Down's Syndrome

လူသားေဒါင္းေလးမ်ားအေၾကာင္း

ကၽြန္ေတာ္တို႕ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေဒါင္းေလးေတြေမြးတယ္ဆိုၿပီးၾကားဖူးေနၾကပါ။ လူကေန ေဒါင္းေလးေတြေမြးတယ္ဆိုေတာ့ အထူးအဆန္းၿဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ လူသားတစ္ေယာက္ကို ေမြးဖြားတာပါ။ တစ္နည္းအားၿဖင့္ ေဒါင္းစင္ဒရုန္း ( Down's Syndrome ) လို႕ေခၚတဲ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇဖြဲ႕စည္းပံုနဲ႕ပက္သက္ၿပီး ေ၀ဒနာခံစားေနၾကရတဲ့ ကေလးငယ္ေလးေတြပါ။ ဒီလိုေ၀ဒနာရွင္ကေလးငယ္ေလးေတြဟာ လူသားတစ္ေယာက္ ၊ ကေလးတစ္ေယာက္အေနနဲ႕ အၿပည့္အ၀ ရပ္တည္ခြင့္ မရၾကပါဘူး ။ သူတို႕ေလးေတြမွာ ေမြးရာပါေရာဂါတစ္ခုကိုပါ ေလာကထဲသယ္ေဆာင္လာခဲ့ရၿပီး ၊ အၿခားေသာေရာဂါေတြကလည္း သူတို႕ဘ၀ေလးေတြကို ေခၽြဖ်က္ဖို႕ အသင့္ေစာင့္ၾကိဳေနၾကပါတယ္။ ဒီလို ကံတရားက မ်က္ႏွာသာေပးမခံရတဲ့ ကေလးငယ္ေလးေတြရဲ႕ ဘ၀ေလးေတြဟာ အလြန္သနားဖို႕ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သနားစရာ ေဒါင္းေလးေတြအေၾကာင္းကို တင္ၿပေပးလိုက္ပါတယ္ ။

ေဒါင္းစင္ဒရုန္း ( Down's Syndrome ) ဆိုတာဘာလဲ

ေဒါင္းစင္ဒရုန္း ( Down's Syndrome )ဆိုတာ မ်ိဳးရိုးဗီဇနဲ႕ ပက္သက္တဲ့ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္ၿပီး ၊ ေရာဂါခံစားေနရတဲ့ကေလးငယ္ေတြဟာ သာမန္ကေလးငယ္ေတြထက္ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြး ၊ ခႏၶာကိုယ္ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈေတြဟာ ေႏွးေကြးပါတယ္။ ဒါ့အၿပင္ အၿခားေသာ ေမြးရာပါ ခႏၶာကိုယ္ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြလဲ ပါရွိလာတတ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါအေၾကာင္းကိုေလ့လာမယ္ဆိုရင္ ခႏၶာကိုယ္ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ပံုအေၾကာင္းကို သိရွိထားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

ကၽြန္ေတာ္တို႕ ခႏၶာကိုယ္ဖြဲ႕စည္းမႈမွာ အေၿခခံအက်ဆံုးအရာကေတာ့ ဆဲလ္ ( Cells ) ေတြပဲၿဖစ္ပါတယ္။ ဆဲလ္ေတြေပါင္းစည္းၿပီး တစ္ရႈး ( Tissue ) ၊ တစ္ရႈးေတြေပါင္းစည္းၿပီး ကိုယ္ခႏၶာအစိတ္အပိုင္းေတြရယ္လို႕ၿဖစ္တည္လာပါတယ္။ ဆဲလ္ေတြဖြဲ႕စည္းမႈ ၊ လုပ္ေဆာင္မႈအတြက္ အေရးအၾကီးဆံုးအရာကိုေတာ့ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ( Gene ) ေတြက ဆံုးၿဖတ္ေပးတာၿဖစ္ပါတယ္။ ဂ်င္းန္ ( Gene ) ဆိုတာ DNA ( Deoxyribonucleic acid ) အစိတ္အပိုင္းေတြနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားၿပီး မ်ိဳးရိုးဗီဇနဲ႕ သက္ဆိုင္တဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို မွတ္သားထားေပးပါတယ္။ DNA ကိုေတာ့ ခရိုမိုဇုန္းေမာ္လီက်ဴး ( Chromosome ) ေတြနဲ႕ဖြဲ႕စည္းထားပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္လူသားတစ္ေယာက္ၿဖစ္လာဖို႕ဆိုရင္ ခရိုမိုဇုန္းေမာ္လီက်ဴးေလးေတြကေန စတင္ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ရပါတယ္။ က်န္းမာသန္စြမ္းတဲ့ လူသားတစ္ေယာက္ၿဖစ္လာေစဖို႕ ခရိုမိုဇုန္းေတြက အေရးၾကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္းအေနနဲ႕ ပါ၀င္လာပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္မွာ ခရိုမိုဇုန္း ၂၃ စံု ( ၄၆ ခရိုမိုဇုန္း ) ပါရွိၿပီး ၊ ၁ ကေန ၂၃ အထိ နံပါတ္မ်ားနဲ႕ မွတ္သားေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။ အဲဒီ ခရိုမိုဇုန္းေတြေပၚမွာမူတည္ၿပီး ေယာက်ာၤး ၊ မိန္းမ ၊ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးေတြဆိုတာ ဖြဲ႕စည္းၿဖစ္တည္လာပါတယ္။ ဒီလို မ်ိဳးရိုးဗီဇေတြကိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ရဲ႕ မိဘႏွစ္ပါးဆီက အေမြဆက္ခံရရွိပါတယ္။ ေဒါင္းစင္ဒရုန္း ( Down's Syndrome ) ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ ခရိုမိုဇုန္းေတြဟာ သာမန္ကေလးေတြလို ၂၃ စံုရွိရမယ့္အစား ခရိုမိုဇုန္းနံပါတ္ ၂၁ မွာ အပိုတစ္ခုပါရွိေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဒါင္းစင္ဒရုန္းကို ထရြိဳင္ဆိုမီ ၂၁ ( Trisomy 21 ) လို႕လည္းေခၚပါတယ္။ ( Trisomy is the presence of three , instead of normal twon, chromosomes of a particular numbered type in a organism. Thus the presence of an extra chromosome 21 is called Trisomy 21. ) ။ အဲဒီလို ခရိုမိုဇုန္းတစ္ခုအပိုပါရွိလိုက္တဲ့အတြက္ ေမြးလာတဲ့ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ ဘ၀ဟာ အမ်ားၾကီးေၿပာင္းလဲသြားပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္မႈ ေႏွးေကြးၿခင္းအၿပင္ ၊ ဥာဏ္ရည္ဥာဏ္ေသြးေတြဟာ သာမန္ကေလးငယ္ေတြထက္ နိမ့္ပါးသြားရပါတယ္။ အၿခားေသာ ေမြးရာပါေရာဂါေတြကိုလည္း ခံစားၾကရပါတယ္။

ေဒါင္းစင္ဒရုန္းအမ်ိဳးအစားမ်ား ( Types of Down's Syndrome )
အမ်ိဳးအစားအားၿဖင့္ ၃ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ -

၁။ ပံုမွန္အမ်ိဳးအစား ( Regular Type )
ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ ဆဲလ္အားလံုးရဲ႕ ခရိုမိုဇုန္းနံပါတ္ ၂၁ မွာ ခရိုမိုဇုန္းတစ္ခုအပိုပါရွိေနတာပါ။ ေဒါင္းစင္ဒရုန္းေ၀ဒနာရွင္ေတြရဲ႕ ၉၄ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ဒီပံုမွန္အမ်ိဳးအစား ( Regular Type ) ၿဖစ္ပါတယ္။

