Public health in myanmar blog မွာ contributor တစ္ေယာက္အေနနဲ႕ ပါ၀င္ေရးသားခြင့္ရတဲ့အတြက္ ဂုဏ္ယူ၀မ္းေျမာက္မိပါတယ္။ ဒီ blog ရဲ႕ cbox မွာ ျပည္သူျပည္သားေတြအေနနဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေမးခ်င္သိခ်င္တာေလးေတြကို ေမးထားၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ က်န္းမာေရးပညာေပးတယ္ဆိုတာ ဆရာ၀န္ စာေရးဆရာေတြက ေရးတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကို ဖတ္ရွဳရတာ ဗဟုသုတ တိုးပြားရသလို ကိုယ္တုိင္ကိုယ္က် ကိုယ္သိခ်င္တာေလးေတြကို သိတဲ့တတ္တဲ့ လူေတြဆီမွာ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးရတာလည္း ေကာင္းလွပါတယ္။ ျမန္မာ free health forum ေပါ့ဗ်ာ။ ျမန္မာျပည္မွာ သာမန္အရပ္သားေတြ ပြင္းပြင္းလင္းလင္းေမးခြင့္ စံုစမ္းခြင့္ ရိွတဲ့ health forum ေလးေတြရိွရင္ ျပည္သူေတြအေနနဲ႕ health awareness ပိုမိုရိွလာမယ္ထင္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ရိွခဲ့ရင္လည္း အားေပးမယ့္ ပရိသတ္ကေတာ့ မနည္းလွပါဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြ အမ်ားစု ဟာ ေဆးခန္းမွာဆိုရင္ လူနာေတြကို ထိေရာက္ျပီး အျပန္အလွန္သဘာပါတဲ့ health education ေတြကို ေပးဖို႕ ေဟာေျပာဖို႕ ၀န္ေလးတတ္ၾကပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာ ေမးခြင့္ရိွတဲ့ forum ေတြသာ ရိွလာရင္ သိလိုေမးလိုတဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ knowledge window ေလးတစ္ခုရလာတာေပါ့ဗ်ာ။ နည္းပညာနဲ႕ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္တဲ့ သူေတြမ်ား ဒီ blog ကို ဖတ္မိျပီး ျပည္သူေတြအတြက္ forum ေလးတစ္ခု ေထာင္ေပးႏိုင္ရင္ေတာ့ ၀မ္းသာစရာ အတိေပါ့ဗ်ာ။
Saturday, April 4, 2009
Free Myanmar Health Forum
Public health in myanmar blog မွာ contributor တစ္ေယာက္အေနနဲ႕ ပါ၀င္ေရးသားခြင့္ရတဲ့အတြက္ ဂုဏ္ယူ၀မ္းေျမာက္မိပါတယ္။ ဒီ blog ရဲ႕ cbox မွာ ျပည္သူျပည္သားေတြအေနနဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေမးခ်င္သိခ်င္တာေလးေတြကို ေမးထားၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ က်န္းမာေရးပညာေပးတယ္ဆိုတာ ဆရာ၀န္ စာေရးဆရာေတြက ေရးတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြကို ဖတ္ရွဳရတာ ဗဟုသုတ တိုးပြားရသလို ကိုယ္တုိင္ကိုယ္က် ကိုယ္သိခ်င္တာေလးေတြကို သိတဲ့တတ္တဲ့ လူေတြဆီမွာ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးရတာလည္း ေကာင္းလွပါတယ္။ ျမန္မာ free health forum ေပါ့ဗ်ာ။ ျမန္မာျပည္မွာ သာမန္အရပ္သားေတြ ပြင္းပြင္းလင္းလင္းေမးခြင့္ စံုစမ္းခြင့္ ရိွတဲ့ health forum ေလးေတြရိွရင္ ျပည္သူေတြအေနနဲ႕ health awareness ပိုမိုရိွလာမယ္ထင္ပါတယ္။ တကယ္လို႕ရိွခဲ့ရင္လည္း အားေပးမယ့္ ပရိသတ္ကေတာ့ မနည္းလွပါဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြ အမ်ားစု ဟာ ေဆးခန္းမွာဆိုရင္ လူနာေတြကို ထိေရာက္ျပီး အျပန္အလွန္သဘာပါတဲ့ health education ေတြကို ေပးဖို႕ ေဟာေျပာဖို႕ ၀န္ေလးတတ္ၾကပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာ ေမးခြင့္ရိွတဲ့ forum ေတြသာ ရိွလာရင္ သိလိုေမးလိုတဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ knowledge window ေလးတစ္ခုရလာတာေပါ့ဗ်ာ။ နည္းပညာနဲ႕ ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္တဲ့ သူေတြမ်ား ဒီ blog ကို ဖတ္မိျပီး ျပည္သူေတြအတြက္ forum ေလးတစ္ခု ေထာင္ေပးႏိုင္ရင္ေတာ့ ၀မ္းသာစရာ အတိေပါ့ဗ်ာ။
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Posts
14 comments:
နားထဲက အေမြးရွည္ေတြ ထြက္ေနတာကုိ ႏႈတ္ပစ္ရင္ အႏၱရာယ္မ်ား ရွိႏုိင္မလား ဆရာဇီဝကခင္ဗ်ာ။ ဘာေၾကာင့္ နားမွာမွ အေမႊးလာေပါက္ရတာလဲ။ ဘာလုပ္ရပါမလဲ။
ွွွဆရာဇီ၀ကေရ
ဒီဘေလာ့ဂ္မွာ စာေရးသူ အသစ္တေယာက္ တိုးလာတာ ၀မ္းသာပါတယ္။ C-Box မွာ လူနာေမးခြန္းေမးတာကို စစခ်င္းပဲ ဂရုစိုက္လို႔လည္း ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ဒီဘေလာ့ဂ္မွာက ကိုယ္တင္တဲ့ပို႔စ္က ေမးခြန္းကို ပို႔စ္တင္တဲ့သူက တာ၀န္ယူေပမယ့္ C-Box က ေမးခြန္းေတြကို ေျဖတာကေတာ့ ၾကံဳတဲ့သူက ၾကံဳသလို၀င္ေျဖေပးၾကပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ ကိုယ္ပိုင္ဘေလာ့ဂ္ မရွိတဲ့ ကၽြန္မက ဒီဘေလာ့ဂ္ကို အမ်ားဆံုး ပိုေရာက္ေတာ့ ကၽြန္မကပဲ အမ်ားဆံုး ေျဖျဖစ္ပါတယ္။ အခုေတာ့ C-Box ေမးခြန္းေတြကို ေျဖေပးဖို႔ အေဖၚတေယာက္ တိုးလာလို႔ ၀မ္းသာပါတယ္
ဆရာဇီ၀က ေျပာတဲ့ ေအာက္ကစာသားေလးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အနည္းငယ္ သိခ်င္လို႔ပါ။
