(စီ) ပိုး၊ Hepatitis C

စကားထာဖြက္မယ္။ ေအမဟုတ္ ဘီမဟုတ္ဆိုတာ ဘာလဲ။

အသဲေရာင္အသား၀ါေရာဂါဟာ ရာဇ၀င္နဲ႔ပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစုႏွစ္တ၀က္ေလာက္က တမ်ိဳးထဲဆိုရေလာက္ေအာင္ လူသိလဲ နည္း၊ ဆိုး၀ါးတာလဲ မဟုတ္ပါ။ မၾကာခင္ ေနာက္တမ်ိဳးေပၚလာတယ္။ ေနာက္ေပၚက အေတာ္ ဆိုးတယ္။ နာမည္တပ္ေတာ့ အလြယ္ဆံုး ေရြးလိုက္တယ္။ အၾကီးေကာင္က ေအ၊ ေနာက္ေပါက္ကို ဘီ။ မၾကာပါဘူး၊ လူဦးေရ တိုးလာေတာ့ တတိယ အေကာင္ကို ေအမဟုတ္ ဘီမဟုတ္လုပ္လိုက္ၾကေရာ။ ခုဆို ေမြးခ်င္း ၆ ေယာက္ေတာင္ ရွိေနျပီ။ ေအ၊ ဘီ၊ စီ၊ ဒီ၊ အီး၊ နဲ႔ ဂ်ီ။ တကယ္လို႔ ၂၆ ထက္ေက်ာ္ရင္ ကားနံပါတ္ေပးရသလို လုပ္မွာေပါ့။

လူတကုိယ္မွာ အသဲတခုသာရွိျပီး၊ သူ႔ကို စက္ရံုတခုလို႔ တင္စားၾကတယ္။ စားသမွ်၊ ေသာက္သမွ်၊ ကိုယ္ကေန ထုတ္သမွ်ထဲက အဆိပ္အေတာက္ မွန္သမွ်ကို ေျခဖ်က္ သန္႔စင္ေပးတယ္။ (ပရိုတင္း) နဲ႔ အခ်ိဳဳ(သၾကား)ေတြကိုလဲ အသဲကပဲ ခႏၶာကိုယ္ကေန အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ျပဳျပင္ေပးတယ္။ ဒါတင္မက ဗီတာမင္၊ ေဟာ္မုန္း၊ (ကိုလက္စတီေရာ)၊ နဲ႔ ဓါတ္ဆားေတြကိုလဲ လိုတဲ့အခါ ထုတ္ေပးဘို႔ ဂိုေထာင္လုပ္ေပးေသးတယ္။ စက္ရံုေရာ (၀ဲယားေဟာက္စ္)ပါ ျဖစ္ေရာ။

အသဲေရာင္ရတဲ့ အေၾကာင္းေတြထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ အျပင္ ေဆးတခ်ိဳ႕၊ ေရာဂါတခ်ိဳ႕၊ အဆိတ္အေတာက္ နဲ႔ ဗက္တီးရီးယား ေတြလဲပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ အသဲေရာင္ေရာဂါကို ပိုးနာမယ္ေတြအတိုင္း A, B, C, D, E, G ဆိုျပီး၊ ၆ မ်ိဳး ခြဲထားတယ္။ (ေအ) နဲ႔ (အီး)တို႔က ပါးစပ္ကေန၀င္၊ စအိုကေနထြက္တဲ့လမ္းေၾကာင္းကေန ကူးစက္တာ။ သိပ္မခံရပါဘူး။ ကုရတာကလည္း အနားယူ၊ ေရနဲ႔အရည္ မ်ားမ်ားအေသာက္ခိုင္းယံုပါ။ (အီး)က ကုလားဗ်။ နယူးေဒလီမွာ စေတြ႔ခဲ့တာ။ (ဘီ) အေၾကာင္းကိုေတာ့ ဆိုးလို႔ သီးျခားေရးထားပါတယ္။ ေနာက္မွေပါက္တဲ့ေရႊၾကာပင္ (ဂ်ီ)ကေတာ့ လူမသိ-သူမသိ ရွိပါေသးတယ္။ (အက္ဖ္)ဆိုတာကို လူရာမသြင္းဘူး။

