Saturday, May 30, 2009

Bacteria Play Role in Preventing Spread of Malaria


Bacteria Play Role in Preventing Spread of Malaria
The following article is copied from John Hopkins Public health news site.


Microbes in Mosquito’s Gut Stimulate Immune Response Against Malaria Parasite

Bacteria in the gut of the Anopheles gambiae mosquito inhibit infection of the insect with Plasmodium falciparum, the parasite that causes malaria in humans, according to researchers at the Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health. Scientists with the Bloomberg School’s Malaria Research Institute found that removing these bacteria, or microbial flora, with antibiotics made the mosquitoes more susceptible to Plasmodium infection because of a lack of immune stimulation. Their study is published in the May 8, 2009, edition of the journal PLoS Pathogens.


As part of the malaria transmission cycle, a mosquito acquires the malaria-causing parasite when it feeds on blood from an infected person. The parasite develops within the mosquito and can then be transmitted to another human when the mosquito feeds again.

“Our study suggests that the microbial flora of mosquitoes is stimulating immune activity that protects the mosquito from Plasmodium infection. The same immune factors that are needed to control the mosquito’s infection from the microbes are also defending against the malaria parasite Plasmodium,” said George Dimopoulos, PhD, senior author of the study and associate professor with Johns Hopkins Malaria Research Institute. “The interplay between bacteria and the mosquito’s immune system may have significant implications for the transmission of malaria in the field where mosquitoes may be exposed to different types of bacteria in different regions. Theoretically, these bacteria could be introduced to the mosquitoes to boost their immunity to the malaria parasite and make them resistant and incapable of spreading the disease. Our current research aims at identifying those bacteria that trigger the strongest mosquito immune defense against the malaria parasite.”

As part of the study, the Johns Hopkins researcher treated mosquitoes with antibiotics to kill the gut bacteria. Treated mosquitoes were more susceptible to infection by Plasmodium when feeding on infected blood compared to mosquitoes that were not treated with antibiotics. To further verify the results, bacteria-free mosquitoes were infected with bacteria to determine if they were less susceptible to Plasmodium infection.

In addition, the researchers determined that mosquitoes infected with bacteria died earlier than mosquitoes without bacteria when infected with Plasmodium; 60 percent of the mosquitoes with gut-bacteria died compared to 40 percent of those free of bacteria—even with Plasmodium levels five times higher than those with bacteria.

“The malaria parasite must live in the mosquito for about two weeks in order to complete its life cycle and be transmitted to a person. The fact that these bacteria shorten the mosquito’s life span is additional good news,” said Dimopoulos.

Malaria kills over one million people worldwide each year; the majority of deaths are among children living in Africa.

The study on the “Implication of the mosquito midgut microbiota in the defense against malaria parasites” was published by Yuemei Dong, Fabio Manfredini and George Dimopoulos. The research was supported by the Johns Hopkins Malaria Research Institute and the National Institute for Allergy and Infectious Diseases (NIAID), National Institutes of Health.



Read More...

Fear for new malaria drug resistance


By Jill McGivering
BBC News, Cambodia

In a small community in Western Cambodia, scientists are puzzling over why malaria parasites seem to be developing a resistance to drugs - and fearing the consequences.
Ten days ago, Chhem Bunchhin, a teacher in Battambang Province, became ill with chills, fever, headache and vomiting.
At a nearby health centre he was treated with drugs considered a "silver bullet" in the battle against falciparum malaria.
This treatment with artesunate drugs was part of a clinical study being carried out by the US Armed Forces Research Institute of Medical Science (AFRIMS).
In the past, artesunates have always cleared malaria parasites from the blood in two or three days. But after four days of monitored treatment, Chhem Bunchhin was still testing positive for parasites.



Dr Delia Bethell, an investigator working on the clinical trials, said he wasn't alone. Out of about 90 patients included in the study so far, roughly a third to half were still positive for malaria parasites after three days, some even after four or five days.
"It appears that the artesunate is working more slowly than previously," she said.
"It appears that the parasite probably is developing some kind of tolerance or is somehow less sensitive to the effects of the drug. But nobody knows why that might be."
These early results need to be more thoroughly investigated, she said.
The concern is that this could be the start of emerging resistance to the artemesinin family of drugs. If full-blown resistance did develop, it would be extremely dire.
"This is by far the most effective drug we have," explained Dr Bethell.
"And there are no new drugs coming through the system in the next few years."
Scientists are particularly concerned because the last two generations of anti-malarial drugs were undermined by resistance.


And in those earlier cases, resistance also started in Western Cambodia, and in a similar way.
No-one is sure why this area seems to have become a nursery for anti-malaria drug resistance.
One factor could be the inappropriate use of drugs, related to a lack of medical supervision.
The public health system is weak. Government clinics often run out of drugs or may be closed when patients want access to them.
Instead, many patients visit private pharmacies to buy anti-malarial drugs there.

Coloured tablets

I visited one small drugs stall in Pailin's general market, sandwiched between a clothes outlet and a general grocery store.
All pharmacies are supposed to be licensed. But the stallholder told me he didn't have a licence. He'd applied for one, he said, but the paperwork had never been processed.
Many others running pharmacies, he said, were in the same position.
I watched him and his wife make up their own packets of drugs on the glass-topped counter, shaking a variety of coloured tablets into unlabelled plastic bags.
In many such private pharmacies, the customers choose what they want, deciding partly by price.
The quality of the advice they get varies enormously. If, as a result, they end up taking the wrong drugs in the wrong combinations, this too can fuel drug resistance.
The availability of many counterfeit drugs on the market only compounds the problem.


Professor Nick Day, director of the Mahidol-Oxford Tropical Medicine Research Unit, is also running clinical trials in the region.
He and his team have also found that artesunate-type drugs are starting to become less effective.
This resistance must be contained urgently, because its spread would be a global health disaster, he said.
Resistance to previous malaria drugs caused major loss of life in Africa, he said.
"If the same thing happens again, the spread of a resistant parasite from Asia to Africa, then that will have devastating consequences for malaria control."
In a clearing in the jungle, about one and a half hours drive from Pailin along rough dirt roads, I watched health workers distribute mosquito nets to about 200 villagers.
It's one of a series of measures being rushed through to stop the spread of resistant parasites.
If they're not contained, history may repeat itself - and the fear is that many millions of people worldwide will lose their protection against this deadly disease.




Read More...