"ဆရာ၀န္ေတြ အမ်ားစု ဟာ ေဆးခန္းမွာဆိုရင္ လူနာေတြကို ထိေရာက္ျပီး အျပန္အလွန္သဘာပါတဲ့ health education ေတြကို ေပးဖို႕ ေဟာေျပာဖို႕ ၀န္ေလးတတ္ၾကပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာ ေမးခြင့္ရိွတဲ့ forum ေတြသာ ရိွလာရင္ သိလိုေမးလိုတဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ knowledge window ေလးတစ္ခုရလာတာေပါ့ဗ်ာ"။ ဆိုတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကၽြႏ္မနားမလည္လို႔ပါ။ သိခ်င္တာကို ေမးဖို႔က လူနာရဲ့ တာ၀န္ျဖစ္ၿပီး ကုသမႈနဲ႔ ကုသေနတဲ့ ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လူနာကို နားလည္ေအာင္ ရွင္းျပဖို႔က Health Education ကို တာ၀န္ယူထားတဲ့ Health Care Professional ရဲ့ တာ၀န္ပဲမဟုတ္လား။ ဒီေတာ့ အထက္က စာပိုဒ္ပါ အေၾကာင္းအရာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကၽြန္မအတြက္ သိခ်င္စရာေလးေတြက အေတြးထဲ၀င္လာတယ္။ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္ေတြမွာ Health Education ကို ၉၀ ခုႏွစ္ေတြမွာ သူနာျပဳပညာေရးကို Vocational training အဆင့္ကကေန Academic Education အျဖစ္ တကၠသိုလ္ေတြကို ေျပာင္းလိုက္တဲ့အခ်ိန္ကစၿပီး သူနာျပဳေတြက အေျခခံလူထုကို က်န္းမာေရးပညာေပးတဲ့ တာ၀န္ယူပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာကေတာ့ Health Education ကို အဓိက တာ၀န္ယူသူက ဆရာ၀န္ေတြပဲ ျဖစ္ေနေသးတယ္လို႔ ကၽြန္မသိထားတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြက က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အဓိပညာေပးသူ ျဖစ္လို႔ ရွင္းျပဖို႔ကို ၀န္ေလးေနလို႔ ျဖစ္ပါ့မလား။ ၿပီးေတာ့ လူနာေတြက ဘာျဖစ္လို႔ အျပန္အလွန္ ေမးခြင့္မရွိ ဒါမွမဟုတ္ မေမးၾကတာလဲ ဆိုတာ ကၽြန္မသိပ္သိခ်င္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔ ဒီလိုျဖစ္ေနတယ္ ဆိုတာသာ မသိတာ အေျခအေနေတြက ဒီလိုျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ဒီဘေလာ့ဂ္မွာ ဆရာ၀န္ဆီက ျပန္လာၿပီးမွ ကိုယ္ျပခဲ့တဲ့ ဆရာ၀န္ဆီမွာ ေမးရမယ့္ ေမးခြန္းေတြကို ဒီမွာ လာလာေမးေနတာကို ၾကည့္ၿပီး ခန္႔မွန္းလို႔ ရပါတယ္။ အဲဒီလို မၾကာခဏ ၾကံဳရလို႔ အမွန္က ဆရာ၀န္မျပခင္သာ ဘာလုပ္ရမွန္းမသိလို႔ အၾကံေတာင္းတဲ့ပံုစံနဲ႔ ေမးတာကို ေျဖဖို႔ အဆင္ေျပေပမယ့္ ဆရာ၀န္ျပၿပီးမွ လာေမးတဲ့သူေတြကိုက်ေတာ့ သူတို႔ေျပာသေလာက္ အခ်က္အလက္ေလး အနည္းငယ္နဲ႔ ကိုယ္တုိင္မစမ္းသပ္ရပဲ ကိုယ္တိုင္စမ္းသပ္ၾကည့္ရႈေပးတဲ့ ဆရာ၀န္ေလာက္ ဒီဘေလာ့ဂ္က စာေရးသူေတြ သိႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူးဆိုတာ သေဘာေပါက္ ေအာင္ ျပန္ရွင္းျပရတာေတြ အၾကိမ္ၾကိမ္ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဆရာဇိ၀ကက ျပည္တြင္းက ဆရာ၀န္တေယာက္ဆိုရင္ ဘာျဖစ္လို႔ ဒီလိုျဖစ္ေနတာလဲဆိုတာ သိရင္ နည္းနည္းေလာက္ မွ်ေ၀ေပး ေစခ်င္ပါတယ္။ ပို႔စ္ထက္ Comment ကရွည္သြားတာ ေဆာရီးပဲေနာ့္။
ဆရာ၀န္ေတြက ပ်င္းပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က သိတယ္ ရွည္ရွည္ေ၀းေ၀းေျပာျပရမွာပ်င္းလို႕။ အထူးကု ဆရာ၀န္ၾကီးေတြကို ၾကည့္။ ဆရာ၀န္ေတြ ပ်င္းေနတာကို လူနာေတြက လက္ခံေနေတာ့ သူတို႕လည္း တ၀က္ေတာ့ ဆိုင္တယ္ဗ်။ ဆရာ၀န္ေတြကို complaint ေတြ တက္ရမယ္။ တိုင္ရမယ္။ တန္းရမယ္။ တရားဆဲြရမယ္။ ဒီလို မ်ားမ်ားလုပ္မွ စည္းကမ္းဆိုတာေတြ က်င့္၀တ္ဆိုတာေတြကို မ်ားမ်ားတင္းက်ပ္ႏိုင္ကာမွ ေဆးေလာက ၾကီး ပ်က္စီးျခင္းက ကာကြယ္ႏိုင္တာပါ။ ဆရာ၀န္ေတြ ဘက္ကေန ျပန္ျပီးေတာ့ ေျပာစရာရိွတာက ဒီမွာ အလုပ္လုပ္ရတာ လခက ႏွပဲေျခာက္ျပားပါ။ professional တစ္ေယာက္အေနနဲ႕ ရပ္တည္လို႕ မရပါဘူး။ ေျပာရရင္ေတာ့ ဇာတ္လမ္းက ေတာ္ေတာ္ရွဳပ္တယ္ဗ်။ အခုလို႕ စဥ္းစားျပီးေမးတဲ့ အတြက္ လည္း မငယ္ႏိုင္ကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္က စာေရးရင္ နည္းနည္းေလး ဒဲဒိုးေရးတတ္တယ္။ သည္းခံေပးပါခင္ဗ်ာ။
၀င္ရႈပ္မယ္ေနာ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ဆရာ၀န္- လူနာ ဆက္ဆံေရးနဲ႔ ဆုိင္ပါတယ္။
ကၽြန္မတို႔ လူမ်ိဳးေတြက အလြန္အကၽြံ အထင္ႀကီး၊ အလြန္အကၽြံ အထင္ေသးတတ္တဲ့ စရိုက္ကေလးေတြ ရွိတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
ဆရာ၀န္ေျပာရင္ ဘာမဆို မွန္ေနတယ္၊ မွန္ရမယ္လို႔ ထင္တာမ်ိဳးလဲ ရွိပါတယ္။
ကၽြန္မ ေယာင္းမေလး ကိုယ္၀န္ရွိေတာ့ ေဆးခန္း ပံုမွန္ ျပေနရပါတယ္။
သူက မသိတာရွိရင္ ကၽြန္မကို လွမ္းၿပီး ဖုန္းဆက္ေမးတတ္ပါတယ္။
ကၽြန္မကလဲ ေဆးကုေနတဲ့သူ မဟုတ္ေတာ့ သူေမးရင္ စာအုပ္ ျပန္လွန္ၿပီး ေျဖေပးပါတယ္။
တစ္ရက္မွာ သူ႔ကို အိုဂ်ီက ေပးတဲ့ ေဆးက ကိုယ္၀န္ေဆာင္နဲ႔ မတည့္ဘူးဆိုတာ သူသိပါတယ္။
