူရွိန္ထဲ အခ်ိန္ၾကာၿမင့္စြာေနၿခင္း
- ေလးဖက္နာ အဆစ္ၿမစ္နာမ်ားရွိၿခင္း
- ကင္ဆာ အဖုအၾကိတ္မ်ားရွိၿခင္း
- အတက္က်ေဆးႏွင့္ေသြးေပါင္က်ေဆး မ်ား ၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေသာက္သံုးေနၿခင္း
- ဆံုဆို႔ၾကက္ညွာ ေမးခိုင္ စသည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးၿခင္း
တခါတရံမွာ ဖ်ားနာၿခင္းဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တယ္ဆိုတာ ခြဲၿခားေနဖို႔မလိုပါဘူး ။ အပူခ်ိန္ ၁၀၁ ဖာရင္ဟိုက္ေက်ာ္ သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ သံုးပတ္ထက္ပိုၿပီးဖ်ားေနရင္ ဒါဟာ ဆရာ၀န္ကလည္း ဘာမွ ေရာဂါဇစ္ၿမစ္ရွာလို႔မရတဲ့ ( Pyrexia of Unknow origin - PUO ) လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္ ။
ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား
ဖ်ားနာၿခင္းရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာေတြထဲမွာ ေရဓါတ္အလြန္အမင္းဆံုးရွံုးၿခင္း ၊ ထင္ေယာင္ထင္မ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ သတိလစ္၍ တက္ၿခင္းစတာေတြၿဖစ္ႏုိင္ပါ့တယ္ ။ အဖ်ားၾကီးၿပီးတက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ Febrile seizures လို႔ေခၚပါ တယ္ ။ တက္တဲ့အခါမွာ သတိလစ္ၿပီးေတာ့ ေၿခလက္ေတြ တုန္ယင္ၿပီးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိိန္မၾကာၿမင့္ေစ ဖို႔ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ကေလးကို အစာအိမ္ကို ၾကမ္းၿပင္ဖက္ထားၿပီး လဲေလ်ာင္းထားပါ ။
- ကေလးအနီးအနားမွ ခၽြန္ထက္ေသာ အရာမ်ားကိုဖယ္ရွားေပးပါ ။
- တင္းၾကပ္ေသာအ၀တ္အစားမ်ားကို ဖယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ကို ဒါဏ္ရာရေစၿခင္းမွ ကာကြယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ရဲ႕ပါးစပ္ထဲကို မည္သည့္အရာမွ မ၀င္ပါေစနဲ႔ ။ တက္ၿခင္းကို ရပ္တန္႔ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ ။
Seizures အမ်ားစုဟာ သူ႔ဘာသာသူ ၿပန္ရပ္သြားတာမ်ားပါတယ္ ။ ကေလးကို တက္ၿပီးၿပီးခ်င္း ၿဖစ္ေစတဲ့မူရင္း ဇစ္ၿမစ္ကိုသိေအာင္ ဆရာ၀န္နဲ႔အၿမန္ၿပသဖို႔လိုပါတယ္ ။ တက္တာဟာ ၁၀ မိနစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အေရးေပၚ ေခၚ ဖို႔လိုေနပါၿပီ ။
စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား
ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ပိုး၀င္ၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္တာလား သာမန္ လား ဆိုတာ ခြဲၿခားပါလိမ့္မယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးစစ္တာေလာက္ေတာ့လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ သံုးပတ္ ထက္ေက်ာ္ ၿပီးေငြ႔ေငြ႔ေလးဖ်ားေနတယ္ ၿပီးေတာ့ ဘာလကၡဏာမွလည္းမရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးလုပ္ ရမွာကေတာ့ ေသြးစစ္တာနဲ႔ ဓါတ္မွန္၇ိုက္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
အဖ်ားအနည္းငယ္ပဲရွိတယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလွ်င္စလို ခ်ပစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာေတြၿပၿပီး အဖ်ားၾကာရွည္မွသာလွ်င္ ေရာဂါရဲ႕ ဇစ္ၿမစ္ကို သိဖို႔ ခက္ခဲေလ့ရွိပါတယ္ ။ ကၽြမ္းက်င္ သူေတြကေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလြန္အမင္းခ်ပစ္ၿခင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကလည္း ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစၿပီး တၿခား အသက္ရွုလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာပိုး၀င္တာေတြကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ အဖ်ားအရမ္းၾကီးရင္ေတာ့ ေအာက္ပါေဆးေတြကို သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္ ။
- ပါရာစီတေမာ ၊ ibuprofen ( ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ သံုးစြဲသင့္ပါတယ္ ၊ အမ်ားၾကီးေသာက္ သံုးၿခင္း ကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္ ။ ပါရာစီတေမာကို အမ်ားၾကီးေသာက္သံုးၿခင္းနဲ႔ ေရရွည္ေသာက္ၿခင္းဟာလည္း အသည္းႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ကို ထိခိုက္ေစပါတယ္ ။ ေဆးေသာက္လြန္သြားရင္ ေသႏုိင္တဲ့အထိၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အဖ်ား ၁၀၂ ေအာက္ မွာေတာ့ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္ရဲ႕အၾကံဥာဏ္မပါပဲ တိုက္ေကၽြးလို႔ရပါတယ္ ။
- Aspirin ( လူၾကီးပဲတိုက္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို တိုက္လို႔မရပါဘူး ။ ရွားပါးတဲ့ ေသႏုိင္တဲ့ Reye's syndrome ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
ကိုယ့္ရဲ႕ ဖ်ားနာၿခင္းၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမူတည္ၿပီးဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးေတြညႊန္ေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အထူး သၿဖင့္ နမိုးနီယားနဲ႔ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ၿခင္းေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Antibiotic ေတြဟာ ဗိုင္းရပ္ပိုး၀င္ၿခင္းကို မကုႏိုင္ပါဘူး ။( ဥပမာ Gastroenteritits and mononucleosis ေရာဂါေတြၿဖစ္ပါတယ္ ) Virus ကိုကု ဖို႔ antiviral ေဆးေတြေတာ့ရွိပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္၀င္တာကိုအေကာင္းဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ တခါတရံ အနား ယူၿပီး အရည္ရႊမ္းတဲ့အသီးေတြစားသံုးၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
အိမ္မွာဘယ္လိုလုပ္သင့္သလဲ
၁ ။ အရည္ရႊမ္းတဲ့သစ္သီးေတြစားပါ ( အရည္ဆံုးရွံုးၿခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ၿပီး တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလး ငယ္ေတြမွာ ကေလးဓါတ္ဆားေတြေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒီလို ဓါတ္ဆားေတြမွာ ေရနဲ႔ electrolytes ေတြ အခ်ိဳးက်ပါ၀င္ပါတယ္ ။
၂ ။ အနားယူပါ ။( ေကာင္းေကာင္းအနားယူဖို႔လိုပါတယ္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားၿခင္းဟာလည္း အပူခ်ိန္ကို တက္ေစ ပါတယ္)
၃ ။ ေရပတ္တိုက္ေပးပါ ။ ( ေရေႏြးေႏြးနဲ႔စိမ္ထားတဲ့ ေရပတ္၀တ္နဲ႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္က်ေအာင္တိုက္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ ေရပတ္တိုက္ရင္းနဲ႔ခ်မ္းတုန္လာရင္ေတာ့ ေရပတ္တိုက္တာကိုရပ္လုိက္ပါ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ခ်မ္းတုန္ တယ္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအပူခ်ိန္ေတြၿမင့္တက္လာတာၿဖစ္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အပူ ထြက္ေအာင္ လႈပ္ခါေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
အေကာင္းဆံုးနဲ႔ဖ်ားနာၿခင္းကိုကာကြယ္တဲ့နညး္ကေတာ့ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ထိေတြ႔မႈ နည္းေအာင္ေန ထုိင္ၿခင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ လက္ခဏခဏေဆးၿခင္းပါပဲ ။ ကေလးေတြကို ကစားၿပီး တိုင္း အစာ မစားခင္ အိမ္သာမွ ဆင္းလာတုိင္း ၾကမ္းၿပင္ေပၚတြားတြား ေဆာ့ကစားတိုင္း လက္ေဆးေပးဖို႔ လက္ေဆးဖို႔ အၾကံဥာဏ္ေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို ဖုန္မႈန္႔သဲေတြ နဲ႔ေဆာ့ ကစားၿပီး တိုင္း ႏွာေခါင္း ပါးစပ္နဲ႔မ်က္လံုးေတြကို မထိမိေအာင္ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ကေတာ့ ကေလးေတြကို လူအစုအေ၀းထဲသြားတဲ့အခါ ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္း ၊ ႏွာေခ်ၿခင္းနဲ႔ၾကံဳရ တဲ့အခါႏွာေခါင္းကို cover လုပ္ထားဖို႔ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
Ref : http://www.mayoclinic.com/health/fever
သက္တန္႔ခ်ိဳ
12 July 2011
thettantchocho@gmail.com
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
ဒါေပမယ့္လည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မ်ားရင္ ေရာဂါ ရဲ႔ ၿပင္းထန္မႈ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အတတ္ေၿပာ လို႔မရပါဘူး ။ သာမန္ဖ်ားနာမႈေလးမွာလည္း ကိုယ္အပူခ်ိန္အမ်ားၾကီးတက္ႏုိင္သလို ၿပင္းထန္တဲ့ ဖ်ားနာမႈေတြမွာလည္း အပူခ်ိန္နည္းနည္းေလးပဲ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ ပံုမွန္အားၿဖင့္ ရက္အနည္းငယ္ၾကာရင္ ကိုယ္အ ပူခ်ိန္က်သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတရံ ဘာေဆးမွ မေသာက္ပဲ ေနၿခင္းကလည္းပိုၿပီးေကာင္းမြန္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ၿခင္းဆိုတာ သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကေန ၿပင္ပမွ၀င္ေရာက္လာတဲ့ပိုးမႊားေတြကို ၿပန္လည္ တိုက္ထုတ္တဲ့ ၿဖစ္စဥ္ Mechanism တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဖ်ားနာၿခင္း၏ လကၡဏာမ်ား
