လိပ္ေခါင္းေရာဂါသည္ ၀မ္းခ်ဳပ္ေနစဥ္ အရြယ္အစားႀကီးမားၿပီး မာေက်ာသည့္ မစင္ကိုစြန္႔သည့္အခါ စအို၀ကို လိုသည္ထက္ပုိ၍ က်ယ္ေစျခင္း၊ အေလးမသည့္အခါ စအိုၾကြက္သားကို အဆမတန္ က်ံဳ႔လိုက္ဆန္႔လိုက္ လုပ္ရျခင္း စသည့္အဓိက အေၾကာင္းအရင္း ႏွစ္ခုေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ စအိုတ၀ိုက္ရွိ ေသြးျပန္ေၾကာမ်ားကို ပ်က္စီးေစကာ ေသြးပိတ္ဆို႔မႈ (Blood clot) ေၾကာင့္ ေသြးမ်ားတေနရာတြင္ စုစည္းၿပီး လိပ္ေခါင္းကို အစပ်ိဳးေစျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ ထိုအေၾကာင္းအရင္းႏွစ္ခုကို အေထာက္အကူျပဳသည့္ တျခား အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ ဆက္တိုက္ လုပ္ရွားမႈမရွိပဲ ၾကာၾကာထိုင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ကိုယ္၀န္ လရင့္လာေသာအခါ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္းကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း။ အူသိမ္မွ အစာအာဟာရကို အသည္းသို႔ သယ္ေဆာင္ေပးေသာ ေသြးျပန္ေၾကာမ်ား၏ ေသြးဖိအားနည္းျခင္း (Portal hypertension) ႏွင့္ အသည္းေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ေၾကာင့္လည္း လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစရန္ အေထာက္အကူျပဳသည္႕ အေၾကာင္းရင္းမ်ား ျဖစ္သည္။
လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ ထိုအေၾကာင္းအရင္းႏွစ္ခုကို အေထာက္အကူျပဳသည့္ တျခား အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ ဆက္တိုက္ လုပ္ရွားမႈမရွိပဲ ၾကာၾကာထိုင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ကိုယ္၀န္ လရင့္လာေသာအခါ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္းကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မႈ မရွိျခင္း။ အူသိမ္မွ အစာအာဟာရကို အသည္းသို႔ သယ္ေဆာင္ေပးေသာ ေသြးျပန္ေၾကာမ်ား၏ ေသြးဖိအားနည္းျခင္း (Portal hypertension) ႏွင့္ အသည္းေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ေၾကာင့္လည္း လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစရန္ အေထာက္အကူျပဳသည္႕ အေၾကာင္းရင္းမ်ား ျဖစ္သည္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
လိပ္ေခါင္းေရာဂါ၏ အဓိကလကၡဏာမွာ ေသြးယိုစီးျခင္း။ စအို၀၌ ယားယံျခင္း၊ တခါတရံ နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္းမ်ား ရွိႏုိင္ပါသည္။ နာက်င္ျခင္း ရွိမရွိမွာ ေသြးျပန္ေၾကာေရာင္ၿပီး ေသြးပိတ္ဆို႔မႈ အနည္းအမ်ားအေပၚ မူတည္ပါသည္။ စအိုအတြင္းဘက္ကို လက္အိပ္စြပ္ၿပီး စမ္းသပ္ၾကည့္ပါက ေပ်ာ့ေျပာင္းေဖါင္းပြေနသည္ကို ေတြ႔ရေပမည္။ လိပ္ေခါင္းေရာဂါ၏ ပထမအဆင့္တြင္ နာက်င္ျခင္းမရွိပဲ လိပ္ေခါင္းသည္လည္း အျပင္သို႔မထြက္ပါ ၀မ္းသြားၿပီးေနာက္ ေသြးထြက္ျခင္း ရွိႏိုင္ပါသည္။ ဒုတိယအဆင့္တြင္ ပထမအဆင့္ လကၡဏာမ်ားအျပင္ မစင္စြန္႔စဥ္ လိပ္ေခါင္းထြက္လာၿပီး အလိုေလ်ာက္ ျပန္၀င္သြားႏိုင္ပါသည္။ တတိယအဆင့္တြင္ လိပ္ေခါင္း အျပင္သို႔ အျမဲက်ေနႏိုင္ၿပီး ဖိအားေပး၍ ျပန္သြင္းႏိုင္ပါသည္။ နာက်င္ျခင္းကို တတိယအဆင့္တြင္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစပါသည္။
Photo Credit: http://total-health-care.blogspot.com