Monday, May 18, 2009

10 Essential Public Health Services


ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး လုပ္ငန္းလို႔ ေျပာတဲ့အခါ အဲဒါက ဘာေတြကို ေဆာင္ရြက္ေပးေနတာလဲလို႔ ေမးစရာ ရွိလာပါတယ္။
ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံခ်င္း ေပၚမွာ မူတည္လုိ႔ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ နားလည္ထားမႈေတြ၊ ေဆာင္ရြက္ေနမႈေတြ ကြာျခားေနပါလိမ့္မယ္။
အေမရိကန္ ႏိုင္ငံကေတာ့ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးမွာ အေရးပါတဲ့ လုပ္ငန္း တာ၀န္ ဆယ္ခု ရွိတယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။
အဲဒါေတြက -

(၁) ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္ရႈျခင္း
ျပည္သူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရး အေျခအေန၊ ေရာဂါ ျပန္႔ပြားမႈ အေျခအေန၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးေနတဲ့ ေနရာေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ အဲဒါေတြကို အၿမဲတမ္း ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈေနဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒါမွ ဘယ္ေနရာေတြမွာ ျပႆနာေတြ ရွိေနသလဲဆိုတာကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ၿပီး ေျဖရွင္းႏိုင္စြမ္း ရွိမွာပါ။
(၂) က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ားကို ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ စံုစမ္း စစ္ေဆးျခင္း
ျပည္သူေတြ ၾကားထဲမွာ ဘာက်န္းမာေရး ျပႆနာေတြ ရွိေနသလဲ၊ ျပည္သူေတြ ဘယ္လို က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ အႏၱရာယ္ေတြနဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ေနရသလဲ ဆိုတာေတြကို ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ဖို႔၊ စံုစမ္း စစ္ေဆးဖို႔ ေတြက ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး လုပ္ငန္းရဲ႕ အေရးပါတဲ့ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြထဲက တစ္ခုပါ။
(၃) ျပည္သူ လူထုကို က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို အသိေပးျခင္း၊ ပညာေပးျခင္း
ျပည္သူလူထုက က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ျပႆနာေတြကို ကိုယ္တုိင္ သိနားလည္ခြင့္ရတဲ့ အခါ သူတို႔မွာ မိမိရဲ႕ က်န္းမာေရး အတြက္ မိမိ ကိုယ္တိုင္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းအင္ေတြ ပိုမ်ားလာပါတယ္။ မိမိ ကိုယ္တိုင္ရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ မိမိ မိသားစုနဲ႔ မိမိ ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းဖုိ႔ ကိစၥေတြမွာ ပါ၀င္ ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္းေတြလဲ ပိုမို မ်ားျပားလာပါတယ္။
(၄) ျပည္သူလူထုကို စည္းရံုး လံႈ႕ေဆာ္္ျခင္း
ျပည္သူလူထုေတြ က်န္းမာေရး ကိစၥရပ္ေတြ ေဆာင္ရြက္ရာမွာ ပါ၀င္လာေစေရးအတြက္ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ စီမံခ်က္ေတြကို ျပည္သူလူထုနဲ႔ အတူတကြ လက္တြဲ ေဆာင္ရြက္ျခင္း(ဥပမာ- လူထုထဲမွာ ရွိႏွင့္ၿပီးသား ျဖစ္တဲ့ သာေရးနာေရး အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း)၊ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြကို အတူတကြ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ကာ အတူတူ ေျဖရွင္းၾကျခင္း။
(၅) က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ မူ၀ါဒမ်ား ေပၚေပါက္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းနဲ႔ က်န္းမာေရး လုပ္ငန္း အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေရးဆဲြ ျခင္း
- ပုဂၢလိက အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ ရပ္ရြာလူထု အဖြဲ႔အစည္းေတြမွ က်န္းမာေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေနမႈေတြကို အဲဒီမူ၀ါဒေတြနဲ႔ ပံ႔ပိုး ကူညီေပးႏိုင္ပါတယ္။
(၆) ျပည္သူလူထုရဲ႕ က်န္းမာေရး ထိခိုက္မႈ မရွိေစရန္ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္မႈေပးေနတဲ့ ဥပေဒေတြ ကို လက္ေတြ႔က်င့္သံုး ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ( ဥပမာ - တားျမစ္ ဆိုးေဆးပါတဲ့ အစားအစာေတြကို ျဖန္႔ျဖဴးေရာင္းခ်ခြင့္ ပိတ္ပင္တာ)
(၇) က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ ခံယူဖို႔ လိုအပ္ေနတဲ့ သူေတြကို လိုအပ္တဲ့ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ ေပးႏိုင္သည့္ ေနရာမ်ားနဲ႔ ဆက္သြယ္ေပးၿပီး လိုအပ္သည့္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ အမွန္တကယ္ ရရွိေစဖို႔ အာမခံ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း။
(၈) အရည္အခ်င္း ျပည့္၀တဲ့ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြနဲ႔ ပုဂၢလိက က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းေတြ ျဖစ္ေစရန္ အာမခံ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း။ ( ဥပမာ - အရည္အခ်င္း သတ္မွတ္ခ်က္ျပည့္မီမွ လိုင္စင္ ထုတ္ေပးတာ)
(၉) ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေတြနဲ႔ ပုဂၢလိက က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းမ်ားေတြရဲ႕ ထိေရာက္မႈ၊ လက္လွမ္းမီမႈ၊ အရည္အေသြးေတြကို သတ္မွတ္ထားတဲ့ စံႏႈန္းနဲ႔ တိုင္းတာၿပီး အကဲျဖတ္ျခင္း။
(၁၀) ျပည္သူလူထု ႀကံဳေတြ႔ခံစားေနရတဲ့ က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းသစ္ေတြ၊ အျမင္သစ္ေတြ ေပၚထြက္လာေစဖို႔ အတြက္ သုေတသန လုပ္ငန္းေတြကို ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(စာကိုး - 10 Essential Public Health Services ( CDC) )

Read More...

Sunday, May 10, 2009

Mother's Day

မိခင္မ်ားေန႔

ဒီေန႔က ျမန္မာႏိုင္ငံ အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ "မိခင္မ်ားေန႔" လို႔ wikipedia မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ေမလ၊ ဒုတိယ သီတင္းပတ္ရဲ႕ တနဂၤေႏြရက္လုိ႔ သတ္မွတ္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာကေတာ့ အခ်ိန္ကြာဟ မႈေၾကာင့္ မနက္ျဖန္မွ က်ေရာက္မွာပါ။
ဒီႏွစ္ မိခင္မ်ားေန႔ အတြက္ CARE အဖြဲ႔ က ၀င္လာတဲ့ သတင္းေပးခ်က္ကေလးကို ျပန္မွ်ေပးခ်င္ပါတယ္။
အဲဒါက
“တစ္ကမၻာလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ ေျပာမယ္ ဆိုရင္ တစ္ေန႔မွာ အမ်ိဳးသမီး ၁၄၀၀ ဦးဟာ ကိုယ္
၀န္ေဆာင္ျခင္း၊ မီးဖြားျခင္းတို႔နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ပတ္သက္ေနတဲ့ ျပႆနာမ်ားေၾကာင့္ ေန႕စဥ္ အသက္ ဆံုးရွံဴး ေနၾကရပါတယ္။
ဒီလို အသက္ဆံုးရွံဴးရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္း အမ်ားစုက ကာကြယ္တားဆီးလို႔ ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
အမ်ားစုက အေျခခံ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈနဲ႔၊ နားလည္ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ေဆးပညာရွင္ေတြ နည္းပါးတဲ့ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးတဲ့ လူမႈ ပတ္၀န္းက်င္း အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြမွာ ေနထိုင္ေနရတဲ့ အတြက္ ဒီလို အျဖစ္မ်ိဳးေတြနဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ေနၾကရတာပါ”
တဲ့။

Read More...