၂။ ေနရာလြဲအမ်ိဳးအစား ( Translocation Type )
ဒီအမ်ိဳးအစားမွာေတာ့ အပိုပါလာတဲ့ ခရိုမိုဇုန္းဟာ သူရွိရမယ့္ နံပါတ္ ၂၁ ေနရာမွာမရွိဘဲ အၿခားခရိုမိုဇုန္းေတြမွာ သြားေရာက္ပူးေပါင္းေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီခရိုမိုဇုန္းကိုေတာ့ မိဘႏွစ္ေယာက္ထဲက တစ္ေယာက္က သယ္ေဆာင္ထားေပးတာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအမ်ိဳးအစားဟာ မိဘဆီက သားသမီးဆီသို႕ မ်ိဳးရိုးလုိက္ၿခင္းေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ အမ်ိဳးအစားၿဖစ္ပါတယ္။ ( မွတ္ခ်က္ - ေဒါင္းစင္ဒရုန္းအမ်ိဳးအစားအားလံုးဟာ မိဘဆီက မ်ိဳးရိုးလိုက္ၿခင္းေၾကာင့္မဟုတ္ပါ။ ေနရာလြဲအမ်ိဳးအစား ( Translocation type ) တစ္မ်ိဳးသာ မိဘဆီက အေမြဆက္ခံရရွိၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္ ။

၃။ မိုးစက္အမ်ိဳးအစား ( Mosaic type )
ဆဲလ္အားလံုးမဟုတ္ဘဲ အခ်ိဳ႕ေသာ ဆဲလ္မ်ားတြင္သာ ခရိုမိုဇုန္းနံပါတ္ ၂၁ အပိုပါရွိတာၿဖစ္ပါတယ္။ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္ ။

ေရာဂါၿဖစ္ပြားမႈႏႈန္း
ကေလးအေယာက္ ၈၀၀ မွ ၁၀၀၀ ေမြးဖြားတိုင္း ေဒါင္းစင္ဒရုန္းကေလးငယ္တစ္ေယာက္ပါရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စုရွိ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္မႈစင္တာ ( Centre for Disease Control - CDC )၏ ခန္႕မွန္းခ်က္အရ ကေလး ၇၃၃ ေယာက္ေမြးတိုင္း ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ပါရွိႏိုင္ပါတယ္။ ၉၅ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ ထရြိဳင္ဆိုမီ ၂၁ အမ်ိဳးအစား ( Regular type ) ၿဖစ္ပါတယ္။ ေဒါင္းစင္ဒရုန္းဟာ လူမ်ိဳးမေရြး ၊ ေနရာေဒသမေရြးၿဖစ္တတ္ပါတယ္။

မိခင္အသက္အရြယ္ႏွင့္ ေဒါင္းစင္ဒရုန္း
မိခင္ရဲ႕ အသက္အရြယ္ဟာလည္း ေဒါင္းကေလးေတြ ေမြးဖြားဖို႕အတြက္ အခ်က္တစ္ခ်က္အေနနဲ႕ ပါ၀င္ပါတယ္။
မိခင္အသက္ ၂၀ မွ ၂၄ ႏွစ္အတြင္းတြင္ ကေလး ၁၄၉၀ ေမြးတိုင္း ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ ပါရွိႏိုင္ပါတယ္။
မိခင္အသက္ ၃၀တြင္ ကေလး ၉၀၀ ေမြးတိုင္း ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ ပါရွိႏိုင္ပါတယ္။
မိခင္အသက္ ၃၅ ေက်ာ္လွ်င္ ကေလး ၄၀၀ ေမြးတိုင္း ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ ပါရွိႏိုင္ပါတယ္။
မိခင္အသက္ ၄၀ တြင္ ကေလး အေယာက္ ၁၀၀ ေမြးတိုင္း ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ ပါရွိႏိုင္ပါတယ္။
ဒါကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္ မိခင္ရဲ႕ အသက္အရြယ္ၾကီးလာတာနဲ႕အမွ် ေဒါင္းကေလးငယ္မ်ား ေမြးႏိုင္တဲ့ႏႈန္းဟာလည္း မ်ားလာပါတယ္။

ေဒါင္းစင္ဒရုန္းသမိုင္းေၾကာင္း ( History of Down's Syndrome )
ေဒါင္းစင္ဒရုန္းကို စတင္ တင္ၿပခဲ့သူကေတာ့ အဂၤလိပ္ ေဆးပညာရွင္ Jhon Langdon Down ပဲၿဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၆၂ ခုႏွစ္မွာ စိတ္က်န္းမာေရးခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ( Mental disability ) ပံုစံတစ္မ်ိဳးအေနနဲ႕တင္ၿပခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္မ်ား၏ မ်က္ႏွာအေနအထားမွာ မြန္ဂိုလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ဆင္တူေသာေၾကာင့္ မြန္ဂိုလြိဳက္ ( Mongoloid , Mongolism , Mongolian idiocy ) ဟူၿပီး ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခဲ့ၾကပါတယ္။ ၂၀ ရာစုအလယ္ပိုင္းအထိ ေဒါင္းစင္ဒရုန္းၿဖစ္ရၿခင္းအေၾကာင္းကို မသိရွိခဲ့ၾကေသးေပ။ ၁၉၅၉ ခုႏွစ္တြင္ Professor Jerome Lejeune က ေဒါင္းစင္ဒရုန္းႏွင့္ ခရိုမိုဇုန္းအပို၏ ဆက္စပ္မႈကို ေတြ႕ရွိတင္ၿပခဲ့ပါတယ္။

Dr.Jhon Langdon Down


Professor Jerome Lejeune

ေဒါင္းေလးေတြရဲ႕ ပံုစံ
ေဒါင္းေလးေတြကိုၾကည့္မယ္ဆိုရင္ သိသာထင္ရွားတာကေတာ့ မ်က္ႏွာအေနအထားပဲၿဖစ္ပါတယ္။ မ်က္ႏွာၿမင္ရံုနဲ႕ ေဒါင္းေလးမွန္းသိသာပါတယ္။ ထင္ရွားေသာ အခ်က္ေတြကေတာ့ -

၁။ ဦးေခါင္းဟာ သာမန္ထက္ေသးငယ္ပါတယ္။ ( Microcephaly )
၂။ ေနာက္ေစ့ဟာ ၿပားေနပါတယ္။ ( Flattened Occiput )
၃။ ႏွာေခါင္းရိုးၿပားေနပါတယ္။ ( Flattened Nasal Bridge )
၄။ ပါးစပ္ေပါက္က ေသးငယ္ၿပီး ၊ လွ်ာက ၾကီးမားေနေသာေၾကာင့္ လွ်ာက အၿပင္ကို ထြက္ေနတတ္ပါတယ္။ ( Protruding Tongue ) ။







၅။ မ်က္လံုးအေနအထားေၿပာင္းလဲၿခင္း ( Upward Slanting Eyes )



၆။ လက္ေခ်ာင္းေလးမ်ားတိုတုတ္ၿပီး ၊ လက္ဖ၀ါးတြင္ အေရးေၾကာင္း ( Palmar crease ) တစ္ခုသာပါရွိပါတယ္။ ( Simian Crease ) ။
၇။ ေၿခမႏွင့္ ေၿခညိူးၾကား အကြာအေ၀း က်ယ္ေနတတ္ပါတယ္။ ( Sandle Gap )





၈။ အရပ္အေမာင္းဟာ သာမန္ကေလးေတြထက္ ပိုပုပါတယ္။
၉။ ၾကြက္သားမ်ားဟာ သာမန္ထက္ တင္းအားေလွ်ာ့နဲေနတတ္ပါတယ္။ ( Hypotonia )

ေဒါင္းေလးမ်ားတြင္ ၿဖစ္တတ္ေသာ ဆက္စပ္ေရာဂါမ်ား
ေဒါင္းေလးမ်ားတြင္ ေအာက္ေဖာ္ၿပပါ ေရာဂါမ်ားကိုလဲ ဆက္စပ္ေတြ႕ရွိရတတ္ပါတယ္။ -
၁။ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါမ်ား ( Heart Defect ) ။ အထူးသၿဖင့္ ႏွလံုးအတြင္းခန္း နံရံမ်ားတြင္ အေပါက္မ်ားပါရွိတတ္ၿခင္း ( ဥပမာ- Atrial Septal Defect , Ventricular Spetal Defect )။
၂။ ေမြးရာပါအစာလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ား ( ဥပမာ- အစာေရၿမိဳၿပြန္ က်ဥ္းေၿမာင္းၿခင္း )
၃။ လူကီးမီးယားေရာဂါ ( Leukemia ) ၿဖစ္ပြားႏိုင္ၿခင္း ။
၄။ ကိုယ္တြင္းခုခံအားစနစ္ ( Immune System ) မေကာင္းေသာေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ၀င္ေရာက္ႏိုင္ၿခင္း ။
၅။ မ်က္စိ ၊ နား အၾကား ၊ အၿမင္ခ်ိဳ႕ယြင္းၿခင္း ။

ကုသလို႕ရပါသလား
ေဒါင္းေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသႏိုင္ၿခင္း မရွိပါ။ လိုအပ္ေသာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ေထာက္ပံ့မႈမ်ားကိုသာ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ကို ၿပဳစုေစာင့္ေရွာက္ဖို႕အတြက္ တတ္ကၽြမ္းေသာ သက္ဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ကေလးအထူးကု ဆရာ၀န္မ်ား ၊ မ်က္စိနားႏွာေခါင္းေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္မ်ား ၊ အစာလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္မ်ား ၊ စကားေၿပတတ္ရန္ ေႏွးေကြးၿခင္းအတြက္ Speech Therapist မ်ား ၊ ခႏၶာကိုယ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈေႏွးေကြးၿခင္းအတြက္ Physiotherapist မ်ား ၊ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းအတြက္ သက္ဆိုင္ရာ Therapist မ်ား ၊ လူမႈေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားအစရွိေသာ အတတ္ပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ အၿခားေသာ ေမြးရာပါေရာဂါမ်ား ၊ ဆက္စပ္ဆင့္ပြားေရာဂါမ်ားအတြက္ သက္ဆိုင္ရာပညာရွင္မ်ားနဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ကုသေပးႏိုင္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမႈမ်ားကိုလည္း လိုအပ္သလို လုပ္ေဆာင္စစ္ေဆးေနရမွာၿဖစ္ပါတယ္။

ေရာဂါရွာေဖြၿခင္းႏွင့္ကုသၿခင္း
ဒီေရာဂါကို မိခင္၀မ္းတြင္းရွိစဥ္ကာလကတည္းက သိပၸံနည္းက် ၾကိဳတင္စစ္ေဆးသိရွိႏိုင္ပါတယ္။ ေဒါင္းကေလးတစ္ေယာက္ေမြးဖူးေသာ မိခင္မ်ားအေနၿဖင့္ ေနာက္ကေလးတစ္ေယာက္မယူခင္မွာ မ်ိဳးရိုးဗီဇဆိုင္ရာကၽြမ္းက်င္သူ ( Genetic Counselor ) ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။

အခ်ဳပ္အားၿဖင့္ဆိုေသာ္ Down's syndrome ကေလးငယ္မ်ားဟာ ေမြးရာပါေရာဂါေတြကို ခံစားေနၾကရတဲ့ ကေလးငယ္ေလးေတြပါ ။ သူတို႕ေလးေတြမွာ သာမန္ကေလးငယ္ေတြထက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ၊ ဥာဏ္ရည္တိုးတက္မႈမ်ား ေႏွးေကြးေနေသာ္လည္း သာမန္ကေလးငယ္မ်ားကဲ့သို႕ပင္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား ( အားကစား ၊ စာသင္ၾကားၿခင္း ၊ ဂီတအႏုပညာ )တြင္ စိတ္ပါ၀င္စားၿပီးေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ဘ၀ တိုးတက္ရွင္သန္ဖို႕ဆိုတာ လူအမ်ားၾကီးေပၚမွာ မွီခို္ေနၾကရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလို သနားစရာေကာင္းတဲ့ ကေလးငယ္ေလးေတြရဲ႕ ဘ၀ သာယာ လွပေစဖို႕ ၀ိုင္း၀န္းကူညီႏိုင္ၾကေစရန္ တိုက္တြန္းႏႈိးေဆာ္လိုက္ရပါတယ္။ ေလးစားစြာၿဖင့္ -








ကိုးကားစာရင္း -

၁။ Nelson Textbook of Pediatrics 17th edition.
၂။ Ghai Essential Pediatrics 5th edition.
၃။ http://en.wikipedia.org/wiki/Down_syndrome#History
၄။ http://www.ds-health.com/faq.htm
၅။ http://en.wikipedia.org/wiki/Genetic_counseling
၆။ http://www.bbc.co.uk/health/conditions/downssyndrome1.shtml
၇။ http://en.wikipedia.org/wiki/Chromosome
၈။ http://en.wikipedia.org/wiki/DNA
၉။ www.youtube.com

Read More...

Collapse...

Designing and Conducting Health Surveys

ဒီတစ္ခါ မိတ္ဆက္ေပးခ်င္တာကေတာ့ Lu Ann Aday ေရးသားတဲ့ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ သုေတသနမ်ား ျပဳလုပ္နည္း ဆိုတဲ့ စာအုပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ သုေတသနျပဳလုပ္ရာတြင္ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ Quantitative ႏွင့္ Qualitative ဟု ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားထားသည့္အနက္ ဤစာအုပ္က Quantitative နည္းလမ္းကို ေရးသားထားျခင္းျဖစ္သည္။ သုေတသနျပဳရာတြင္ အဓိက သိလိုသည့္ အခ်က္ (research question) ကို ေပၚလြင္ေအာင္ ေရးသားျခင္းမွ အစျပဳ၍ အဆင့္ဆင့္ လုပ္ေဆာင္သြားရန္ လိုအပ္သည္မ်ားကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေရးသားထားသျဖင့္ စာမ်က္ႏွာ ၅၀၀ ေက်ာ္ရွိေသာ္လည္း ဖတ္ရလြယ္ကူသည့္ စာတစ္အုပ္ ျဖစ္ေပသည္။ က်န္းမာေရး သုေတသန လုပ္ငန္းမ်ား အထူးသျဖင့္ health surveys မ်ားကို ေဆာင္ရြက္လိုသူမ်ားအတြက္ လက္စြဲစာအုပ္ေကာင္း တစ္အုပ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ညြန္းဆိုလိုက္ရေပသည္။

စာအုပ္ႏွင့္ပတ္သက္သည့္အခ်က္အလက္မ်ား။

Designing and conducting health surveys (second edition), 1996
Lu Ann Aday
Jossey-Bass Publishers
ISBN - 0787902942
Google book information

Read More...

Collapse...

stressful condition

လူတိုင္း လူတိုင္းမွာ စိတ္ဖိစီးမႈဆိုတာကို အနည္းနဲ့ အမ်ားေတာ့ ရင္ဆိုင္ရ တတ္ပါတယ္။ မိမိခႏၶာကိုယ္မွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို ေျဖရွင္းနိုင္ဖို႔ ခႏၵာကိုယ္က စိတ္ဖိစီးမႈကို ဘယ္လို တုန့္ျပန္တယ္ဆိုတာ အရင္သိထားဖို႔ လိုပါတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈျဖစ္တဲ့အခါ ေအာက္ပါ အဆင့္ကေလးေတြဟာ အစီအစဥ္တက် ျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့

ပထမအဆင့္

ဒီအဆင့္မွာေတာ့ သင္ရဲ့ခႏၶာကိုယ္ဟာ အႏာၱရာယ္ရဲ့ ေျခာက္လွန္႔မႈကို ခံစားေနရခ်ိန္ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ျပီး သင္ဟာ အဲဒီ ျဖစ္ရပ္ အေျခအေနတခု ကေန လြတ္ေျမာက္ေအာင္ တိုက္ခိုက္ တြန္းလွန္လိုစိတ္ ဒါမွမဟုတ္ ထြက္ေျပး ခ်င္စိတ္ေတြ ျဖစ္ေပၚေနပါလိမ့္မယ္။