ဒါန႔ဲ အိုဂ်ီကို သူက မတည့္ဘူး မဟုတ္လားလို႔ ျပန္ေမးေတာ့ ဟိုက စဥ္းစားသြားၿပီး ေဆးေျပာင္းေပးပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ေဘးက လိုက္လာတဲ့ သူ႕အစ္မက " နင္ ဆရာ၀န္ကို အဲဒီလို ျပန္ေျပာရလား .. ေနာက္ ငါ နင္နဲ႔ မလိုက္ေတာ့ဘူး " ဆုိၿပီး သူ႔ကို စိတ္ဆိုးပါတယ္။
အဲဒီေတာ့ တစ္ဖက္တည္း လြန္တာ မဟုတ္ပါဘူး။
ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ လြန္ၾကတာပါ။
ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕ Anthropolgoy လို႔ ေျပာရမယ္ ထင္တယ္။
မ်က္စိဖြင့္ေပးၿပီး empower လုပ္ဖို႔ အမ်ားႀကီး လိုပါတယ္။
လူႀကီးကို ျပန္မေျပာရ ငရဲႀကီးမယ္။
ပညာရွင္ေတြကို ျပန္မေျပာရ ေစာ္ကားရာ ေရာက္မယ္။
အဲလိုေတြ ငယ္ကတည္းက သင္လႊတ္လိုက္တာ မဟုတ္လား။
အဲဒါေၾကာင့္ social and behaivoral ပိုင္းက ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးမွာ အလြန္ကို အေရးပါတဲ့ အေနအထားမွာ ရွိေနတယ္လို႔ ေျပာခ်င္တယ္။
တကယ္ လူေတြကို အသိပညာရေစခ်င္တယ္ဆိုရင္ သူတို႔ အေနအထားေတြကို နားမလည္ဘဲ သူတို႔ကို ဘယ္လိုမွ နားေပါက္ေအာင္ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။
blaming of victim ေလာက္ လြယ္တာ ေလာကမွာ မရွိဘူး။
victim ေတြ ဘာေၾကာင့္ ဘယ္လို ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို ပညာရွင္ဆိုသူေတြက အမ်ားႀကီး နားလည္ႏိုင္ၿပီး ဘယ္လို လက္လွမ္းမီေအာင္ လုပ္ရမယ္ဆိုတာကို ႀကိဳးစားေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ လိုပါတယ္။
community က နလပိန္းတံုး မဟုတ္ပါဘူး။
သူတို႔မွာလဲ ရွိသင့္တာေလးေတြ ရွိထားၿပီးသားပါ။
ဒါေတြကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီး မေကာင္းတာေတြကို ဘယ္လို ေျပာင္းမလဲ၊ ေကာင္းတာေတြကို ဘယ္လို ဆက္တည္ၿမဲေအာင္ လုပ္မလဲဆိုတာ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေနသူေတြ အားလံုး ေခါင္းထဲမွာ ထားသင့္တဲ့ အရာလို႔ ယူဆမိပါတယ္။
ပိုျမင့္ေလ စိတ္ အေနအထား က်ယ္ျပန္႔မႈ ပိုရွိသင့္ေလလို႔ ယူဆမိပါတယ္။
ဆရာဇိ၀ကနဲ႔ Tune ႏွစ္ဦးစလံုးရဲ့ ျပန္ေဆြးေႏြးေပးတဲ့အခ်က္ေတြအတြက္ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးတာေတြကို သေဘာေပါက္သလိုေတာ့ ရွိပါတယ္။ ဆရာ ဇိ၀က ေျပာသလိုပဲ ေျပာရင္ေတာ့ ရွည္တယ္ဆိုတာေတာ့ ဟုတ္မယ္ ကၽြန္မလည္း အားတဲ့အခ်ိန္နဲ႔ ၾကံဳမွပဲ ထပ္ေဆြးေႏြးဦးမယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဘယ္လို Health Care System ကို က်င့္သံုးနတယ္ဆိုတာနဲ႔ Health Care Professionals ေတြၾကားမွာ တာ၀န္ဘယ္လို ခြဲေ၀ထားတယ္ဆိုတာ ကၽြန္မ မသိတာေတာ့အမွန္ပါ။
မွတ္ခ်က္ေတြေတာ့ အေတာ္မ်ားမ်ားပဲ (ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဘေလာက္ရဲ႔ စံႏႈန္းအရဆိုရင္ေပါ့)။ ကြ်န္ေတာ္လည္း နည္းနည္း၀င္ပါမွ ေခတ္မီမယ္။
ကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏုိင္ငံမွာ လူနာအမ်ားစုက ဆရာ၀န္ေတြအေပၚ အထင္ႀကီးတာအျပင္ အလြန္အကြ်ံေမွ်ာ္လင့္တာမ်ိဳးလည္း (high expectation) ရွိတယ္လို႔ထင္ပါတယ္။ “ဆရာ၀န္” လို႔ ဆိုလိုက္ရင္ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး “အကုန္လံုး” သိမယ္လို႔ ယူဆတာမ်ိဳး၊ သူေျပာရင္ မွန္မွာပဲ ဆိုၿပီး မ်က္စိမွိတ္ ယံုလိုက္တာမ်ိဳး ကို ေျပာတာပါ။
တစ္ဖက္မွာ ဆရာ၀န္ေတြ (အမ်ားစု) ကိုယ္တိုင္ကလည္း ျပန္လွန္ေမးခြန္းထုတ္ရင္ ပညာစမ္းတာလား၊ လွ်ာရွည္တာလား ဆိုၿပီး သိပ္မႀကိဳက္တတ္ၾကပါ။ ေစ်းကြက္စီးပြားေရး စနစ္မွာ ၁၀ မိနစ္ကို လူနာတစ္ေယာက္ႏႈန္းေလာက္ ၾကည့္ရႈႏိုင္ေနရာကေန ေလရွည္ ေပရွည္ၿပီး ႏွစ္သိမ့္ေဆြးေႏြး၊ ရွည္ရွည္ေ၀းေ၀း အတိုင္ပင္ခံေနရရင္ ဒီဆရာ၀န္ေတာ့ သိပ္တြက္ေခ်ကိုက္မယ္ မထင္။
ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြက ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ စကားမ်ားမ်ား ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာႏိုင္ေအာင္လည္း သူတို႔ကို (အစိုးကျဖစ္ျဖစ္၊ အာမခံ ကုမၸဏီကျဖစ္ျဖစ္၊ လူနာကုိယ္တိုင္ကျဖစ္ျဖစ္) အတိုင္ပင္ခံခ စို႔စို႔ပို႔ပို႔ ေပးထားတာကိုး။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီကေတာ့ မတတ္ႏိုင္သူမ်ားတယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာရင္ ဆန္ေပးလို႔ ဆီရတာပဲ။ “အခ်ိန္” လိုခ်င္ရင္ေတာ့ “စိန္” ေပးရမလား မေျပာတတ္။
ဒီေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔တေတြ Demand (လူနာေတြက ဒီလို ၀န္ေဆာင္မႈမ်ိဳးကို ေတာင္းဆိုလာေအာင္၊ ေတာင္းဆိုလာတတ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္း) ကေန စၾကမလား။ Supply (ဆရာ၀န္ေတြဖက္က တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးတဲ့ အခ်ိန္ ပိုေပးျခင္း) ကေန စၾကမလား။
ဆရာ ဇီ၀ကေရ...