သင့္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္အၿမင့္မွာ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ Fever ရွိေနပါၿပီ ။ ပံုမွန္ကိုယ္ အပူခ်ိန္ဟာ 98.6'F ( 37 C) ရွိရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကို ၿဖစ္ေစတဲ့ ဇစ္ၿမစ္အခ်က္ အလက္ေတြအေပၚ မူတည္ၿပီးေတာ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာလည္း ကြဲၿပားၿခားနားမႈ ရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
- ေခၽြးထြက္မ်ားၿခင္း
- ခ်မ္းတုန္ၿခင္း
- ေခါင္းကိုက္ၿခင္း
- ၾကြက္သားမ်ားနာၿခင္း
- အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္း
- ေမာပန္းႏြမ္းနည္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
အပူခ်ိန္ေတြအရမ္းၿမင့္တဲ့ 103'F (39.4C ) နဲ႔ 106 ' F (41.1'C ) ၾကားမွာဆိုရင္ေတာ့
- ထင္ေယာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- သတိလစ္ၿခင္း
- ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း
- တက္ၿခင္း
- ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္းစသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြမွာ ရွင္းၿပလို႔မရႏုိင္တဲ့ Unexplained fever ဟာ လူၾကီးေတြ ထက္ပိုၿပီး အၿဖစ္မ်ား ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ဟာ အပူခ်ိန္ 101'F (38.3 C) ထက္ပိုမ်ားလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုေခၚ ဖို႔လိုပါၿပီ ။ အကယ္၍ ေအာက္မွာေဖာ္ၿပထားတဲ့အခ်က္ေတြရွိရင္လည္းဆရာ၀န္ကို ၿပဖို႔လိုပါတယ္ ။
- ၃ လေအာက္ကေလးငယ္တြင္ ဖ်ားနာၿခင္း
- အစာေကၽြးၿခင္း ႏို႔တုိက္ၿခင္းအား ၿငင္းဆန္ေနၿခင္း
- ကိုယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ေနၿခင္း (ဥပမာ ေအာက္ခံ diaper လဲေပးသည့္အခ်ိန္တြင္ ၿပင္းထန္စြာ ကန္ေၾကာက္ ၍ ငိုၿခင္း)
- ကုိယ္အပူခ်ိန္ၾကီးၿပီး မွိန္းေနၿခင္း ( ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ၂ ႏွစ္ ေအာက္ကေလးေတြမွာ ဒါဟာ ဦးေႏွာက္ အေၿမွးေယာင္ၿခင္း Meningitis ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ Meningitis ဆိုတာ Spinal cord နဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို ကာရံထားတဲ့ အေၿမွးပါး membrane နဲ႔ အရည္ေတြမွာ ပိုး၀င္ၿပီး ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ သင္ရဲ႕ကေလး ငယ္ဟာ meningitis ၿဖစ္ေနတယ္လို႔ သံသယရွိရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္ဆီအၿမန္ၿပသဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ ။
- ေမြးကင္းစကေလးငယ္တြင္ ပံုမွန္အပူခ်ိန္ထက္နည္းေနၿခင္း ( 97'F - 36.1 C ထက္ နည္းေနၿခင္း ကိုဆိုလို ပါတယ္ ။ ကေလးငယ္ေတြဖ်ားနာရင္ ခႏၶာကို္ယ္မွာ အပူခ်ိန္ကို ထိမ္းမထားႏုိင္ပါဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ ပူတာ လည္းၿဖစ္ႏုိင္ သလို ေအးတာလည္းၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ )
အကယ္၍ သင့္ကေလးငယ္ဟာ ခဏခဏ အန္ေနၿပီဆိုရင္ ၊ အပူခ်ိန္ဟာ ရက္ၾကာရွည္ေန ၿပီဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ၿပသတာအေကာင္းဆံုးပါပဲ ။ ဆက္လက္ၿပီး ေတာ့ ဖ်ားနာၿခင္းနဲ႔အ တူေအာက္ပါ လကၡဏာ မ်ား ပါရွိလာရင္ေတာ့ သတိထားၿပီး ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
- ေခါင္းအလြန္အမင္းကိုက္ၿခင္း
- လည္ပင္းေရာင္ၿခင္း
- အေရၿပားတြင္အကြက္မ်ားေပၚၿခင္း ၊ ပိုမိုဆိုးရြားလာၿခင္း
- ေတာက္ပေသာ အလင္းေရာင္မ်ားအား ဓါတ္မတည့္ၿခင္း
- လည္ပင္းခိုင္ၿခင္း လည္ပင္းအေရွ႕သို႔ေကြးမရၿခင္း
- စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားၿဖစ္ၿခင္း
- အၿမဲတမ္းအန္ေနၿခင္း
- အသက္ရွဴခက္ခဲၿခင္း ၊ ဂနာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ၿခင္း
- ဗိုက္ေအာင့္ၿခင္း ၊ ဆီးသြားစဥ္နာက်င္ၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘာလို႔ ဖ်ားနာၾကသလဲ
သင့္ရဲ႕ခႏၶာကိုယ္အပူခ်ိန္ဟာ ေန႔တိုင္းေန႔တိုင္းမွာ ေၿပာင္းလဲႏုိင္ပါတယ္ ။ မနက္ပိုင္းမွာ အပူခ်ိန္ က်ၿပီး ေန႔လည္နဲ႔ညေနေတြမွာ အပူခ်ိန္မ်ားႏုိင္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ပံုမွန္အပူခ်ိန္ဟာ ၉၇ ဖာရင္ဟိုက္ ကေန ၉၉ ဖာရင္ဟိုက္အတြင္းမွာ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္ ။ လူအခ်ိဳ႔ကေတာ့ ၉၈.၅ ဖာရင္ဟိုက္ ေက်ာ္ရင္ ဖ်ားနာၿပီလို႔ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေသြးဆင္း ခ်ိန္ကာလအတြင္း နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းအၿပင္းအ ထန္လုပ္ေနခ်ိန္ အတြင္းမွာလည္း သင့္ရဲ႕အပူခ်ိန္တက္ႏုိင္တယ္ဆိုတာ မေမ့ပါနဲ႔ ။ ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ တဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့
- ဗိုင္းရပ္နဲ႔ ဘတ္တီးရီးယားပိုးမႊားမ်ား၀င္ေရာက္ၿခင္း
- အပူရွပ္ၿခင္း
- ေနပူရွိန္ထဲ အခ်ိန္ၾကာၿမင့္စြာေနၿခင္း
- ေလးဖက္နာ အဆစ္ၿမစ္နာမ်ားရွိၿခင္း
- ကင္ဆာ အဖုအၾကိတ္မ်ားရွိၿခင္း
- အတက္က်ေဆးႏွင့္ေသြးေပါင္က်ေဆး မ်ား ၊ ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေသာက္သံုးေနၿခင္း
- ဆံုဆို႔ၾကက္ညွာ ေမးခိုင္ စသည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ားထိုးၿခင္း
တခါတရံမွာ ဖ်ားနာၿခင္းဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တယ္ဆိုတာ ခြဲၿခားေနဖို႔မလိုပါဘူး ။ အပူခ်ိန္ ၁၀၁ ဖာရင္ဟိုက္ေက်ာ္ သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ သံုးပတ္ထက္ပိုၿပီးဖ်ားေနရင္ ဒါဟာ ဆရာ၀န္ကလည္း ဘာမွ ေရာဂါဇစ္ၿမစ္ရွာလို႔မရတဲ့ ( Pyrexia of Unknow origin - PUO ) လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္ ။
ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား
ဖ်ားနာၿခင္းရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာေတြထဲမွာ ေရဓါတ္အလြန္အမင္းဆံုးရွံုးၿခင္း ၊ ထင္ေယာင္ထင္မ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ သတိလစ္၍ တက္ၿခင္းစတာေတြၿဖစ္ႏုိင္ပါ့တယ္ ။ အဖ်ားၾကီးၿပီးတက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ Febrile seizures လို႔ေခၚပါ တယ္ ။ တက္တဲ့အခါမွာ သတိလစ္ၿပီးေတာ့ ေၿခလက္ေတြ တုန္ယင္ၿပီးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိိန္မၾကာၿမင့္ေစ ဖို႔ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ကေလးကို အစာအိမ္ကို ၾကမ္းၿပင္ဖက္ထားၿပီး လဲေလ်ာင္းထားပါ ။
- ကေလးအနီးအနားမွ ခၽြန္ထက္ေသာ အရာမ်ားကိုဖယ္ရွားေပးပါ ။
- တင္းၾကပ္ေသာအ၀တ္အစားမ်ားကို ဖယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ကို ဒါဏ္ရာရေစၿခင္းမွ ကာကြယ္ပါ ။
- ကေလးငယ္ရဲ႕ပါးစပ္ထဲကို မည္သည့္အရာမွ မ၀င္ပါေစနဲ႔ ။ တက္ၿခင္းကို ရပ္တန္႔ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ ။
Seizures အမ်ားစုဟာ သူ႔ဘာသာသူ ၿပန္ရပ္သြားတာမ်ားပါတယ္ ။ ကေလးကို တက္ၿပီးၿပီးခ်င္း ၿဖစ္ေစတဲ့မူရင္း ဇစ္ၿမစ္ကိုသိေအာင္ ဆရာ၀န္နဲ႔အၿမန္ၿပသဖို႔လိုပါတယ္ ။ တက္တာဟာ ၁၀ မိနစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အေရးေပၚ ေခၚ ဖို႔လိုေနပါၿပီ ။
စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား
ဆရာ၀န္က သင့္ရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ပိုး၀င္ၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္တာလား သာမန္ လား ဆိုတာ ခြဲၿခားပါလိမ့္မယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးစစ္တာေလာက္ေတာ့လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ သံုးပတ္ ထက္ေက်ာ္ ၿပီးေငြ႔ေငြ႔ေလးဖ်ားေနတယ္ ၿပီးေတာ့ ဘာလကၡဏာမွလည္းမရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ အနည္းဆံုးလုပ္ ရမွာကေတာ့ ေသြးစစ္တာနဲ႔ ဓါတ္မွန္၇ိုက္ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
အဖ်ားအနည္းငယ္ပဲရွိတယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္က ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလွ်င္စလို ခ်ပစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ လကၡဏာေတြၿပၿပီး အဖ်ားၾကာရွည္မွသာလွ်င္ ေရာဂါရဲ႕ ဇစ္ၿမစ္ကို သိဖို႔ ခက္ခဲေလ့ရွိပါတယ္ ။ ကၽြမ္းက်င္ သူေတြကေတာ့ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို အလြန္အမင္းခ်ပစ္ၿခင္းဟာ ခႏၶာကိုယ္ခုခံအားစနစ္ကို ထိခိုက္ေစတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကလည္း ဖ်ားနာၿခင္းကိုၿဖစ္ေစၿပီး တၿခား အသက္ရွုလမ္းေၾကာင္း ဆိုင္ရာပိုး၀င္တာေတြကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ အဖ်ားအရမ္းၾကီးရင္ေတာ့ ေအာက္ပါေဆးေတြကို သံုးစြဲႏိုင္ပါတယ္ ။