ဒုတိယအဆင့္

ပထမအဆင့္္ ကေနေက်ာ္လြန္လာတဲ့အခါ သင့္ခႏၶာကိုယ္ကေန ေဟာ္မုန္းေပါင္း မ်ားစြာ ထြက္ေနျပီး အဲဒီေဟာ္မုန္းေတြက အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ ျဖစ္ေပၚေနမယ့္ စိတ္ဖိစည္းမႈကို ေရရွည္ခံနိုင္ရန္ ျပင္ဆင္ေနၾကပါျပီ။ သင္ဟာ စိတ္ဖိစီးမႈရဲ့ အလယ္မွာ အနည္းငယ္ ခံနိုင္ရည္ ရွိေနတာကို သံုးသပ္နိုင္ပါျပီ။

တတိယအဆင့္

ပထမအဆင့္နဲ့ ဒုတိယအဆင့္ကို သင္ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္နဲ့ ျဖတ္ေက်ာ္ျပီးရင္ေတာ့ သင္ဟာအား အင္ကုန္ခမ္းျပီး မလႈပ္ခ်င္မကိုင္ခ်င္ေအာင္ ႏြမ္းနယ္ ေနတာကို ေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။ အဲဒါက တတိယအဆင့္ပါ။

ဘယ္လို အခါမွာ စိတ္ဖိစီးမႈျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာသိနိုင္မလဲ...

စိတ္ဖိစည္းမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ လကၡဏာေတြဟာ မထူးဆန္းလွေပမယ့္ လူတေယာက္ဟာ စိတ္ဖိစီးနိုင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြျဖစ္တဲ့ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး စတဲ့အဆင္မေျပမႈ၊ အက်ပ္အတည္းရိုက္မႈ ေတြနဲ႕အတူ ေမာပန္းျခင္း၊ အားအင္ကုန္ခမ္းျခင္း၊ စိတ္တိုလြယ္ျခင္း၊ အာရံုစူးစိုက္၍ မရျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း သို႕မဟုတ္ အလြန္အမင္း အိပ္ေနျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ အေၾကာင္း ျပခ်က္ မခိုင္လံုပဲအျမဲ စိုးရိမ္ပူပန္ေနျခင္း၊ ဆီး၀မ္း မမွန္ျခင္း၊ ခုခံအားက်ဆင္းသျဖင့္ ဖ်ားနာလြယ္ျခင္း၊ စတာေတြပါ ပူးတဲြေနမယ္ဆိုရင္ စိတ္ဖိစီးမႈလို႕ေျပာဖို႕ အခြင့္အေရး အမ်ားၾကီး ရွိေနပါျပီ။

ဒါဆို စိတ္ဖိစည္းမႈကို ဘယ္လို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းမလဲ...

ေျဖရွင္းပံုနည္းလမ္းမ်ားစြာရွိတဲ့ အထဲကမွ လူအမ်ားနဲ့ သင့္ေတာ္တယ္ ထင္တဲ့အခ်က္ကေလးေတြကို တင္ျပေပးပါမယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့

၁။ ေလ့က်င့္ခန္း

ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေပးပါ။ သင္ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ခႏၶာကိုယ္ထဲက endorphins ထြက္လာျပီး သည္ေဟာမုန္းေတြရဲ့ အက်ဳိးအာနိသင္က သင့္စိတ္ကု ိခ်မ္းေျမ့ေစပါလိမ့္မယ္။

၂။ တိုးတိုးေဖာ္ေလးရွိေစခ်င္တယ္

စိတ္ထိခိုက္စရာ ေပၚလာတဲ့အခါ တေယာက္တည္း မေနပဲ မိတ္ေဆြ ၊ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းေတြ၊ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ့စကားေျပာေပးပါ။ သူတို႔က သင့္ကို ကၽြမ္းက်င္သူေတြလို မစြမ္းေဆာင္ေပးနိုင္ေပမယ့္ ။သင့္နဲ႔အတူ လုိက္ပါ ခံစားေပးျခင္း အားျဖင့္ သင့္ရဲ့စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို သက္သာေစ ပါလိမ့္မယ္။

၃။ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးေပါ့

ရယ္ေမာျခင္းဟာ သင့္စိတ္ကိုေပ်ာ္ရႊင္ေစပါလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ သင့္မွာစိတ္ဖိစီးမႈေတြ မ်ားေနတဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ ေပ်ာ္ရႊင္စရာ ရုပ္ရွင္ကားကေလးေတြကို ၾကည့္ေပးပါ။ ဒါမွ မဟုတ္ ရယ္စရာေျပာတတ္တဲ့ သူငယ္ခ်င္းနဲ႔ စကားေျပာေပးပါ။

၄။ သင္နွင့္အစားအေသာက္

စိတ္ဖိစီးမႈကို ခံစားေနရခ်ိန္မွာ ေပါ့ေပါ့ပါးပါး အစာေလးေတြကို စားသံုးတာ ပိုသင့္ေလ်ာ္ပါ လိမ့္မယ္။ caffine ဟာ သင့္ကို စိတ္ဖိစီးမႈ ပိုမိုျဖစ္ပြား ေစတတ္ တာမို႕ သင့္ရဲ့ caffine စားသံုးမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးပါ။

၅။နားနားေနေနေပ့ါ

သင့္စိတ္ကို အနားရေစမယ့္ အလုပ္ကေလးေတြျဖစ္တဲ့ ေရေႏြးေႏြးကေလးနဲ့ ေရခ်ိဳးတာ၊ ဂိမ္းေဆာ့တာ ၊ သင္ႏွစ္သက္တဲ့ ေပါ့ေပါ့ပါးပါး စာအုပ္ကေလးေတြ ဖတ္တာ ေတြဟာ သင့္ရဲ့ လက္ရွိခံစားေနရတဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈေတြကို အတိုင္းအတာ တခု၊ အခ်ိန္တခုအထိ ေမ့ထား ေစပါလိမ့္မယ္။

၆။ ႏွိပ္နယ္ေပးတဲ့အခါ

နည္းစနစ္က်နတဲ့ ႏွိပ္နယ္မႈကို ခံယူျခင္းဟာလည္း သင့္ရဲ့စိတ္ဖိစီးမႈ ကို ေလ်ာ့က်ေစပါလိမ့္မယ္။

၇။ ျပင္ဆင္ခ်က္ကေလးမ်ား

စိတ္ပူပန္ျခင္းဟာ ဘာကိုမွျပီး ေျမာက္ေစမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္စိတ္ပူပန္ ေနမဲ့အစား ေရွ႕ကိုဘာဆက္လုပ္ရမယ္ဆိုတာ စဥ္းစားပါ၊ ကိုယ္စိုးရိမ္တဲ့ ကိစၥအတြက္ ကၽြမ္းက်င္ တတ္သိတဲ့သူေတြနဲ့ တိုင္ပင္ပါ ။ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြက သင့္ကို စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္မွ ေက်ာ္လႊားေစပါလိမ့္မယ္။

၈။ ျငိမ္းခ်မ္းရာတခုမွာ

ဘယ္လိုပဲ စိတ္ဖိစည္းမႈေတြၾကံဳရ ၾကံဳရ တရားအားထုတ္ျခင္းဟာ ေရရွည္မွာ ျငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ဘ၀တခုဆီကို ေဆာင္ယူေပးတတ္တာမို႔ မိမိကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာအလိုက္ ဘာသာေရး လုပ္ေပးနိုင္ပါတယ္။

ဒီလိုျပဳမူသည့္တိုင္ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္က မလြတ္ေျမာက္နိုင္ေသးဘူး ဆိုရင္ေတာ့ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဆရာ၀န္နဲ့ တိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။ သင့္ဆရာ၀န္က သင့္ကို ေဆး၀ါးကုသမႈ ေပးမွာျဖစ္တဲ့အျပင္ စိတ္ဖိစီးမႈရဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ဂရုတစိုက္ နားေထာင္ေပးမွာ ၊ မည္သို႕မည္ပံု ကာကြယ္ရမယ္၊ ရင္ဆိုင္ရမယ္ကို ေဆြးေႏြ း အေျဖရွာေပးမွာ ျဖစ္လို့ သင္ဟာ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တခုမွာ စိတ္ေရာလူပါ လန္းဆန္းတက္ၾကြ လာနိုင္ပါလိမ့္မယ္။

Read More...