Saturday, May 9, 2009

beta-endorphine

ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း( beta-endorphine) ဆိုတာ ခႏၶာကုိယ္ထဲကေန ထြက္တဲ့ ဘိန္းကဲ့သို႔ေသာ ျဒပ္ေပါင္း တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ကို ဦးေႏွာက္မွာ ရွိတဲ့ ပစ္က်ဴထရီဂလင္း (pituitary gland) နဲ႔ ဟိုက္ပိုသဲလမတ္ (hypothalmus) ဆိုတဲ့ ေနရာေတြကေန ထုတ္ေပးပါတယ္။ ဘယ္လို အခ်ိန္ေတြမွာ ထြက္တတ္သလဲ ဆိုေတာ့ အားစိုက္ရတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြ လုပ္တဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ၊ စိတ္တက္ၾကြမႈ ျမင့္မားေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ၊ နာက်င္တဲ့ အခ်ိန္မွာ၊ လိင္ဆက္ဆံခ်ိန္ ခံစားမႈ အထြတ္အထိပ္ ေရာက္တ့ဲကာလေတြမွာ ထြက္တတ္ပါတယ္။ သူက နာက်င္မႈေတြကို သက္သာေစႏိုင္တဲ့ ေမာ္ဖင္းလို သက္ေရာက္မႈမ်ိဳး ရွိတဲ့ ခႏၶာကိုယ္တြင္းက ထုတ္ေပးတဲ့ ျဒပ္ေပါင္း တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ေသြးထဲကို ဘီတာ-အင္ေဒၚဖန္း ထိုးေပးလိုက္ရံုနဲ႔ေတာ့ ဦးေႏွာက္ထဲကို မ်ားမ်ား မေရာက္ႏိုင္ပါဘူး။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ေသြးေၾကာေတြ ၾကားမွာ တားဆီးထားတဲ့ blood brain barrier ကို မျဖတ္ႏိုင္လို႔ပါ။
ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း ထြက္ေစႏိုင္တဲ့ လုပ္ေဆာင္မႈလို႔ လူသိမ်ားတာကေတာ့ ေျပးျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါကို “ အေျပးသမားေတြရဲ႕ စိတ္တက္ၾကြမႈ “ (runner’s high) လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ အလယ္အလတ္ကေန ျပင္းျပင္းထန္ထန္ အေနအထားအထိ အားစိုက္ထုတ္ရတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း တစ္ခုကို အခ်ိန္ၾကာၾကာနဲ႔ အဆက္မျပတ္ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ ကာလေတြမွာ ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း ထြက္ေလ့ရွိပါတယ္။
ခႏၶာကိုယ္က သူ႔ရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မႈ အတိုင္းအတာ တစ္ခုကို ေရာက္သြားတဲ့ အခ်ိန္မွာ ထိခိုက္မႈ မရွိေအာင္၊ အဲဒီ အတိုင္းအတာထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး လုပ္ေဆာင္ႏုိင္စြမ္း ရွိေအာင္ ဒီျဒပ္ေပါင္းက ထြက္လာၿပီး အကာအကြယ္ ေပးတယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ ေျပးတာ တစ္ခုတည္းတင္ မဟုတ္ပါဘူး။ လက္ေ၀ွ႕ထိုးတာ၊ ေရကူးတာ၊ ေလွေလွာ္တာ၊ ေဘာ္လံုးကစားတာ စတဲ့ အျခား အားစိုက္ထုတ္ရတဲ့ အားကစား ေလ့က်င့္ခန္းေတြ ျပဳလုပ္ျခင္းကလဲ ဘီတာ- အန္ေဒၚဖင္းကို ထြက္ေစႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။
ၾသစေတးလ် ႏိုင္ငံက ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ သုေတသန တစ္ခုမွာ အျပးသမားေတြနဲ႔ တရားထိုင္ေနက်သူေတြ ဆီမွာ ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း ထြက္မႈကို သုေတသန ျပဳ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေတြ႔ရွိခ်က္က အေျပးသမားေတြမွာ (တစ္နာရီ) ေျပးၿပီးတဲ့ အခါမွာေရာ၊ တရားထိုင္ေနက်သူေတြ (တစ္နာရီ) တရားထိုင္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာပါ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေကာင္းဘက္ကို ေျပာင္းလဲမႈေတြကို ေတ႔ြရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ ေသြးထဲက ဘီတာ- အန္ေဒၚဖင္း အေျခအေနကို တိုင္းၾကည့္တဲ့ အခါမွာ အေျပးသမားေတြ ဆီမွာ ျမင့္တက္ေနတာ ေတြ႔ရၿပီး၊ တရားထုိင္ေနက် သူေတြမွာ ပိုၿပီး ျမင့္မားလာတာ မေတြ႔ရပါဘူးတဲ့။ ဒါေပမယ့္ ေကာ္တီကို ထရိုပင္ ရီလီဇင္း ဟိုမုန္း (corticotrophin-releasing hormone) လို႔ ေခၚတဲ့ ဟိုမုန္း တစ္မ်ိဳးက ႏွစ္ဖြဲ႔ စလံုးမွာ ျမင့္မားေနတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ တရားထုိင္သူေတြမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေကာင္းဘက္ကို ေျပာင္းလဲလာျခင္းက အဲဒီ ေကာ္တီကို ထရိုပင္ ရီလီဇင္း ဟိုမုန္းရဲ႕ ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္းကို ထြက္ေအာင္ အားေပးတဲ့ အျပဳအမူေၾကာင့္လို႔ သုေတသန ျပဳသူေတြက ယူဆၾကပါတယ္။ အဲဒီေတြ႔ရွိခ်က္ အရ ေကာက္ခ်က္ဆြဲလို႔ ရတာက ေျပးတာက ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း တိုက္ရိုက္ ထြက္ေစမႈကို အားေပးၿပီး တရားထိုင္တာက ဘီတာ-အန္ေဒၚဖင္း ထြက္ေအာင္ အကူအညီေပးႏိုင္တဲ့ ဟိုမုန္းကို ထြက္ေစတဲ့ အတြက္ သြယ္၀ိုက္ၿပီး အားေပးတယ္လို႔ ေျပာလို႔ ရမယ္ ထင္ပါတယ္။
တစိုက္တမတ္မတ္ လုပ္မယ္ဆိုရင္ တရားထိုင္တာေရာ၊ ေျပးတာကပါ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးအတြက္ ေကာင္းမြန္တဲ့ သက္ေရာက္မႈေတြကို ရရွိေစႏိုင္ပါတယ္။
(စာကိုး
- Wikipedia
- Hartea, J. L, Eifert, G. H & Smith, R. (1995). The effects of running and meditation on beta-endorphin, corticotrophin-releasing hormone and cortisol in plasma, and on mood. Biological psychology, 40 (3 ),251-265.)

Read More...

Friday, May 8, 2009

Cerebrovascular Accident (Stroke)


ေသြးေၾကာေပါက္ၿပီး ေလျဖတ္ပံုႏွင့္ ေသြးေၾကာပိတ္ဆို႕ၿပီး ေလျဖတ္ပံု


ေလျဖတ္ျခင္း

 အရပ္သံုးစကား ေလျဖတ္ျခင္း (stroke) ဟု ေခၚေသာ ေဆးအေခၚအေ၀ၚ Cerebro-Vascular Accident (CVA) သည္ ႏွလံုးမွ ဦးေႏွာက္သို႔ ေသြးေထာက္ပံ့ေပးေနေသာ ေသြးေၾကာ ထိခိုက္ပ်က္စီး၍ ဦးေႏွာက္အတြင္း ေသြးယိုစီးျခင္း (Haemorrhage) (သို႔မဟုတ္) တျခားမွ ေမ်ာပါလာေသာ အစအနတခုခုက ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာကို လာေရာက္ ပိတ္ဆို႔ေစျခင္း (Thrombosis)  တခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ေသြးယုိစီးျခင္း (Haemorrhage) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ ေသြးေၾကာပိတ္ဆို႔ျခင္း (Thrombosis)  ေၾကာင့္ျဖစ္ေစ  ထိုသို႔ ျဖစ္ပါက ဦးေႏွာက္တြင္ ႏွလံုးမွ ပို႔ေပးေသာ ေအာက္စီဂ်င္ကို အလံုအေလာက္ မရႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ တစ္ရွဴးတခ်ိဳ႕ ပ်က္စီးသြားသည္။ ထိုအခါ ထိုသက္ဆိုင္ရာ ဦးေႏွာက္အစိတ္ပိုင္း ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ဦးေႏွာက္ၾကား အဆက္အသြယ္ ျပတ္သြား၍ ဦးေႏွာက္မွ အမိန္႔ေပးႏိုင္စြမ္း မရွိေတာ့၍ ထိုအစိတ္အပိုင္းမ်ား အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားျခင္းကို ေလျဖတ္ျခင္းဟု ေခၚသည္။

ျဖစ္ရသည့္အေၾကာင္းရင္း

ေလျဖတ္ျခင္းကို ျဖစ္ေစသည့္ အဓိကအရင္းခံ ျပႆနာမ်ားမွာ

(၁)ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊
(၂) ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားျခင္း
(၃) ေသြးထဲေကာ္လက္စေရာလ္ (တိရိစာၦာန္မွ ထြက္သည့္ အဆီတမ်ိဳး) မ်ားျခင္း၊
(၄)ေသြးတိုး (သို႔) ဆီးခ်ိဳ တခုခု (သို႔) ႏွစ္ခုစလံုး ရွိျခင္း၊
(၅)အရက္ အလြန္အမင္း ေသာက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။

(၁) ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း

ေဆးလိပ္ ေသာက္ေသာအခါ ေဆးလိပ္အတြင္းတြင္ ပါ၀င္ေသာ နီကိုတင္းသည္ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း အဂၤါအစိတ္အပိုုင္း အားလံုးကို ထိခိုက္ေစၿပီး ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ကို အလြန္အမင္း မ်ားေစၿပီး ေသြးေၾကာထဲ ေအာက္စီဂ်င္ကို နည္းေစျခင္း၊ ေသြးလႊတ္ေၾကာအတြင္းရွိ တျခား ပါ၀င္ေသာ ဓါတ္ေပါင္းမ်ား (Arterial Blood gases) ကိုလည္း မမွ်မတ ျဖစ္ေစျခင္းျဖင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာကို ထိခိုက္ေစပါသည္။

(၂) ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားျခင္း

ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မ်ားေသာအခါ ႏွလံုးမွ ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔အျပားသို႔ အာဟာရႏွင့္ ေအာက္စီဂ်င္ ေထာက္ပ့့ံရာတြင္ အေရာက္ေႏွးေကြးေစပါသည္။ အရပ္ႏွင့္မမွ်ေအာင္ ႀကီးမားေနေသာ ခႏၶာကိုယ္မွ ေတာင္းဆိုသည့္အတိုင္း အာဟာရႏွင့္ ေအာက္စီဂ်င္ကို အလံုအေလာက္ ပို႔ေပးႏိုင္ရန္ ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာသည္ ခႏၶာကိုယ္ ႀကီးမားေလ အလုပ္ကို မႏိုင္မနင္း ပိုလုပ္ရေလ ျဖစ္သည္။

(၃) ေသြးထဲ ေကာ္လက္စထေရာလ္ အဆီမ်ားျခင္း

ေသြးထဲတြင္ ေကာ္လက္စထေရာလ္ မ်ားပါက ေကာ္လက္စထေရာလ္ေၾကာင့္ ေသြးကို လိုသည္ထက္ပို၍ ပ်စ္ခဲေစၿပီး ေသြးစီးမႈကို ေႏွးေစျခင္း၊ ၎မွ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ အဆီဖတ္မ်ားသည္ ေသြးေၾကာနံရံတြင္ အနည္ထိုင္ကာ တြယ္ကပ္ေစၿပီး ေသြးလႊတ္ေၾကာကို မာေက်ာေစျခင္းႏွင့္ က်ဥ္းေစျခင္း၊ အခ်ိန္ၾကာလာေသာအခါ ေသြးေၾကာနံရံတြင္ အနည္ထိုင္၍ မာေက်ာေနေသာ ေကာ္လက္စထေရာလ္ အဖတ္မ်ားသည္ တစစီပဲ႔ထြက္ကာ ေသြးထဲ၌လႊင့္ေမ်ာၿပီး ေသြးေၾကာကို ပိတ္ဆို႔ေစပါသည္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာ၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာႏွင့္ မည္သည့္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းရွိ ေသြးေၾကာကို ပိတ္ဆို႔ခံရသည္ျဖစ္ေစ ပိတ္ဆို႔ခံရေသာ အစိတ္အပိုင္းအတြက္ ေအာက္စီဂ်င္ကို ျပတ္ေတာက္ေစပါသည္။

(၄) ေသြးတိုးႏွင့္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါမ်ား ရွိျခင္း

ေသြးတိုးေရာဂါသည္ ထိုကဲ့သို႔ ေသြးလႊတ္ေၾကာမွ မႏိုင္မနင္း အလုပ္လုပ္ရဖန္ မ်ားေသာေၾကာင့္ ျဖစ္လာရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိသူသည္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကို ပံုမွန္အတိုင္း မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ပါက ကိုယ္အေလးအခ်ိန္ မ်ားျခင္းေၾကာင့္ ရင္ဆိုင္ရေသာ အထက္ပါ အခက္အခဲမ်ားအျပင္ ေသြးလႊတ္ေၾကာမွာ က်ံဳ႔ႏိုင္ဆန္႔ႏိုင္သည့္အား မရွိေသာေၾကာင့္ အရွိန္ႏွင့္ တိုက္စားလာေသာ ေသြးဖိအားဒဏ္ကို မခံႏိုင္ပဲ ေသြးေၾကာကို လြယ္ကူစြာ ေပါက္ျပဲေစၿပီး ေသြးယိုစီးေစျခင္း (Haemorrhage)ကို ျဖစ္ၿပီး ေလျဖတ္ေစႏိုင္သည္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိသူမ်ားသည္ ေသြးထဲရွိ သၾကားဓါတ္ကို ပံုမွန္ျဖစ္ေနေအာင္ အျမဲတမ္း မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ပါက စားသံုးလိုက္သည့္ ထမင္းႏွင့္ တျခားအာဟာရမ်ားမွ ကူးေျပာင္းေပးလိုက္ေသာ ဂလူးကို႔စ္ (သို႔) သၾကားဓါတ္မ်ားကို ဆဲလ္မ်ားမွ စုပ္ယူႏိုင္ျခင္းမရွိပဲ ေသြးထဲတြင္သာ လွည့္လည္သြားလာ ေနေသာေၾကာင့္ ၎မွာလည္း ေကာ္လက္စထေရာလ္နည္းတူ ေသြးေၾကာနံရံတြင္ အနည္ထိုင္ေစကာ ေသြးေၾကာကို မာေက်ာ၊ က်ဥ္းေျမာင္းေစၿပီး အစပဲ့ထြက္လႊင့္ေမ်ာကာ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာကို သြားပိတ္ဆို႔ေစျခင္း((Thrombosis) ကို ျဖစ္ၿပီး ေလျဖတ္ေစပါသည္။