- ပါရာစီတေမာ ၊ ibuprofen ( ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ သံုးစြဲသင့္ပါတယ္ ၊ အမ်ားၾကီးေသာက္ သံုးၿခင္း ကို ေရွာင္ရွားရပါမယ္ ။ ပါရာစီတေမာကို အမ်ားၾကီးေသာက္သံုးၿခင္းနဲ႔ ေရရွည္ေသာက္ၿခင္းဟာလည္း အသည္းႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ကို ထိခိုက္ေစပါတယ္ ။ ေဆးေသာက္လြန္သြားရင္ ေသႏုိင္တဲ့အထိၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အဖ်ား ၁၀၂ ေအာက္ မွာေတာ့ အဖ်ားက်ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္ရဲ႕အၾကံဥာဏ္မပါပဲ တိုက္ေကၽြးလို႔ရပါတယ္ ။
- Aspirin ( လူၾကီးပဲတိုက္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို တိုက္လို႔မရပါဘူး ။ ရွားပါးတဲ့ ေသႏုိင္တဲ့ Reye's syndrome ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
ကိုယ့္ရဲ႕ ဖ်ားနာၿခင္းၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကိုမူတည္ၿပီးဆရာ၀န္က ပိုးသတ္ေဆးေတြညႊန္ေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အထူး သၿဖင့္ နမိုးနီယားနဲ႔ အသက္ရွူလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ၿခင္းေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Antibiotic ေတြဟာ ဗိုင္းရပ္ပိုး၀င္ၿခင္းကို မကုႏိုင္ပါဘူး ။( ဥပမာ Gastroenteritits and mononucleosis ေရာဂါေတြၿဖစ္ပါတယ္ ) Virus ကိုကု ဖို႔ antiviral ေဆးေတြေတာ့ရွိပါတယ္ ။ ဗိုင္းရပ္၀င္တာကိုအေကာင္းဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ တခါတရံ အနား ယူၿပီး အရည္ရႊမ္းတဲ့အသီးေတြစားသံုးၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
အိမ္မွာဘယ္လိုလုပ္သင့္သလဲ
၁ ။ အရည္ရႊမ္းတဲ့သစ္သီးေတြစားပါ ( အရည္ဆံုးရွံုးၿခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ၿပီး တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလး ငယ္ေတြမွာ ကေလးဓါတ္ဆားေတြေသာက္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒီလို ဓါတ္ဆားေတြမွာ ေရနဲ႔ electrolytes ေတြ အခ်ိဳးက်ပါ၀င္ပါတယ္ ။
၂ ။ အနားယူပါ ။( ေကာင္းေကာင္းအနားယူဖို႔လိုပါတယ္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားၿခင္းဟာလည္း အပူခ်ိန္ကို တက္ေစ ပါတယ္)
၃ ။ ေရပတ္တိုက္ေပးပါ ။ ( ေရေႏြးေႏြးနဲ႔စိမ္ထားတဲ့ ေရပတ္၀တ္နဲ႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္က်ေအာင္တိုက္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ ေရပတ္တိုက္ရင္းနဲ႔ခ်မ္းတုန္လာရင္ေတာ့ ေရပတ္တိုက္တာကိုရပ္လုိက္ပါ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ခ်မ္းတုန္ တယ္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအပူခ်ိန္ေတြၿမင့္တက္လာတာၿဖစ္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အပူ ထြက္ေအာင္ လႈပ္ခါေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
အေကာင္းဆံုးနဲ႔ဖ်ားနာၿခင္းကိုကာကြယ္တဲ့နညး္ကေတာ့ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ထိေတြ႔မႈ နည္းေအာင္ေန ထုိင္ၿခင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ လက္ခဏခဏေဆးၿခင္းပါပဲ ။ ကေလးေတြကို ကစားၿပီး တိုင္း အစာ မစားခင္ အိမ္သာမွ ဆင္းလာတုိင္း ၾကမ္းၿပင္ေပၚတြားတြား ေဆာ့ကစားတိုင္း လက္ေဆးေပးဖို႔ လက္ေဆးဖို႔ အၾကံဥာဏ္ေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ကေလးေတြကို ဖုန္မႈန္႔သဲေတြ နဲ႔ေဆာ့ ကစားၿပီး တိုင္း ႏွာေခါင္း ပါးစပ္နဲ႔မ်က္လံုးေတြကို မထိမိေအာင္ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး အေနနဲ႔ကေတာ့ ကေလးေတြကို လူအစုအေ၀းထဲသြားတဲ့အခါ ေခ်ာင္းဆိုးၿခင္း ၊ ႏွာေခ်ၿခင္းနဲ႔ၾကံဳရ တဲ့အခါႏွာေခါင္းကို cover လုပ္ထားဖို႔ သင္ၾကားေပးဖို႔လိုအပ္ပါတယ္ ။
Ref : http://www.mayoclinic.com/health/fever
သက္တန္႔ခ်ိဳ
12 July 2011
thettantchocho@gmail.com
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Monday, July 11, 2011
သားအိမ္ကင္ဆာအေၾကာင္း
သားအိမ္ကင္ဆာအေၾကာင္း
အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕ဖြယ္ရာ ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္တဲ့ သားအိမ္ကင္ဆာဟာ ယေန႔ကမၻာေပၚ မွာ အေတာ္ေလးကို ေရပန္းစားလို႔လာပါၿပီ ။ သားအိမ္ကင္ဆာကို ေဆးပညာအရဆိုရင္ Endometrial cancer လို႔ေခၚ ပါတယ္ ။ သားအိမ္ေခါင္း cervix မွာ ၿဖစ္တဲ့ ကင္ဆာကိုေတာ့ cervical cancer လို႔ေခၚပါတယ္ ။ Endometrial cancer ဟာ သားအိမ္ ( Endometrium) မွ တဆင့္ၿဖစ္ေပၚတဲ့ Malignancies ကင္ဆာမ်ိဳးႏြယ္ ပြားေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ သားအိမ္ Uterus နဲ႔ သူ႔ရဲ႕ lining အနားသတ္ေတြမွာၿဖစ္ပြားပါတယ္ ။ United States မွာဆိုရင္ ႏွစ္စဥ္ ၃၅၀၀၀ ေသာ မိန္းမေတြဟာ သားအိမ္ကင္ဆာၿဖစ္ပြားေနၿပီးေတာ့ အၿဖစ္အမ်ားဆံုး အမ်ိဳး သမီးေရာ ဂါတစ္ခုလည္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးပံုစံၿဖစ္တဲ့ Endometrioid adenocarcinoma မွာ ေသြးဆံုးၿပီးသားအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ ဒီလိုအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပထမဆံုး သားအိမ္နံရံေတြ ထူလာၿခင္း Endometrial hyperplasia စတင္ၿဖစ္ေပၚလာၿပီး ေသြးဆင္းၿခင္း Vaginal bleeding နဲ႔ present လုပ္ပါတယ္ ။ သားဥအိမ္ကင္ဆာနဲ႔ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာၿပီးရင္ တတိယအၿဖစ္အမ်ားဆံုး အမ်ိဳးသမီး မီးယပ္ေရာဂါေၾကာင့္ေသဆံုးမႈ နံပတ္ ၃ အဆင့္မွာ တည္ရွိပါတယ္ ။ သားအိမ္တစ္ခုလံုးထုတ္ပစ္ၿခင္း (TAH - Total Abdominal Hysterectomy ) နဲ႔ ေဘးႏွစ္ဖက္ သားဥအိမ္ႏွင့္ သားအိမ္ သားဥအိမ္ ဆက္လမ္းေၾကာင္း တို႔အား ရွင္းလင္းဖယ္ထုတ္ၿခင္း ( Bilateral salpingo-oophorectomy ) တို႔ ၿပဳလုပ္ရပါတယ္ ။
Endometrial cancer ကို တခါတရံမွာ Uterine cancer လို႔လည္းေခၚၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း မတူညီတဲ့ ကင္ဆာေတြ ဟာ သားအိမ္အတြင္း endometrium မွသာလွ်င္မကပဲသားအိမ္ရဲ႕ အၿခား တစ္ရွူးေတြ ကေန လည္း ၿဖစ္ေပၚႏုိင္ပါတယ္ ။ ဥပမာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ cervical cancer , သားအိမ္ၾကြက္သား myometrium မွ ၿဖစ္ေသာ Sarcoma of the myometrium နဲ႔ trophoblastic ေရာဂါတို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
သားအိမ္ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားမ်ား
An endometrial adenocarcinoma invading the uterine muscle
Endometrial cancers အမ်ားစုဟာ adnocarcinomas ေတြၿဖစ္ၾကၿပီး ဆိုလိုတဲ့သေဘာကေတာ့ တစ္လႊာ တည္းၿဖစ္ တဲ့ epithelial cells ေတြကေန စတင္ပါတယ္ ။ Epithelial cells ေတြဟာ Endometrium နဲ႔ Endometrial glands ေတြ ကို ပိုင္းၿခားထားပါတယ္ ။ Endometrial carcinoma ကို မိုက္ခရိုစကုပ္နဲ႔ၾကည့္ၿပီး ခြဲၿခားလို႔ရတဲ့ subtypes မ်ားစြာရွိပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ Edommetrioid type ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီ ပံုစံမွာဆိုရင္ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြဟာ ပိုမိုဆိုးရြားတဲ့ပံုစံၿဖစ္တဲ့ papillary serous carcinoma နဲ႔ clear cell endometrial carcinomas တို႔နဲ႔ကြာၿခားပါတယ္ ။ ကဲဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။
Endometrial stromal sarcoma
Type I - ဒီအမ်ိဳးအစားဟာည ေသြးဆံုးခါနီးအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ တခါတရံ estrogen (အမ်ိဳးသမီး ေဟာ္မုန္း ) ေတြမ်ားလာၿခင္းနဲ႔အတူ သားအိမ္နံရံထူလာၿခင္းတို႔ကို ၾကံဳေတြ႔ရပါတယ္ ။ သားအိမ္နံရံ ကို အနည္း ငယ္ေဖာက္ ထြင္း၀င္ေရာက္ၿပီး low grade endometrioid type ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Prognosis ဆိုတဲ့ ေရာ ဂါ ေၾကာင္ ဆက္လက္အသက္ရွင္ႏုိင္ခြင့္ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ေကာင္းပါတယ္ ။
Uterine carcinosarcoma
Type II - ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ အသက္ပိုၾကီးတဲ့ ေသြးဆံုးၿပီးသားအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ေတြ႔ရပါတယ္ ။ African-Americans ေတြ မွာ ပိုအၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ estrogen မ်ားလာမႈ နဲ႔ဆက္ႏြယ္မႈမရွိပဲ Prognosis မေကာင္းပါဘူး ။ Type II မွာ ပါ၀င္တာေတြကေတာ့
the high-grade endometrioid cancer,
the uterine papillary serous carcinoma,
the uterine clear cell carcinoma စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ ္။