Collapse...

Human and Disaster (2)

လူႏွင့္ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ (၂)

အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေႏွာင့္ေႏွးေနမႈမ်ားကို အနူးအညြံ႕ေတာင္းပန္ရင္း လူႏွင့္ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ဒုတိယပိုင္းကို ေရးသား တင္ျပေပးပါတယ္။ လူႏွင့္ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ပထမပိုင္းကို ဒီေနရာ ကေနျပန္လည္ ဖတ္ရႈနိုင္ပါတယ္ရွင္။ ဒုတိယပိုင္းမွာ ေတာ့

……………………

၃။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ေၾကာင့္ျဖစ္တတ္ေသာ ဆုိးက်ဳိးမ်ားကို ျပည္သူအား သိရွိေစျခင္း

၄။ အခ်ိန္မွီ ကာကြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း တို႔ကိုေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

၃။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ေသာ ဆုိးက်ဳိးမ်ားကို ျပည္သူအား သိရွိေစျခင္း

ျဖစ္ေပၚလာမည့္ သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ ႏွင့္ပတ္သတ္၍ သက္ဆိုင္ရာမွ မီဒီယာ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ တရား၀င္ထုတ္ျပန္ ထားခ်က္မ်ားကို ေဘးအႏၱရာယ္ က်ေရာက္ႏုိင္မည့္ ေနရာမွ ျပည္သူမ်ားသိရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ေပးရန္ လုိအပ္ပါသည္။

ထိုသို႔ ေျပာဆိုရာတြင္လည္း ျမန္မာျပည္တြင္ အသံုးအမ်ားဆံုး နည္းလမ္းတခုျဖစ္ေသာ တစ္အိမ္တစ္ေယာက္နႈန္းျဖင့္ မျဖစ္မေန တက္ေရာက္ရန္ ေခၚယူမည့္အျပင္ လူတိုင္း အိမ္တိုင္းက ၾကားႏုိင္မည့္စနစ္ ျဖစ္ေသာ ေအာ္လံစနစ္ကိုပါ ျဖည့္စြက္ အသံုးျပဳပါက ပိုမိုသင့္ေလ်ာ္ျပီး ထိေရာက္မႈရွိေပမည္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ စုဆည္းရာအရပ္သို႔ မလာနိုင္ေသာ ကေလးသူငယ္မွအစ သက္ၾကီးရြယ္အို အဆံုး တိက်စြာ သိျမင္နိုင္ပါလိမ့္မည္။

ေျပာၾကားေသာသူသည္ အသံၾကည္လင္ျပတ္သား၍ တိက်စြာ ေျပာနိုင္သူျဖစ္ရပါမည္။ ထို႔အျပင္ ေျပာၾကားသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားပါ စကားလံုးတိုင္းသည္လည္း ျပည္သူလူထုအား ထိန္ခ်န္ထားျခင္း သို႔မဟုတ္ ေျခာက္လွန္႔ျခင္းမ်ား မဟုတ္ပဲ လိုရင္းကို ထိထိမိမိ ေျပာဆိုနိုင္မည့္စကားလံုးမ်ား ျဖစ္ရပါမည္။

ဥပမာ။ ၂၀၀၇ခုနွစ္ စက္တင္ဘာ ၂၆မွ ေအာက္တိုဘာ ၁ ရက္အထိ ကာလအတြင္း ရန္ကုန္ျမစ္အတြင္း အေျခခံေရစစ္မ်ဥ္းအထက္ အျမင့္ ၂၀ ဒသမ၃ ေပခန္႔မွ ၂၁ ဒသမ ၇ေပခန္႔ ထိ ထူးကဲဒီေ၇ တက္ဖြယ္ ရွိေၾကာင္း ။

ဧရာ၀တီျမစ္ေရသည္ ယေန႔မနက္ ၆နာရီခဲြတြင္ တိုင္းထြာခ်က္မ်ားအရ ေညာင္ဦးျမိဳ႕၌ ၂၁၇၈ စင္တီမီတာသို႔ ေရာက္ရွိေနျပီး စိုးရိမ္ေရမွတ္အထက္၌ ၅၈စင္တီမီတာ ေက်ာ္လြန္ေနသည္။

ယင္းသတင္းကို ျပည္သူမ်ားအား ျပန္လည္ျဖန္႔ေ၀ရာတြင္ လူအမ်ား ျမင္သာထင္သာေအာင္ ေျပာဆိုနိုင္ရပါမည္။ ျမစ္ေရၾကီးမႈႏွင့္ မိုးရြာသြန္းမႈေၾကာင့္ မိမိေနထိုင္ရာ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ မည္သည့္အတိုင္းအတာအထိ နစ္ျမႈပ္နိုင္မည္ (ပလက္ေဖာင္းအထိ ျမဳပ္နိုင္သည္၊ လမ္းတလမ္းလံုး ျမဳပ္နိုင္သည္၊ အိမ္္ေအာက္ထပ္ တခုလံုးျမဳပ္နိုင္သည္ စသည္ျဖင့္) အနီးစပ္ဆံုး ျဖစ္နိုင္ေခ်မ်ားကို ေျပာၾကားသင့္ေပသည္။ ထိုသို႔ေျပာဆိုျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ား အထိတ္တလန္႔ မျဖစ္ေစရန္လည္း ေျပာၾကားနိုင္ရပါမည္။

၄။ အခ်ိန္မွီ ကာကြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း

သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္မ်ားသည္ တားဆီး၍ မရေကာင္းရကား ၾကိဳတင္ ကာကြယ္ျခင္း၊ ျဖစ္ပြားလာပါကလည္း နစ္နာဆံုးရံႈးမႈ နည္းပါးေအာင္ အစီအစဥ္မ်ား ျပဳလုပ္ထားျခင္းသည္သာ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္း ျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ က်ေရာက္နိုင္မည့္ ေနရာတြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ သူအမ်ားအား သတိရွိေစျခင္း။ က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕တဲ့ေသာ သူမ်ား၊ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ သက္ၾကီးရြယ္အိုမ်ား ၊ အေရးၾကီးေသာ စာရြက္စာတမ္းႏွင့္တကြ အျခားအေရးၾကီးပစၥည္းမ်ားအား ထိုေနရာမွ ေခတၱခဏ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ေစျခင္း ႏွင့္ ေျပာင္ေရႊ႕ထားျခင္း။ လွ်ပ္စစ္မီး နွင့္ အျခား ေလာင္စာမ်ားကိုလည္း အထူးသတိျပဳေစျခင္း မ်ားကို ျပဳလုပ္သင့္ေပသည္။

မိုးသက္မုန္တိုင္းေၾကာင့္ ေရၾကီးမႈမ်ားျဖစ္ႏိုင္မည္ဆိုလွ်င္ ေရသြား ေရလာေကာင္းေစရန္ ေရႏုတ္ေျမာင္းမ်ားကို ျပဳျပင္စစ္ေဆးထားျခင္း၊ မိုးသက္မုန္တိုင္းက်စဥ္ လွ်ပ္စစ္မီးၾကိဳးမ်ား ျပတ္က်တတ္သျဖင့္ ယင္းတို႔၏ အေျခအေနမ်ားကို စစ္ေဆးထားျခင္း ၊ အခင္းျဖစ္ပြားႏိုင္ေသာ ေနရာ ႏွင့္အနီးတ၀ိုက္တြင္ ေဆးရံုကားႏွင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ရန္ အျခားယာဥ္မ်ား စီစဥ္ ေပးထားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ထားရေပမည္။

ႏွစ္စဥ္ျဖစ္ပြားေလ့ရွိေသာ မီးေဘးအႏၱရာယ္ကို ကာကြယ္ရန္ ထိေရာက္ေသာၾကိဳတင္ ကာကြယ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ေပးထား ရပါမည္။

ျပည္သူအမ်ားကိုလည္း ေဘးအႏၱရာယ္ စတင္က်ေရာက္လွ်င္ ေဆာင္ရန္ ေရွာင္ရန္ မ်ားကိုလည္း သင္ၾကား ေပးထားရမည္ ျဖစ္သည္။

ဥပမာ။ မိုးၾကိဳးပစ္ေသာအခ်ိန္တြင္ ကြင္းျပင္ထဲ၌ မတ္တပ္ရပ္ျခင္း၊ သစ္ပင္ၾကီးမ်ား ေအာက္တြင္ ေနျခင္းမ်ားက အႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစနိုင္ပါသည္ စသည္ျဖင့္ …

တတိယပိုင္းေမွ်ာ္ရန္ …

Read More...