Treatments ကုသျခင္းလိပ္ေခါင္း၏ ပထမအဆင့္ကို ကုသရန္အတြက္ ေဆး၀ါးႏွင့္ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား၏ အကူအညီ မလိုအပ္ပဲ အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးျခင္း ေရပံုမွန္ေသာက္ျခင္းျဖင့္ ၀မ္းမခ်ဳပ္ေအာင္ ကာကြယ္လိုက္ပါက ေပ်ာက္ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း စအိုကင္ဆာ ရရွိသူမ်ား၏ မွတ္တမ္းအရ စအိုကင္ဆာ ရရွိသူအေတာ္မ်ားမ်ားသည္ မူလပထမ၌ လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ရွိသည္ဟု ယံုၾကည္ၿပီး ဆရာ၀န္မျပမိပဲ ေနလာရာမွ ေရာဂါ ကၽြမ္းလာၿပီး ခြဲထုတ္၍ မရႏိုင္ေတာ့သည့္ အေျခအေနေရာက္မွ ဆရာ၀န္ျပျဖစ္သည့္ သာဓက မ်ားစြာ ရွိခဲ့သည္ဟု သိရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိမိတြင္ လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ရွိသည္ဟု ယံုၾကည္ၿပီး ကိုယ့္နည္းကိုယ့္ဟန္ႏွင့္ ကုသေနသူမ်ားသည္ အကယ္၍ ကင္ဆာျဖစ္ေနပါက အခ်ိန္မီ ကုသႏိုင္ရန္ႏွင့္ လိပ္ေခါင္းဟုတ္မဟုတ္ကို သိရွိရန္ ရွက္ေၾကာက္ေနစရာ မလိုပဲ ဆရာ၀န္ႏွင့္ စပ္းသပ္စစ္ေဆးသင့္ပါသည္။
ဒုတိယအဆင့္လိပ္ေခါင္း ကုသမႈတြင္ မစင္စြန္႔သည့္အခါ၌ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈ မရွိပဲ လြယ္ကူစြာ စြန္႔ႏိုင္ရန္ မစင္ကိုမစြန္႔မီ lubricating cream ေခၚ အဆီတခ်ိဳ႔ကို စအိုအတြင္း ထည့္သြင္းသုတ္လိမ္းျခင္း၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေစေသာ ေဆးမ်ားအသံုးျပဳျခင္း၊ ေသြးထြက္မ်ားေနလ်င္ ေသြးပ်စ္ေစသည့္ ေဆးမ်ားျဖင့္ တားဆီးျခင္းျဖင့္ ကုသႏိုင္ပါသည္။ တတိယအဆင့္တြင္ ေသြးေၾကာ ပိတ္ၿပီး လိပ္ေခါင္းအဆမတန္ ေရာင္ယမ္းကိုက္ခဲလာႏိုင္သျဖင့္ ခြဲစိတ္ကုသျခင္းမ်ားကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါသည္။
Prevention ကာကြယ္ျခင္း
လိပ္ေခါင္းေရာဂါသည္ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ အေလးမျခင္း၊ အ၀လြန္ျခင္း အထိုင္ၾကာျခင္း တို႔ေၾကာင့္ အဓိက ျဖစ္ရေသာေၾကာင့္ ၎တို႔ကို ကာကြယ္ႏိုင္ျခင္းသည္ လိပ္ေခါင္းေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္သည့္ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္းမ်ား ျဖစ္သည္။ ၎တို႔ကို မည္သို႔ ကာကြယ္မည္နည္း၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္းကို အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာ အစားအစာမ်ားစားသံုးၿပီး ေရလံုေလာက္စြာ ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ကာကြယ္ႏိုင္ပါသည္။ ကၽြန္မတင္ခဲ့သည့္ က်န္းမာစြာ အသက္ရွင္ရန္အတြက္ ေန႔စဥ္ စားသံုးရန္ လိုအပ္ေသာ အစာပမာဏ ပို႔စ္ကို Nutrition label ေအာက္မွာ Healthy Diet ေခါင္းစဥ္ႏွင့္ http://health.ngoinmyanmar.org/2008/11/healthy-diet.html မွာ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။ အ၀လြန္ေနသူမ်ားအတြက္ BMI 25 ေအာက္ ေရာက္ေအာက္ ေလွ်ာ့သင့္ပါသည္။ BMI ၏ အရွည္မွာ Body Mass Index ျဖစ္ၿပီး ခႏၶာကိုယ္၏ မ်က္ႏွာျပင္ ဧရိယာႏွင့္ အထုထည္ အခ်ိဳးအစား (Surface Area and Volume Ratio) ကို တြက္သည့္ အတိုင္းအတာ တခုျဖစ္သည္။ တြက္နည္းမွာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ကီလိုဂရမ္ကို အရပ္ စတုရန္းမီတာ ႏွင့္ စား၍ရသည့္ အေျဖျဖစ္သည္။ (BMI = Weight in Kg/ Height in M2)။ ဥပမာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၅၀ ကီလိုဂရမ္ ရွိၿပီး အရပ္( 155 cm or 1.55m) ရွိသူ၏ BMI တြက္နည္းမွာ ( 50/1.552 = 20.81 ျဖစ္သည္။ ေပါင္ႏွင့္ ေပလက္မ ျဖင့္ တြက္လိုသူမ်ားအတြက္ ေဒါက္တာေငြဇင္သူ၏ BMI တိုင္းၾကမယ္ပို႔စ္ကို Nutrition label ေအာက္က http://health.ngoinmyanmar.org/2008/09/bmi.html တြင္ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။