ၿဖစ္ေလ့ၿဖစ္ထမရွိတဲ့ သားအိမ္ကင္ဆာ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ Endometrial stromal sarcomas ၿဖစ္ၿပီး အဲဒီကင္ဆာ ကေတာ့ ကလန္းန္ ေတြမဟုတ္တဲ့ connective တစ္ရွူးေတြကေန စတင္ၿဖစ္ေပၚပါတယ္ ။ Uterine carcinosarcoma ကို Malignant mixed mullerian tumor လို႔လည္းေခၚပါတယ္ ။ ရွားပါးတဲ့ သားအိမ္ကင္ ဆာမ်ိဳးၿဖစ္ၿပီး ကင္ဆာဆဲေတြ လြန္စြာပ်ံ႔ႏွံ႕ၿပီး အဲဒီလို ကင္ဆာမ်ိဳးမွာ ဆဲလ္ရဲ႕မူရင္းဇစ္ၿမစ္ကို မသိရွိရပါဘူး ။ မိုက္ကရိုစကုပ္နဲ႔ၾကည့္ၿပီး ေတာ့ေအာက္ပါအတိုင္းလည္းခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ ္။
Histological types I - အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ Endometrial Adenocarcinoma ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဆင့္ ၃ ဆင့္ရွိပါတယ္ ။ Grade I ကေတာ့ ဆဲလ္ေတြကို ေကာင္းစြာ ခြဲၿခားရႏိုင္တဲ့ highly differentiated ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Grade II ကေတာ့ moderatley differentiated ၿဖစ္ၿပီး Grade III ကေတာ့ Undifferentiated ဆဲလ္ေတြကို ခြဲၿခားမရႏုိင္တဲ့အဆင့္ၿဖစ္ပါတယ္ ။
Histological types II - Adenocanthoma
Histological types III - Adenosquamous carcinoma Malignant glandular element + malignant squamous element high grade malignancy
Histological types IV - Carcinosarcoma Highly malignant စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
- ေသြးဆင္းၿခင္း ၊ ေသြးဆံုးၿပီးအမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာ့ spotting လို႔ေခၚတဲ့ တစ္စက္ ႏွစ္စက္ေလာက္ ပဲဆင္းႏုိင္ပါတယ္ ။
- မူမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္း ၊ မူမမွန္ေသြးဆင္းကာလမ်ား
- အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ေသြးဆံုးခါနီးအမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ပံုမွန္ေသြးဆင္းကာလ ၾကား ကာလမ်ား တြင္ ေသြး ဆင္းၿခင္း ။ ေန႔ရက္ၾကာရွည္စြာေသြးဆင္းၿပီး ပမာဏမ်ားၿခင္း ၊ ခဏခဏ ေသြးဆင္းၿခင္းစသည္တို႔ဟာ ကင္ဆာ ၿဖစ္ႏုိင္ တဲ့လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
- ေသြးအားနည္းၿခင္း ( ရက္အၾကာၾကီး ေသြးဆံုးရွံုးတဲ့အတြက္ၿဖစ္ရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္
- ၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာက်င္ၿခင္း ၊ တင္ပဆုံအတြင္းပိုင္းတြင္ ညွစ္ဆြဲထားသလို နာက်င္ၿခင္း
- အၿဖဴေရာင္သို႔မဟုတ္ အရည္ၾကည္မ်ားဆင္းၿခင္း ( ေသြးဆံုးၿပီးအမ်ိဳးသမီးေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ )
ဘယ္လိုအေၿခအေနမ်ိဳးမွာ အၿဖစ္မ်ားသလဲ
ၿဖစ္ပြားေစတဲ့အခ်က္ Risk Factor ေတြကေတာ့အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
- အီစရိုဂ်င္ပမာဏမ်ားၿခင္း
- သားအိမ္နံရံထူလာၿခင္း
- အ၀လြန္ၿခင္း
- ေသြးတိုးၿခင္း
- သားဥအိမ္တြင္ အရည္အိတ္မ်ားစြာတည္ၿခင္း ( Polycystic ovary syndrome)
- ကေလးတစ္ေယာက္မွမေမြးဖူးေသာ Nulliparity ( ကိုယ္၀န္မေဆာင္ဖူးၿခင္း )
- မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း (ၿမံဳေနၿခင္း)
- အပ်ိဳေဖာ္၀င္ခ်ိန္ေစာၿခင္း (early menarche)
- ေသြးဆံုးခ်ိန္ေနာက္က်ၿခင္း (Late menopause)
- သားအိမ္အတြင္းနံရံအဖုမ်ားပါၿခင္း Endometrial polyps
- ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါရွိၿခင္း
- Taxmoifen ေဆးသံုးေနၿခင္း
- တိရိစၦာန္အဆီမ်ားစြာ စားသံုးၿခင္း
- တင္ပဆံုအား ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပးကုသဖူးၿခင္း
- ရင္သားကင္ဆာရွိၿခင္း
- သားဥအိမ္ကင္ဆာ ၿဖစ္ၿခင္း
- မ်ိဳးဥမေၾကြၿခင္း
- အသက္ ၃၅ ႏွစ္အထက္အမ်ိဳးသမီးမ်ား
- ေန႔စဥ္ အရက္မ်ားစြာ ေသာက္သံုးၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေရာဂါသိေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ
စစၿဖစ္ခ်င္းမွာ ကုသလို႔ရတဲ့အတြက္ Routine screening လုပ္ဖို႔ေတာ့မလိုပါဘူး ။ အေစာပိုင္းအဆင့္ေတြမွာ စမ္းသပ္မႈရဲ႕ အေၿဖက ပံုမွန္ေတြၿဖစ္ေနတတ္ပါတယ္ ။ ေရာဂါပိုၿပင္းထန္လာမွသာလွ်င္သားအိမ္ရဲ႕ အရြယ္အစား ၊ ပံုသ႑ာန္ ၊ အေပ်ာ့အမာစတဲ့လကၡဏာေတြေၿပာင္းလဲသြားမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
၁ ။ Pap smear ယူၿခင္း
၂ ။ သားအိမ္ၿခစ္ၿပီး အသာစ စစ္ေဆးၿခင္း ( သားအိမ္အတြင္းပိုးႏွင့္သားအိမ္ေခါင္း အပါအ၀င္ )
၃ ။ သားအိမ္ၿခစ္ၿခင္း Endometrial curettage ဟာ အဆင္မေၿပခဲ့ရပင္ Dilation and Curettage ( D&C) သား အိမ္ေခါင္းခ်ဲ႔ၿပီးအတြင္းပိုင္းအား ၿခစ္ယူၿခင္း ။
၄ ။ သားအိမ္အတြင္းမွန္ေၿပာင္းထည့္စစ္ေဆးၿခင္း ( Hysteroscopy ) ။ တခါတည္းသားအိမ္အတြင္းစယူၿပီး biopsy လုပ္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ D and C လုပ္သလို မၿမင္မစမ္းလုပ္ေနစရာမလိုပဲ ေသခ်ာ မသကၤာတဲ့ေနရာေတြကို ယူႏုိင္ပါတယ္ ။
၅ ။ Endometiral biopsy or aspiration
၆ ။ မိန္းမကိုယ္ အတြင္းပိုင္းအာ အာထရာေဆာင္းရိုက္ၿခင္း ( Transvaginal ultrasound)
၇ ။ အခုေနာက္ပိုင္း TruTest လို႔ေခၚတဲ့စမ္းသပ္မႈတစ္ခုေပၚလာပါတယ္ ။ က်ံဳဲ႕လို႔ေကြးလို႔ရတဲ့ Tao Brush နဲ႔ သားအိမ္ ရဲ႕ entire lining ကိုၿခစ္ယူပါတယ္ ။ နာက်င္မႈသက္သာၿပီး စမ္းသပ္ဖို႔လံုေလာက္တဲ့ တစ္ရွူးေတြရ ရွိပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းၿပီး သက္သာပါတယ္ ။ TruTest ကိုတခါတရံမွာအသံုးၿပဳၿပီး အမ်ားစုကေတာ့ Pap smear ကိုသာ အသံုးမ်ားပါတယ္။
၈ ။ Serum p53 antibody ကိုတိုင္းတာၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ကုသၿခင္း
ပထမဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ Srugical ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ အနည္းဆံုး ၀မ္းဗိုက္အတြင္းအရည္ယူမယ္ (Peritoneal fluid ကို ယူၿပီး cytologic sampling လုပ္ၿခင္း ) ၊ ဗိုက္ဖြင့္ၿခင္း ၊ lymph nodes မ်ားအားစမ္းသပ္ၿပီး biopsy ယူၿခင္း ၊ သား အိမ္ကို ထုတ္ၿခင္း ၊ သားဥအိမ္ ၂ လံုးထုတ္ၿခင္း ၊ Lymph node မ်ားထုတ္ၿခင္း ၊ စသည္တို႔ၿဖစ္ ပါတယ္ ။ တခါတရံ သားအိမ္ေခါင္းအထိပါ ပ်ံ႕ႏွံေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သားအိမ္ေခါင္းပါ ထုတ္ပစ္ရေလ့ရွိပါတယ္ ။ သားအိမ္ကို ၀မ္းဗိုက္ဖြင့္ၿပီး ထုတ္ၿခင္း (Abdominal hysterectomy ) နဲ႔ မိန္းမကိုယ္အတြင္းမွ အဆင့္လိုက္ ထုတ္ပယ္ၿခင္း ( vaginal hysterectomy ) ဆိုၿပီး ရွိပါတယ္ ။ အဆင့္ ၁ သည္ ခဏခဏၿပန္ၿဖစ္ဖို႔ မ်ားပါတယ္ ။ အဆင့္ ၂ ကိုေတာ့ ခြဲစိတ္ၿပီး ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပးပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ လူနာေတြမွာေတာ့ ကင္ဆာေဆးသြင္းၿခင္း Chemotherapy ကိုေပး ပါတယ္ အထူးသၿဖင့္ အဆင့္ ၃ နဲ႔ ၄ မွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Endometrial stromal sarcomas အ တြက္ Hormonal therapy ၿဖစ္တဲ့ progestins နဲ႔ antiestrogen ေတြေပးပါတယ္ ။
Herceptin လို႔ေခၚတဲ့ Antibody ကိုေတာ့ HER2/neu protein နဲ႔ overexpress လုပ္ဆတဲ့ ရင္သားကင္ ဆာကုသ တဲ့ေနရာမွာသံုးပါတယ္ ။
ကုသၿခင္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲ complication မ်ား
- D&C လုပ္ရင္းနဲ႔သားအိမ္ေပါက္ထြက္ၿခင္း ( Uterine perforation ) ရႏိုင္ပါတယ္ ။
- Asherman's syndrome (သားအိမ္အတြင္းပိုင္းကပ္ၿငိတြယ္ၿခင္း ) Intrauterine adhesion ရႏိုင္ပါတယ္ ။ D&C လုပ္တဲ့ အခါ complication အေနနဲ႔ေတြ႔ရပါတယ္ ။ အက်ိဳးဆက္ကေတာ့မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္းနဲ႔ ေနာက္ပိုင္း ကေလးေမြးတဲ့ အခါ အခက္အခဲမ်ိဳးစံု Obstetric complications ေတြနဲ႔ ၾကံဳရႏုိင္ပါတယ္ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Endometrial_cancer
သက္တန္႔ခ်ိဳ
11 July 2011
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Endometrial cancer ကို တခါတရံမွာ Uterine cancer လို႔လည္းေခၚၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း မတူညီတဲ့ ကင္ဆာေတြ ဟာ သားအိမ္အတြင္း endometrium မွသာလွ်င္မကပဲသားအိမ္ရဲ႕ အၿခား တစ္ရွူးေတြ ကေန လည္း ၿဖစ္ေပၚႏုိင္ပါတယ္ ။ ဥပမာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ cervical cancer , သားအိမ္ၾကြက္သား myometrium မွ ၿဖစ္ေသာ Sarcoma of the myometrium နဲ႔ trophoblastic ေရာဂါတို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။
သားအိမ္ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားမ်ား
An endometrial adenocarcinoma invading the uterine muscle