“ဆရာ၀န္ေတြကို complaint ေတြ တက္ရမယ္။ တိုင္ရမယ္။ တန္းရမယ္။ တရားစဲြရမယ္” ဆိုတာကိုေတာ႔ ကၽြန္မ သေဘာမတူလွဘူး။ အေၾကာင္းကေတာ႔ “ဒီလို ျဖစ္မွ ဒီအမူအက်င္႔ေတြ ေျပာင္းမယ္” ဆိုတဲ႔ အျဖစ္မ်ိဳး မေရာက္ေစခ်င္လို႔ပါ။
လူနာနဲ႔ ဆရာ၀န္ ဆက္ဆံေရးဟာ ယံုၾကည္မႈေပၚမွာ အမ်ားႀကီး မူတည္ပါတယ္။ အဲဒီယံုၾကည္မႈ ပ်က္ျပားၿပီး အေၾကာက္တရားနဲ႔ defensive medicine ကို က်င္႔သံုးရရင္လည္း ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ ႏွစ္လိုဖြယ္ therapeutic relationship ဘယ္ရွိပါေတာ႔မလဲ။ ျမန္မာေတြ တန္ဖိုးထားတဲ႔ ေစတနာ ဆိုတာေရာ ရွိႏိုင္ပါဦးမလား။
ကၽြန္မရဲ႕ ေရွးဦးပို႔စ္တစ္ခုမွာ ေရးခဲ႔သလိုပဲ “ဆရာ၀န္ေတြဟာ ရွိသမွ် တတ္သိတာ၀န္ယူႏိုင္တဲ႔ နတ္ဘုရားေတြ မဟုတ္သလို၊ လူနာေတြဟာလည္း ဘာမွမသိတဲ႔ ဘာတာ၀န္မွ မယူႏိုင္တဲ႔ နလပိန္းတံုးေတြ မဟုတ္ပါဘူး”
လူနာကို သိသင္႔တဲ႔ အခ်က္အားလံုး သူနားလည္မယ္႔ အရပ္စကားနဲ႔ ရွင္းျပၿပီး၊ ခ်င္႔ခ်ိန္္စဥ္းစားထားတဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (valid informed decision) ခ်ႏိုင္ေအာင္ ကူညီရပါမယ္။
ဒီေနရာမွာ သတိထားရမွာက (ျမန္မာႏိုင္ငံမွာတင္မက ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ႏိုင္ငံေတြမွာပါ) တခ်ိဳ႕လူနာေတြက paternalistic approach (မိဘသဖြယ္ ေကာင္းက်ိဳးေရွးရႈ တာ၀န္ယူမႈ) ကို ႀကိဳက္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္က ဦးေဆာင္တဲ႔ authoritative ဆန္တဲ႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ိဳးကို ပိုလိုလားတာေပါ႔။ သဘာ၀လည္း က်ပါတယ္။ ဒီလိုလူနာမ်ိဳးကို အေပၚက ေျပာသလိုမ်ိဳး ဒါကဒီလို၊ ဟုိဟာကဟိုလို ရွိတယ္ ဆိုၿပီး pros and cons ေတြပဲ အမ်ားႀကီး သြားရွင္းေနျပန္ရင္ ဘာမွ ေသေသခ်ာခ်ာ မသိ၊ မဆံုးျဖတ္ႏိုင္တဲ႔ ဆရာ၀န္လို႔ အထင္ခံရၿပီး အလုပ္မျဖစ္ျပန္ဘူး။
ကၽြန္မရဲ႕သေဘာကေတာ႔ ဆရာ၀န္ကပဲ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို လမ္းေၾကာင္းေပးသင္႔တယ္။ ဘာေၾကာင္႔ ဒီလို ဆံုးျဖတ္ရတယ္ ဆိုတာကိုေတာ႔ ရွင္းျပရပါမယ္။ အေၾကာင္းကို မသိပဲ ဒီအတိုင္း လက္ခံတတ္တဲ႔ အက်င္႔ကို ေပ်ာက္ေအာင္ေပါ႔။ အမူအက်င္႔ေတြကို ေျပာင္းတယ္ဆိုတာ ႏွစ္ကာလနဲ႔ စိတ္ရွည္မႈ လိုပါတယ္။ Clear and consistent message ကိုလည္း အျမဲ သတိရိွၿပီး ထိန္းသိမ္းထားရပါမယ္။ Collective commitment လည္း လိုပါတယ္။
ေငြသည္ major driving factor တစ္ခုဆိုတာကိုလည္း ကၽြန္မ မျငင္းပါဘူး။ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္ရဲ႕ အခ်ိန္၊ အားထုတ္ရမႈ၊ တာ၀န္ယူရမႈကို အျခား ပစၥည္းေတြလိုပဲ တန္ရာတန္ေၾကး ေပးသင္႔ပါတယ္။ ထိုက္တန္တဲ႔ service ေတာ႔ ျပန္ရရမွာေပါ႔။ ဒီအတြက္ ဘယ္က စမလဲဆိုတဲ႔ ဆရာရဲမြန္ရဲ႕ ေမးခြန္းကိုေတာ႔ ကၽြန္မ မေျဖတတ္ပါ။ Perhaps we should find a middle ground!
ကၽြန္မကေတာ့ ဆရာ၀န္ေတြကို complaint လုပ္ရမယ္ဆိုတဲ့ ဆရာဇိ၀က ေျပာတဲ့အခ်က္ကို လက္ခံၿပီး ေငြေရးေၾကးေရးေၾကာင့္ ဒီလိုျဖစ္ရတယ္ဆိုတဲ့ ဆရာရဲမြန္ရဲ့အခ်က္ကိုေတာ့ ေတာ္ေတာ္ကို စိတ္မေကာင္းျဖစ္မိတယ္။ ဆရာ၀န္လည္း မဂ္ဖို ရထားသူေတြမဟုတ္ သာမာန္ Ordinary human beings ေတြပဲျဖစ္ေတာ့ အမွားမကင္းႏုိင္ပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ လူေတြမွာ ကိုယ့္အမွားကိုယ္ သိပ္မျမင္တတ္ၾကတဲ့ သေဘာသဘာ၀ ကလည္း ရွိေတာ့ ဘာမွားေနတယ္ဆိုတာကို ဘယ္သူမွ မေထာက္ျပရင္ သိမွာမဟုတ္လို႔ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ Complaint ဆိုတာ ဆရာ၀န္ေတြအတြက္မွ မဟုတ္ဘူး လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တာကို လုပ္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ေနတဲ့ ဘယ္သူ႔အတြက္မဆို ရွိမွျဖစ္မယ္။ ဆရာရဲမြန္ေျပာတဲ့အတိုင္း ဆရာ၀န္အမ်ားစုက ေမးခြန္းေမးတာကို ပညာစမ္းတယ္ထင္ၾကတယ္ ဆိုရင္ အဲဒီလို ထင္တဲ့ဆရာ၀န္ေတြဟာ Health Care law, code of ethnics , code of professional conducts, interpersonal communications နဲ႔ Evidence based Practice ေတြကို နားမလည္လို႔ ဒါမွမဟုတ္ လစ္လ်ဴရႈလို႔ သာျဖစ္လိမ့္မယ္။ Safety ဆိုရင္ ေရာဂါနားလည္ရံု ေဆးနားလည္ရံုနဲ႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ျပင္ဖို႔လိုရင္ ဆရာ၀န္ေတြက အရင္ျပင္ၿပီး လူနာေတြကို နားလည္ေအာင္ လုပ္ေပးရလိမ့္မယ္လို႔ ကၽြန္မထင္တယ္။ တဲတေဆာင္မွာ အမိုးနဲ႔အကာ နွစ္ခုစလံုး လံုျခံဳမွ ေနဒဏ္၊ မိုးဒဏ္ ေလဒဏ္က လံုျခံဳမွာျဖစ္ပါတယ္။ တျပိဳင္တည္းလုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တျပိဳင္တည္းလုပ္လို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး တခုကို အရင္လုပ္မွ ျဖစ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမိုးနဲ႔ အကာမွာဘာကို အရင္လုပ္မလဲဆိုရင္ အမိုးလံုရင္ ေနပူဒဏ္နဲ႔ မိုးစိုတဲ့ဒဏ္မခံရေတာ့လို႔ အကာမရွိေပမယ့္ က်န္းမာေရးကို အေတာ္အသင့္ ေတာင့္ခံထားႏိုင္ေသးလို႔ ဘာမွ မရွိတာနဲ႔စာရင္ အမိုးကိုလံုေအာင္ အရင္လုပ္ဖို႔ ပိုအေရးႀကီးပါတယ္လို႔ ကၽြန္မထင္တယ္။
မငယ္ႏိုင္ ေျပာတာကို သေဘာတရားအရ (in principle) လက္ခံပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ နတ္ဘုရား၀ါဒကို ျပင္ဖို႔ ေထာက္ျပတဲ႔ စနစ္ လိုတယ္ ဆိုတာကို ျဖည္႔စြက္ေဆြးေႏြးသြားတာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ We need to keep this kind of discussion going!
ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ ခံယူခ်က္နဲ႔ အေလ႔အက်င္႔ကို ေျပာင္းဖို႔ဆို ေဆးတကၠသိုလ္မွာကတည္းက ethics and medico-legal aspects သင္တဲ႔အခါ ဒါေတြကို ထည္႔သင္ရမယ္။ ပတ္၀န္းက်င္မွာလည္း ဒီအေလ႔အထေတြ ထြန္းကားေနရင္ ပိုေကာင္းတာေပါ႔။ အတုယူစရာ အရွင္လတ္လတ္ ဥပမာေကာင္းေတြကို ျမင္ေနရတယ္ေလ။ မဟုတ္လို႔ကေတာ႔ ဒါေတြက အလကားပါဆိုၿပီး လက္ေတြ႔ ေျပာင္းလဲက်င္႔သံုးမႈ အဆင္႔ထိ ေရာက္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဆရာ၀န္ေတြမွာ သူတို႔ရဲ႕ ပညာအေပၚ တန္ရာတန္ေၾကး ရပိုင္ခြင္႔ rights ရွိသလို သူတို႔ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ကုသခ်က္အေပၚ တာ၀န္ယူမႈ responsibilities လည္း ရွိပါတယ္။ ထို႔နည္းတူပဲ လူနာေတြမွာလည္း သူတို႔ရဲ႕ ရပိုင္ခြင္႔ (သူတို႔ ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္တာကို သိရွိခြင္႔၊ ေမးျမန္းခြင္႔) နဲ႔ တာ၀န္ယူရမႈ (ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္ျခင္း၊ ေပးတဲ႔ အၾကံကို လိုက္နာျခင္း စသျဖင္႔) ရွိပါတယ္။ ဒါကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သိေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။ မွ်မွ်တတေပါ႔။
တဖက္က စဥ္းစားေတာ႔လည္း ဒီေဆးေက်ာင္းေတြကပဲ ေအာင္လာတဲ႔ ဆရာ၀န္ခ်င္း ႏိုင္ငံျခားမွာ အလုပ္လုပ္ေနသူေတြကေတာ႔ ဘာလို႔ ဒါေတြ လုပ္ႏိုင္ရသလဲ ဆိုတာ ေမးစရာပါ။ အေၾကာင္းတစ္ခုမက ရွိေပမယ္႔ အလြယ္ဆံုးအေျဖကေတာ႔ “မလုပ္လို႔မွ မရတာ”။ ဘာလို႔ မရသလဲ ဆိုေတာ႔ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ အားလံုး ဒီလိုပဲ ခံယူက်င္႔သံုးတယ္။ ငါတေကာ ေကာသူေတြအတြက္ ေနရာ သိပ္မရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီး စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ (ျမန္မာျပည္မွာလည္း ရွိတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္) ေရာ၊ ဒီစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာဖို႔ စည္းၾကပ္တဲ႔ အစီအစဥ္ (enforcement) ေတြပါ ရွိတယ္ေလ။ လူထုကလည္း ဆရာ၀န္နဲ႔ ေဆးပညာရွင္ေတြဆီက ဘာကို ေမွ်ာ္လင္႔ရမယ္ဆိုတာ သိေနတယ္။ မရရင္ ဘာလို႔ မရတာလဲ ေမးႏိုင္တယ္ ဆိုတာလည္း သိတယ္။ ယဥ္ယဥ္ေက်းေက်း ေမးတတ္တဲ႔ အက်င္႔ကလည္း အရိုးစြဲေနၿပီ။ ဒီေနရာမွာ complaint နဲ႔ ဆက္စပ္သြားပါတယ္။
Complaint လို႔ ဆိုလိုက္ရင္ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ အပါအ၀င္ အမ်ားစုက တိုင္တန္းျခင္း၊ တရားစြဲျခင္းဆိုတဲ႔ အႀကီးစား formal complaints ေတြကိုပဲ ေျပးျမင္တတ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ဆရာ၀န္အတြက္ေရာ၊ လူနာ (လူနာရွင္) အတြက္ေရာ stressful process တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင္႔ကို ေရာက္စရာ မလိုပဲ ၿပီးႏိုင္ရင္ေတာ႔ ေကာင္းတာေပါ႔။
တကယ္ေတာ႔ complaint အႏုစားနဲ႔ အရင္႔စား ရွိပါတယ္။ အႏုစားက ေယဘူယ်အားျဖင္႔ ၿပီးလြယ္ေျပလြယ္လို႔ ေျပာမယ္ဆို ေျပာႏိုင္ပါတယ္။
အႏုစား informal complaint ဆိုတာ ဆရာ၀န္၊ ဆရာမ၊ ေဆးရံုရဲ႕ ၀န္ေဆာင္မႈကို မေက်နပ္လို႔ ပါးစပ္နဲ႔ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားတာမ်ိဳးပါ။ စာနဲ႔ ေရးၿပီး တိုင္ၾကားတဲ႔ formal complaint အဆင္႔ မေရာက္ခင္ေပါ႔။ customer's feedback သေဘာပါပဲ။ ဒါကို သက္ဆိုင္ရာ ပုဂၢိဳလ္ သို႔မဟုတ္ သူ႔မန္ေနဂ်ာက လက္ခံ နားေထာင္ ေျဖရွင္းလိုက္လို႔ ရပါတယ္။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ နားလည္ အဆင္ေျပသြားတတ္ပါတယ္။ ရန္ျဖစ္စရာ မလိုပါဘူး။ အၿငိဳးအေတးလည္း ပြါးစရာ မရွိပါဘူး။ လူနာ႔ေကာင္းက်ိဳး၊ ေဆးရံုေကာင္းက်ိဳးအတြက္ဆိုတာ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ လက္ခံတယ္ ဆိုပါေတာ႔။
ယူေကေဆးရံုအုပ္စု (NHS Hospital Trusts) ေတြမွာေတာ႔ customers services department ေတြ ရွိပါတယ္။ သူတို႔က အရင္႔စား formal complaints ေတြအားလံုးကို စနစ္တက် စစ္ေဆး ေျဖၾကားပါတယ္။ Protocol အတိအက်နဲ႔ လာသမွ် complaints ကို အေရးတယူ အတြင္းက်က် စစ္ေဆးရတာပါ။ လူနာ (လူနာရွင္) ကိုလည္း complaint procedure ကို စာနဲ႔ ဘာနဲ႔ အက်အနေပးၿပီး ရွင္းျပကူညီပါတယ္။ ၿပီးရင္ေတာ႔ ေထာင္႔စံုေအာင္ (ေဆးရံု၀န္ထမ္း) လူေစ႔တက္ေစ႔ စံုစမ္း မွတ္တမ္းတင္ေတာ႔တာပဲ။