Collapse...

Hepatitis B

ယခု သင့္ပတ္၀န္းက်င္မွာ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီ Hepatitis-B ေရာဂါဟာ အရမ္းကို ေခတ္စားၿပီး အလြန္လွ်င္ျမန္စြာ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနတဲ့ ေရာဂါပါ။ ဒါကို သင္ သိပါရဲ႕လား ...

ေရာဂါအမ်ိဳးအစားမ်ား ...
အရင္တုန္းက အသည္းေရာင္ အသား၀ါေရာဂါဟာ ေအနဲ႕ ဘီ ႏွစ္မ်ိဳးပဲရိွပါတယ္။ ယခု ေနာက္ဆံုး ေတြ႕ရိွခ်က္မ်ားအရ စီ၊ ဒီ၊ အီးနဲ႕ ဂ်ီ အထိ ရိွသြားပါၿပီ။ အဲဒီအထဲမွာ ကူးစက္မႈအလြယ္ဆံုးနဲ႕ အသည္း ေရာဂါအျဖစ္ အမ်ားဆံုး ေရာဂါပိုးကေတာ့ ဘီပိုး Hepatitis B Virus ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အသည္းေရာင္အသား၀ါ ဘီပိုးဟာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြပိုး HIV ထက္စာရင္ အဆ ၁၀၀ ပိုၿပီး ကူးစက္လြယ္ပါတယ္။ ကမၻာ႕လူဦးေရ တစ္၀က္ခန္႕ဟာ အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီပိုးေရာဂါ ကူးစက္ခံထားရပါတယ္။ ႏွစ္စဥ္ ေရာဂါျဖစ္တဲ့ လူဦးေရ သန္း ၅၀ တိုးပြါးေနပါတယ္။

ဘီပိုး ဘယ္လိုကူးစက္သလဲ ...
ကူးစက္ႏိုင္မႈ အခြင့္အလမ္းကလည္း အရမ္းမ်ားလွပါတယ္။

• ေရာဂါပိုးရိွေသာ မိခင္မွ သေႏၶသားသို႕ မီးဖြါးစဥ္ ေရာဂါကူးစက္ျခင္း
• ေရာဂါပိုးရိွေသာ ေသြးကို သြင္းမိျခင္း
• ေရာဂါရိွသူနဲ႕ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံျခင္း
• ေရာဂါရိွသူရဲ႕ ေခြၽး၊ တံေတြးမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ျခင္း၊ ေရာဂါရိွသူမ်ား အသံုးျပဳၿပီးေသာ ပစၥည္းမ်ားကို အသံုးျပဳျခင္း

ဘီပိုးေရာဂါလကၡဏာမ်ား ...
အသည္းေရာင္အသား၀ါ ဘီပိုး ၀င္ေရာက္ၿပီး အေစာပိုင္း ေလးပတ္ကေန ေျခာက္ပတ္အတြင္းမွာ ပ်ိဳ႕အန္တာ၊ အဆစ္အျမစ္ ကိုက္ခဲ့တာ၊ ကိုယ္လက္မအီမသာျဖစ္တာ၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္တာ၊ အသား၀ါတာနဲ႕ ဆီး၀ါတာတို႕ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕တေလက်ေတာ့ ဘီပိုးေရာဂါလကၡဏာ ျပသမႈ လံုး၀မရိွပဲ ၿမံဳေနတတ္ၾကပါတယ္။ ဘီပိုး ရိွ ... မရိွကို ေသြးစစ္ၾကည္႕ျခင္းက အေကာင္းဆံုးပါပဲ။

အသည္းေရာင္အသား၀ါ ဘီပိုးဟာ လူ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ၀င္ေရာက္ ခိုေအာင္းေနတဲ့ကာလ ၾကာလာတာနဲ႕အမွ် အသည္းေျခာက္ေရာဂါနဲ႕ အသည္းကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ဖို႕ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားလာပါတယ္။ ကေလးမွာ ဘီပိုး၀င္သြားရင္ ၈၀% က ပိုးလံုး၀ ျပန္မထြက္ေတာ့ပဲ နာတာရွည္ပိုး သယ္ေဆာင္သူ ျဖစ္သြားၾကပါတယ္။ လူႀကီးမွာဆိုရင္ ၂၀% ကသာ နာတာရွည္ပိုး သယ္ေဆာင္သူ (Chronic Hepatitis) ျဖစ္သြားပါတယ္။

အသည္းေရာင္အသား၀ါ ဘီပိုးရိွတဲ့သူဟာ သာမန္လူတစ္ေယာက္ထက္ အသည္းကင္ဆာေရာဂါနဲ႕ အသည္းေျခာက္ေရာဂါ ျဖစ္ပြါးဖုိ႕ ၂၉၅ ဆ ပိုၿပီး အခြင့္အလမ္း ရိွပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ နားလည္တတ္ကြၽမ္းတဲ့ ဆရာ၀န္မ်ားနဲ႕ တိုင္ပင္ကုသပါ။

ဘီပိုးကို ကုသလို႕ ရသလား ...
ဘီပိုးကို ကုသလို႕ရတဲ့ ေဆးေတြရိွပါတယ္။ ကုသမႈေဆးေတြက ယခုေခတ္မွာ အမ်ားႀကီး ေပၚေနပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ပူပန္စိုးရိမ္ ေသာကစိတ္ေတြ မမ်ားၾကပါနဲ႕။

ဘီပိုးရိွသူမ်ား ေရွာင္သင့္သည္႕အရာမ်ား ...
အသည္းကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တဲ့
၁။ ေဆးလိပ္၊ ကြမ္းယာ၊ အရက္
၂။ သံဓါတ္ပါ၀င္တဲ့ အစာမ်ား (ေသြးခဲ၊ အသည္းအျမစ္၊ ကလီစာ)
၃။ အဆီအႏွစ္၊ မလိုင္ေထာပတ္၊ ႏို႕
၄။ ၾကက္ဥ ဘဲဥအႏွစ္၊ အဆီေၾကာ္
၅။ ဆိုးေဆးပါေသာ အစားအေသာက္မ်ား
၆။ အခ်ဥ္ဓါတ္ (သံပုရာ၊ ေရွာက္ခ်ိဳသီး)
၇။ ႏြယ္ခ်ိဳ စတာေတြ ေရွာင္သင့္ပါတယ္။