Endometrial cancers အမ်ားစုဟာ adnocarcinomas ေတြၿဖစ္ၾကၿပီး ဆိုလိုတဲ့သေဘာကေတာ့ တစ္လႊာ တည္းၿဖစ္ တဲ့ epithelial cells ေတြကေန စတင္ပါတယ္ ။ Epithelial cells ေတြဟာ Endometrium နဲ႔ Endometrial glands ေတြ ကို ပိုင္းၿခားထားပါတယ္ ။ Endometrial carcinoma ကို မိုက္ခရိုစကုပ္နဲ႔ၾကည့္ၿပီး ခြဲၿခားလို႔ရတဲ့ subtypes မ်ားစြာရွိပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ Edommetrioid type ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီ ပံုစံမွာဆိုရင္ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြဟာ ပိုမိုဆိုးရြားတဲ့ပံုစံၿဖစ္တဲ့ papillary serous carcinoma နဲ႔ clear cell endometrial carcinomas တို႔နဲ႔ကြာၿခားပါတယ္ ။ ကဲဆက္လက္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။
Endometrial stromal sarcoma
Type I - ဒီအမ်ိဳးအစားဟာည ေသြးဆံုးခါနီးအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ တခါတရံ estrogen (အမ်ိဳးသမီး ေဟာ္မုန္း ) ေတြမ်ားလာၿခင္းနဲ႔အတူ သားအိမ္နံရံထူလာၿခင္းတို႔ကို ၾကံဳေတြ႔ရပါတယ္ ။ သားအိမ္နံရံ ကို အနည္း ငယ္ေဖာက္ ထြင္း၀င္ေရာက္ၿပီး low grade endometrioid type ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Prognosis ဆိုတဲ့ ေရာ ဂါ ေၾကာင္ ဆက္လက္အသက္ရွင္ႏုိင္ခြင့္ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ေကာင္းပါတယ္ ။
Uterine carcinosarcoma
Type II - ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ အသက္ပိုၾကီးတဲ့ ေသြးဆံုးၿပီးသားအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ေတြ႔ရပါတယ္ ။ African-Americans ေတြ မွာ ပိုအၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ estrogen မ်ားလာမႈ နဲ႔ဆက္ႏြယ္မႈမရွိပဲ Prognosis မေကာင္းပါဘူး ။ Type II မွာ ပါ၀င္တာေတြကေတာ့
the high-grade endometrioid cancer,
the uterine papillary serous carcinoma,
the uterine clear cell carcinoma စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ ္။
ၿဖစ္ေလ့ၿဖစ္ထမရွိတဲ့ သားအိမ္ကင္ဆာ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ Endometrial stromal sarcomas ၿဖစ္ၿပီး အဲဒီကင္ဆာ ကေတာ့ ကလန္းန္ ေတြမဟုတ္တဲ့ connective တစ္ရွူးေတြကေန စတင္ၿဖစ္ေပၚပါတယ္ ။ Uterine carcinosarcoma ကို Malignant mixed mullerian tumor လို႔လည္းေခၚပါတယ္ ။ ရွားပါးတဲ့ သားအိမ္ကင္ ဆာမ်ိဳးၿဖစ္ၿပီး ကင္ဆာဆဲေတြ လြန္စြာပ်ံ႔ႏွံ႕ၿပီး အဲဒီလို ကင္ဆာမ်ိဳးမွာ ဆဲလ္ရဲ႕မူရင္းဇစ္ၿမစ္ကို မသိရွိရပါဘူး ။ မိုက္ကရိုစကုပ္နဲ႔ၾကည့္ၿပီး ေတာ့ေအာက္ပါအတိုင္းလည္းခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ ္။
Histological types I - အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ Endometrial Adenocarcinoma ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဆင့္ ၃ ဆင့္ရွိပါတယ္ ။ Grade I ကေတာ့ ဆဲလ္ေတြကို ေကာင္းစြာ ခြဲၿခားရႏိုင္တဲ့ highly differentiated ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Grade II ကေတာ့ moderatley differentiated ၿဖစ္ၿပီး Grade III ကေတာ့ Undifferentiated ဆဲလ္ေတြကို ခြဲၿခားမရႏုိင္တဲ့အဆင့္ၿဖစ္ပါတယ္ ။
Histological types II - Adenocanthoma
Histological types III - Adenosquamous carcinoma Malignant glandular element + malignant squamous element high grade malignancy
Histological types IV - Carcinosarcoma Highly malignant စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
- ေသြးဆင္းၿခင္း ၊ ေသြးဆံုးၿပီးအမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာ့ spotting လို႔ေခၚတဲ့ တစ္စက္ ႏွစ္စက္ေလာက္ ပဲဆင္းႏုိင္ပါတယ္ ။
- မူမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္း ၊ မူမမွန္ေသြးဆင္းကာလမ်ား
- အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ေသြးဆံုးခါနီးအမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ပံုမွန္ေသြးဆင္းကာလ ၾကား ကာလမ်ား တြင္ ေသြး ဆင္းၿခင္း ။ ေန႔ရက္ၾကာရွည္စြာေသြးဆင္းၿပီး ပမာဏမ်ားၿခင္း ၊ ခဏခဏ ေသြးဆင္းၿခင္းစသည္တို႔ဟာ ကင္ဆာ ၿဖစ္ႏုိင္ တဲ့လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
- ေသြးအားနည္းၿခင္း ( ရက္အၾကာၾကီး ေသြးဆံုးရွံုးတဲ့အတြက္ၿဖစ္ရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္
- ၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပိုင္းနာက်င္ၿခင္း ၊ တင္ပဆုံအတြင္းပိုင္းတြင္ ညွစ္ဆြဲထားသလို နာက်င္ၿခင္း
- အၿဖဴေရာင္သို႔မဟုတ္ အရည္ၾကည္မ်ားဆင္းၿခင္း ( ေသြးဆံုးၿပီးအမ်ိဳးသမီးေတြမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ )
ဘယ္လိုအေၿခအေနမ်ိဳးမွာ အၿဖစ္မ်ားသလဲ
ၿဖစ္ပြားေစတဲ့အခ်က္ Risk Factor ေတြကေတာ့အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့
- အီစရိုဂ်င္ပမာဏမ်ားၿခင္း
- သားအိမ္နံရံထူလာၿခင္း
- အ၀လြန္ၿခင္း
- ေသြးတိုးၿခင္း
- သားဥအိမ္တြင္ အရည္အိတ္မ်ားစြာတည္ၿခင္း ( Polycystic ovary syndrome)
- ကေလးတစ္ေယာက္မွမေမြးဖူးေသာ Nulliparity ( ကိုယ္၀န္မေဆာင္ဖူးၿခင္း )
- မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း (ၿမံဳေနၿခင္း)
- အပ်ိဳေဖာ္၀င္ခ်ိန္ေစာၿခင္း (early menarche)
- ေသြးဆံုးခ်ိန္ေနာက္က်ၿခင္း (Late menopause)
- သားအိမ္အတြင္းနံရံအဖုမ်ားပါၿခင္း Endometrial polyps
- ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါရွိၿခင္း
- Taxmoifen ေဆးသံုးေနၿခင္း
- တိရိစၦာန္အဆီမ်ားစြာ စားသံုးၿခင္း
- တင္ပဆံုအား ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပးကုသဖူးၿခင္း
- ရင္သားကင္ဆာရွိၿခင္း
- သားဥအိမ္ကင္ဆာ ၿဖစ္ၿခင္း
- မ်ိဳးဥမေၾကြၿခင္း
- အသက္ ၃၅ ႏွစ္အထက္အမ်ိဳးသမီးမ်ား
- ေန႔စဥ္ အရက္မ်ားစြာ ေသာက္သံုးၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေရာဂါသိေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ
စစၿဖစ္ခ်င္းမွာ ကုသလို႔ရတဲ့အတြက္ Routine screening လုပ္ဖို႔ေတာ့မလိုပါဘူး ။ အေစာပိုင္းအဆင့္ေတြမွာ စမ္းသပ္မႈရဲ႕ အေၿဖက ပံုမွန္ေတြၿဖစ္ေနတတ္ပါတယ္ ။ ေရာဂါပိုၿပင္းထန္လာမွသာလွ်င္သားအိမ္ရဲ႕ အရြယ္အစား ၊ ပံုသ႑ာန္ ၊ အေပ်ာ့အမာစတဲ့လကၡဏာေတြေၿပာင္းလဲသြားမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
၁ ။ Pap smear ယူၿခင္း
၂ ။ သားအိမ္ၿခစ္ၿပီး အသာစ စစ္ေဆးၿခင္း ( သားအိမ္အတြင္းပိုးႏွင့္သားအိမ္ေခါင္း အပါအ၀င္ )
၃ ။ သားအိမ္ၿခစ္ၿခင္း Endometrial curettage ဟာ အဆင္မေၿပခဲ့ရပင္ Dilation and Curettage ( D&C) သား အိမ္ေခါင္းခ်ဲ႔ၿပီးအတြင္းပိုင္းအား ၿခစ္ယူၿခင္း ။
၄ ။ သားအိမ္အတြင္းမွန္ေၿပာင္းထည့္စစ္ေဆးၿခင္း ( Hysteroscopy ) ။ တခါတည္းသားအိမ္အတြင္းစယူၿပီး biopsy လုပ္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ D and C လုပ္သလို မၿမင္မစမ္းလုပ္ေနစရာမလိုပဲ ေသခ်ာ မသကၤာတဲ့ေနရာေတြကို ယူႏုိင္ပါတယ္ ။
၅ ။ Endometiral biopsy or aspiration
၆ ။ မိန္းမကိုယ္ အတြင္းပိုင္းအာ အာထရာေဆာင္းရိုက္ၿခင္း ( Transvaginal ultrasound)
၇ ။ အခုေနာက္ပိုင္း TruTest လို႔ေခၚတဲ့စမ္းသပ္မႈတစ္ခုေပၚလာပါတယ္ ။ က်ံဳဲ႕လို႔ေကြးလို႔ရတဲ့ Tao Brush နဲ႔ သားအိမ္ ရဲ႕ entire lining ကိုၿခစ္ယူပါတယ္ ။ နာက်င္မႈသက္သာၿပီး စမ္းသပ္ဖို႔လံုေလာက္တဲ့ တစ္ရွူးေတြရ ရွိပါတယ္ ။ ရိုးရွင္းၿပီး သက္သာပါတယ္ ။ TruTest ကိုတခါတရံမွာအသံုးၿပဳၿပီး အမ်ားစုကေတာ့ Pap smear ကိုသာ အသံုးမ်ားပါတယ္။
၈ ။ Serum p53 antibody ကိုတိုင္းတာၿခင္း စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။
ကုသၿခင္း
ပထမဆံုးကုသၿခင္းကေတာ့ Srugical ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ အနည္းဆံုး ၀မ္းဗိုက္အတြင္းအရည္ယူမယ္ (Peritoneal fluid ကို ယူၿပီး cytologic sampling လုပ္ၿခင္း ) ၊ ဗိုက္ဖြင့္ၿခင္း ၊ lymph nodes မ်ားအားစမ္းသပ္ၿပီး biopsy ယူၿခင္း ၊ သား အိမ္ကို ထုတ္ၿခင္း ၊ သားဥအိမ္ ၂ လံုးထုတ္ၿခင္း ၊ Lymph node မ်ားထုတ္ၿခင္း ၊ စသည္တို႔ၿဖစ္ ပါတယ္ ။ တခါတရံ သားအိမ္ေခါင္းအထိပါ ပ်ံ႕ႏွံေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သားအိမ္ေခါင္းပါ ထုတ္ပစ္ရေလ့ရွိပါတယ္ ။ သားအိမ္ကို ၀မ္းဗိုက္ဖြင့္ၿပီး ထုတ္ၿခင္း (Abdominal hysterectomy ) နဲ႔ မိန္းမကိုယ္အတြင္းမွ အဆင့္လိုက္ ထုတ္ပယ္ၿခင္း ( vaginal hysterectomy ) ဆိုၿပီး ရွိပါတယ္ ။ အဆင့္ ၁ သည္ ခဏခဏၿပန္ၿဖစ္ဖို႔ မ်ားပါတယ္ ။ အဆင့္ ၂ ကိုေတာ့ ခြဲစိတ္ၿပီး ဓါတ္ေရာင္ၿခည္ေပးပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ လူနာေတြမွာေတာ့ ကင္ဆာေဆးသြင္းၿခင္း Chemotherapy ကိုေပး ပါတယ္ အထူးသၿဖင့္ အဆင့္ ၃ နဲ႔ ၄ မွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Endometrial stromal sarcomas အ တြက္ Hormonal therapy ၿဖစ္တဲ့ progestins နဲ႔ antiestrogen ေတြေပးပါတယ္ ။