ဆရာ၀န္ရဲ႕ conduct (သမားအမူအက်င္႔) နဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ စြဲခ်က္ေတြကိုေတာ႔ General Medical Council ကို တိုက္ရိုက္ တိုင္ၾကားႏိုင္ပါတယ္။ Medical Defense Unions ေတြ (ေရွ႕ေနေတြ) ပါလာၿပီေပါ႔။ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာေတာ႔ ဆရာ၀န္ လုပ္ၿပီ ဆိုတာနဲ႔ medical defense အတြက္ အာမခံ ထားရပါတယ္။ ကိစၥ ျဖစ္လာရင္ ကိုယ္႔ကို ဥပေဒပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကံေပးျခင္း၊ ကိုယ္႔အတြက္ ေလွ်ာက္လဲေပးျခင္း လုိမွာမို႔ပါ။
Complaints ေတြအားလံုး အခ်က္အလက္နဲ႔ တင္ျပျခင္း ျဖစ္ၿပီး တုိင္တန္းသူ ဘယ္သူဆိုတာ အသိေပးပါတယ္။ အေျခအျမစ္ မရွိ ပစ္စာမ်ိဳးကိုေတာ႔ ဘယ္သူကမွ မတံု႔ျပန္ပါဘူး။ အလကားေနရင္း သတင္းစာထဲမွာ သြားေအာ္လို႔ မရပါဘူး။ အသေရ ဖ်က္မႈ defamation နဲ႔ ျပန္ေတာင္ တရားစြဲခံရဖို႔ ရွိပါတယ္။
တိက်တဲ႔ complaint ဆိုရင္ေတာ႔ ရွိသမွ် မွတ္တမ္းမွတ္ရာ အကုန္ ေျမလွန္စစ္ေဆးေတာ႔တာပဲ။ ဆရာ၀န္ မွတ္တမ္း၊ သူနာျပဳ မွတ္တမ္း၊ ဆရာ၀န္ အခ်င္းခ်င္း လူနာကိစၥနဲ႔ ဆက္သြယ္တဲ႔ စာ၊ အလုပ္ အခ်ိန္ဇယား စသျဖင္႔ အကုန္ ျပန္ဖတ္တာပါ။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ မွ်တဖို႔ ဆိုတာက တိက်တဲ႔ အေထာက္အထား လိုတာကိုး။ အခ်ိန္ကုန္ ပိုက္ဆံ (ျပည္သူ႔ဘ႑ာ) ကုန္ပါတယ္။
လူနာ မွတ္တမ္းဆိုတာကလည္း ေတာ္ရိေလ်ာ္ရိ စာရြက္ကေလးမွာ ဟိုျခစ္ဒီျခစ္ မဟုတ္ပါဘူး။ အေသးစိတ္ေတြ ေရးၾကရပါတယ္။ If there is no written evidence for something, it did not happen ပဲ။ ေနာက္မွ “အဲဒီတံုးက ဒီလို ရွင္းျပလိုက္ပါတယ္။ မေရးလိုက္မိလို႔” လုပ္လို႔ မရပါဘူး။
ဆရာ၀န္က လူနာကို ေဆးတစ္မ်ိဳး ေပးမယ္ ဆိုပါစို႔။ Informed consent ယူတဲ႔ ေနရာမွာ ဒီေဆးကုိ ဘာေၾကာင္႔ ေပးရတယ္ ဆိုတာ ရွင္းျပရမယ္။ ဘယ္လိုနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ ေသာက္ရမယ္ ဆိုတာ ေျပာျပရမယ္။ side effects ဘာေတြ ရတတ္တယ္ ဆိုတာ၊ သူ ေသာက္ေနတဲ႔ တျခားေဆးေတြအေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွိ၊ မရွိ ဆိုတာေတြ ေျပာထားၿပီး ဘာျဖစ္ရင္ ဘာလုပ္ရမယ္ ဆိုတာ သင္ေပးထားရမယ္။ လူနာ ေမးတဲ႔ ေမးခြန္းေတြကို ေျဖရမယ္။ “ငါ ေပးတဲ႔ ေဆး၊ ေကာင္းလို႔ ေပးတာေပါ႔။ ဘာမွ မေမးနဲ႔၊ ေသာက္သာေသာက္စမ္း” လို႔ လုပ္လို႔ မရပါဘူး။ ရွင္းျပၿပီးလို႔ လူနာက သေဘာတူရင္ တူေၾကာင္း၊ မတူရင္ မတူေၾကာင္း ဆရာ၀န္က လူနာ႔ ေဆးမွတ္တမ္းမွာ အရွိအတိုင္း ေရးရပါတယ္။ ေနာက္မွ လူနာက “မရွင္းခဲ႔လို႔ မသိခဲ႔ရပါ” လာလုပ္လို႔ မရပါဘူး။ ေဆးမွတ္တမ္းေတြကို ျပင္လို႔၊ ေဖ်ာက္ဖ်က္လို႔၊ လိမ္လည္လို႔လည္း မရပါဘူး။ ဒါေတြ စစ္ေဆးေတြ႔ရွိရင္ ဆရာ၀န္ လုိင္စင္ ျပဳတ္တဲ႔အျပင္ ရာဇ၀တ္မႈပါ သင္႔ပါတယ္။
ျပန္ခ်ဳပ္ရရင္ formal complaints ကို စနစ္တက် အက်ိဳးရွိေအာင္ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႔ဆိုတာက စနစ္တက် သမာသမတ္မႈကို အာမခံႏိုင္တဲ႔ အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ိဳး၊ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ ေကာင္းေကာင္း ထားတဲ႔ စနစ္မ်ိဳး လိုတယ္။ ဒါေတြ မရွိတဲ႔အခါ ဘယ္လို တရားနည္းလမ္းက်စြာ ဆံုးျဖတ္မလဲ ဆိုတာ ျပႆနာ ျဖစ္လာပါတယ္။ ျဖစ္ကတတ္ဆန္းမူတစ္ခု ေကာက္ခ်ၿပီး တစ္ပြဲတိုး လုပ္လို႔မွ မရတာ။ informal complaints ကို ကိုင္တြယ္ႏိုင္ဖို႔ကေတာ႔ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ႔ ေ၀ဖန္ျခင္းနဲ႔ ျပန္လည္ အသိေပးျခင္း (constructive criticism and feedback) ကို ၿပံဳးၿပံဳးေလး နားေထာင္ၿပီး လိုအပ္တာ ေျပာင္းလဲႏိုင္တဲ႔ ရင္႔က်က္မႈ လိုပါတယ္။ ဒါေတြဟာ က်င္႔ယူလို႔ ရတဲ႔ အရာေတြပါ။
တစ္ဖက္တည္းကပဲ သြားေနလို႔ အၾကာႀကီးေနမွ ေရာက္မယ္႔ ခရီးကို ႏွစ္ဖက္စလံုးက ၿပိဳင္တူစၿပီး အလယ္မွာ ဆံုႏိုင္မယ္ဆို အျမန္ဆံုးနဲ႔ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္မယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြဖက္က သေဘာထား အျမင္က်ယ္စြာနဲ႔ အစျပဳ promote လုပ္ရင္ လူနာေတြဖက္ကလည္း လိုက္ေျပာင္းလာမယ္လို႔ မွန္းရတာပဲ။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို re-activate လုပ္ရမယ္။
အျပင္ကေန ေျပာေနရတာ ခက္ေတာ႔ ခက္ပါတယ္။ ျပည္တြင္းရွိဆရာ၀န္ အမ်ားစုရဲ႕ သေဘာထားက ဘယ္လိုလဲ ဆိုတဲ႔ အပိုင္းကို တစ္ေယာက္ေယာက္က ဆက္ေဆြးေႏြးႏိုင္ရင္ သိပ္ေကာင္းမွာပဲ။ ဆရာ ဇီ၀က ???