(၅) အရက္ အလြန္အကၽြံေသာက္ျခင္း

အရက္အလြန္အကၽြံ ေသာက္ျခင္းသည္ ဗဟိုအာရံုေၾကာ အဖြဲ႔အစည္း (Central Nervous System (CNS) အား တိုက္ရိုက္ ထိခိုက္ေစေသာေၾကာင့္ အာရံုတုံ႔ျပန္မႈ (Motor
Function) အလုပ္လုပ္ႏိုင္အားကို ပ်က္စီး (သို႔) ေလွ်ာ့နည္းေစသည္။ ထို႔အျပင္ ေသြးေၾကာအပါအ၀င္ ခႏၶာကိုယ္ရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အားလံုးရွိ ၾကြက္သားမ်ားကိုလည္း ေျပေလွ်ာ့ေစေသာေၾကာင့္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ၏ အလုပ္လုပ္ႏိုင္မႈ အားကို ဆုတ္ယုတ္ေစၿပီး ေအာင္စီဂ်င္ ျဖန္႔ျဖဴးမႈကို ထိခိုက္ေစပါသည္။ ၾကြက္သား ေျပေလွ်ာ့ေစျခင္းႏွင့္ အာရံုတုံ႔ျပန္မႈ အားနည္းေသာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ အလုပ္လုပ္မႈႏွင့္ ဦးေႏွာက္ထိန္းခ်ဳပ္မႈကို ေလွ်ာ့ေစေသာ္လည္း အရက္ေသာက္ျခင္းသည္ စိတ္ကို တက္ၾကြေစၿပီး အာရံုခံစားမႈ (Sesory) ကိုမူ လြန္ကဲေစပါသည္။ ထိုတက္ၾကြလြန္ကဲေသာ အာရံုေၾကာင့္ မရွိကို အရွိအျဖစ္ ထင္မွတ္ယူဆျခင္း (delusion)၊ အာရံုတြင္ တကယ္မဟုတ္သည့္ အၾကား၊ အျမင္ႏွင့္ ခံစားမႈမ်ား ထင္ဟပ္ျဖစ္ေပၚေနျခင္း (Auditory, visual and tatile hallusination) တို႔အား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ အရက္မူးျခင္း ႏွစ္ခုစလံုးသည္ ဦးေေႏွာက္ကို ထိခိုက္ေစျခင္း ဟူသည့္ အေၾကာင္းရင္း တူေသာေၾကာင့္ ေလျဖတ္ေသာ သူတေယက္တြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည့္လကၡာတခ်ိဳ႔ကို အရက္မူးေနသူတြင္လည္း ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ၎တို႔မွာ အသိ၊ မွတ္ဉာဏ္ႏွင့္ ဆင္ျခင္တံုတရား နည္းသြားျခင္း၊ စကားေျပာလ်င္ ဗလံုးဗေထြးျဖစ္ေနျခင္း၊ လမ္းကို ဒယိမ္းဒယိုင္ေလွ်ာက္ျခင္း၊ မ်က္လံုးကို ေကာင္းေကာင္း မဖြင့္ႏိုင္ျခင္း၊ အစာေကာင္းေကာင္း မမ်ိဳႏိုင္ျခင္း စသည္တို႔သည္ ဦးေႏွာက္ပံုမွန္ အလုပ္မလုပ္ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာ လဏၡာမ်ား ျဖစ္သည္။

လကၡဏာမ်ား

ထိခိုက္သည့္ ေသြးေၾကာအလိုက္ ဦးေႏွာက္တစ္ရွဴး ပ်က္စီးသည့္ အစိတ္အပိုင္း ကြဲျပားေသာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္း (သို႔) အလုပ္လုပ္မႈစနစ္ ခၽြတ္ယြင္းသြားသည့္ ေနရာႏွင့္ လကၡဏာမ်ားမွာလည္း ကြဲျပားသည္။ ထိခိုက္သြားေသာ ဦးေႏွာက္၏ ဧရိယာအေပၚမူတည္၍ လႈပ္ရွားရာ၌ ဟန္ခ်က္ မထိန္းႏိုင္ျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္တျခမ္း (သို႔) တပိုင္းေသသြားႏိုင္ျခင္း၊ မွတ္ဉာဏ္ ဆံုး႐ံႈးျခင္း၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းသြားႏိုင္ျခင္း၊ စကားမေျပာႏိုင္ျခင္း (သို႔) မပီေတာ့ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ နားထဲမွာ ပံုမွန္မဟုတ္ပဲ အျမဲဆူညံေနသလို ခံစားရျခင္း စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိပံု

ေလျဖတ္ျခင္းကို X-ray, CT (Computer Tomography) scan, Magnetic Resonance Imaging (MRI), ေသြးစစ္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္အတြင္း အရည္စစ္ေဆးျခင္း၊ ဦးေႏွာက္လွ်ပ္စစ္လႈိင္းကို (EEG) စစ္ေဆးျခင္းတို႔ျဖင့္ စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။

ကုသမႈ

ေလျဖတ္သည္ဟု သိသည္ႏွင့္ (သို႔) သကၤာမကင္း ျဖစ္သည္ႏွင့္ ခ်က္ခ်င္း အေရးေပၚ ေဆးရံုတင္ရမည္။ ေသြးေၾကာ ပိတ္ဆို႔မႈ (သို႔) ေသြးယိုစီးမႈအတြက္ ဦးေႏွာက္ကို ခြဲစိတ္ကုသရမည္။ ခြဲစိတ္ၿပီးေနာက္ ေနာက္ထပ္တႀကိမ္ ေသြးေၾကာပိတ္ဆို႔ၿပီး ေလျဖတ္ျခင္းကို ထပ္မျဖစ္ေစရန္ ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ ဆရာ၀န္မွ  Aspirin, Warfarin စသည့္ လူနာႏွင့္ သင့္ေတာ္သည့္ ေသြးကိုက်ဲေစသည့္ ေဆးတခုခု ေပးႏိုင္သည္။ ထိခိုက္သြားေသာ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းအား အေကာင္းဆံုး ျပန္လည္ အလုပ္လုပ္ ႏိုင္ေစရန္အတြက္ ထိခိုက္ ပ်က္စီးသြားသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းႏွင့္ ထိခိုက္သည့္ အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္ၿပီး သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား၏ အကူအညီျဖင့္ ျပန္လည္ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ ေလ့က်င့္ျခင္း (Rehabilitation) ျဖင့္ အခ်ိန္ယူ၍ ကုသရပါသည္။
ဦးေႏွာက္ တစ္ရွဴးပ်က္စီး ဆံုးရႈံးမႈ အနည္းအမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး အနည္းအက်ဥ္းမွ လံုး၀ ျပန္လည္ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္သြားသည့္ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး လုပ္ရမည့္ ေလ့က်င့္ခန္းမွာလည္း ကြဲျပားသည့္အတြက္ ေတြ႔ရမည့္ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားလည္း ကြဲျပားပါတယ္။ ဥပမာ- စကားေျပာမရ၊ အစာမ်ိဳမရ၊ (သို႔မဟုတ္) စကားေျပာမပီ၊ အစာမ်ိဳရခက္ ျဖစ္သြားပါက လ့က်င့္ခန္းအတြက္ Speech Pathologists ႏွင့္ Dieticians ကို ေတြ႔ရမယ္။ ကိုယ္ကာယ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္း မသန္စြမ္း၊ ျဖစ္သြားပါက Physiotherapists နဲ႔ Occupational therapists တို႔အား ေတြ႔ရမယ္။ ၾသစေၾကးလ်ားတြင္ ေလျဖတ္သည့္ အမ်ိဳးအစားအေပၚ မူတည္၍ သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားနဲ႔ ေတြ႔ၿပီးပါက အိမ္မွာ မိမိဖါသာ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ေန႔စဥ္ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္သည့္ တကိုယ္ေရ တကာယကိစၥမ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္ႏွင့္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ႏိုင္ရန္အတြက္ အေသးစိတ္ကို သင္ျပေပးၿပီး ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ အစီစဥ္ေတြ (Follow up programmes) ေတြကို ေပးၿပီးမွ ေဆးရံုက ေပးဆင္းပါသည္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေလျဖတ္သူအတြက္ ေလျဖတ္သူအတြက္ ျပန္လည္ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ေပးသည့္ ၀န္ေဆာင္မႈ (Rehabilitation Services) ရွိမရွိ မေသခ်ာသည့္အတြက္ အေကာင္းဆံုးက အိမ္ေရာက္ၿပီးႏွင့္ ေနာက္ပိုင္း ဆက္လုပ္ရမည့္ အခ်က္မ်ားကို ေဆးရံုမဆင္းမီ ေဆးရံုမွာ မိမိအား အဓိက တာ၀န္ယူ ကုသေပးသည့္ ဆရာ၀န္ (Treating Doctor) ႏွင့္ အေသအခ်ာ တိုင္ပင္ေမးျမန္းျခင္းသည္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
ကာကြယ္ျခင္း