Herceptin လို႔ေခၚတဲ့ Antibody ကိုေတာ့ HER2/neu protein နဲ႔ overexpress လုပ္ဆတဲ့ ရင္သားကင္ ဆာကုသ တဲ့ေနရာမွာသံုးပါတယ္ ။
ကုသၿခင္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲ complication မ်ား
- D&C လုပ္ရင္းနဲ႔သားအိမ္ေပါက္ထြက္ၿခင္း ( Uterine perforation ) ရႏိုင္ပါတယ္ ။
- Asherman's syndrome (သားအိမ္အတြင္းပိုင္းကပ္ၿငိတြယ္ၿခင္း ) Intrauterine adhesion ရႏိုင္ပါတယ္ ။ D&C လုပ္တဲ့ အခါ complication အေနနဲ႔ေတြ႔ရပါတယ္ ။ အက်ိဳးဆက္ကေတာ့မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္းနဲ႔ ေနာက္ပိုင္း ကေလးေမြးတဲ့ အခါ အခက္အခဲမ်ိဳးစံု Obstetric complications ေတြနဲ႔ ၾကံဳရႏုိင္ပါတယ္ ။
Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Endometrial_cancer
သက္တန္႔ခ်ိဳ
11 July 2011
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Thursday, July 7, 2011
အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းမႈ
အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းမႈ
ယေန႔ ၂၁ ရာစုေခတ္ၾကီးမွာ အမ်ိဳးသမီး တစ္ကိုယ္ရည္ က်န္းမာသန္႔ရွင္းမႈအတြက္ လိုးရွင္းေတြ ၊ သန္႔စင္ ရည္ေတြ ဟာ တစ္မ်ိဳးနဲ႔တစ္မ်ိဳး မရိုးရေအာင္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ထြက္ေပၚလို႔ လာေနပါၿပီ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြ အတြက္ မိန္းမကိုယ္ သန္႔ရွင္းေရးေဆးေၾကာအရည္ေတြဟာလည္း ေစ်းကြက္ထဲမွာ အမ်ိဳးအစားစံုလင္စြာ နဲ႔ အလြယ္ တကူ ၀ယ္ယူရရွိေနႏိုင္ပါၿပီ ။ မိန္ကေလးေတြအမ်ားစု ယံုၾကည္ေနတဲ့အခ်က္ကေတာ့ တစ္ကိုယ္ ရည္သံုး လိုးရွင္းေတြသန္႔စင္ရည္ေတြဟာ ေကာင္းတဲ့အေလ့အက်င့္တစ္ခုၿဖစ္တယ္ သန္႔ရွင္းစင္က်ယ္ေစတဲ့ ဖက္ရွင္ (Cleaning fashion) တစ္ခုၿဖစ္တယ္ဆိုတာပါပဲ ။ ခန္႔မွန္းခ်က္အရကေတာ့ United states မွာဆိုရင္ အမ်ိဳး သမီး ၂၀ မီလီယံေလာက္ဟာ Health care lotion လို႔ေခၚတဲ့ တစ္ကိုယ္ရည္သံုး လိုးရွင္းေတြကို တခါတရံ အ သံုးၿပဳၾကၿပီး ၊ အာဖရိကနဲ႔ အာရွေတြမွာဆိုရင္ေတာ့ အသံုးမ်ားပါတယ္ ။ ဒီလိုလိုးရွင္းေတြကို အသံုးၿပဳၾက တာဟာ တကယ္ပဲ အမ်ိဳးသမီးက်န္းမာေရးကို အေထာက္အကူၿဖစ္ေစသလား ဒါမွမဟုတ္ ဆိုးက်ိဳးေတြၿဖစ္ေစ သလား ဆိုတာ ပညာရွင္ေတြြက ေဆးပညာဆိုင္ရာ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈ Medical Research ေတြၿပဳ လုပ္ေန ၾကၿပီၿဖစ္ ပါတယ္ ။
သားအိမ္ေခါင္း ၊ သားအိမ္အတြင္းပိုင္းနဲ႔ mucosa ၊ မိန္းမကိုယ္နံရံေတြမွာရွိတဲ့ microbes လို႔ေခၚတဲ့ အဏုၾကည့္ မွန္ေၿပာင္းကိရိယာၿဖင့္သာၿမင္ႏိုင္တဲ့ပိုးမႊားေတြကို vaginal flora က ပံုမွန္အတိုင္းသဘာ၀အေလွ်ာက္ သန္ ႔စင္ေဆးေၾကာေပးပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕သဘာ၀ vaginal flora မွာ ၿပင္ပပိုးမႊားေတြကို ကာကြယ္ တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့ လူ႔ခႏၶာကိုယ္အက်ိဳးၿပဳဘတ္တီးရီးယား lactic acid bacteria ေတြ 80 million/ml ေလာက္အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။ သူ႔ရဲ႕ အဓိက တာ၀န္ကေတာ့ ၿပင္ပကေန ပိုးမႊားေတြ လြယ္လြယ္ ကူကူ ၀င္ေရာက္ႏုိင္ၿခင္း ကို ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ ၿဖစ္ၿပီး lactic acid bacteria ေတြကို Guardian of health အၿဖစ္တင္ စားေၿပာဆိုၾကပါတယ္ ။ Lactobacillus ေတြမ်ားစြာပါ၀င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးမိန္းမကုိယ္ထဲက ထြက္တဲ့ အရည္ေတြဟာ မိန္းမကိုယ္ကို ဘသာ၀အေလွ်ာက္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစၿခင္း ( self cleaning function) ကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္ ။ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈတစ္ခုရဲ႕အေၿဖအရ မ်ိဳးပြားႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ အသက္ ၄၀ အရြယ္အမ်ိဳး သမီးေတြ မွာ lactobacillus ၉၂.၅ ရာခိုင္ႏွုန္းပါ၀င္ၿပီး ၊ အသက္ ၆၀ အရြယ္မ်ာေတာ့ ၆၀ ရာခိုင္ႏွုန္း သာ ပါ၀င္ ပါေတာ့ တယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မိန္းမကိုယ္မွာ အမ်ိဳးသမီး သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို ပံုမွန္အသံုးၿပဳၿခင္းဟာ Lactobacillus ပါ၀င္မႈပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းသြားေစႏုိင္ပါတယ္ ။
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ က ၿပဳလုပ္ခဲ့ၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီး မိန္းမကိုယ္ေဆးေၾကာရည္ စမ္းသပ္မႈ (women's vaginal washing the report) အရ တစ္ပတ္ကို တစ္ၾကိမ္ေဆးေၾကာၿခင္း သို႔မဟုတ္ ဒီထက္ပို ၿပီး အၾကိမ္ အရည္ အတြက္မ်ားစြာ ေဆးေၾကာၿခင္းဟာ တင္ပဆံုအတြင္းပိုင္း ပိုးမႊား၀င္ေရာက္မႈ ( pelvic infection ) ကိုပို မ်ားေစၿခင္း ၊ ေနရာလႊဲမွား သေႏၶသား ၿပႆနာ ( ectopic pregnancy ) ကို မ်ားၿပားေစၿခင္း ၊ ပိုးမႊား ၀င္ေရာက္ေစ မႈ မ်ားၿပားေစၿခင္း စသည္တို႔ကိုေတြ႔ရွိခဲ့ရပါတယ္ ။ American Journal of Public Health မွ report အ ရ မိန္းမကိုယ္ထဲမွာ အရည္ vaginal fluid မရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ပံုမွန္ မိန္းမကို္ယ္ထဲ အရည္ရိွတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ Pelvic infection ၿဖစ္ပြားေစတဲ့ ႏွုန္းကို ၇၃ ရာခိုင္ႏွုန္းထိ ပိုမ်ားတယ္လို႔ သိရပါတယ္ ။ ဒါဟာ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးမိန္းမကိုယ္အရည္ရဲ႕ မိမိဘာသာ သန္႔ရွင္း စင္ၾကယ္ေစၿခင္း ဆိုတဲ့ self cleaning function ပ်က္ဆီးသြားၿပီး သားအိမ္ေခါင္း ၊ သားအိမ္ ၊ fallopian tube ( သားအိမ္ႏွင့္ သားဥအိိမ္ဆက္သြယ္ထားေသာလမ္းေၾကာင္း ) စသည္တို႔မွဆင့္ ေရာဂါပိုးမႊားေတြကို ၀င္ေရာက္ေစၿပီး pelvic infection ကို ၿဖစ္ပြားေစပါတယ္ ။
လူအမ်ားစုကေတာ့ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြ ဟာ ကိုယ္၀န္ကို တားဆီးႏိုင္ဖို႔ တကိုယ္ရည္သံုး သန္႔စင္ေဆး ရည္ေတြကို သံုးစြဲၾကတယ္လို႔ မွားယြင္းယံုၾကည္ေနၾကပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ အမ်ိဳးသမီး သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို အသံုးၿပဳတာ ပိုးမႊား၀င္ေရာက္တာကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ ၊ လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ ၊စတဲ့ရည္ရြယ္ ခ်က္အမ်ားအေနနဲ႔သံုးစြဲၾကပါတယ္ ။ ဒါေပ မယ့္ ေဆးပညာ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈ အေၿဖအရေတာ့ အားလံုးဟာ ဆန္႔က်င္ဖက္ေတြပါပဲ ။ အင္ဒိုနီးရွားမွ ဆရာ၀န္ေတြ ဟာ မီးမဖြားခင္ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ ၅၉၉ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခါမွာေတာ့ မိန္းမကိုယ္ သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ဖို႔ အတြက္ ရည္ရြယ္ ခ်က္နဲ႔သံုးစြဲေပမယ့္ တကယ္တမ္းမွာ ၿဖစ္ပြားႏုိင္မႈ risk ကိုပိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း သာမန္မိန္းမ ကိုယ္ကို ေရနဲ႔ ေဆးေၾကာၿခင္းကေတာ့ အႏၱရာယ္မရွိေစပါဘူး ။ ေလ့လာမႈ ဆာေဗးေတြရဲ႕ အေၿဖအ ရေတာ့ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္ဆစ္ဓါတ္ PH မွ် ေၿခ ပ်က္ဆီးသြားၿခင္းဟာ လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါ မ်ားကိုပိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ေရကေတာ့ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္ဆစ္မွ်ေၿခကို မေၿပာင္း လဲေစ ပါဘူး ။ ဒါ့အၿပင္ ပံုမွန္ vaginal flora ကိုလည္း မပ်က္ဆီးေစပါဘူး ။
American scholars ေတြဟာ လက္ထပ္ၿပီးသားစံုတြဲ ၈၄၈ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခါ မိန္းမကိုယ္ သန္႔စင္ေဆး ရည္နဲ႔ သံုးစြဲၿခင္းဟာ တစ္လမွာ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မႈ ကို ၃၀% ထိေလ်ာ့နည္းသြားေစႏိုင္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္း ဆိုေတာ့ vaginal acidity ေၿပာင္းလဲသြားၿခင္း ၊ micro-ecological ပတ္၀န္း က်င္ ေၿပာင္းလဲ သြားၿခင္း ၊ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားေပါက္ဖြားၾကီးထြားရင္ သင့္ေတာ္ၿခင္း ၊ ဒါ့အၿပင္ ေရာဂါတစ္ခု ခုၿဖစ္ေစဖို႔ လည္း ဦး တည္ႏိုင္ၿပီး ေနာက္ဆံုး infertility လို႔ေခၚတဲ့ မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေယဘူ ယ်ၾကည့္ မယ္ဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္ဟာ သူ႔ဘာသာသူ အလိုအေလ်ာက္သန္႔ေစေစၿခင္း self cleaning feature ပါရွိတဲ့ အတြက္ မိန္းမကိုယ္သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြသံုးစြဲဖို႔ မလိုအပ္ပါဘူး ။
မိန္းမကိုယ္သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို ဘယ္အခိ်န္ေတြမွာ သံုးစြဲဖို႔လိုအပ္သလဲ ?