(စီ)က အဆိုးဆံုး။ (ဘီ)လိုဘဲ ဆိုးတာခ်င္းအတူတူ ကာကြယ္ေဆး မေပၚေသးဘူး။ (စီ)ပိုးက ဒုတိယကမၻာစစ္ ေလာက္ကတည္းက ရွိခဲ့ေပမဲ့ နာမယ္ေပး ကင္ပြန္းတပ္ခံရတာက အသက္ ၅၀ ရွိလို႔ ၁၉၈၉ ၾကမွပါ။ အရင္ကေတာ့ သူ႔ကို ေအမဟုတ္-ဘီမဟုတ္လို႔ ေခၚခဲ့တဲ့အေကာင္ေပါ့။

Hepatitis C virus (HCV) ဗိုင္းရပ္စ္ စီ ပိုး၀င္ရင္ သာမန္ကာရွန္ကာ ၁ ပါတ္ ၂ပါတ္ေလာက္သာ ခံစားရတာမ်ိဳးနဲ႔ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာတဲ့အဆင့္မ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဆိုးႏွစ္ေကာင္ျဖစ္တဲ့ ဘီ နဲ႔ စီ မတူတာက ဘီပိုးဟာ အထဲ၀င္ျပီး၊ ကင္းစင္သြားႏိုင္ေပမဲ့ စီပိုးကေတာ့ အျမဲ ရွိေနတတ္တယ္။ ဘီပိုးက လိင္ကေနတဆင့္ ကူးစက္တာ မ်ားျပီး၊ စီပိုးကေတာ့ ေသြးကတဆင့္ ကူးတာက အဓိက ျဖစ္တယ္။

(စီ) ျဖစ္ရင္ ေရာဂါလကၡဏာမရွိဘဲ ေနတတ္လို႔၊ အေတာ္မ်ားမ်ားက ေဆးစစ္တဲ့အခါ အမွတ္မထင္ ပိုးရွိေနတာကို ေတြ႕ၾကရတယ္။ တေယာက္ေယာက္မွာ (စီ)ပိုး ေတြ႔တယ္လို႔ဆိုရင္ သူဟာ ကမၻာေပၚက လူေပါင္း သန္း ၁၇၀ ထဲက တေယာက္ပါ။ အေၾကာက္မၾကီးေအာင္ ေျပာရရင္ ၁၀၀ မွာ ၈၀-ဂ၅ ေယာက္ေလာက္က နာတာရွည္ မျဖစ္ၾကပါ။ နာတာရွည္ကေန ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုး၀ါးတာေတြျဖစ္တဲ့ ရာႏွဳန္းကလည္း ၅ ဂဏန္းေအာက္မွာပါ။

နာမည္ၾကီးလူဆိုး AIDS ျဖစ္ေစတဲ့ HIV နဲ႔ မတူတာက ပိုးရွိတဲ့မေအကေန ကေလးကို စီမွာက ၅% ေလာက္သာ ကူးေစႏိုင္ပါတယ္။ ဖေအမွာ စီပိုးရွိေနေပမဲ့ သူ႔ကေလးကို (ေသြးမထိမခ်င္း) မကူးဘူး။ လိင္လမ္းကေန ကူးတာကလဲ HIV နဲ႔ B တို႔ေလာက္ မဟုတ္ျပန္ဘူး။ (စီ)ကို တလင္တမယား လိင္ကေနကူးတယ္ဆိုတာ ရွားပါတယ္။

ေသြး(မစစ္ဘဲ)သြင္းတာ၊ ေသြး-ေသြးခ်င္းထိတာ၊ ေဆးထိုးအပ္ သီးျခားမသံုးတာ၊ နားကပ္ လဲ၀တ္တာ၊ မုတ္ဆိပ္ရိတ္ဒါး၊ သြားတိုက္တံ၊ လက္သဲညွပ္ တြဲသံုးတာ၊ (တက္တူး)ထိုးတာ၊ ဟိုေနရာ ဒီေနရာ ကြင္းတပ္တာေတြကေန ကူးရတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ပိုးရွိေနသူ ခ်က္ျပဳတ္တာ စားမိလို႔ မကူးပါ။ လက္တြဲေလ်ာက္တာ၊ ႏွာေျခ၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ တစ္အိမ္တည္း အတူေနတာနဲ႔လဲ မကူးဘူး။ ေခြ်း၊ သြားရည္၊ မ်က္ရည္ေတြကေန မကူးပါ။ ပိုးရွိတဲ့မေအက ႏို႔တိုက္တာနဲ႔ မကူးပါ။ ရာသီေသြးကေတာ့ ကူးႏိုင္တယ္။