သတိထားမိတာေလး တစ္ခုက အထဲကသူေတြရဲ႕ ေတြးပံုနဲ႔ စိတ္အေနအထားေတြကို အျပင္က သူေတြက နားလည္ဖုိ႔ ခက္ေနတယ္။
အတြင္းက အေျခအေနနဲ႔ ျဖတ္သန္းရတဲ့ ပံုစံ၊ ဘာေၾကာင့္ အက်ယ္ႀကီး မေတြးျဖစ္ၾကတာလဲဆိုတာကို အျပင္ေရာက္တာ ၾကာတဲ့ အခါ ေမ့သြားၾကတယ္လို႔ ထင္တယ္။
ဘယ္သူ႔ကိုမွ အျပစ္မတင္ခ်င္ပါဘူး။
အေျခအေနေတြက ဒီလိုပဲ ျဖစ္ေနတာကိုး။
ကူညီခ်င္တယ္ဆိုရင္ အေနအထားေတြကို အရင္ဆံုး နားလည္ၿပီး၊ ဘာေတြ လိုေနလဲ ဆိုတာ အရင္ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္မွ ကူႏိုင္မယ္လို႔ ထင္တာပဲ။
လူေတြရဲ႕ behavior က ပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားနဲ႔ အမ်ားႀကီး ဆက္စပ္ေနပါတယ္။
ရႈေထာင့္ တစ္ခုထဲက ၾကည့္လို႔ မရဘူး။
ေျပာမွ ပိုရႈပ္သြားလား မသိဘူး။
ေပါက္ပင္ ဘာေၾကာင့္ ကိုင္းရတယ္က သြားၿပီး အစ ဆြဲမိမွာ စိုးလို႔ ဒီမွာပဲ ရပ္ေတာ့မယ္။
Tune ေရ ကၽြန္မကေတာ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အထဲက အေျခအေနကို ေမ့သြားလိ္ု႔ မဟုတ္ဘူး သိကိုမသိလို႔ အခုမွ ေလ့လာေနသူ ျဖစ္တယ္လို႔ လံုး၀ ၀န္ခံထားပါတယ္။ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အထဲမွာတုန္းကလည္း ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ နာမက်န္းမျဖစ္ဖူးလို႔ လူနာလည္း မျဖစ္ဖူး ပညာရွင္လည္း မဟုတ္ဘူးဆိုေတာ့ အျပင္မွာနဲ႔ ဘာကြာသလဲဆိုတာ ႏိႈင္းယွဥ္လို႔မတတ္လို႔ အထဲကသူေတြ ေျပျပမွ သိမယ့္ အေနအထားမွာ ရွိပါတယ္။ ကၽြန္မက ၉ တန္းေအာင္တဲ့အထိပဲ အထဲမွာ ေနလာခဲ့တယ္။ ကိုးတန္းဆိုတာ ဒီမွာ ၁၁ တန္းနဲ႔ ညီတယ္ ဒါေပယ့္ ကၽြန္မက ႏွစ္ေတြ အေတာ္ႀကီးၾကာမွ ၁၀တန္း (ျမန္မာျပည္မွာ ရွစ္တန္း) အဆင့္ကေန ၁၂ ((ျမန္မာျပည္မွာ ၁၀ တန္း) တန္းအထိ ဒီကပညာေရးကို ကိုယ္တိုင္ ဒီမွာ ျပန္တက္တယ္။ ျပန္တက္ေတာ့ ျမန္မာျပည္က ၉ တန္း ၁၀ တန္းစာအုပ္ေတြလည္း အကုန္ျပန္မွာၿပီး ေလ့လာခဲ့လို႔ ၁၀ တန္း အဂၤလိပ္စာကလြဲၿပီး တျခားသင္ရိုးေတြ (သိပၸံတြဲကဘာသာေတြမွာ) အကုန္လံုးက ကၽြန္မသင္ခဲ့ရတုန္းကအတိုင္းပဲ ဘာမွ မေျပာင္းေသးတာ ေတြ႔ရတယ္။ အခုကၽြန္မသားေလးက မူလတန္းမွာ တက္ေနတယ္ဆိုေတာ့ တကၠသို္လ္အဆင့္ကို ျမန္မာျပည္က ပညာေရးကို သိပ္မသိလို႔ ႏိုင္းယွဥ္မတတ္ရင္ေနမယ္ အေျခခံပညာအဆင့္ ပညာေရးမွာ မူလတန္းေရာ အထက္တန္းပါ ဘာကြာလဲဆိုတာ ကၽြန္မက ႏွစ္ေနရာလံုးမွာ သင္ရဖူးသလို ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ႏိႈင္းယွဥ္လို႔တတ္ပါတယ္။ က်န္းမာေရးမွာေတာ့ မသိတာအမွန္ပဲ ေမ့သြားလို႔ မဟုတ္ဘူး ဆိုတာ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ဒါေပယ့္ ကၽြန္မ အခုနည္းနည္းေတာ့ စၿပီး သေဘာေပါက္သလို ရွိလာပါၿပီ ျဖစ္ေပမယ့္ ေလ့လာေနဆဲပါပဲ။ ႏုသြဲ႔ေဆြးေႏြးတာကို သေဘာေပါက္ပါတယ္ ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ သူရွိတဲ့ေနရာနဲ႔ ကၽြန္မရွိတဲ့ေနရာက က်န္းမာေရးစနစ္မွာ သိပ္မကြာလို႔ပါ။
ဆက္ေျပာလို႔ ရပါတယ္ မကၽြန္း။ စိတ္၀င္စားပါတယ္။
ဒီမွာ ေဆြးေႏြးၾကတဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ကိုက အသိအျမင္ေတြကို အျပဳသေဘာ ဖလွယ္ဖို႔ပဲ မဟုတ္လား။ reasoned arguments ေတြဟာ healthy discussions ရဲ႕ အသက္ပဲ။ different options ဆိုတာ သိမွ well informed decisions ခ်ႏိုင္မယ္။ the most suitable/ best available choice ကို ေရြးႏိုင္မယ္။ ဒါအတြက္ ဒီေနရာေလးဟာ အားလံုးရဲ႕ safe & nurturing environment ေလး ျဖစ္ေနေစခ်င္ပါတယ္။ ဘယ္သူ႔ကိုမွ put off ျဖစ္မသြားေစခ်င္ဘူး။ အတြင္းကပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ အျပင္ကပဲ ျဖစ္ျဖစ္ပါ။
အျပင္ကလူက သူျမင္ရတဲ႔ ေကာင္းတာေလးေတြကို ေကာင္းေစခ်င္တဲ႔ ေစတနာနဲ႔ ေဖာက္သည္ခ်မယ္။ အတြင္းကလူက ဒါဟာ အတြင္းအတြက္ သင္႔ေတာ္ေအာင္ ဘယ္လို modify လုပ္ယူမလဲဆိုတာ ေဆြးေႏြးမယ္။ မေကာင္းဘူးလား။
အတြင္းကို ကိုယ္တိုင္ နားလည္တဲ႔ သူမွသာ ကူညီႏိုင္မယ္လို႔ေတာ႔ တရားေသ ေျပာလို႔မရဘူး။ အတြင္းအေၾကာင္း သိသူေတြကို ခ်ဥ္းကပ္လို႔ ရတာပဲ။ အရာအားလံုးကို ကိုယ္တိုင္လုပ္ဖို႔မွ မလိုတာ။ သူ႔ေနရာနဲ႔သူ သင္႔ေတာ္ ကၽြမ္းက်င္သူေတြကို ေလးစား၊ ေနရာေပး၊ အသံုးျပဳသြားလို႔ ရေနတာပဲ။
