သမီး အစ္ကုိ ဘာေရာဂါျဖစ္ေနမွန္းမသိလို႔။ သူက အရင္တုန္းကေတာ့ ကြမ္းစားတယ္။ မစားတာ ႏွစ္လေလာက္ေတာ့ ရွိပါၿပီရွင့္။ သူအခု အစပ္စားလို႔ မရတဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ေနပါတယ္ရွင့္။ အေရာင္တင္ေလး နည္းနည္းေလးပါရင္ကုိ လွ်ာေကာ လည္ေခ်ာင္းေကာ အာေခါင္ေကာ စပ္ေနပါတယ္။ လွ်ာကြဲတာလည္း မဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္ရွင့္။ နည္းနည္းေလး စားမိရင္ ေခၽြးသီးေခၽြးေပါက္ေတြ က်လာပါတယ္။ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္ စပ္တယ္ေျပာလို႔ အစပ္မစားပဲ ေနေနရပါတယ္။ ဘာျဖစ္မွန္းလည္း မသိပါဘူးရွင့္။ သူ႔အသက္က ၂၅ ႏွစ္ပါ။ အာေခါင္-ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္မလားရွင့္။ ေရာဂါရယ္၊ ေသာက္ရမဲ့ေဆးရယ္ သိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။
Oral cancer ခံတြင္း-ကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာေတြက ပါးစပ္ နဲ႔ ႏႈတ္ခမ္းမွာ အျဖဴ-အနီ-(အျဖဴ+အနီ) ကြက္ ေပၚမယ္၊ အျဖဴကြက္ကေန ကင္ဆာျဖစ္ေစတာ မ်ားတယ္။ အနီကြက္က ကင္ဆာ မဟုတ္တာ ျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ ႏႈတ္ခမ္းနဲ႔ ပါးစပ္မွာ အနာေပါက္မယ္။ အနာက ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ဘူး။ ပါးစပ္ကေန ေသြးထြက္မယ္။ သြားနဲ႔မယ္။ မ်ိဳခ်တဲ့အခါ နာမယ္။ အမ်ိဳရခက္မယ္။ သြားအတုတပ္ရသူဆိုရင္ အရင္လိုတပ္ရတာ အဆင္မေျပျဖစ္လာမယ္။ လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္ေပၚမယ္။ နားကိုက္မယ္။ ဒါေတြ မရွိရင္ ဒီေနရာ ကင္ဆာ အတြက္ ပူပင္စရာမလိုပါ။
ျမန္မာေတြက ခ်ိဳ-ခ်ဥ္-စပ္-ငန္-ဖန္-ခါး အရသာ ေျခာက္ပါးလို႔ သိၾကတယ္။ ျမန္မာတိုင္းရင္းေဆးမွာလဲ အဲလိုပါတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ သင္ရတဲ့ ေဆးပညာမွာေတာ့ လွ်ာကေန ခံစားတဲ့အရသာဟာ Sweet အခ်ိဳ၊ Salty အငန္၊ Sour အခ်ဥ္၊ နဲ႔ Bitter အခါး၊ ေလးပါးထဲ ရွိတယ္။
အရသာကို သိေစတာက လွ်ာမွာရွိတဲ့ Taste buds ေခၚတဲ့ အရသာသိ-အဖုကေလးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ လူတိုင္းမွာ Taste buds တေသာင္း ရွိတယ္။ လူေတြရဲ႕ Five senses အထူးအာရံုခံ ငါးမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ Hearing အၾကား၊ Sight အျမင္၊ Touch အထိအေတြ႔၊ Smell အနံ႔ နဲ႔ Taste အရာသာ ဆိုတဲ့ထဲမွာ အရသာက အားအနည္းဆံုး ျဖစ္တယ္။ အရသာ မရျဖစ္ရတာက ေဆးဝါး