(စီ)ပိုး အ၀င္ခံရရင္ အစေတာ့ တုပ္ေကြးလိုပါဘဲ။ မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္၊ အားယုတ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္သလိုေန၊ အဆစ္ေတြ အသားေတြနာ၊ သတိထားရင္ အသဲရွိရာ ဗိုက္ညာဘက္အထက္နားမွာ နာမယ္။ ကိုယ္ပူတာလဲရွိႏိုင္တယ္။ ၾကာလာရင္ ၀ါလာမယ္။ အမ်ားသိၾကတဲ့ (ဂြ်န္းဒစ္)။ ၾကာတယ္ဆိုတာ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီႏိုင္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမေပၚေပမဲ့ ပိုးက အသဲကို ဖ်က္ေနျပီ၊ သူမ်ားကိုလဲ ကိုယ့္ေသြးနဲ႔ထိရင္ ကူးႏိုင္ေနျပီ။

အသဲက စျဖစ္ေတာ့ မာလာမယ္၊ ေနာက္ အမာရြတ္လိုျဖစ္လာမယ္။ ၁၇% ကေန ၂၀% ေလာက္က Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ဆိုး၀ါးလြန္းတဲ့ အဆင့္ေရာက္ရင္ အသားေတြ ၀ါမယ္၊ စိတ္က ေတြးရ-ၾကံရတာေတြ ေ၀၀ါးလာမယ္၊ အရည္ေတြမ်ားလာလို႔ ဗိုက္ေဖါင္းလာမယ္၊ အစာလမ္းကေန ေသြးယိုတာျဖစ္မယ္။ ကံဆိုးသူ ၂% ကေတာ့ Hepatocellular Carcinoma ေခၚတဲ့ အသဲကင္ဆာမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ေသျခာေအာင္လုပ္ရမွာက ေသြးစစ္ပါ။ ပိုးရွိ-မရွိ၊ ပိုးဘယ္ေလာက္မ်ားလဲ၊ Liver biopsy အသဲရဲ႕ အသားစ ထုတ္ယူ စစ္ေဆးတာက အေသျခာဆံုးပါ။ ေနာက္ Hepatitis C antibody test နဲ႔ PCR test အျပင္ အသဲအေျခအေနကို ဆန္းစစ္ဘို႔ Liver function tests လုပ္ရတယ္။ တိက်ေအာင္ Hepatitis C Genotype test ဆိုတဲ့ ပိုး အမ်ိဳးအစား ခြဲတာလဲ လုပ္ရျပန္ပါေသးတယ္။ (စီ) ရွိေနရင္ HIV ကိုပါ စစ္ပါ။ ႏွစ္ခုလံုး တြဲရွိသူေတြ ရွိတယ္။ HIV က ပိုဆိုးတာက ကိုယ္ရဲ႕ ခုခံအားစနစ္ၾကီးကို ဖ်က္ျပစ္လို႔ပါ။ နဲနဲေကာင္းတာက HIV ကို ကုဘို႔ ေဆးေတြရွိေနျပီ။ နဲနဲလို႔ ေျပာရတာက ေဆးက သက္သာေစဘို႔သာ ျဖစ္ျပီး၊ အေပ်ာက္မရေသးလို႔ပါ။