ေဆးလိပ္မေသာက္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ အေလးခ်ိန္ထိန္းျခင္း (BMI 18.5-25)၊ အဆီမ်ားသည့္ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အသားကို လိုသည္ထက္ ပိုမစားျခင္း၊ ေသြးတိုးရွိသူမ်ားသည္ ေသြးေပါင္းခ်ိန္ကို အျမဲတမ္းပံုမွန္ ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ဆရာ၀န္၏ ညြန္ၾကားခ်က္အတိုင္း မပ်က္မကြက္ လိုက္နာျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူမ်ားသည္လည္း ေသြးထဲ သၾကားဓာတ္ကို မျမဲတမ္းပံုမွန္ ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းခ်ဴပ္ႏိုင္ဘို႔အတြက္  ဆရာ၀န္ ညြန္ၾကားသည့္အတိုင္း မပ်က္မကြက္ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အရက္ကို ေသာက္သင့္သည္ဟု သတ္မွတ္ထားသည္ထက္ ပိုမေသာက္ျခင္း (လံုး၀မေသာက္က ပိုေကာင္းပါသည္)၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ပံုမွန္ ျပဳလုပ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖင့္ ေလျဖတ္ျခင္းကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုသုိ႔ မကာကြယ္ႏိုင္ပါက ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အ၀လြန္သူ၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ ရွိသူ၊ အရက္အလြန္အမင္းေသာက္သူ၊ သူမ်ားသည္ တေန႔ေလျဖတ္ၿပီး မသန္စြမ္းဘ၀ ေရာက္မည့္ရာခိုင္ႏႈန္းအေတာ္မ်ားပါသည္။  ေလျဖတ္ျခင္းကို ျဖစ္ၿပီးသူမ်ား ပိုမဆိုးေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ၿပီး မျဖစ္ေသးသူမ်ား ေကာင္းစြာကာကြယ္ႏိုင္ၾကပါေစ။

ရႊ႔င္လန္းခ်မ္းေျမ့ၾကပါေစ




Photo Credit: medical-dictionary.thefreedictionary.com

Read More...

Thursday, May 7, 2009

Asthma

ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာဂါ



ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါဟာ အဆုတ္ တြင္း႐ွိ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း ကို ထိခိုက္ ေစေသာ နာတာ႐ွည္ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္ .. အေမရိကတြင္ လူဦးေရ ၁၇ သန္းေက်ာ္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါ ခံစားေနရျပီး သံုးပံု တစ္ပံုမွာ ကေလးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္.. ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ တြင္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါေၾကာင့္ ေဆး႐ံု တက္ရ သူေပါင္း ၄၇၈,၀၀၀ ဦး ႐ွိျပီး ၄,၆၅၇ ဦး ေသဆံုးခဲ့ ပါတယ္...


အဆုတ္ရဲ႕ လုပ္ငန္း တာ၀န္ အေၾကာင္း ပထမဆံုး ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္.. ႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့ ေလထဲမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ တို႔ ဖလွယ္ျခင္း သည္ အဆုတ္၏ အဓိက လုပ္ငန္း တာ၀န္ ျဖစ္ပါတယ္... ေအာက္ဆီဂ်င္ ၾကြယ္၀ ေသာ ႐ွဴသြင္း လိုက္တဲ့ ေလဟာ ေလမ်ဳိ (Larynx)၊ ေလျပြန္မၾကီး (Trachea)၊ ေလျပြန္ (Bronchus)၊ ေလျပြန္ငယ္ (Bronchiole) တို႔ကို အဆင့္ဆင့္ ျဖတ္သန္းျပီး ေလအိတ္ (Alveoli) မ်ား သို႔ ေရာက္႐ွိ တဲ့အခါ အဆုတ္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ ငယ္ (Pulmonary arteriole) မ်ားထဲမွ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ နဲ႔ ဖလွယ္ ၾက ပါတယ္ (Gas Exchange) ... အဲဒီမွ တစ္ဆင့္ အဆုတ္ ေသြးျပန္ေၾကာ (Pulmonary veins) မ်ားမွ ႏွလံုး သို႔ ပို႔ေဆာင္ျပီး ႏွလံုးမွ ခႏၶာကိုယ္ တစ္ခုလံုး သို႔ ျဖန္႔ေ၀ ပို႔လႊတ္ပါတယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ ကို ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔အျပား မွ တစ္႐ွဴးမ်ား၊ ဆဲလ္ မ်ား အသက္ ႐ွင္သန္ ေရးအတြက္ အသံုး ျပဳႏိုင္ ၾကပါတယ္..


ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ ခံစား ရျပီ ဆိုလွ်င္ အဆုတ္ဟာ အဓိက တုန္႔ျပန္မႈ (၃) ရပ္ ျဖစ္ေပၚ ပါတယ္...


  1. အဆုတ္ ေလျပြန္ငယ္ မ်ား (Bronchioles) က်ဥ္းေျမာင္း လာျခင္း (Bronchoconstriction)

    • ေလျပြန္ငယ္ မ်ား႐ွိ ၾကြက္သား မ်ား က်ဳံ႕ျခင္း ေၾကာင့္ ေလျပြန္ငယ္ မ်ား က်ဥ္း လာပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ အသက္ ႐ွဴထုတ္ တဲ့ အခါ ၀ီစီ ကဲ့သို႔ အသံ ျမည္ျပီး ေမာလာ တတ္ပါတယ္..

  2. အဆုတ္ ေလ၀င္ ရာ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ ေယာင္ရမ္းျပီး အခၽြဲမ်ား (mucus) ထြက္လာျခင္း (Bronchial Inflammation)

    • ဓါတ္မတည့္ ပစၥည္း တစ္မ်ဳိး ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း ၀င္ေရာက္ လာပါက ေလျပြန္ငယ္ နံရံ တစ္ေလွ်ာက္ မွ ေယာင္ရမ္း ျခင္းကို ျဖစ္ေစေသာ ဓာတု ပစၥည္း မ်ား (Histamine, Leukotrienes) ထြက္လာျပီး ေလျပြန္ ငယ္ မ်ားက္ို ေယာင္ရမ္း ေစျပီး ခၽြဲျပစ္ေသာ အရည္မ်ား (mucus) ထြက္လာပါတယ္.. ေလျပြန္ငယ္ ေယာင္ရမ္း မႈ၊ ခၽြဲထြက္ လာမႈ ေၾကာင့္ ေလျပြန္ငယ္ က်ဥ္းျခင္း ပိုဆိုး လာေစ ပါတယ္...