ေရာဂါတစ္ခုခုကို ေဆးကုသဖို႔ အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သန္႔စင္ေဆးေၾကာေဆးရည္ကို လိုအပ္သလို ေရြးခ်ယ္သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္ ။ ေရရွည္ေတာ့မသင့္ေတာ္ပါဘူး ။ မိန္းမကိုယ္ဟာ ပိုးမႊား၀င္ၿပီး PH မွ် ေၿခ ပ်က္ေန မယ္ အနံ႔ေတြဘာေတြဆိုးရြားစြာ နံေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ PH Level 5 အဆင့္ရွိတဲ့ ပါ၀င္တဲ့ မိန္းမကိုယ္ သန္ ႔စင္ေဆးေၾကာရည္ေတြကို ေရြးခ်ယ္သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္ ။ ကဲဒါဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္မွ ထြက္တဲ့အရည္ Vaginal discharge အေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။ မ်ိဳးပြားႏုိင္တဲ့အသက္ အရြယ္ေတြၿဖစ္ တဲ့ အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွ ၄၅ ႏွစ္အတြင္းမွာ ပံုမွန္ မိန္းမကိုယ္ထဲက vaginal discharge ေတြဆင္းေလ့ရွိပါတယ္ ။ ပမာဏ ၊ အေရာင္ ပါ၀င္မႈနဲ႔ အနံ႔ ေတြေၿပာင္းလဲသြားတဲ့အခါမွာေတာ့ ဒါဟာ ေရာဂါတစ္ခု ၿဖစ္ႏုိင္ပါၿပီ ။ ဒီလိုေၿပာင္း လဲၿခင္းဟာ internal factors ေတြၿဖစ္တဲ့ ေဟာ္မုန္းေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားၿခင္း စ တာေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ႏိုင္သလို external factors ေတြၿဖစ္တဲ့ ပိုး၀င္ၿခင္း ၊ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းမႈ အားနည္းၿခင္း စတာေတြေၾကာင့္လည္း ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
မိန္းမကိုယ္ထဲမွ ထြက္တဲ့အရည္ဟာ အစိမ္းေရာင္ဖက္သမ္းေနၿပီး အနံဆိုးေတြလည္းရွီမယ္ ပမာဏကလည္း နည္းလိုက္မ်ား လိုက္ၿဖစ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ vaginitis လို႔ေခၚတဲ့ မိန္းမကိုယ္ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ Vaginal Discharge ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့
- ယားယံၿခင္း
- အနီကြက္မ်ားထြက္ၿခင္း
- တင္ပဆံုရိုးအတြင္းပိုင္းနာၿခင္း
- အနံဆိုးရြားၿခင္း
- ဆီးသြားစဥ္ နာက်င္ၿခင္း ပူၿခင္း
- အဖ်ားတတ္ၿခင္း
- ၾကြက္ႏို႔ကဲ့သို႔ အဖုေလးမ်ားေပါက္ၿခင္း
- ရာသီမဟုတ္ေသာ မူမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္း စသည္တို႔ ၿဖစ္ပါတယ္ ။
မိန္းမကိုယ္ထဲ ပိုးမ၀င္ေအာင္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို လိုက္နာၿခင္းအားၿဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
၁ ။ သင္ဟာ diaphragm လို႔ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးသမီးသံုးကြန္ဒံုး ၊ သုတ္ပိုးသတ္ေသာ ဆပ္ၿပာသို႔မဟုတ္ ဂ်ယ္လီ ဒါမွမဟုတ္ ကြန္ဒံုး တစ္ခုခု သံုးစြဲတဲ့အတြက္ မိန္းမကိုယ္ထဲ ခဏခဏပိုး၀င္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင့္ဆရာ၀န္ နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး သားဆက္ၿခားနည္းလမ္း Birth control options ေတြကို ၿပန္လည္ေဆြးေႏြးဖို႔ လိုေနပါၿပီ ။
၂ ။ အိမ္သာတက္ၿပီးတဲ့အခါတိုင္းေဆးေၾကာတဲ့အခါ အေရွ႔မွ အေနာက္သို႔သာ ေဆးေၾကာပါ ။ သို႔မွသာ စအိုအတြင္းမွ ပိုးမႊားမ်ား မိန္းမကိုယ္အတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ၿခင္းကို တားဆီးေပးႏုိင္မွာပါ ။
၃ ။ မိန္းမကိုယ္တစ္၀ွိဳက္ကို ေရသန္႔ သို႔မဟုတ္ အနံ႔မပါတဲ့ ဆပ္ၿပာေပ်ာ့ေပ်ာ့နဲ႔ တစ္ေန တစ္ၾကိမ္ေလာက္ေဆးေၾကာေပး ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေရခ်ိဳးခန္းသံုးဆပ္ၿပာမသံုးပါနဲ႔ ။ ေသခ်ာေဆး ေၾကာၿပီး ေၿခာက္ေသြ ႔ေအာင္ သုတ္ပါ ။
၄ ။ ေသြးဆင္းခ်ိန္ကာလအတြင္း မွာ tempons ကို တစ္ေန႔ သံုးၾကိမ္အနည္းဆံုးလဲပါ ။ သင့္ရဲ႕ ကာလၿပီး ဆံုးသြားရင္ ေနာက္ဆံုးအသံုးၿပဳတဲ့ tampon ကို စြန္႔ပစ္ဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔ ။
၅ ။ တင္းက်ပ္ တဲ့အ၀တ္အစားေတြကို ၀တ္ၿခင္းကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ပါ ။ cotton underwear ကို သာ၀တ္ ဆင္ပါ ။ Cotton underwear နဲ႔ ေခ်ာင္ခ်ိတဲ့ အ၀တ္အစားေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ေနရာကို yeast cell ေတြ ၾကီးထြားခိုေအာင္းေစတဲ့ ပူေႏြးစြတ္စိုၿခင္းမွ ကာကြယ္တားဆီးေပးပါတယ္ ။ အက်ပ္ေတြ ၀တ္ဆင္ၿခင္း ဟာလည္း အေရၿပားကို မသက္မသာၿဖစ္ေစၿပီး rash ေတြထြက္ေပၚေစပါတယ္ ။
၆ ။ စပေရးေတြနဲ႔တၿခားအေမႊးနံ႔ေတြပါတဲ့ အရာေတြကို သံုးစြဲၿခင္းကို ေရွာင္က်ဥ္ပါ ။ ဒါေတြဟာ အေရၿပားမွာ irritation ၿဖစ္ေပၚေစၿပီး အလာ့ဂ်စ္ (ဓါတ္မတည့္ၿခင္း )ေတြၿဖစ္ေစပါတယ္ ။
၇ ။ သင္ဟာ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့ multiple sex partners ရွိတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကြန္ဒံုးလည္းမသံုးဘူးဆိုရင္ STD လို႔ေခၚတဲ့ လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ မိန္းမကိုယ္ ထဲပိုး၀င္ဖို႔ လည္းလြယ္ကူပါတယ္ ။
၈ ။ အမ်ိဳးသားနဲ႔အတူေနၿပီးတဲ့အခါမွာလည္း ဆီးသြားပါ ။ ၿပီးတဲ့အခါမိန္းမ ကိုယ္ေနရာကို ေရေအးေအး နဲ႔ ေဆးေၾကာေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၉ ။ စက္ဘီးစီးၿခင္း ၊ ၿမင္းစီးၿခင္းစတာေတြဟာ မိန္းမကိုယ္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ အကန္႔အသတ္ၿဖင့္သာ ၿပဳလုပ္ သင့္ပါတယ္ ။
၁၀ ။ သင့္မွာ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါရွိတယ္ဆိုရင္လည္း ေသြးတြင္းသၾကားဓါတ္ကို ေကာင္းစြာ ထိမ္းထား ဖို႔လို ပါတယ္ ။
လိုအပ္မယ္ဆိုရင္ေတာပိုးေသာက္ေဆးေသာက္သင့္ၿပီး မလိုအပ္ပဲ ပိုးသတ္ေဆးေသာက္ ၿခင္းကို ေရွာင္ရွား ရပါမယ္ ။ ဆရာ၀န္နဲ႔ေသခ်ာၿပသၿပီး သင့္ရဲ႕ေရာဂါရာဇ၀င္က အစ ေသခ်ာစမ္းသပ္စစ္ေဆးကာ ကုသမႈ ခံယူဖို႔လို အပ္ပါတယ္ ။
ြRef : http://vaginal-health.50webs.com/
wikipedia
Vaginal cleaning Fluid in Internet
သက္တန္႔ခ်ိဳ
7 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
သားအိမ္ေခါင္း ၊ သားအိမ္အတြင္းပိုင္းနဲ႔ mucosa ၊ မိန္းမကိုယ္နံရံေတြမွာရွိတဲ့ microbes လို႔ေခၚတဲ့ အဏုၾကည့္ မွန္ေၿပာင္းကိရိယာၿဖင့္သာၿမင္ႏိုင္တဲ့ပိုးမႊားေတြကို vaginal flora က ပံုမွန္အတိုင္းသဘာ၀အေလွ်ာက္ သန္ ႔စင္ေဆးေၾကာေပးပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕သဘာ၀ vaginal flora မွာ ၿပင္ပပိုးမႊားေတြကို ကာကြယ္ တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့ လူ႔ခႏၶာကိုယ္အက်ိဳးၿပဳဘတ္တီးရီးယား lactic acid bacteria ေတြ 80 million/ml ေလာက္အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။ သူ႔ရဲ႕ အဓိက တာ၀န္ကေတာ့ ၿပင္ပကေန ပိုးမႊားေတြ လြယ္လြယ္ ကူကူ ၀င္ေရာက္ႏုိင္ၿခင္း ကို ကာကြယ္တားဆီးဖို႔ ၿဖစ္ၿပီး lactic acid bacteria ေတြကို Guardian of health အၿဖစ္တင္ စားေၿပာဆိုၾကပါတယ္ ။ Lactobacillus ေတြမ်ားစြာပါ၀င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးမိန္းမကုိယ္ထဲက ထြက္တဲ့ အရည္ေတြဟာ မိန္းမကိုယ္ကို ဘသာ၀အေလွ်ာက္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေစၿခင္း ( self cleaning function) ကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္ ။ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈတစ္ခုရဲ႕အေၿဖအရ မ်ိဳးပြားႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ အသက္ ၄၀ အရြယ္အမ်ိဳး သမီးေတြ မွာ lactobacillus ၉၂.၅ ရာခိုင္ႏွုန္းပါ၀င္ၿပီး ၊ အသက္ ၆၀ အရြယ္မ်ာေတာ့ ၆၀ ရာခိုင္ႏွုန္း သာ ပါ၀င္ ပါေတာ့ တယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မိန္းမကိုယ္မွာ အမ်ိဳးသမီး သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို ပံုမွန္အသံုးၿပဳၿခင္းဟာ Lactobacillus ပါ၀င္မႈပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းသြားေစႏုိင္ပါတယ္ ။
လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ က ၿပဳလုပ္ခဲ့ၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီး မိန္းမကိုယ္ေဆးေၾကာရည္ စမ္းသပ္မႈ (women's vaginal washing the report) အရ တစ္ပတ္ကို တစ္ၾကိမ္ေဆးေၾကာၿခင္း သို႔မဟုတ္ ဒီထက္ပို ၿပီး အၾကိမ္ အရည္ အတြက္မ်ားစြာ ေဆးေၾကာၿခင္းဟာ တင္ပဆံုအတြင္းပိုင္း ပိုးမႊား၀င္ေရာက္မႈ ( pelvic infection ) ကိုပို မ်ားေစၿခင္း ၊ ေနရာလႊဲမွား သေႏၶသား ၿပႆနာ ( ectopic pregnancy ) ကို မ်ားၿပားေစၿခင္း ၊ ပိုးမႊား ၀င္ေရာက္ေစ မႈ မ်ားၿပားေစၿခင္း စသည္တို႔ကိုေတြ႔ရွိခဲ့ရပါတယ္ ။ American Journal of Public Health မွ report အ ရ မိန္းမကိုယ္ထဲမွာ အရည္ vaginal fluid မရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ပံုမွန္ မိန္းမကို္ယ္ထဲ အရည္ရိွတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ Pelvic infection ၿဖစ္ပြားေစတဲ့ ႏွုန္းကို ၇၃ ရာခိုင္ႏွုန္းထိ ပိုမ်ားတယ္လို႔ သိရပါတယ္ ။ ဒါဟာ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးမိန္းမကိုယ္အရည္ရဲ႕ မိမိဘာသာ သန္႔ရွင္း စင္ၾကယ္ေစၿခင္း ဆိုတဲ့ self cleaning function ပ်က္ဆီးသြားၿပီး သားအိမ္ေခါင္း ၊ သားအိမ္ ၊ fallopian tube ( သားအိမ္ႏွင့္ သားဥအိိမ္ဆက္သြယ္ထားေသာလမ္းေၾကာင္း ) စသည္တို႔မွဆင့္ ေရာဂါပိုးမႊားေတြကို ၀င္ေရာက္ေစၿပီး pelvic infection ကို ၿဖစ္ပြားေစပါတယ္ ။
လူအမ်ားစုကေတာ့ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြ ဟာ ကိုယ္၀န္ကို တားဆီးႏိုင္ဖို႔ တကိုယ္ရည္သံုး သန္႔စင္ေဆး ရည္ေတြကို သံုးစြဲၾကတယ္လို႔ မွားယြင္းယံုၾကည္ေနၾကပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ အမ်ိဳးသမီး သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို အသံုးၿပဳတာ ပိုးမႊား၀င္ေရာက္တာကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ ၊ လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ ၊စတဲ့ရည္ရြယ္ ခ်က္အမ်ားအေနနဲ႔သံုးစြဲၾကပါတယ္ ။ ဒါေပ မယ့္ ေဆးပညာ ေလ့လာစမ္းသပ္မႈ အေၿဖအရေတာ့ အားလံုးဟာ ဆန္႔က်င္ဖက္ေတြပါပဲ ။ အင္ဒိုနီးရွားမွ ဆရာ၀န္ေတြ ဟာ မီးမဖြားခင္ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ ၅၉၉ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခါမွာေတာ့ မိန္းမကိုယ္ သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ဖို႔ အတြက္ ရည္ရြယ္ ခ်က္နဲ႔သံုးစြဲေပမယ့္ တကယ္တမ္းမွာ ၿဖစ္ပြားႏုိင္မႈ risk ကိုပိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း သာမန္မိန္းမ ကိုယ္ကို ေရနဲ႔ ေဆးေၾကာၿခင္းကေတာ့ အႏၱရာယ္မရွိေစပါဘူး ။ ေလ့လာမႈ ဆာေဗးေတြရဲ႕ အေၿဖအ ရေတာ့ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္ဆစ္ဓါတ္ PH မွ် ေၿခ ပ်က္ဆီးသြားၿခင္းဟာ လိင္မွတဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါ မ်ားကိုပိုမ်ားေစပါတယ္ ။ ေရကေတာ့ မိန္းမကိုယ္ရဲ႕ အက္ဆစ္မွ်ေၿခကို မေၿပာင္း လဲေစ ပါဘူး ။ ဒါ့အၿပင္ ပံုမွန္ vaginal flora ကိုလည္း မပ်က္ဆီးေစပါဘူး ။
American scholars ေတြဟာ လက္ထပ္ၿပီးသားစံုတြဲ ၈၄၈ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တဲ့အခါ မိန္းမကိုယ္ သန္႔စင္ေဆး ရည္နဲ႔ သံုးစြဲၿခင္းဟာ တစ္လမွာ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မႈ ကို ၃၀% ထိေလ်ာ့နည္းသြားေစႏိုင္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္း ဆိုေတာ့ vaginal acidity ေၿပာင္းလဲသြားၿခင္း ၊ micro-ecological ပတ္၀န္း က်င္ ေၿပာင္းလဲ သြားၿခင္း ၊ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ားေပါက္ဖြားၾကီးထြားရင္ သင့္ေတာ္ၿခင္း ၊ ဒါ့အၿပင္ ေရာဂါတစ္ခု ခုၿဖစ္ေစဖို႔ လည္း ဦး တည္ႏိုင္ၿပီး ေနာက္ဆံုး infertility လို႔ေခၚတဲ့ မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေယဘူ ယ်ၾကည့္ မယ္ဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္ဟာ သူ႔ဘာသာသူ အလိုအေလ်ာက္သန္႔ေစေစၿခင္း self cleaning feature ပါရွိတဲ့ အတြက္ မိန္းမကိုယ္သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြသံုးစြဲဖို႔ မလိုအပ္ပါဘူး ။
မိန္းမကိုယ္သန္႔စင္ေဆးရည္ေတြကို ဘယ္အခိ်န္ေတြမွာ သံုးစြဲဖို႔လိုအပ္သလဲ ?