လူတေယာက္အတြက္ ပံုမွန္ က်န္းမာေရးကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္သည့္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္သည္ BMI 18.5 ႏွင့္ 25 ၾကားတြင္ ရွိၿပီး ထိုထက္နည္းပါက အလြန္အမင္း ပိန္ျခင္းႏွင္ ့မ်ားပါက အ၀လြန္ျခင္း ျဖစ္သည္။ BMI 30 အထိကို အႏၱရယ္ထဲမွာ ေရာက္ေနသည္ဟု သတ္မွတ္ၿပီး 30 ေက်ာ္ပါက အလြန္အမင္း ၀ျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ က်န္းမာေရးအတြက္ တကယ္ကို အႏၱရယ္ရွိေနသည့္ အဆင့္အျဖစ္ သတ္မွတ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူတိုင္းလူတိုင္း ပိန္လြန္းျခင္းႏွင့္ ၀လြန္းျခင္းကို ကာကြယ္ၿပီး က်န္းမာေရးကို ထိန္းသိမ္းသင့္ပါသည္။ ကြန္ျပဴတာေရွ႔ျဖစ္ေစ၊ စားပြဲခံုႏွင့္ျဖစ္ေစ ထိုင္ၿပီးအလုပ္လုပ္ရေသာသူမ်ားသည္ တနာရီ (သို႔) အမ်ားဆံုး ႏွစ္နာထက္ပို၍ ဆက္တိုက္မထိုင္သင့္ပဲ ၾကားကာလမွာ အနည္းဆံုး ၁၀ မိႏွစ္ခန္႔ နားခ်ိန္ရွိသင့္ပါသည္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ လိပ္ေခါင္းကို ကာကြယ္ျခင္းသက္သက္မဟုတ္ပဲ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာကိုပါ အနားေပးရာေရာက္ပါသည္း။ ထို႔အတူ ခႏၶာကိုယ္အေလးခ်ိန္ မွ်တေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီညြတ္စြာ အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးျခင္းသည္လည္း တျခားေရာဂါေပါင္းမ်ားစြာကိုပါ ကာကြယ္ၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ လိပ္ေခါင္းေရာဂါသာမက မည္သည့္ေရာဂါအတြက္မဆို မျဖစ္ခင္ ကာကြယ္ျခင္းသည္ ျဖစ္ၿပီးမွ ကုသျခင္းထက္ မ်ားစြာအက်ိဳးရွိေသာေၾကာင့္ လူတိုင္းလူတိုင္း က်န္းမာေရးကို ေလ့လာလိုက္စားၿပီး ကာကြယ္ဖို႔ လိုအပ္ေၾကာင္း အၾကံျပဳလိုက္ပါသည္။
Posts
16 comments:
ပထမအဆင့္ ရွိေနျပီလုိ႔ ယူဆရပါတယ္။ အမွ်င္ပါတဲ့ အစားအစာေတြဆုိတာ အသီးအရြက္ေတြကုိ ဆုိလုိတာပါလား။ ဘာေတြ စားရမလဲ။ ဝမ္းႏႈတ္ေဆးေရာ ေသာက္ဖုိ႔ လုိပါမလား
ဟုတ္ပါတယ္၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ထဲမွာ အမွ်င္အမ်ားဆံုးပါပါတယ္။ ပို႔စ္ထဲမွာ ကၽြန္မညႊန္းထားတာ ရွိပါတယ္။ "ကၽြန္မတင္ခဲ့သည့္ က်န္းမာစြာ အသက္ရွင္ရန္အတြက္ ေန႔စဥ္ စားသံုးရန္ လိုအပ္ေသာ အစာပမာဏ ပို႔စ္ကို Nutrition label ေအာက္မွာ Healthy Diet ေခါင္းစဥ္ႏွင့္ http://health.ngoinmyanmar.org/2008/11/healthy-diet.html မွာ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။ " ဆိုတာ ညႊန္းထားပါတယ္။ ပို႔စ္ကို ျပန္သြားၿပီးေတာ့ အဲဒီ site ကို ႏွိပ္လိုက္ပါ။ ဒီထဲမွာ အစာအာဟာရ တမ်ိဳးစီရဲ့ ဗမာဏဘယ္ေလာက္ စားသင့္တယ္ဆိုတာ အၾကံျပဳထားတာ ရွိပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ Nutrition နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တျခားကၽြန္မ တင္တဲ့ ပို႔စ္ေတြမွာလည္း အစားအစာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဗီတာမင္ႏွင့္ သတၱဳဓါတ္မွာ ဘာဓါတ္ခ်ိဳ႔တဲ့ရင္ ဘယ္လိုလကၡဏာရွိၿပီး ဘယ္အစားအစာမွာ ရႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေဖၚျပထားတာ ရွိပါတယ္။ ကာကြယ္မႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ပို႔စ္ထဲက ကာကြယ္ျခင္းမွာ အၾကံျပဳထားတဲ့အတိုင္း ကိုယ္အေလးခ်န္မ်ားေနရင္ ေလွ်ာ့ဖို႔၊ ထိုင္ၿပီးလုပ္တဲ့အလုပ္ကို လုပ္တဲ့သူဆိုရင္ အနည္းဆံုး ႏွစ္နာရီတၾကိမ္ထ ေပးဖို႔ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ၀မ္းႏႈတ္ေဆး စားျခင္းျဖင့္ စားထားတဲ့ အာဟာရထဲမွာ ရွိေနတဲ့ သတၱဳဓါတ္ေတြကို ဆံုးရႈံုးေစႏိုင္လို႔ ကၽြန္မ အၾကံမျပဳလိုပါဘူး။ ထမင္းစားရင္ အမွ်င္ဓါတ္ လံုေလာက္ေအာင္ ပါ၀င္ေစၿပီး ေရကိုလံုေလာက္ေအာင္ ေသာက္ဖို႔ကိုပဲ ကၽြန္မ အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာထဲက မိသားစုဝင္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မရွိေတာ့ပါဘူး။ ႏုိင္ငံျခားမွာ ေက်ာင္းတက္ေနတုန္း က်န္ခဲ့တဲ့ ညီနဲ႔ အေဖပါ ေရွ႕ဆင့္ေနာက္ဆင့္ ဆံုးရႈံးသြားေတာ့ အခု ကၽြန္ေတာ္တစ္ေယာက္ထဲ က်န္ပါတယ္။ သူတုိ႔ဆံုးျပီဆုိတာ သိလုိက္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ ဘာစာမွ က်က္လုိ႔မရေတာ့ဘူး။ အတန္းထဲမွာ ထုိင္ေနလဲ ဘာေတြသင္သြားလဲဆုိတာ တစ္လံုးမွ မသိလုိက္ဘူး။ တင္စရာ စာတမ္းေတြလဲ အခ်ိန္မီ မတင္ႏုိင္နဲ႔ စာေမးပြဲေတြပါ က်ကုန္တယ္။ စာျပန္က်က္လုိ႔ရေအာင္ ဘယ္လုိ လုပ္ရမလဲ သိခ်င္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ မဆုိင္တာ ေမးတယ္ေတာ့ မထင္ပါနဲ႔။ ေျဖေပးႏုိင္မယ္ ထင္လုိ႔ပါ။
ေဇာ္ ၾကားရတာ စိတ္မေကာင္းပါဘူး။ စိတ္တည္ၿငိမ္ဖို႔အတြက္ေတာ့ အခ်ိန္နဲ႔ပဲ ကုစားရလိမ့္မယ္ ထင္တယ္။ ဗုဒၶဘာသာဆိုရင္ ငါးပါးသီလကို လံုေအာင္ထိန္းၿပီး တရားမွတ္တာထက္ ထိေရာက္တာ ဘာမွရွိမယ္မထင္ဘူး။ အိပ္မေပ်ာ္တဲ့အခ်ိန္ အားေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ မေတြးေနပဲ တရားမွတ္ေနရင္ သိပ္ၿပီး အက်ိဳးရွိပါတယ္။ တျခားဘာသာဆိုရင္ေတာ့ တေယာက္တည္း ေနမယ့္အစား သူငယ္္ခ်င္းေတြနဲ႔ ဘုရားရွိခိုးသြားတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အေဖၚေတြနဲ႔ အခ်ိန္ေပးကုန္္သင့္ပါတယ္။ ေက်ာင္းက Course coordinator နဲ႔ အတန္းပိုင္ Tutor ကို ေသေသခ်ာခ်ာ Appointment လုပ္ၿပီးလူကိုယ္တိုင္ ေတြ႔တာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အီးေမးလ္ပို႔ၿပီးပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အေျခအေနကို ရွင္းျပၿပီး ဘယ္လိုဆက္လုပ္လို႔ ရႏိုင္တယ္ဆိုတာ ေမးသင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြရဲ့ အေရးကို ေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ ေက်ာင္းသားသမဂၢတို႔ ေက်ာင္းသား အစည္းအရံုတို႔ ဆိုတာ ေက်ာင္းတိုင္းမွာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာ သြားၿပီးလည္း ရွင္းျပၿပီး အကူအညီေတာင္းသင့္တယ္။ သူတို႔ ကူညီႏိုင္တာ ကူညီပါလိမ့္မယ္။ ေကာလိပ္နဲ႔ တကၠသိုလ္တိုင္းမွာ Free counseling service ဆိုတာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ အခု ေဇာ္ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးကို ရင္ဆိုင္ရတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကို ႏွစ္သိမ့္အားေပးတဲ့အျပင္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ေအာင္ ဆက္လုပ္စရာ နည္းလမ္းေတြကို ညြန္ျပေပးတယ္။ Semester တခု မကုန္မခ်င္း မတင္ရေသးတဲ့ Assignment ေတြအတြက္ Special consideration အေနႏွင့္ Extension ရဖို႔ကိစၥ၊ စာေမးပြဲကို ရက္ေရႊ႔ၿပီး ေျဖဖို႔ကိစၥ၊ ဒီ Semester အတြင္းမွာ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူးဆိုရင္လည္း Study Plan ကို ခ်ိန္းဖို႔ကိစၥေတြကအစအကုန္လံုး လုပ္ေပးပါတယ္။ ေဇာ္ တက္တဲ့အေက်ာင္းမွာ Counseling Service မရွိရင္ေတာင္မွ ေက်ာင္းသားသမဂၢကေတာ ့ရွိမွာ ေသခ်ာတယ္။ ကိုယ့္ကိုသင္တဲ့ အတန္းပိုင္ Tutor နဲ႔ ေက်ာင္းသားသမဂၢမွာ ျဖစ္ေအာင္ သြားၿပီး Study Plan အတြက္ကို အၾကံညာဏ္ ေတာင္းသင့္ပါတယ္။ ေဇာ္က Non English Speaking Background Student တဦးျဖစ္တာရယ္ လက္ရွိ စိတ္ေသာကေရာက္စရာနဲ ၾကံဳေတြေနရသူ ျဖစ္တာေၾကာင့္ အဲဒီအခြင့္အေရးေတြကို ေတာင္းဆိုလို႔ ရႏုိင္ပါတယ္။ ႀကိဳးစားၾကည့္ပါလို႔ပဲ ကၽြန္မ အၾကံျပဳခ်င္ပါတယ္။ အဆင္ေျပခ်မ္းေျမ့ပါေစ။
ေဇာ္ရဲ႕ ေမးခြန္းကို မငယ္ႏိုင္ ေျဖထားတဲ႔အေပၚ နည္းနည္း ထပ္ျဖည္႔ခ်င္ပါတယ္။ Mental Health ေခါင္းစဥ္ေအာက္က Depressive Disorder ကို သြားၿပီး ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြကို ဖတ္ၾကည္႔ပါ။ အလားတူ ဆံုးရံႈးမႈ ႀကံဳခဲ႔သူ တစ္ဦး ေမးထားတာကို ကၽြန္မ ျပန္ေျဖထားတာ ရွိပါတယ္။ http://health.ngoinmyanmar.org/2008/08/blog-post_26.html
ေက်ာင္းက ဆရာ၀န္ကိုလည္း သြားေတြ႔ပါ။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ႔ bereavement ကို major life event ဆိုၿပီး အေလးဂရုျပဳၿပီး ေဖးမကုသၾကပါတယ္။ ျမန္ျမန္သက္သာႏိုင္တာေပါ႔။ အဆင္ေျပပါေစ။
Sayama Nuthwe-thank you very much for healping me to answer for Zaw. I don't know what you've written exactly because I can't read Zawgyi Burmse font from here but I know that you would give a useful answer for him. My answer is not a professional therapeutic answer because that is only what I do when I face to some serious porblems and stressful situation during my study.
thanks a lot.
Your respose was absolutely relevant to the question, Nge Naing, so thanks. I am glad that someone added non-pharmacological practical approaches that apply directly to a student. Getting extensions for course work and assignments should not be a big problem for a person in acute or even non-acute but un-resolved bereavement. I hope Zaw has gone away with some practical plans.
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္..
ဖတ္ ၊ မွတ္ ၊က်င့္လို႔ တစ္ၿခားဆိုဒ္မ်ားမွာၿပန္လည္ကူးယူ ေ၀မွ်ခြင့္ၿပဳပါရွင့္။
မူရင္းဆိုဒ္ကို credit ေပးပါ့မယ္။
ရပါတယ္ ျမတ္ပုလဲျဖဴ အစ္မပို႔စ္ကိုမွ မဟုတ္ဘူး ဒီဘေလာ့ဂ္က စာေရးသူအမ်ားစု ေရးတဲ့ ဘေလာဂ္ျဖစ္ၿပီး ဘေလာ့ဂ္လိပ္စာနဲ႔ စာေရးသူရဲ့ နာမည္ေလးကို ညြန္းေပးၿပီး ဘယ္ပို႔စ္ကိုမဆို ျပန္လည္ကူးယူ ေဖၚျပႏိုင္ပါတယ္။ ထပ္ဆင့္ျပန္ေဖၚျပသူအားလံုးကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
လိပ္ေခါင္းနာက်င္မွုေၾကာင့္၊ မိန္းမကိုယ္အ၀နားနာ က်င္ေနပါတယ္။ သားအိမ္ကို စစ္ေဆးထားတဲ့ အေျဖကလည္း CIN1 လို့ ျပေနေတာ့ ဆက္စပ္မွု ရွိပါသလား။ ဆီးသြားရင္ လည္း မိန္းမကိုယ္အ၀က Pain အနည္းငယ္ရပါတယ္။