ေသာက္တာ၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္တာ၊ ဗီတာမင္ ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ၊ ဦးေခါင္းကို ထိခိုက္မိတာ၊ ဦးေႏွာက္-အက်ိတ္၊ ဓါတ္ကင္ ခံရတာေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကြမ္းစားတာကို ေဆးစာထဲ ထည့္မေရးေသးဘူး။ သူတို႔ဆီမွာ မရွိလို႔ျဖစ္မယ္။ ကြမ္းစားတဲ့လူ အရသူယူတာ တမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ခ်ဥ္တာ မၾကိဳက္ဘူး။ ေတာ္ေတာ့ စပ္တာကို မမႈဘူး။
အစာတခုခုကို ပါးစပ္ထဲထည့္လိုက္ရင္ သြားရည္နဲ႔ အစာ ေရာေထြးျပီး ေၾကခ်က္ေပးမယ္။ အဲလိုလုပ္ေနရင္း လွ်ာမွာရွိတဲ့ Tastes buds အရသာခံတဲ့ အဖုကေလးေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မယ္။ ဒီ အဖုေလးေတြမွာရွိတဲ့ Receptor cells အာရံုခံ (ဆဲလ္) ေတြကို သတင္း အခ်က္အလက္ ပို႔ေပးလိမ့္မယ္။ Sensory nerves အာရံုေၾကာေတြကတဆင့္ ဦးေႏွာက္ကို ေရာက္ေစတယ္။ ဦးေႏွာက္ကေန ဘယ္လိုအရသာ ရွိတယ္ ဆိုတာ ေျပာလိမ့္မယ္။
အငန္ နဲ႔ အခ်ိဳကို သိေစတာေတြကေတာ့ လွ်ာရဲ႕ ေရွ႕ပိုင္းကေန တာဝန္ယူတယ္။ အခ်ဥ္ကုိ လွ်ာရဲ႕ ေဘးႏွစ္ဘက္က သိေစျပီး အခါးကိုေတာ့ လွ်ာရဲ႕ ေနာက္ပိုင္းက လုပ္ေပးတယ္။ လူေတြ အရသာခံတာ မတူၾကပါ။ မိန္းကေလးေတြက ေယာက္်ားေလးေတြထက္ အရသာသိတာ ပိုမ်ားတယ္။ တေယာက္ထဲလဲ အသက္ေျပာင္းရင္ ေျပာင္းတတ္တယ္။ သိပ္ငယ္တံုးမွာ အရသာသိေစတဲ့ Taste buds ေတြဟာ လွ်ာတခုထဲကေန မဟုတ္ဘဲ၊ ပါးစပ္ေဘးဘက္ေတြနဲ႔ အာေခါင္မွာလဲ ရွိတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးေတြ အပူမခံႏိုင္၊ အစပ္မစားႏိုင္ၾကဘူး။
အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ ေတာင္အာရွ နဲ႔ ေတာင္အေမရိကားက လူေတြ အလြန္ခံတြင္းေတြ႔လွတဲ့ အစပ္အရသာဟာ အေမရိကာ၊ ဥေရာပနဲ႔ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လံုးဝမစားၾကပါ။ အရသာတမ်ိဳးကို မခံစားတတ္ၾကတဲ့သေဘာ ျဖစ္မယ္။ ငရုတ္သီးစပ္တာကို အဂၤလိပ္လို Hot ပူတယ္လို႔သာ ေခၚတယ္။ သူတို႔မစားလို႔ စပ္တယ္လို႔ မေျပာတာလား။
Chilli ငရုတ္သီးထဲမွာ ပါတဲ့ Capsaicinoids ဆိုတာက ပါးစပ္ကို ဖံုးေနတဲ့ အလႊာမွာရွိတဲ့ Receptor ေတြကို သက္ေရာက္ေစတယ္။ ဒီလို ျဖစ္တာဟာ Heat ပူလို႔ရတဲ့ Pain နာက်င္မႈနဲ႔အတူတူ ျဖစ္တယ္။ Burning feeling ပူေလာင္တဲ့ ခံစားမႈရေစတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ စပ္တဲ့ အရသာလို႔ မေျပာဘူး။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ Taste buds ေတြဟာ ခ်ိဳတာ၊ ငန္တာ၊ ခ်ဥ္တာ နဲ႔ ခါးတာေတြကိုသာ ခံစားေစျပီး ပူေလာင္တာကို ခံစားတဲ့ အထူး အဖုေတြ မရွိဘူး။ ရိုးရိုး အာရံုေၾကာေတြကေနသာ ဒါကို သိေစတယ္တဲ့။ ဒီအာရံုေၾကာေတြက စပ္တာကို ပူတယ္လို႔ ထင္ေတာ့ ဦးေႏွာက္ကလဲ ပူတယ္ ျဖစ္သြားေရာ။