သင့္အနာဂတ္ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္ ...
အသည္းေရာင္အသား၀ါ ဘီပိုးဟာ ကူးစက္မႈအလြယ္ဆံုးႏွင့္ အသည္းေရာဂါ အျဖစ္အမ်ားဆံုး ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကုမၸဏီႀကီးေတြ၊ ဟုိတယ္ႀကီးေတြမွာ အလုပ္ေလွ်ာက္ဖို႕ ဒါမွမဟုတ္ ႏိုင္ငံျခားမွာ ပညာသင္သြားဖို႕ အလုပ္ သြားလုပ္ဖို႕ ေဆးစစ္ၾကည္႕တဲ့အခါ ေသြးထဲမွာ ဘီပိုးေတြ႕ခဲ့ရင္ လံုး၀ပယ္ခ်ျခင္း ခံရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သင့္မိသားစုမွာ အသည္းေရာင္ အသား၀ါေရာဂါပိုး ရိွေနရင္ သင့္ရဲ႕ အလုပ္အကိုင္၊ စီးပြါးေရးႏွင့္ ပညာေရး စတာေတြ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ ...
ကမၻာမွာ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆး (Vaccine) ေပၚေနတာ ၁၅ ႏွစ္ေလာက္ ရိွပါၿပီ။ ေသြးစစ္ၾကည္႕လို႕ ဘီပိုးေရာဂါပိုး မရိွေသးဘူးဆိုရင္ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆး ထိုးၿပီး ကာကြယ္ထားလို႕ရပါတယ္။ ဘီပိုးဟာ အခ်ိန္မေရြး၊ ေနရာမေရြး၊ အသက္အရြယ္မေရြး ကူးစက္ႏိုင္တဲ့အတြက္ လူတိုင္းလူတိုင္း ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ကေလးသူငယ္ေတြကို ...
ေမြးကင္းစအရြယ္ကတည္းက ဘီပိုးကာကြယ္ေဆးထုိးၿပီး ...
အသည္းေရာင္ အသား၀ါ ဘီေရာဂါကို လံုး၀ ပေပ်ာက္ေအာင္ တိုက္ဖ်က္ၾကပါစို႕ ...

Read More...

Collapse...

About Liver

အသည္းဟာ လူ႕ကိုယ္ရဲ႕ ဇီ၀ကမၼျဖစ္စဥ္ထဲမွာ အဓိက အေရးပါတဲ့ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခု ျဖစ္သလို၊ အံၾသဖြယ္ စြမ္းရည္မ်ား ပိုင္ဆိုင္ရရိွထားပါတယ္။ အသည္းဟာ လူကိုယ္ရဲ႕ဗိုက္ထဲမွာ ညာဘက္တစ္ျခမ္းမွာ အဓိကတည္ရိွေနၿပီး ဘယ္ဘက္အထိ တည္ရိွေနပါတယ္။ အသည္းရဲ႕ ညာဘက္ျခမ္းဟာ လူရဲ႕ ရင္ေခါင္း ညာဘက္ေအာက္မွာ ရိွေနၿပီး ဘယ္ဘက္ကေတာ့ ေသးေသးေလးပါ။

အသည္းဟာ အဓိကအားျဖင့္ သည္းေျခရည္ ထုတ္လုပ္ၿပီး အစာေခ်ဖ်က္တဲ့ အဂၤါအဖြဲအစည္းေတြကို အေထာက္အကူ ေပးပါတယ္။ လူေတြ စားေသာက္လိုက္တဲ့ ေထာပတ္၊ ၾကက္ဥႏွစ္စတဲ့ အစာေတြက ပါလာတဲ့ အဆီေတြကို အူသိမ္လမ္းေၾကာင္းထဲမွာ ေခ်ဖ်က္ၿပီး ေသြးေၾကာထဲကို စုပ္ယူဖို႕အတြက္ သည္းေျခရည္ Bile လိုအပ္ပါတယ္။ အသည္းဆဲလ္ေတြက သည္းေျခရည္ကို ထုတ္ေပးၿပီး သည္းေျချပြန္က တစ္ဆင့္ သည္းေျခအိတ္ထဲမွာ သိုေလွာင္ထားပါတယ္။ လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ သည္းေျခအိတ္ကို ညွစ္ထုတ္ၿပီး သည္းေျခရည္ကို အူသိမ္ဦးပိုင္းထဲကို ပို႕ေပးပါတယ္။ သည္းေျခရည္ဟာ အစာေျခဖ်က္ၿပီးတဲ့အခါ သူ႕ဆီမွာ ပါတဲ့ သည္းေျခဆားကို အူသိမ္ေႏွာင္းပိုင္းကေနတဆင့္ ျပန္လည္ စုပ္ယူၿပီး အသည္းကို ျပန္ပို႕ေပးပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ သည္းေျခဆားေတြ ဆံုးရွံဴးမႈ မရိွေအာင္ ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ ဒီသည္းေျခဆားေတြဟာ အဆီဓါတ္၊ အသားဓါတ္၊ ကစီဓါတ္ေတြ ေခ်ဖ်က္ရာမွာ အေရးပါေနသလို၊ ဗီတာမင္ ေအ၊ ဒီ၊ အီးနဲ႕ ေကဓါတ္ေတြ စုပ္ယူရာမွာလည္း အေရးႀကီးပါတယ္။

အသည္းရဲ႕ ေနာက္ထပ္လုပ္ငန္းတာ၀န္ကေတာ့ အသားဓါတ္၊ အဆီဓါတ္၊ ကစီဓါတ္ေတြရဲ႕ ဇီ၀ကမၼ ျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာထဲက စုပ္ယူလိုက္တဲ့ သၾကားဓါတ္ဟာ အသည္းထဲမွာ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲျပဳျပင္ၿပီး ေသြးထဲကို ပုိ႕ေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသည္းေရာဂါဟာ ဆီးခ်ိဳေရာဂါနဲ႕ ဆက္စပ္မႈ ရိွေနပါတယ္။ အသည္းမေကာင္းရင္ ေသြးခ်ဳိတတ္ျခင္း၊ က်ျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဆီဓါတ္ျဖစ္တဲ့ ကိုလက္စထေရာနဲ႕ လစ္ပိုပရိုတင္း ေတြကိုလည္း အသည္းထဲမွာ ေခ်ဖ်က္ၿပီး လိုအပ္တဲ့စြမ္းအင္ ရေအာင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးပါတယ္။ ပိုေနတဲ့ အဆီေတြကို အဆီတစ္သွ်ဴးေတြဆီ ပို႕ၿပီး သိုေလွာင္ထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဆီမ်ားမ်ား စားသူေတြမွာ အဆီျပင္ေတြမ်ားလာၿပီး ၀ၿဖိဳးလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အသည္းအဆီဖံုးေရာဂါလည္း ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

အသည္းရဲ႕ ေနာက္ထပ္ အေရးႀကီးလုပ္ငန္း တစ္ခုကေတာ့ ကိုယ္ထဲက မလိုလားအပ္တဲ့ အဆိပ္အေတာက္၊ အညစ္အေၾကး၊ ဓါတ္ပစၥည္းေတြ၊ ေဆး၀ါးေတြကို ေခ်ဖ်က္စြန္႕ထုတ္ေပးတဲ့ လုပ္ငန္းျဖစ္ပါတယ္။ ေမာ္ေတာ္ကားမွာ ရိွတဲ့ ဖစ္တာလိုပဲ။ အသည္းက ၀င္လာသမွ်ဒဏ္ေတြကို သူက ေစာင့္ၿပီး ခံရပါတယ္။ ေသြးထဲမွာရိွတဲ့ ေသြးနီဥေလးေတြဟာ သက္တမ္းေလးလျပည္႕ရင္ အလိုလို ပ်က္စီးသြားၾကပါတယ္။ ကိုယ္ထဲမွာ ေန႕တိုင္း ေသြးနီဥေလးေတြ ပ်က္စီးေနၾကပါတယ္။ အဲဒီလို ေသြးနီဥေလးေတြ ပ်က္စီးသြားလို႕ ထြက္လာတဲ့ အ၀ါဓါတ္ပစၥည္း Bilirubin ကို အသည္းက ေခ်ဖ်က္ၿပီး သည္းေျခရည္က တစ္ဆင့္ စြန္႕ထုတ္ေပးပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ ဘီလီရူဗင္ေတြဟာ အူသိမ္ကေန ျပန္လည္စုပ္ယူၿပီး ေက်ာက္ကပ္ကို ေရာက္လာၿပီး ဆီးထဲမွာ ပါလာပါတယ္။ တခ်ိဳကို ၀မး္ကေနတစ္ဆင့္ စြန္႕ထုတ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသည္းမေကာင္းရင္ ဘီလီရူဗင္ရဲ႕ ဇီ၀ကမၼျဖစ္စဥ္ေတြ ပ်က္စီးၿပီး ကိုယ္ထဲမွာ အ၀ါဓါတ္ေတြ မ်ားလာပါတယ္။ အသား၀ါ၊ မ်က္လံုး၀ါ၊ ဆီးေတြ၀ါ လာပါတယ္။