လိပ္ေခါင္းကနာက်င္ျပီး၊ Vagina အ၀မွာနာတတ္ ပါတယ္။ အဲဒီလိုျဖစ္တတ္သာလား။ အျဖူဆင္းလို့ Pap Smear လုပ္ေတာ့ CIN1 လို့အေျဖထြက္လို့ OG က Biopsy လုပ္ရင္လုပ္ ဒါမွမဟုတ္ရင္ Pap Smear ကို ၆လ တစ္ခါစစ္လို့ေျပာတယ္။ လိပ္ေခါင္းေၾကာင့္ဘဲVagina နာတာလား သိခ်င္တယ္။
Mone Mone ေအာက္မွာ ေဒါက္တာ တင့္ေဆြ ေရးထားတာကို ဖတ္ၾကည့္ရင္ ရွင္းသြားလိမ့္မယ္။
Cervical intraepithelial neoplasia (CIN) သားအိမ္ဝ ေရာဂါတမ်ိဳး
Oct 20, 2011 at 5:48 AM
ကြ်န္ေတာ္၏ အမ်ိဳးသမီး (၃၉ ႏွစ္) သည္ ျပီးခဲ့ေသာ September လဆန္းပိုင္းက၊ ျမန္မာျပည္တြင္ Ultrasound, Biopsy, CT scan, Pep smear Test ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာ (CIN 1, HPV Infection) ဟု အေျဖထြက္ခဲ့ပါသည္။ ဘန္ေကာက္ျမိဳ ့ N-Health ဓါတ္ခြဲခန္းသို႔ ေပးပို ့ၿပီး Thin Prep Test စစ္ေဆးရာတြင္လည္း Negative for Intraepithelial Lesion or Malignancy. Mild inflammation. Reactive epithelial cellular changes. Partially obscuring blood. ဟု အေျဖထြက္ခဲ့ပါသည္။
ျမန္မာျပည္တြင္ ျပသလွ်က္ရွိေသာ OG မွ ျမန္မာအေခၚ မီးရိႈ႕လွ်င္ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ အေျဖကို ပိုမိုေသခ်ာေစရန္ September 23 ရက္တြင္ Bangkok Hospital ရွိ OG ႏွင့္ ထပ္မံသြားေရာက္ ျပသရာတြင္ စိုးရိမ္စရာ မလိုေၾကာင္း ေနာက္ ေလးလ ၾကာမွ ေနာက္ထပ္ စစ္ေဆးမွဳမ်ားျပဳလုပ္ရန္ လိုေၾကာင္းသာ ေျပာပါသည္။ မီးရွဳိ ့ကုသျခင္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲ အက်ိဴးအျပစ္မ်ားကို ရွင္းလင္းစြာ သိရွိလိုပါသည္။ ျမန္မာျပည္မွ OG အမ်ားစုသည္ ယခုအေျခအေန (CIN 1) သည္ မီးရွိဳ႕့ကုသျခင္းျဖင့္ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္သည္ ဟု ေျပာဆိုၾကပါသည္။ Bangkok Hospital ရွိ OG အား သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးထိုးရန္ ေျပာၾကည့္ရာ တစ္လင္ တစ္မယား ေနပါက ထိုးရန္မလိုဟုသာ တြင္တြင္ေျပာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ကြာျခားေသာအခ်က္ကို ေတြ ့ရွိရပါသည္။ ျမန္မာျပည္တြင္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးထိုးရန္ မည္သူ႔ကိုမဆို တိုက္တြန္းပါသည္။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး ထိုးျခင္း၏ အက်ိဴးအျပစ္မ်ားကို ရွင္းလင္းစြာ သိလိုပါသည္။ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းအရင္းမ်ား အားလံုးကိုလည္း သိလိုပါသည္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔သည္ တစ္ေယာက္ႏွင့္တစ္ေယာက္ သစၥာရွိေသာ အိမ္ေထာင္သည္မ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ CIN 1, HPV Infection ျဖစ္ရပါသလဲ။ တစ္ခုေျပာစရာရွိသည္မွာ ကြ်န္ေတာ္၏ အမ်ိဳးသမီးသည္ ၃ ႀကိမ္ သားေလွ်ာခဲ့သျဖင့္ အျပင္ေဆးခန္းတြင္ ၂ ႀကိမ္ ႏွင့္ ဗဟိုအမ်ိဳးသမီး ေဆးရုံႀကီးတြင္ ၁ ႀကိမ္ D&C လုပ္ခဲ့ဖူးပါသည္။
Cervical interstitial neoplasia (CIN) ေရာဂါကို Cervical dysplasia လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ဒါေပမဲ့ Potentially premalignant transformation ကင္ဆာ မတိုင္မီအဆင့္ကို ေျပာင္းသြားႏိုင္ေခ် ရွိတယ္။ ေဆးမကုဘဲလဲ ကိုယ္ခံစြမ္းအားနဲ႔ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။ ရာခိုင္ႏွဳန္း နဲနဲေလးဟာ Cervical cancer သားအိမ္ဝ-ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Cervical squamous cell carcinoma (SCC) လို႔ ေခၚမယ္။ ဒါကလဲ ကိုယ္ခံအားနဲ႔ မေပ်ာက္၊ ေဆးလဲ မကုမွသာ ျဖစ္တယ္။ အေမရိကားမွာ အမ်ိဳးသမီး ၂ သိန္းခြဲကေန ၁ သန္းမွာ ၁ ေယာက္ CIN ျဖစ္ေနတာ ႏွစ္တိုင္းေတြ႔ရတယ္။ အသက္ ၂၅ ကေန ၃၅ ၾကားမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။