ၾကြက္ေတြကို စမ္းသပ္လို႔သိရတာက Spicey-hot ဆိုတာ Temperature-hot ဆိုတာနဲ႔ မ်ိဳးဗီဇ တူတာကို သိရတယ္။ ၾကက္တူေရြးကို ငရုတ္သီး ေၾကြးရတယ္။ ငွက္ေတြကို ငရုတ္သီးက မစပ္ေစဘူး။ လူဆိုရင္ ပါးစပ္ထဲ မထည့္ခင္ကတည္းက ငရုတ္သီးဟာ ပူတယ္။ ငရုတ္သီး မေထာင္းတတ္ရင္ ေခြ်းမ မေတာ္ခ်င္ၾကတာတင္ မကဘူး။ ငရုတ္သီး ထိတဲ့ေနရာမွန္သမွ်ကို ပူေစတယ္။ Burn အပူေလာင္တယ္လို႔ အဂၤလိပ္လို သံုးတယ္။ ငရုတ္သီး အမ်ိဳးမ်ိဳးစားလို႔ ေခြ်းထြက္တဲ့ေနရာ မတူတာကို ကိုယ္ပိုင္ သုေတသနအရ သိရတယ္။ ေရႊလံဘို-ငရုတ္က ဂုတ္မွာ ေခြ်းထြက္တယ္။
Chilli ငရုတ္သီး၊ Ginger ခ်င္း (ဂ်င္း)၊ Pepper ငရုတ္ေကာင္းေတြက ဘာလို႔ စပ္ၾကသလဲ။ Spicy food ပူစပ္တာေတြထဲမွာ Capsaicin ပါတယ္။ ဒါကိုခံရတာက ပါးစပ္ထဲမွာရွိတဲ့ Vanilloid receptor (VR1 receptors) အာရံုခံေတြနဲ႔ သြားေပါင္းမယ္။ Sensory neuron အာရံုခံ (ႏူရုန္) ဟာ Depolarized ေျပာင္းလဲသြားျပီး Spicy stimuli ဆိုတဲ့ အာရံုခံသတင္းကို ပို႔ေပးတယ္။
ထူးဆန္းတာက VR1 receptors အာရံုခံေတြဟာ Capsaicin ကို မသိဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ အမွတ္တမဲ့ သြားေပါင္းမိတယ္။ VR1 receptors ေတြရဲ႕ တကယ့္တာဝန္ဟာ Thermo-reception ပူတာကိုသာ သိတယ္။ အပူက ကိုယ့္မေလာင္ေအာင္ အသိေပးတဲ့ တာဝန္ကို ထမ္းရတယ္။ VR1 receptors ေတြဟာ ပါးစပ္၊ လွ်ာ နဲ႔ အေရျပားေတြမွာ ရွိေနၾကတယ္။ မ်က္စိကို ထိလဲ ပူေလာင္ နာက်င္ေစလို႔ မိန္းကေလးေတြ Self-defense product ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကာကြယ္ဘို႔ ေဆာင္ထားတဲ့ လက္နက္တခုဟာ Pepper spray ငရုတ္ေကာင္း-ပန္းေဆး ျဖစ္ပါတယ္။ Mace Pepper Gun ဆိုတာ ေဒၚလာ ၉၀ ေလာက္ေပးရတယ္။ ၂၅ ေပအထိေရာက္တယ္။
ငရုတ္သီး ဘယ္ေလာက္စပ္သလဲကို Scoville Organoleptic Test နဲ႔ စစ္ေဆး သတ္မွတ္တယ္။
- Standard Pepper Spray မိန္းကေလးသံုး (ပက္ပါ-စပေရး) ပန္းေဆးဟာ ၂၅ဝဝဝ-၂ဝဝဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
- Bear Mace ဆိုတဲ့ ဝက္ဝံေတြကိုေတာင္ ႏိုင္တဲ့ ပန္းေဆးဟာ ၂ သိန္း- ၂ သိန္းခြဲယူနစ္ ရွိတယ္။
- Law Enforcement Grade Pepper Spray ရဲေတြ သံုးတာက ၅ သိန္းကေန ၅ သန္းယူနစ္ ရွိတယ္။