မကူးေအာင္ ကာကြယ္နည္းအတိုင္း (စီ)ပိုးရွိသူေတြ ဆင္ျခင္ရပါမယ္။ မူးယစ္ေဆးသံုးတာ၊ (တက္တူး)ထိုးတာ၊ ဟိုကြင္း-ဒီကြင္းတပ္တာ၊ ကြန္ဒြန္းမပါ လိင္ဆက္ဆံတာေတြ ေရွာင္ပါ။ အရက္ျဖတ္ပါ။ ေကာင္းေကာင္းနား၊ ေကာင္းေကာင္းစားပါ။ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ၊ အေစ့အဆံ ဆိုရင္ တခုလံုးပါတာမ်ိဳး စားပါ။

ပိုးေတြ႔ရင္ ေဆးကုဘို႔လို-မလို ဆရာ၀န္ကဆံုးျဖတ္ပါမယ္။ ေရာဂါက အႏၲရာယ္နည္းေနရင္ ေဆးေပးခ်င္မွ ေပးပါလိမ့္မယ္။ ေဆးက ထိုးေဆးေရာ စားေဆးပါေပးမွာပါ။ တနည္းက ၄၈ ပါတ္ၾကာမွာျဖစ္ျပီး၊ တနည္းက ၂၄ ပါတ္။ လိုရင္ ေနာက္ တေၾကာ့။ ေဆးက ၂ မ်ိဳးသံုးေနပါတယ္။ Interferon ထိုးေဆး နဲ႔ Ribavirin စားေဆး ေတြပါ။ Injection Interferon ကို ၇ ရက္ တပါတ္မွာ ၃ ၾကိမ္ထိုးတယ္။ ေနာက္ေပၚေဆး Pegylated ကေတာ့ ၁ ပါတ္မွာ ၁ ၾကိမ္နဲ႔ရတယ္။ Ribavirin စားေဆးကို ၁ ျပား တေန႔ ၂ ၾကိမ္။ ေဆး ၂ မ်ိဳးတြဲကုတာမို႔ Combination therapy ေခၚၾကတယ္။ ပူးတြဲစစ္ဆင္ေရး ေပါ့ဗ်ာ။ ၆ လ ကေန ၁၂ လၾကာပါမယ္။

ေဆးေတြကေတာ့ ျပင္းေတာ့ တုပ္ေကြးခပ္ဆိုးဆိုး ျဖစ္ေနသလို ခံစားရမယ္။ ေမာပန္း၊ ေခါင္းကိုက္၊ အဆစ္အျမစ္နာ၊ ခ်မ္း၊ အအိပ္ပ်က္၊ ကိုယ္ပူ၊ စာၾကည့္မရ၊ အာရံုစိုက္မရ၊ စိတ္ဓါတ္က်တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုးကေတာ့ အသဲ အစားထိုးေပးရတာပါ။ နားလည္ဘို႔က အသဲအစားထိုးေပမဲ့ ပိုးေသေအာင္ ေဆးလိုေနမွာပါ။ စီပိုးရွိသူေတြကို ေအ နဲ႔ ဘီ ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးခိုင္းပါမယ္။

စီပိုးရွိသူမ်ား အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆး Acetaminophen (Tylenol, Panadol) ကို ေရွာင္ရမယ္။ Ibuprofen က အသဲမေျခာက္ေသးရင္ ေသာက္လို႔ရတယ္။ Aspirin ကေတာ့ အစာအိမ္ျပႆနာမရွိသ၍ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ သံဓါတ္စားေဆး Iron supplements မေပးသင့္ဘူး ေျပာၾကတယ္။ အစားထဲပါသေလာက္ သံဓါတ္က ဘာမွမျဖစ္ပါ။

တျခားေဆးကုနည္းေတြလဲ ရွိပါေသးတယ္။ Aromatherapy အနံ႔နဲ႔ေဆးကုနည္း၊ Massage therapy အႏွိပ္ခံနည္း၊ Yoga ေရာဂနည္းေတြပါ။ အပန္းလဲမၾကီး၊ စခန္းလဲနီးရင္ သံုးပါ။ Meditation စိတ္တည္ျငိမ္ေအာင္ ရွဳမွတ္နည္းလဲ ပါတယ္။ စိတ္ရဲ႕စြမ္းအားကို ကြ်န္ေတာ္တို႔လူမ်ိဳးေတြက အသိဆံုးမဟုတ္ပါလား။

Dr. တင့္ေဆြ
၇-၉-၀၉

Related Posts :