CIN ဘာလို႔ျဖစ္သလဲဆိုရင္ Human papillomavirus (HPV) (ပပယ္လိုမား-ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးဟာ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ျပီး Chronic infection of the cervix သားအိမ္ဝမွာ နာတာရွည္ ေရာင္တာကေန ျဖစ္တယ္။ HPV types အမ်ိဳးအစား ရာေက်ာ္ထဲက တဒါဇင္ကေန၊ အဲဒီထဲက HPV 16, 18, 31, or 45 ကေန အျဖစ္မ်ားတယ္။ က်န္တဲ့ အမ်ိဳးအစားေတြက Warts ၾကြက္ႏို႔ ျဖစ္ေစတယ္။
အိမ္ေထာင္ဘက္ ဒါမွမဟုတ္ ေယာက္်ားေဖၚ မ်ားသူေတြ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြ၊ ကိုယ္ခံအား နည္းသူေတြ၊ ငယ္ငယ္နဲ႔ ကေလး ေမြးသူေတြဟာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
ျဖစ္ကာစမွာ ဘာမွ မခံစားရဘူး။ Pap smear စမ္းသပ္နည္းနဲ႔ သိလာရတယ္။ Papanicolaou test, Pap test, Cervical smear, Smear test လို႔ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေခၚတယ္။ Vagina ေမြးလမ္းေၾကာင္း ထဲကို ၾကည့္လို႔ရတဲ့ Speculum ကရိယာထည့္မယ္။ Endocervical brush ကို အဝထဲထည့္ျပီးလွည့္၊ သားအိမ္ဝ အျပင္ေပါက္အနားက (ဆဲလ္) ေတြကို Aylesbury spatula ဆိုတာေလးနဲ႔ယူ၊ မွန္ျပားေလးေပၚ တင္ျပီး၊ ဓါတ္ခြဲခန္းမွာ မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ေဆးမယ္။
Cervical dysplasia ကို Pap smear လုပ္ေတာ့ Squamous intraepithelial lesion (SIL) ဆိုတာနဲ႔ အဆင့္ခြဲတယ္။
- Low-grade (LSIL) အဆင့္နိမ့္၊
- High-grade (HSIL) အဆင့္တက္ နဲ႔
- Possibly cancerous (Malignant) ကင္ဆာျဖစ္လုနီးလို႔ သတ္မွတ္တယ္။
Pap smear မွာ အဲလို မူမွန္မဟုတ္တာ ျပေနရင္ ဆက္လုပ္စရာေတြ လိုမယ္။
၁။ Follow-up Pap smears သာမန္အဆင့္ကို ေနာက္တခါ ေခၚစစ္မယ္။
၂။ Colposcopy-directed biopsy နည္းနဲ႔ အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးမယ္။
၃။ Cone biopsy may be done after colposcopy နည္းနဲ႔ လိုအပ္ရင္ အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးမယ္။
ဆက္ရန္
အေပၚမွ အဆက္
Biopsy အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးလို႔ Dysplasia ေတြ႔ရရင္ Cervical intraepithelial neoplasia (CIN) ေခၚတယ္။ အဆင့္ခြဲရင္ -
CIN I = Mild dysplasia အဆင့္ (၁)၊
CIN II = Moderate to marked dysplasia အဆင့္ (၂) နဲ႔
CIN III = Severe dysplasia to carcinoma in situ အဆင့္ (၃) ရွိတယ္။
Mild dysplasia (LSIL or CIN I) သာမန္အဆင့္ေတြကို ၃-၆ လၾကာရင္ ထပ္စစ္ဘို႔ သင့္တယ္။ မေပ်ာက္ေသးတာ ေတြ႔လာရင္ ေဆးကုဘို႔ လိုမယ္။ Higher grade CIN အဆင့္ကို Removal or destruction of the neoplastic cervical cells ကင္ဆာ (ကလပ္စည္း) ေတြကို ဖ်က္ဆီး ထုတ္ျပစ္နည္းေတြ လုပ္ရမယ္။
၁။ Cryocautery ေအးခဲနည္းသံုးျခင္း၊
၂။ Electrocautery လွ်ပ္စစ္မီးရွိဳ႕ျခင္း၊
၃။ Laser cautery ေလဆာနည္း၊
၄။ Loop electrical excision procedure (LEEP) လွ်ပ္စစ္သံုး ျဖတ္ထုတ္ျခင္း နဲ႔