- Sweet Bell Peppers ေခၚတဲ့ လံုးဝမစပ္တဲ့ ငရုတ္ပြပြၾကီးေတြဟာ သုည ယူနစ္သာ ရွိတယ္။
- Jalapeno (၅-၉ စင္တီမီတာ) ရွည္ျပီး၊ မက္ဆီကို ကလာတဲ့ ငရုတ္သီးဟာ ၂၅ဝဝ-၈ဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
- Cayenne pepper ဆိုတဲ့ အာဖရိက-ငရုတ္က ၃ဝဝဝဝ-၅ဝဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
- Red Savina Habanero ငရုတ္မ်ိဳးက ၃၅ဝဝဝဝ-၅၇၇ဝဝဝ ယူနစ္ ရွိတယ္။
အစပ္ကို ဘာလို႔ ၾကိဳက္ၾကသလဲ။ ကိုယ့္အတြက္ေကာင္းလို႔ ေျဖၾကသူေတြ ရွိတယ္။ Capsaicin ငရုတ္မွာ ေဆးစြမ္းေတြ ရွိတယ္။
- Anti fungal မိႈပိုးကိုႏိုင္တယ္။ Anti-microbial ပိုးေတြကိုႏိုင္တယ္။
- Pain reliever for arthritis အဆစ္နာတာအတြက္ .05% Capsaicin cream (ခရင္မ္) သံုးတယ္။
- Adlea ထိုးေဆးထဲမွာ ပါတယ္။ ခြဲစိတ္လို႔နာတာ၊ အဆစ္နာတာေတြအတြက္ တာရွည္ အနာသက္သာေဆး ျဖစ္တယ္။
- Prostate cancer cells ေယာက္်ား ဆီးက်ိတ္-ကင္ဆာ (ဆဲလ္) ကို သတ္ႏိုင္တယ္။
- Lower blood pressure ေသြးဖိအား က်ေစတယ္။
- Salivation သြားရည္မ်ားေစလို႔ စားရတာ ခပ္ျပင္းျပင္း ရွိတဲ့ အစာနဲ႔ တြဲစားလို႔ ေကာင္းတယ္။
- တျခား ခံစားေနရတာကို လႊမ္းမိုးေစတယ္။
- Capsaicin topical ointments နဲ႔ High-dose dermal patch (Qutenza) ေတြက Peripheral neuropathy ေရာဂါေၾကာင့္ နာတာကို သက္သာေစတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။
- 0.025% - 0.075% ကို သာမန္ကိုက္ခဲတာ၊ Arthritis အဆစ္နာေရာဂါ၊ Backache ခါးနာတာ၊ Strains and Sprains ဟိုနာ-ဒီနာတာေတြ အတြက္ ထံုေအာင္အရင္ လုပ္ျပီးမွ ေဆးကို လက္အိပ္ သံုးျပီး လိမ္းေပးရတယ္။
- Capsaicin creams ကို Psoriasis အေရျပားနာေၾကာင့္ ယားတာ-ေရာင္တာ သက္ေသာေစေအာင္ သံုးႏိုင္တယ္။
- ငရုတ္သီး စားရင္ (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္) ေတြ ဖ်က္ေပးလို႔ ကိုယ္က အပူေတြ ထြက္လာတယ္။ ဆီးခ်ိဳ၊ လူဝတာေတြအတြက္လဲ သံုးၾကတယ္။
ငရုတ္သီး မ်က္စိထဲဝင္လို႔ ေျခမကို ေရေလာင္းတာ စိတ္ေျပာင္းေအာင္ လုပ္တာေနမယ္ ထင္တယ္။ Capsaicin ဟာ Fat soluble အဆီမွာ ေပ်ာ္ဝင္လို႔ ပူစပ္တာ ေျပေစေအာင္ ေရနဲ႔ မရဘူး။ ေရးေအး ဆိုရင္ေတာ့ ေအးတာကို သိေနတံုးမွာ စိတ္ေျပာင္းျပီး ခဏသက္သာေစမယ္။ Cold milk ႏြားႏို႔ေအးေအး နဲ႔ Cold sugar water သၾကားရည္ေအးကလဲ သက္သာေစမယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၃ဝ-၁ဝ-၂ဝ၁၁
Posts
