ေယာက္်ားေတြမွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေနတာ ေစာေစာသိဘို႔ လိုအပ္တာ (၁၅) ခ်က္ ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေရာဂါလကၥဏာေတြက ေယာက္်ားေတြမွာသာ သီးသန္႔ ခံစားရတာေတြ ျဖစ္တယ္။ No.1 - Breast Mass ရင္သား အက်ိတ္ စမ္းမိသလား ေယာက္်ားေတြမွာ ရင္သား-ကင္ဆာ မျဖစ္ပါဘူးထင္တာ မမွန္ပါ။ အျဖစ္ေတာ့ မမ်ားပါ။ အက်ိတ္သာမက အေပၚယံ အေရျပား ခြက္ေန-ခ်ိဳင့္ေနတာ၊ ႏို႔ထိပ္ဖ်ား အထဲဝင္ေနတာ၊ နီရဲျပီး အေရျပား ေျခာက္ကြာေနတာ၊ ထိပ္ဖ်ားက တခုခု ထြက္တာေတြ ရွိေနရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ No. 2 - Persistent Pain or Discomfort in Any Body Area ကိုယ္ခႏၡာ တေနရာရာမွာ မျပတ္တမ္း နာေနသလား လူတိုင္း အသက္ၾကီးလာရင္ ဟုိကဒီက နာၾကမယ္။ နာေနတာ ၾကာျပီ၊ ဘာမွန္းမသိဘဲ နာေနရင္ ကင္ဆာလား စစ္ပါ။ ကင္ဆာက နာတယ္ဆိုတာ ရွားေတာ့ ရွားပါတယ္။ No 3. - Changes in the Testicles or Scrotum က်ားအစိ၊ ကပ္ပယ္အိတ္မွာ အေျပာင္းအလဲ ရွိလာသလား Testicular cancer က်ားအစိ-ကင္ဆာက အသက္ ၂ဝ နဲ႔ ၄ဝ ၾကား အျဖစ္မ်ားတယ္။ American Cancer Society အေမရိကန္ ကင္ဆာ အသင္းက ေယာက္်ားတိုင္း ပံုမွန္ေဆးစစ္တာထဲမွာ ဒီေနရာကိုပါ စစ္ဘို႔ အၾကံေပးထားတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ လတိုင္း ကိုယ့္ဖါသာ စမ္းၾကည့္သင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အရြယ္အစား၊ အက်ိတ္၊ ေလးလံေနတယ္ထင္တာ သံသယရွိရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ No. 4 - Changes in the Lymph Nodes တက္ေစ့ေတြ ၾကီးေန-ေရာင္ေနသလား လည္ပင္းနဲ႔ ခ်ိဳင္းေအာက္က တက္ေစ့ေတြ ၾကီး-နာ-နီ-ပူေနသလား။ တျခားေနရာေတြမွာလဲ အဲလိုျဖစ္ေနသလား။ အရင္ ရွိေနတာက ပိုၾကီးၾကီးလာရင္၊ တလေနလို႔မွ ေပ်ာက္မသြားရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ No. 5 - High Fever ကိုယ္သိပ္ပူျပီး ဖ်ားသလား အပူခ်ိန္ > 103 F ေက်ာ္ဖ်ားတာနဲ႔ အဖ်ား ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ျဖစ္ေနသလား။ ဘာလို႔ ဖ်ားမွန္းမသိ ျဖစ္ေနသလား။ တခ်ိဳ႕ကင္ဆာေတြက ဖ်ားတတ္တယ္။ ဥပမာ Lymphoma (လင္ဖိုးမား) နဲ႔ Leukemia (လူကီးမိးယား) ေတြျဖစ္တယ္။ တေနရာမွာျဖစ္ေနတဲ့ ကင္ဆာ ေနာက္တေနရာကို ျပန္႔ရင္ ဖ်ားတတ္တယ္။ No. 6 - Weight Loss Without Trying ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာသလား တမင္တကာ ပိန္ေအာင္ လုပ္တာမဟုတ္ဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာတယ္ဆိုရင္ သတိထားပါ။ No. 7 - Gnawing Abdominal Pain and Depression ဗိုက္နာျပီး စိတ္ဓါတ္ပါ က်လာသလား ဒါဆိုရင္ ေဆးစစ္ပါ။ Jaundice အသားဝါတာေကာ ရွိသလား။ No. 8 - Fatigue (Physical or Mental) စိတ္ေရာ လူပါ အားကုန္ေနသလား ေယာက္်ားေတြမွာ အဲလိုျဖစ္တာဆိုရင္ ကင္ဆာ နဲ႔ ဆိုင္ေနတတ္တယ္။ ဥပမာ Leukemia (လူကီးမီးယား)၊ Colon cancer အူမၾကီး-ကင္ဆာ၊ Stomach cancer အစာအိမ္-ကင္ဆာ။ No. 9 - Persistent Cough ေခ်ာင္းဆိုးေနတာ မေပ်ာက္ႏိုင္ျဖစ္ေနသလား ရက္ ၃ ပါတ္ၾကာတဲ့အထိ ေခ်ာင္းဆိုး မေပ်ာက္ရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ အေအးမိတာ၊ တုပ္ေကြးစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စစ္ ဝင္တာ၊ တခ်ိဳ႕ေဆးေတြ ေသာက္ရလို႔ ေခ်ာင္းဆိုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒါေတြေၾကာင့္က မၾကာခင္ ေပ်ာက္သြားမယ္။ Chronic bronchitis နာတာရွည္ ေလျပြန္ေရာင္တာ၊ Acid reflux အက္စစ္ရည္ အထက္ဆန္တာ မဟုတ္ရင္ ကင္ဆာ မဟုတ္တာ ဖယ္ထုတ္ဘို႔ ေဆးစစ္ရမယ္။ No. 10 - Difficulty Swallowing အစာမ်ိဳခ်တာ ခက္လာသလား အစာမာျဖစ္ျဖစ္ အရည္ျဖစ္ျဖစ္ မ်ိဳခ်ဘို႔ ခက္လာတာ ကင္ဆာမဟုတ္တာ သိေအာင္လုပ္ရမယ္။ Dysphagia ေခၚတယ္။ Cancer of the esophagus အစာမ်ိဳျပြန္-ကင္ဆာျဖစ္ရင္ အဲလိုျဖစ္လာတယ္။ No. 11 - Changes in the Skin အေရျပား အေျပာင္းအလဲေတြ သတိထားပါ အေရာင္ ကြဲျပား၊၊ အပါး-အထူ မတူျဖစ္လာသလား။ ေသြးထြက္လြယ္လာသလား။ ငယ္ကတည္းကရွိေနတဲ့ မွဲ႔က တမ်ိဳးတမည္ ျဖစ္လာသလား။ No. 12 - Blood in Sputum, Stool or Urine သလိပ္ထဲ၊ ဆီးထဲ ေသြးပါလာသလား ေခ်ာင္းဆိုးရင္း ေသြးပါသလား။ ေသြးက တခါတေလ ေခ်ာင္းဆိုးရဖန္မ်ားလို႔ မဆိုစေလာက္ပါတာမ်ိဳးက မဆိုးပါ။ သလိပ္နဲ႔ ေရာပါေနရင္ TB တီဘီ မွ မဟုတ္ပါ Lung cancer အဆုပ္-ကင္ဆာကေနလဲ လာႏိုင္တယ္။ ဆီးသြားတဲ့ထဲမွာ ေသြးပါေနတာဟာ ေက်ာက္တည္တာကေနသာ မဟုတ္ ကင္ဆာကေနလဲ လာႏိုင္တယ္။ No. 13 - Mouth Changes ခံတြင္းအေျပာင္းအလဲေတြ ရွိေနသလား ပါးစပ္မွာ အနာေပါက္တာ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ျဖစ္ေနသလား။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ ေဆးငံုသူေတြဆိုရင္ ပိုသတိထားပါ။ ပါးေစာင္ေနရာ လွ်ာေတြမ်ာ ထူးျခားတာ ရွိလာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ ျဖဴလာတာမ်ိဳးကို Leukoplakia ေခၚတယ္။ ကင္ဆာ မျဖစ္ခင္အဆင့္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ No. 14 - Urinary Problems ဆီးျပႆနာရိွ ပါသလား ဆီးခဏခဏသြားလာရတယ္။ ဆီးထြက္ဘို႔ ၾကာေနတယ္။ ဆီးသြားရတာ အားမရျဖစ္သလို ထင္ေနမယ္ စတာေတြရွိရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ “မိန္းမ မီး၊ ေယာက္်ား ဆီး” ဆိုသလို အသက္ရလာတာနဲ႔ ေယာက္်ားေတြမွာ ဆီးျပႆနာ ရွိလာတတ္တယ္။ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ Benign prostatic hyperplasia (BPH) ဆီးက်ိတ္ၾကီးတာက ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။ No. 15 - Indigestion အစာမေက်တာ ျဖစ္ပါသလား တခါတေလျဖစ္တာကိစၥမရွိပါ။ ဆက္တိုက္ျဖစ္ေနရင္ ဆင္ျခင္ရေတာ့မယ္။ အစာမေက်တာကို တခ်ိဳ႕က Heart attack ႏွလံုး (အတက္ခ္) ရတယ္ ထင္ၾကတယ္။ အစာမေက်တာက ဆက္တိုက္လိုျဖစ္လာရင္ အစာမ်ိဳျပြန္၊ လည္ေခ်ာင္း နဲ႔ အစာအိမ္ ကင္ဆာေတြကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Dr. တင့္ေဆြ ၁၁-၄-၂ဝ၁၂
Wednesday, April 11, 2012
Drug Abuse ေဆးဝါးတလြဲသံုးျခင္း
Cocaine (ကုိကင္း) နဲ႔ Marijuana ေဆးေျခာက္လို တရားမဝင္ေဆးေတြကိုသာ မဟုတ္ပါ ေဆးဆိုင္ေတြမွာ အလြယ္ ဝယ္လို႔ရတာေတြေရာ ဆရာဝန္ လက္မွတ္နဲ႔သာ ဝယ္လို႔ရတဲ့ေဆးေတြကိုပါ တလြဲေနရာေတြမွာ သံုးေနၾကတယ္။ ေနရာအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ ေဆးေတြကလဲ ပံုစံမတူတာေတြ၊ အေရာင္နဲ႔ အရြယ္အစား ကြဲျပားတာေတြ ရွိတယ္။ 1. Barbiturates (ဘာဘီက်ဴရိတ္) Depressant စိတ္မက်ေဆး အမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ စိုးရိမ္စိတ္နည္းေစတယ္။ အိပ္ေစတယ္၊ စိတ္က်တာလဲ ေႏွးေစတယ္။ ဦးေႏွာက္ အလုပ္ေတြကို ေႏွးေကြးေစတယ္။ Phenobarbital, Mebaral, Seconal, and Nembutal ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ဆရာဝန္ညႊန္တာ ေရာဂါသက္သာေစတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးစြဲေစႏိုင္တယ္။ အရက္နဲ႔တြဲရင္ ႏွလံုးနဲ႔ အဆုပ္ အလုပ္ေတြကိုပါ ေႏွးေစတယ္။ လြန္သြားတာနဲ႔ အသက္ေသေစႏိုင္တယ္။ အရပ္သံုးအေခၚေတြကေတာ့ Barbs, Reds, Red birds, Phennies, Tooies, Yellows, Yellow jackets ေတြျဖစ္တယ္။ 2. Benzodiazepines (ဘင္ဇိုဒိုင္ယာပင္း) Valium (ေဗလီယမ္) နဲ႔ Xanax (ဇာနက္စ္) ကို လူသိမ်ားတယ္။ Depressant စိတ္မက်ေဆး အမ်ိဳးေဆးဘဲျဖစ္တယ္။ Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ မ်ားတာ၊ Acute stress reactions ရုတ္တရက္ စိတ္ဖိအား တံု႔ျပန္မႈလြန္ကဲတာ၊ Panic attacks ေဆာက္တည္ရာမရ ျဖစ္တာ၊ Convulsions တက္တာ နဲ႔ Sleep disorders အိပ္မေပ်ာ္တာေတြအတြက္ ေပးတယ္။ ေဆးစြဲႏိုင္သလို ေဆးျဖတ္တဲ့အခါ ခံစားရမွာေတြလဲ ရွိတယ္။ အသက္ကိုေတာ့ ရန္မရွာပါ။ 3. Sleep Medicines အိပ္ေဆး အိပ္ေဆးဆိုတာလဲ Depressants စိတ္မက်ေဆးမ်ိဳးဘဲျဖစ္တယ္။ Ambien, Sonata, and Lunesta ေတြက ေနာက္ေပၚ အိပ္ေဆး Nonbenzodiazepines လို႔ေခၚတယ္။ ေဆးစြဲတာ မျဖစ္တတ္ပါ။ 4. Codeine and Morphine (ကိုဒင္း) နဲ႔ (ေမာ္ဖင္း) Pain relievers အနာသက္သာေဆး အျပင္းစားေတြျဖစ္တယ္။ Morphine ကို Avinza, Kadian, MS Contin, Oramorph, and Roxanol နာမည္ေတြနဲ႔ ေရာင္းတယ္။ Miss Emma အတိုေကာက္ M လို႔ ေခၚၾကတယ္။ Codeine ကို Captain Cody နဲ႔ Cody ေခၚတယ္။ 5. OxyContin (ေအာက္စီ-ကိုတင္) OxyContin, Percocet, Percodan, Roxicodone ေဆးေတြထဲမွာ Oxycodone ပါတယ္။ ဘိန္းကေနထုတ္တာ ျဖစ္တယ္။ Pain reliever အနာသက္သာေဆး အျပင္းစားျဖစ္တယ္။ Percocet ထဲမွာ Acetaminophen (ပါရာစီတေမာ) လဲပါတယ္။ Percodan ထဲမွာ Aspirin (အက္စ္ပရင္) လဲပါတယ္။ OxyContin ကို Oxy, O.C ေခၚတယ္။ Percocet or Percodan ကို Percs စသျဖင့္ ေခၚၾကတယ္။ 6. Vicodin (ဗီကိုဒင္) Vicodin, Lortab နဲ႔ Lorcet ေတြထဲမွာ Opioid hydrocodone ဘိန္းနဲ႔တူတာ နဲ႔ Acetaminophen (ပါရာစီတေမာ) ေတြပါတယ္။ Drowsiness အိပ္ခ်င္မယ္၊ Constipation ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္၊ Depress breathing အသက္ရွဴတာကို ဆန္႔က်င္တယ္။ Vike, Watson-387 စသျဖင့္ေခၚၾကတယ္။ 7. Amphetamines (အင္ဖတမင္း) Stimulants စိတ္ၾကြေဆးျဖစ္တယ္။ သတိ-အသိ ပိုကဲေနမယ္၊ အားအင္ပိုသံုးႏိုင္မယ္။ Narcolepsy (နာကိုပလက္စီ) ေရာဂါ နဲ႔ Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) ပတ္ဝန္းက်င္ သတိမမူ ေရာဂါေတြမွာ ေပးတယ္။ Depression စိတ္က်ေနသူေတြကို တျခားေဆးနဲ႔ မရရင္လဲ ေပးတယ္။ ADHD ေဆးေတြျဖစ္တဲ့ Dexedrine နဲ႔ Adderall ေတြကို Euphoria ပီတိစိတ္၊ ေကာင္းတာေတြခ်ည္း ထင္ျမင္ေနစိတ္ရေစဘို႔ တလြဲသံုးၾကတယ္။ Fast or irregular heartbeat ႏွလံုးခုန္ုတာ အတင္းျမန္မယ္။ မမွန္ျဖစ္မယ္။ Reduced appetite စားခ်င္စိတ္မရွိျဖစ္မယ္။ Heart failure ႏွလံုး အလုပ္မလုပ္ျဖစ္မယ္။ Nervousness ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္။ Insomnia အိပ္မေပ်ာ္ျဖစ္မယ္။ Addiction ေဆးစြဲမယ္။ Bennies, Black beauties, Speed လို႔ ေခၚၾကတယ္။ 8. Methylphenidate (မီသိုင္းလ္-ဖင္နီဒိတ္) Stimulants စိတ္ၾကြေဆးျဖစ္တယ္။ ADHD ေရာဂါေဆး Ritalin, Concerta, Metadate, and Methylin ေတြမွာပါတယ္။ MPH, R-ball, Skippy, The smart drug, Vitamin R လို႔ ေခၚၾကတယ္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အမ်ားၾကီး တက္လာေစမယ္။ ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျဖစ္မယ္။ ေသေစႏိုင္တဲ့အထိ တက္ႏိုင္တယ္။ 9. Dextromethorphan (DXM) (ဒီ-အိတ္စ္-အင္မ္) Cough and cold medicines အေအးမိနဲ႔ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးေတြထဲမွာပါတယ္။ ဆရာဝန္ ေပးသေလာက္သံုးတာ ကိစၥမရွိပါ။ မ်ားသြားရင္ Impaired judgment ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် မမွန္တာ ျဖစ္မယ္။ Euphoria ပီတိစိတ္၊ ေကာင္းတာေတြခ်ည္း ထင္ျမင္ေနစိတ္ျဖစ္မယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္မယ္။ Loss of coordination ထိန္းညွိမႈမရတာ ျဖစ္မယ္။ ႏွလံုးခုန္ျမန္္မယ္။ ဒီေဆးကို Orange Crush, Triple Cs, Dex, Robo, Skittles လို႔ ေခၚတယ္။ 10. Pseudoephedrine (ဆူဒို-အဖက္ဒရင္း) Cold medicines အေအးမိ သက္သာေဆးေတြထဲမွာ ပါတယ္။ တရားမဝင္ေဆး Methamphetamine (Meth) (ရာဘ-ယာဘ-ရာမ-ယာမ) ထုတ္လုပ္တဲ့အခါမွာ ဒါသံုးတယ္။ 11. Spasmo-Proxyvon (စပတ္စမို-ပေရာက္စီဗြန္) Dicyclomine hydrochloride (10 mg) + Acetaminophen (400 mg) + Propoxyphene Napsylate (100 mg) ပါတယ္။ အနာသက္သာေဆး ျဖစ္တယ္။ သိပ္အျပင္းစားေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဘိန္းသေဘာပါလို႔ သံုးစြဲတာ မ်ားသူေတြမွာ ျဖတ္ရတာ ခက္တယ္။ သူမ်ားႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီေဆး အျပား-အေတာင့္ကို တေန႔မွာ ဘယ္ႏွစ္ေတာင့္ ေသာက္တယ္။ ႏွစ္ဘယ္ေလာက္ၾကာျပီ စသျဖင့္ သိရတယ္။ ကုိယ့္ဆီမွာေတာ့ “ေရႊ” ေတြက အေနာက္ႏိုင္ငံသားေတြထက္ ထူးျခားတယ္။ ေဆးေတာင့္ကိုေဖါက္၊ အမံႈ႔ကိုထုတ္၊ ေရ-ေဆးထိုးမိုးေရနဲ႔ ေဖ်ာ္ျပီး အသားထဲ၊ ေသြးေၾကာထဲ၊ အေရျပားထဲ ထိုးၾကတယ္။ ေဆးထိုးတဲ့ေနရာ အနာေတြျဖစ္လို႔၊ ေသြးျပန္ေၾကာေတြ ေရာင္လို႔ ေဆးခန္း လာၾကတယ္။ ေဆးေဖ်ာ္တာက (ခိုင္နီး) ဗူးခြံကို သံုးသတဲ့။ ဒူးေကာက္ေကြး၊ ေပါင္ျခံေနရာေတြမွာ ထိုးတယ္။ ဆရာဝန္ကို ပညာေပးသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ Dr. တင့္ေဆြ ၁ဝ-၄-၂ဝ၁၂
Posts