၅။ Cervical conization နည္းေတြ ရွိတယ္။
၆။ Therapeutic vaccines ကာကြယ္ေဆးသံုး ကုသနည္းလဲ ရွိေနျပီ။
Prognosis အလားအလာ
အမ်ားစုက သူ႔ဖါသူေပ်ာက္တယ္။ ေဆးမကုသဘဲ CIN-1 ထဲက ၇ဝ-၉ဝ% ဟာ ၂ ႏွစ္အတြင္း ေပ်ာက္သြားမယ္။ CIN 2 ထဲက ၅ဝ% ဟာ ၂ ႏွစ္အတြင္း ေပ်ာက္သြားမယ္။ ေပ်ာက္သြားသူလဲ ထပ္ျဖစ္တတ္တယ္။ ကင္ဆာ ေျပာင္းဘို႔ ဆိုတာ ၃-၄ဝ ႏွစ္၊ ပ်မ္းမွ် ၁၅ ႏွစ္ ၾကာတယ္။ ၂ဝ% ျဖစ္မယ္လို႔ ယူဆခ်က္တခု ရွိတယ္။ ေစာေစာသိလို႔ ေဆးကုတာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္။ အားလံုးေလာက္နီးနီး ေကာင္းတယ္။
Prevention ကာကြယ္နည္း
- Poor personal hygiene တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရးနည္းတာ၊
- Poor diet အစာအာဟာရမျပည့္စံုတာ၊
- Multiple sexual partners ေယာက္်ားေဖၚ မ်ားမ်ားထားတာ၊
- Lack of condom use ဆက္ဆံရာမွာ (ကြန္ဒြမ္) မသံုးတာ၊
- Cigarette smoking စီးကရက္ ေသာက္တာေတြေၾကာင့္ ကင္ဆာအဆင့္ကို ပိုေရာက္ေစႏိုင္တယ္။
မိန္းကေလးတိုင္း ၉-၂၆ ႏွစ္ သမီး၊ တနည္းအားျဖင့္ လိင္မႈဆိုတာ မျဖစ္ေသးခ်ိန္ကတည္းက ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။ သားအိမ္ကင္ဆာကို ၇ဝ% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံတာ ေစာေလေလ ျဖစ္ႏိုင္ေလဆိုတာ သတိထားပါ။ Safe sex စိတ္ခ်ရတဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈသာ ျပဳပါ။ Condom (ကြန္ဒြမ္) သံုးပါ။
ေမးတဲ့သူ ေျပာသလို သားအိမ္ျခစ္တာကေန မျဖစ္ဘူး-ျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေဆးစာထဲမွာ မေတြ႔ေသးပါ။ ေဆးကုနည္းေတြက စိတ္ခ်ရပါတယ္။ မကုတာနဲ႔ ကုသတာ အက်ိဳး-အျပစ္ေတြ ခ်င့္ခ်ိန္ရင္ လုပ္ကိုလုပ္ရမဲ့ နည္းေတြလို႔ လက္ခံသင့္ပါတယ္။
ေဆးမွတ္တမ္းေတြဖတ္ေတာ့-
11-9-2011 CT Abdomen & Pelvis = Enlarged cervix suggestive of carcinoma. Cervicitis is less likely.
13-9-2011 Pathology report = Atypical cells present, suggestive of CIN I.
18-9-2011 Pathology Laboratory = Negative for Intraepithelial Lesion or Malignancy
19-9-2011 Histopathology/Cytopathology Report = Severe chronic cervisitis with squamous metapalsia. CIN I and HPV infection.
အေျဖေတြ မတူတာေတြ႔ရတယ္။ CT မွာ ကင္ဆာထင္တယ္လို႔ ပါတယ္။ CT ထက္ ေသျခာတာက Pathology နဲ႔ Cytology report ျဖစ္တယ္။ ၁၈-၉-၁၁ မွာ ကင္ဆာမဟုတ္လို႔ ေရးတယ္။ ၁၉-၉-၁၁ မွာ CIN I လို႔ ေတြ႔ရတယ္။ ဒီႏွစ္ခုက အတူတူပါဘဲ။
ေဆးစစ္တာေတြ တဦးနဲ႔တဦး၊ တေနရာနဲ႔ တေနရာ မတူတတ္ပါ။ (ေဆာရီး) ဗ်ာ။ ေဆးကုသင့္တယ္ ဆိုတာေတာ့ ေထာက္ခံပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္က OG ေတာ့ မဟုတ္ပါ။
ကာကြယ္ေဆးအေၾကာင္း သိခ်င္ရင္ -
၁။ (HPV) သားအိမ္အဝ ကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး၊
၂။ Pregnancy and HPV Vaccination သားအိမ္-ကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး နဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ နဲ႔
၃။ Genital Warts လိင္အဂၤါၾကြက္ႏို႔ ေတြကိုလဲ ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၂ဝ-၁ဝ-၂ဝ၁၁
Thanks. Nge Naing
ပထမ တစ္ခါ ခြဲၿပီး ပါၿပီ ဒါ ေပ မ ယ့္ အိမ္သာ တက္ၿပိးတိုင္း ျပန္ ျပန္ သြင္း ေန ရတယ္..ေပ်ာက္ ေအာင္
ဘာေဆးေတြ စားရမ လဲခင္ဗ်
Post a Comment