ေကာ့ပါးဓါတ္ေတြ၊ သံဓါတ္ေတြဟာလည္း အသည္းထဲမွာပဲ ေခ်ဖ်က္ၿပီး စြန္႕ထုတ္ရပါတယ္။ ကိုယ္ထဲကထြက္တဲ့ ေဟာ္မုန္းဓါတ္ေတြ၊ အန္ဒရုိခ်င္ေတြကိုလည္း အသည္းကပဲ ေခ်ဖ်က္ေပးတာပါ။ ေနာက္လူေတြ ေသာက္သံုးလိုက္တဲ့ ေဆး၀ါးေတြကိုလည္း ေခ်ဖ်က္ေပးပါတယ္။ ပါးစပ္ကေန ၀င္ေရာက္လာတဲ့ ေဆး၀ါးေတြဟာ အူလမ္းေၾကာင္းနံရံကေန စုပ္ယူၿပီးတဲ့အခါ အသည္းကို အရင္ေရာက္လာပါတယ္။ အဲဒီကေနတဆင့္ ေသြးထဲ ျပန္ေရာက္ၿပီး လိုအပ္တဲ့ေနရာကို ေရာက္ရိွၿပီး အစြမ္းျပၾကရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ အသည္းက ပံုမွန္အလုပ္မလုပ္ရင္ ေဆးအာနိသင္ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဆး၀ါးအမ်ားစုဟာ အာနိသင္ကုန္ဆံုးသြားတဲ့အခါ အသည္းမွာ ေခ်ဖ်က္ၿပီး ျပန္လည္ စြန္႕ထုတ္ခံရပါတယ္။ အရက္ေတြကိုလည္း အသည္းကပဲ တာ၀န္ယူ ေခ်ဖ်က္ ေပးေနရတာပါတယ္။

ေနာက္တာ၀န္တစ္ခုကေတာ့ ပရိုတင္းဓါတ္ေတြ၊ စားလိုက္တဲ့ ၾကက္ဥေတြ၊ ႏြားႏို႕ေတြ၊ အသားထဲက ပရိုတင္းဓါတ္ေတြကို အူကေန စုပ္ယူၿပီး အသည္းထဲကိုေရာက္ေတာ့ အသည္းက ျပန္လည္ျဖန္႕ျဖဴးေပးပါတဲ့ တာ၀န္ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲလ္ျဗဴမင္ Albumin ဆိုတဲ့ဓါတ္တစ္မ်ိဳး ထုတ္ေပးပါတယ္။ အဲလ္ျဗဴမင္ မ်ားမ်ားရိွမွ ကိုယ္ထဲက ေသြးေၾကာထဲကေရေတြကို အျပင္ကို ထြက္မသြားေအာင္ အဲလ္ျဗဴမင္ဆိုတဲ့ ဓါတ္ေတြက ဆြဲထားပါတယ္။ အဲလ္ျဗဴမင္ ေတြ မထုတ္လုပ္ႏိုင္ရင္ ေရေတြ အျပင္ထြက္လာပါမယ္။ အဲဒီအခါ ေျခေထာက္ေရာင္လာပါတယ္။ ေရဖ်ဥ္းေတြ စြဲလာပါတယ္။

အသည္းအေၾကာင္း က်န္းမာေရး ပညာေပးစာေစာင္ေတြ စာအုပ္ေတြထဲက ဖတ္မိထားသေလာက္ သိသေလာက္ေလး ေရးတင္လိုက္တာပါ။ လိုအပ္ခ်က္ေလးေတြေတာ့ ရိွႏိုင္ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မသိေသးတဲ့သူေတြအတြက္ အက်ိဳးရွိေစမယ္လို႕ေတာ့ ယူဆပါတယ္။

Read More...

Collapse...

Framework for Program Evaluation in Public Health

.... စီမံခ်က္မ်ား လုပ္ငန္းႀကီးၾကပ္ ဆန္းစစ္ျခင္း ....

ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး စီမံခ်က္မ်ား ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမည့္ လမ္းျပ အျဖစ္ အလြယ္တကူ ညႊန္းဆို အသံုးျပဳႏိုင္ရန္ အတြက္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံ အစိုးရ၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ လူမႈ ၀န္ေဆာင္မႈ မ်ား ဦးစီးဌာန ႏွင့္ ေရာဂါ ကာကြယ္ ႏွိမ္နင္းေရး ဗဟိုမွ ထုတ္ေ၀ ထားေသာ အစီရင္ခံစာ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းရွိ ျပည္သူ႕က်န္းမာေရး စီမံခ်က္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေနေသာ ဌာန၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ စီမံခ်က္ အရာရွိမ်ား၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳမ်ား အားလံုး အတြက္ အလြန္ပင္ အသံုးတည့္မည့္ အစီရင္ခံစာ ျဖစ္ေၾကာင္း ညႊန္းဆိုလိုက္ရေပသည္။

အစီရင္ခံစာကို ဤေနရာတြင္ ေဒါင္းလုပ္ လုပ္ယူပါ။ (ဖိုင္အရြယ္အစား - ၁၅၃ ကီလိုဘိုက္)

စာကိုး -

The U.S. Centers for Disease Control and Prevention

စာေခါက္ထားလိုလ်င္ ဤေနရာတြင္ ေခါက္ထားလိုေသာ စာပိုဒ္ကို ေရးပါ။

Read More...

Collapse...

Tools together now!

100 participatory tools to mobilize communities

Intended audience	NGO support programmes, training organisations, Individual trainers, International NGOs and NGOs/CBOs
Author	International HIV/AIDS Alliance
Languages	English
Date published	01/05/2006
Size	250 pages
Themes	Civil society development
Type	Technical support publication

Download here

Read More...

Collapse...

Family Planning: A Global Handbook for Providers

သားဆက္ျခား စီမံခ်က္မ်ားတြင္ အသံုးျပဳရန္အတြက္ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ ႏွင့္ ဂြ်န္စ္ေဟာ့ပ္ကင္း ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးေက်ာင္းတို႔က အေမရိကန္အစုိးရ ႏိုင္ငံတကာဖြံ႔ၿဖိဳးေရး ရန္ပံုေငြအဖြဲ႔၏ ေထာက္ပံ့မႈျဖင့္ ျပဳစုထားေသာ စာအုပ္ျဖစ္သည္။ ယခင္က "Contraceptive Technology" အမည္ျဖင့္ ထုတ္ေ၀ခဲ့ၿပီး၊ ယခုစာအုပ္မွာ ေခတ္ေပၚ သိပၸံနည္းက် ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားကို ျဖည့္စြက္ေရးသားထားေသာ စာအုပ္ျဖစ္သျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရး ႏွင့္ သားဆက္ျခား စီမံခ်က္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေနေသာ ဌာန၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ စီမံခ်က္အရာရွိမ်ား၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳမ်ား အတြက္ အလြန္ပင္ အသံုးတည့္မည့္ စာအုပ္ျဖစ္ေၾကာင္း ညႊန္းဆိုလိုက္ရေပသည္။

စာအုပ္ကို ဤေနရာတြင္ ေဒါင္းလုပ္ လုပ္ယူပါ။ (ဖိုင္အရြယ္အစား - ၅ မဂၢါဘိုက္)

စာကိုး
World Health Organization
The INFO Project (Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health)

Read More...

Collapse...