ေရာဂါတစ္ခုခုကို ေဆးကုသဖို႔ အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ညႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း သန္႔စင္ေဆးေၾကာေဆးရည္ကို လိုအပ္သလို ေရြးခ်ယ္သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္ ။ ေရရွည္ေတာ့မသင့္ေတာ္ပါဘူး ။ မိန္းမကိုယ္ဟာ ပိုးမႊား၀င္ၿပီး PH မွ် ေၿခ ပ်က္ေန မယ္ အနံ႔ေတြဘာေတြဆိုးရြားစြာ နံေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ PH Level 5 အဆင့္ရွိတဲ့ ပါ၀င္တဲ့ မိန္းမကိုယ္ သန္ ႔စင္ေဆးေၾကာရည္ေတြကို ေရြးခ်ယ္သံုးစြဲႏုိင္ပါတယ္ ။ ကဲဒါဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္မွ ထြက္တဲ့အရည္ Vaginal discharge အေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။ မ်ိဳးပြားႏုိင္တဲ့အသက္ အရြယ္ေတြၿဖစ္ တဲ့ အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွ ၄၅ ႏွစ္အတြင္းမွာ ပံုမွန္ မိန္းမကိုယ္ထဲက vaginal discharge ေတြဆင္းေလ့ရွိပါတယ္ ။ ပမာဏ ၊ အေရာင္ ပါ၀င္မႈနဲ႔ အနံ႔ ေတြေၿပာင္းလဲသြားတဲ့အခါမွာေတာ့ ဒါဟာ ေရာဂါတစ္ခု ၿဖစ္ႏုိင္ပါၿပီ ။ ဒီလိုေၿပာင္း လဲၿခင္းဟာ internal factors ေတြၿဖစ္တဲ့ ေဟာ္မုန္းေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ စိတ္ဖိစီးမႈ မ်ားၿခင္း စ တာေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ႏိုင္သလို external factors ေတြၿဖစ္တဲ့ ပိုး၀င္ၿခင္း ၊ တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းမႈ အားနည္းၿခင္း စတာေတြေၾကာင့္လည္း ၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။
မိန္းမကိုယ္ထဲမွ ထြက္တဲ့အရည္ဟာ အစိမ္းေရာင္ဖက္သမ္းေနၿပီး အနံဆိုးေတြလည္းရွီမယ္ ပမာဏကလည္း နည္းလိုက္မ်ား လိုက္ၿဖစ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ vaginitis လို႔ေခၚတဲ့ မိန္းမကိုယ္ေရာင္ရမ္းၿခင္းၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ Vaginal Discharge ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့
- ယားယံၿခင္း
- အနီကြက္မ်ားထြက္ၿခင္း
- တင္ပဆံုရိုးအတြင္းပိုင္းနာၿခင္း
- အနံဆိုးရြားၿခင္း
- ဆီးသြားစဥ္ နာက်င္ၿခင္း ပူၿခင္း
- အဖ်ားတတ္ၿခင္း
- ၾကြက္ႏို႔ကဲ့သို႔ အဖုေလးမ်ားေပါက္ၿခင္း
- ရာသီမဟုတ္ေသာ မူမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္း စသည္တို႔ ၿဖစ္ပါတယ္ ။
မိန္းမကိုယ္ထဲ ပိုးမ၀င္ေအာင္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို လိုက္နာၿခင္းအားၿဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
၁ ။ သင္ဟာ diaphragm လို႔ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးသမီးသံုးကြန္ဒံုး ၊ သုတ္ပိုးသတ္ေသာ ဆပ္ၿပာသို႔မဟုတ္ ဂ်ယ္လီ ဒါမွမဟုတ္ ကြန္ဒံုး တစ္ခုခု သံုးစြဲတဲ့အတြက္ မိန္းမကိုယ္ထဲ ခဏခဏပိုး၀င္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ သင့္ဆရာ၀န္ နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး သားဆက္ၿခားနည္းလမ္း Birth control options ေတြကို ၿပန္လည္ေဆြးေႏြးဖို႔ လိုေနပါၿပီ ။
၂ ။ အိမ္သာတက္ၿပီးတဲ့အခါတိုင္းေဆးေၾကာတဲ့အခါ အေရွ႔မွ အေနာက္သို႔သာ ေဆးေၾကာပါ ။ သို႔မွသာ စအိုအတြင္းမွ ပိုးမႊားမ်ား မိန္းမကိုယ္အတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ၿခင္းကို တားဆီးေပးႏုိင္မွာပါ ။
၃ ။ မိန္းမကိုယ္တစ္၀ွိဳက္ကို ေရသန္႔ သို႔မဟုတ္ အနံ႔မပါတဲ့ ဆပ္ၿပာေပ်ာ့ေပ်ာ့နဲ႔ တစ္ေန တစ္ၾကိမ္ေလာက္ေဆးေၾကာေပး ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ေရခ်ိဳးခန္းသံုးဆပ္ၿပာမသံုးပါနဲ႔ ။ ေသခ်ာေဆး ေၾကာၿပီး ေၿခာက္ေသြ ႔ေအာင္ သုတ္ပါ ။
၄ ။ ေသြးဆင္းခ်ိန္ကာလအတြင္း မွာ tempons ကို တစ္ေန႔ သံုးၾကိမ္အနည္းဆံုးလဲပါ ။ သင့္ရဲ႕ ကာလၿပီး ဆံုးသြားရင္ ေနာက္ဆံုးအသံုးၿပဳတဲ့ tampon ကို စြန္႔ပစ္ဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔ ။
၅ ။ တင္းက်ပ္ တဲ့အ၀တ္အစားေတြကို ၀တ္ၿခင္းကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ပါ ။ cotton underwear ကို သာ၀တ္ ဆင္ပါ ။ Cotton underwear နဲ႔ ေခ်ာင္ခ်ိတဲ့ အ၀တ္အစားေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ေနရာကို yeast cell ေတြ ၾကီးထြားခိုေအာင္းေစတဲ့ ပူေႏြးစြတ္စိုၿခင္းမွ ကာကြယ္တားဆီးေပးပါတယ္ ။ အက်ပ္ေတြ ၀တ္ဆင္ၿခင္း ဟာလည္း အေရၿပားကို မသက္မသာၿဖစ္ေစၿပီး rash ေတြထြက္ေပၚေစပါတယ္ ။
၆ ။ စပေရးေတြနဲ႔တၿခားအေမႊးနံ႔ေတြပါတဲ့ အရာေတြကို သံုးစြဲၿခင္းကို ေရွာင္က်ဥ္ပါ ။ ဒါေတြဟာ အေရၿပားမွာ irritation ၿဖစ္ေပၚေစၿပီး အလာ့ဂ်စ္ (ဓါတ္မတည့္ၿခင္း )ေတြၿဖစ္ေစပါတယ္ ။
၇ ။ သင္ဟာ လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားတဲ့ multiple sex partners ရွိတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကြန္ဒံုးလည္းမသံုးဘူးဆိုရင္ STD လို႔ေခၚတဲ့ လိင္မွတဆင့္ကူးစက္တတ္ေသာ ေရာဂါမ်ားၿဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။ မိန္းမကိုယ္ ထဲပိုး၀င္ဖို႔ လည္းလြယ္ကူပါတယ္ ။
၈ ။ အမ်ိဳးသားနဲ႔အတူေနၿပီးတဲ့အခါမွာလည္း ဆီးသြားပါ ။ ၿပီးတဲ့အခါမိန္းမ ကိုယ္ေနရာကို ေရေအးေအး နဲ႔ ေဆးေၾကာေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၉ ။ စက္ဘီးစီးၿခင္း ၊ ၿမင္းစီးၿခင္းစတာေတြဟာ မိန္းမကိုယ္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့အတြက္ အကန္႔အသတ္ၿဖင့္သာ ၿပဳလုပ္ သင့္ပါတယ္ ။
၁၀ ။ သင့္မွာ ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါရွိတယ္ဆိုရင္လည္း ေသြးတြင္းသၾကားဓါတ္ကို ေကာင္းစြာ ထိမ္းထား ဖို႔လို ပါတယ္ ။
လိုအပ္မယ္ဆိုရင္ေတာပိုးေသာက္ေဆးေသာက္သင့္ၿပီး မလိုအပ္ပဲ ပိုးသတ္ေဆးေသာက္ ၿခင္းကို ေရွာင္ရွား ရပါမယ္ ။ ဆရာ၀န္နဲ႔ေသခ်ာၿပသၿပီး သင့္ရဲ႕ေရာဂါရာဇ၀င္က အစ ေသခ်ာစမ္းသပ္စစ္ေဆးကာ ကုသမႈ ခံယူဖို႔လို အပ္ပါတယ္ ။
ြRef : http://vaginal-health.50webs.com/
wikipedia
Vaginal cleaning Fluid in Internet
သက္တန္႔ခ်ိဳ
7 July 2010
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................
Subscribe to:
Posts (Atom)
Posts