  3. အဆုတ္ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္မွ တုန္႔ျပန္မႈ လြန္ကဲျခင္း (Hyperreactivity)

    • ဓာတ္မတည့္ မႈေၾကာင့္ ၾကာ႐ွည္စြာ ေလျပြန္ငယ္ ေယာင္ရမ္း ျခင္း ၊ ေလျပြန္ငယ္ က်ဥ္းေျမာင္္း ျခင္း ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ဓာတ္မတည့္ မႈ ပစၥည္း မ်ား ကို ပို၍ တုန္႔ျပန္မႈ မ်ား လာပါတယ္...(Hypersensitivity)




ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ားမွာ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ကြဲျပား နိုင္ပါတယ္... အဓိက အျဖစ္မ်ား ဆံုး လကၡဏာ (၄)မ်ဳိး မွာ


  1. အသက္ ႐ွဴခက္ လာျခင္း (Shortness of Breath)

  2. အသက္ ႐ွဴထုတ္ ရာတြင္ ၀ီစီသံ ကဲ့သို႔ အသံ ျမည္ လာျခင္း (Wheezing)

  3. ရင္က်ပ္လာျခင္း (Tightness of chest)

  4. ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း (Coughing)
တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. ရင္က်ပ္ မႈ ျပင္းထန္ပါက ေလအိတ္မွ ကာဗြန္ ဒိုင္ေအာက္ ဆိုဒ္ နဲ႔ ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ဖလွယ္ ျခင္း လုပ္ငန္း ထိခိုက္ လာ၍ ေသြးတြင္း ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ေလ်ာ့က်ျပီး ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ မ်ားလာ ပါတယ္... ေအာက္ဆီ ဂ်င္ နည္းလာ၍ ေျခသည္း လက္သည္း ႏွင့္ ႏႈတ္ခမ္း မ်ား ျပာလာျခင္း (cyanosis)၊ နံ႐ိုး ၾကား ၾကြက္သား မ်ား အသံုးျပဳ ၍ ျပင္းထန္စြာ အသက္႐ွဴ ရျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ ပါတယ္...



ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္း ဟာ ကိုယ့္ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန (Environmental factors) ေၾကာင့္လား? မ်ဳိး႐ိုး ဗီဇ (Genetic factors) ေၾကာင့္လား? ဆိုတာကို တိတိက်က် မသိရ ေသးေသာ္လည္း အဓိက အားျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး ႏွစ္စား ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. ျပင္ပ မွ ဓါတ္မတည့္ မႈ (allergies or extrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ႏွင့္ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း အေျခ အေန (nonallergies or intrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ဆိုျပီး ေတြ႔ရ ပါတယ္.. ဓါတ္မတည့္ မႈ (allergies or extrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာဟာ အေတြ႔ မ်ားျပီး လူနာ အားလံုး၏ ၉၀ % ႐ွိျပီး က်န္ ၁၀ % ကသာ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း အေျခ အေန (nonallergies or intrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ျဖစ္ပါတယ္.. ဓါတ္မတည့္ ျဖစ္ေစေသာ ပစၥည္း မ်ားမွာ


  • ေနအိမ္ ပတ္၀န္းက်င္ ႐ွိ ေန႔စဥ္ ထိေတြ႔ ေနက် အရာမ်ား

    • တိရစၧာန္ အညစ္အေၾကးမ်ား ႏွင့္ အေမႊးအမွ်င္မ်ား၊ ဖုန္ႏွင့္ အမိႈက္သ႐ိုက္မ်ား (Dust)၊ ပိုးဟပ္ အညစ္အေၾကးမ်ား (cockroach )၊ အေဆာက္အဦး၊ နံရံေဟာင္း မ်ား ႐ွိေရညွိ ပင္မ်ား (mold)၊ ပန္း၀တ္မႈန္မ်ား (Pollen)

  • ေနအိမ္ သံုး ပစၥည္းမ်ား ၏ အနံ႔အသက္ မ်ား

    • ေရေမႊး ႏွင့္ အေမႊး နံ႔သာမ်ား၊ ဆပ္ျပာ ဆပ္ျပာရည္ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္ မ်ား၊ hair spray, hair gel, sun screen, cosmetics, facial cream, deodorant, shaving cream ကဲ့သို႔ အသံုး အေဆာင္ ပစၥည္း မ်ား၊

  • အစား အစာမ်ား

    • ႏြားႏို႔ (Cow's Milk)၊ ေျမပဲ (Peanut)၊ ပဲပုတ္ (Soy)၊ ငါး (Fish)၊ တိရိစၧာန္ ဥမ်ား (Eggs)၊ ပုဇြန္ ႏွင့္ အခြံမာ ပင္လယ္စာမ်ား (Shrimp & other shellfish)၊ ၾကာ႐ွည္ အထားခံ ေသာ အစားအစာ မ်ား (Preservative Foods)

  • သံုးစြဲ ေနေသာ ေဆးမ်ား

    • အက္စ္ပရင္ (aspirin)၊ beta-blockers (propranolol, atenolol)၊ ပင္နစလင္မ်ား၊

  • စက္႐ံု ႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ မွ အေငြ႔မ်ား

    • ဆာလဖိုက္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား၊ ကလိုရာမင္း ဓာတ္ေငြ႔မ်ား၊ စက္ပစၥည္း မ်ားမွ အိပ္ေဇာ ေငြ႔မ်ား၊ ေဆးလိပ္ေငြ႔၊ ျခင္ေဆးေခြ ေငြ႔မ်ား၊ အစ ႐ွိသျဖင့္...

  • အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမ်ား

    • အဓိက အားျဖင့္ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း အထက္ပိုင္း ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ၀င္ေရာက္မႈ (Upper respiratory tract infection) ေၾကာင့္ ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ လူၾကီး အားလံုး၏ ၈၀% ႏွင့္ ကေလးအားလံုး ၏ ၆၀% ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္...
ဓာတ္မတည့္ ျခင္းျဖစ္စဥ္ တြင္ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ဓာတ္မတည့္ ပစၥည္း ခ်င္း၊ ဓာတ္မတည့္ ႏိုင္ခ်င္း တူညီ ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ..



ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါ ကုထံုးမ်ား
အဓိက အားျဖင့္ အာနိသင္ (၂) မ်ဳိး လိုအပ္ ၍ သာ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ ႐ွဴေဆး အေနျဖင့္ ထုတ္လုပ္ ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္... ပထမ အာနိသင္ မွာ ေလျပြန္ ကို က်ယ္ေစျခင္း ျဖစ္ျပီး ဒုတိယ အာနိသင္ မွာ ေလျပြန္ ေယာင္ရမ္း မႈကို က်ေစ ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ေလျပြန္ ကို က်ယ္ေစ တဲ့ ေဆးမ်ား မွာ beta 2 agonist (salbutamol, terbutaline, ...), anticholinergic drugs (ipratropium bromide), methyxanthine (Theophylline, Aminophylline, ..); ေလျပြန္ ေယာင္ရမ္း မႈကို က်ေစေသာ ေဆးမ်ား မွာ corticosteroids (Prednisolone, Beclomethasone, Triamcinolone, Budesonide, ...), Leukotriene modifiers (montelukast, zafirlukast, pranlukast, and zileuton), Cromoglycate (Cromolyn sodium) တို႔ ျဖစ္ၾက ပါတယ္.. ႐ွဴေဆးမ်ား (Inhalers) မွာ ေလျပြန္ ကို တိုက္႐ိုက္ သက္ေရာက္မႈ ႐ွိ၍ ေရာဂါ လကၡဏာ ကို ျမန္ဆန္စြာ သက္သာ ေစျပီး ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မွာလည္း ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး ထက္ စာလွ်င္ နည္းပါး ပါတယ္... ထို႔ေၾကာင့္ ေရာဂါ ျပင္းထန္ မႈေပၚ မူတည္၍ ႐ွဴေဆး၊ ေသာက္ေဆး မ်ားကို ေ႐ြးခ်ယ္ ေပးျခင္း ျဖင့္၎၊ ေဆး တစ္မ်ဳိး ႏွင့္ မလံု ေလာက္ပါက ႏွစ္မ်ဳိး သံုးမ်ဳိး တြဲေပး ျခင္း ျဖင့္၎ ကုသ ႏိုင္ပါ တယ္... လုိအပ္ ပါက ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ေပး၍၎၊ ေဆးမ်ားကို စက္ျဖင့္ မႈတ္သြင္းနည္း (Nebulizer) ျဖင့္၎ လူနာ အေျခ အေန ေပၚ မူတည္၍ ကုသ ေပးရ ပါမယ္...



ေရာဂါ ကာကြယ္ ေရး အေနျဖင့္ မိမိႏွင့္ မတည့္ေသာ ဓာတ္ပစၥည္း မ်ား၊ အစား အေသာက္ မ်ား၊ အသံုး အေဆာင္မ်ား ဂ႐ုစိုက္ ေ႐ွာင္႐ွား ဖုိ႔လုိ ပါမယ္.. လူဦးေရ ထူထပ္ ေသာ ေနရာ ေလထု ညစ္ညမ္း ေသာ ေနရာ မ်ား ကို ေ႐ွာင္႐ွား ရပါမယ္.. ေဆးလိပ္ ေသာက္သူ ျဖစ္ပါက ေဆလိပ္ လံုး၀ ျဖတ္ရ ပါမယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ မိမိ ရင္က်ပ္ တတ္ေသာ အေျခ အေန၊ ေနရာ ေဒသ၊ အသံုး အေဆာင္၊ အျပဳ အမူ မ်ားကို ဂ႐ု စိုက္ ေ႐ွာင္႐ွား ရင္း က်န္းမာ စြာ ေနထိုင္ ႏိုင္ေရး ကို အေလး ထား သင့္ ေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရပါတယ္.. ေဘးဘယာ ေရာဂါ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ႏိုင္ပါေစ..



References;
Wikipedia
Medicinenet

Read More...

Tuesday, May 5, 2009

Resource Materials for Local NGOs & CBOs

ေဒသခံ လူမႈေရး အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအတြက္ နည္းပညာ ဆိုင္ရာ အေထာက္အကူျပဳ ပစၥည္းမ်ား

ဒီ network Learning ဆိုတဲ့ website ကေလးထဲမွာ အစိုးရ မဟုတ္တဲ့ အဖဲြ႔ အစည္းကေလး တစ္ခုကို ဘယ္လို ေကာင္းမြန္စြာ တည္ေဆာက္ၾကမလဲ ဆိုတာက စလို႔ အလွဴရွင္ေတြဆီ စာေရးတာ အပါအ၀င္ NGO တစ္ခု အတြက္ လုိအပ္တဲ့ နည္းပညာ အေထာက္အကူ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။

အလုပ္ရံု ေဆြးေႏြးပြဲ တစ္ခုကို ဘယ္လို က်င္းပရသလဲ၊
အေျခခံ ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြးမႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ နည္းပညာ၊
၀န္ထမ္းေတြကို ဘယ္လို အရည္အေသြး ျမွင့္တင္ရမလဲ၊
က်ား၊မ အခန္းက႑နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အသိပညာ၊
ကိုယ့္အဖြဲ႔ေလးရဲ႕ အားနည္းခ်က္၊ အားသာခ်က္၊ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေျခ၊ အခက္အခဲ စတာေတြကို ဘယ္လို ျပန္လည္သံုးသပ္မလဲ၊
ေငြေၾကး စီမံခန္႔ခြဲမႈ၊
အစီရင္ခံစာ ေရးတာ စတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ e-book ေတြကို download လုပ္ၿပီး ဖတ္လို႔ ရပါတယ္။

အမွန္အတိုင္း ၀န္ခံရရင္ အဲဒီမွာ တင္ထားေပးတဲ့ စာအုပ္ေတြ အားလံုးကို ကၽြန္မ မဖတ္ျဖစ္ေသးပါဘူး။
အဓိက ဖတ္ျဖစ္ၿပီး အသံုးျပဳခဲ့ဖူးတာက " How to build a good small NGO " ဆိုတဲ့ လက္စြဲ စာအုပ္ကေလးပါ။
ကၽြန္မ အကူအညီ ေပးခဲ့ရတဲ့ community based organization ေလးေတြအတြက္ ေတာ္ေတာ္ေလး အသံုးတည့္ခဲ့ပါတယ္။
လိုအပ္တဲ့သူေတြ အသံုးတည့္ႏိုင္မယ္ ထင္လို႔ ညႊန္းေပးလိုက္တာပါ။

Read More...

Sunday, May 3, 2009

365 days and beyond

၃၊ ၅၊ ၂၀၀၉

၃၆၅ ရက္ အလြန္


လူေပါင္း တစ္သိန္းေက်ာ္ကို တစ္ညတည္းမွာ အသက္ဆံုးပါး ေစခဲ့တဲ့ နာဂစ္ ျဖစ္ခဲ့တာ ၃၆၅ ရက္ ရွိၿပီ။ အခ်ိန္တစ္ႏွစ္ ၾကာသြားၿပီဆိုေတာ့ အားလံုးေမ့ေမ့ ေပ်ာက္ေပ်ာက္ပဲလား။

မဟုတ္ပါ။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းကေရာ ႏိုင္ငံ ျပင္ပကပါ ေစတနာရွင္မ်ားက ဆက္လက္ ေထာက္ပံ့ကူညီ ေနတဲ့အတြက္ ကယ္ဆယ္ေရး နဲ႔ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရး လုပ္ငန္းေတြ ရွင္သန္ေနဆဲပါေလ။

ေအာက္က ဗြီဒီယိုေလးကေတာ့ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ အဖြဲ႔မ်ားစြာထဲက တစ္ခုျဖစ္တဲ့ ျမန္မာႏို္င္ငံ အေရးေပၚကယ္ဆယ္ေရး ကြန္ရက္အဖြဲ႔ ရဲ႕ မူလတန္းေက်ာင္း (တူးေျမာင္းေက်းရြာ၊ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္၊ ဧရာ၀တီတိုင္း) ေဆာက္လုပ္ လွဴဒါန္းမႈ မွတ္တမ္းေလးပါ။ နတ္လူ သာဓုေခၚႏိုင္ၾကပါေစ။





Read More...