အျပင္ေရာက္သြားတဲ႔သူတိုင္း ဘ၀ေမ႔တဲ႔ မဗ်ိဳင္း၊ ကိုဗ်ိဳင္း ျဖစ္သြားၾကတာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ သူတို႔ဟာ အဖိုးတန္တဲ႔ resources ေတြ ျဖစ္ေနႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါကို လိမၼာပါးနပ္စြာ ကိုယ္႔တုိင္းျပည္နဲ႔ လူမ်ိဳး အက်ိဳးရွိေအာင္ သံုးတတ္ဖို႔က policy makers ေတြရဲ႕ အလုပ္ပါ။ PH လုပ္သူကို မိေက်ာင္းမင္း ေရခင္းျပသလိုေတာ႔ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ စိတ္မရွိပါနဲ႔။
ဆရာ၀န္နဲ႕လူနာနဲ႕ယွဥ္ရင္ ဆရာ၀န္ေတြက ပညာအရာမွာသာတယ္ေလ။ အဲဒီေတာ့ ဆရာ၀န္ေတြက စျပီး ျပည္သူေတြ awareness ရိွေအာင္ Health education ေပးရပါမယ္။ တစ္ေယာက္ခ်င္းကလည္းေပးရမွာ ျဖစ္သလို mass media အေနနဲ႕လညး္ ျပည္သူေတြကို အသိေပးရပါမယ္။ ကိုယ္ရ႕ဲ ရပိုင္ခြင့္ေတြ၊သိပုိင္ခြင့္ေတြ စတဲ့ human rights ေတြကုိ သိဖို႕ဆိုရင္ အေျခခံပညာေရးေလးလည္း သိဖို႕တတ္ဖို႕ေတာ့ လိုတာေပါ့။ ျမန္မာျပည္မွာ ဆရာ၀န္အေရအတြက္ က သိသိသာသာမ်ားလာပါျပီ။ ဆရာ၀န္ေတြကို တိက်ျပီး မွ်တတဲ့ စည္းကမ္းေတြ ထားရိွဖို႕လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကို လည္း ethics & negligenceနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ထိထိေရာက္ေရာက္ပညာေပးဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ လခမေကာင္းလို႕ လူနာေတြကို ေတာ္ရိေေရာ္ရိ ကုလိုက္မယ္။ ေသေသခ်ာခ်ာ ဂရုတစိုက္ မကုဘူးဆိုရင္ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႕ ဆိုး၀ါးတဲ့ consequences ေတြရလာႏိုင္တယ္ဆိုတာ သိေအာင္လုပ္ရပါမယ္။ လခေကာင္းေကာင္း မေကာင္းေကာင္း ဆရာ၀န္အလုပ္ဆိုတာ ရိုးရိုး ရံုး၀န္ထမ္းေတြလို ခိုေနလို႕မ မရတာ။ ကၽြန္ေတာ္ဒီလို ေ၇းရတာကလည္း ေဆးရုံေတြမွာ အဲဒီလို ဆရာ၀န္ေတြကို စိတ္မေကာင္းစြာ ေတြ႕ေန၇လို႕ပါ။
ကၽြန္ေတာ္တို႕ေတြ မေကာင္းတာေတြကို ထိုင္ေျပာေနၾကတာထက္ ကိုယ္တတ္ႏိုင္သေလာက္ကေန ကုိယ္စလုပ္ၾကရပါမယ္။ Ghandhi ေျပာခဲ့သလိုပဲ ကၽြန္ေတာ္တို႕ျဖစ္ေစခ်င္တဲ့ ပုံစံမ်ိဳးရဖို႕ ကၽြန္ေတာ္တို႕ကိုယ္တိုင္ အဲဒီပံုစံမ်ိဳး၀င္ေအာင္ ေျပာင္းလဲေပးရပါမယ္။
ဆက္ေဆြးေႏြးတာ ေက်းဇူးပါ ဆရာဇီ၀က။
ဆရာ၀န္က လူနာထက္ ေဆးပညာကို ပိုသိတာမို႔ health education ကို ဦးေဆာင္ရမယ္ဆိုတာ သေဘာတူပါတယ္။ ေဆးပညာ အခ်က္အလက္ ဗဟုသုတ (knowledge) အျပင္ ခံယူခ်က္ အသိ (attitude) ကိုပါ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ပညာေပးရမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာ ႀသဇာရွိ ဆရာႀကီး ဆရာမႀကီး တစ္ေယာက္ေယာက္က ဒီကိစၥကို ဦးေဆာင္ႏိုင္ရင္ သိပ္ေကာင္းမယ္။ အေတြ႔အႀကံဳ ဗဟုသုတ ျပည္႔၀ၿပီး သမာသမတ္ မွ်တတဲ႔၊ သတင္းသမား က်င္႔၀တ္နဲ႔ ညီတဲ႔ စာနယ္ဇင္းသမားမ်ိဳးပါ ပါႏိုင္ရင္ ပိုေတာင္ ေကာင္းဦးမယ္ ထင္ပါတယ္။ ဒီေလာက္မ်ားတဲ႔ ပညာတတ္ေတြထဲမွာ ဒီလိုလုပ္ခ်င္စိတ္ရွိသူ တစ္ေယာက္ႏွစ္ေယာက္ေတာ႔ ရွိမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔မိတယ္။ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလား။
ေနာက္တဆင္႔ကေတာ႔ ကိုယ္ လက္လွမ္းမီရာကို တတ္ႏိုင္သမွ် ဆြဲေခၚျခင္းပါပဲ။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ကလည္း နမူနာေကာင္းအေနနဲ႔ လုပ္ျပႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဆရာတို႔လို ေကာင္းတဲ႔ဖက္ကို စိတ္ထက္သန္သူေတြဆီက သတင္းေတြ ၾကားရတာ ၀မ္းသာအားတက္မိပါတယ္။ တျဖည္းျဖည္း အရွိန္ရလာမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔တာပဲ။
ဆရာ၀န္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ႔ Myanmar Medical Council ရွိတယ္လို႔ နားလည္ထားပါတယ္။ ေဆးေက်ာင္းေတြက အေရအတြက္ေတြ ထုတ္လိုက္တဲ႔အခါ MMC က အရည္အခ်င္းကို ဆက္ထိန္းရပါမယ္။ ဆရာ၀န္ အလုပ္ဟာ သူမ်ားရဲ႕ အသက္ သို႔မဟုတ္ အသက္ရွင္ျခင္းရဲ႕ အရည္အေသြး (Quality of life) နဲ႔ တုိက္ရိုက္ ပတ္သက္တာမို႔ ေတာ္ရိေလ်ာ္ရိ ကုလို႔ မရပါဘူး။ မိမိ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို မိမိတာ၀န္ယူတယ္ဆိုတာ လူတိုင္းရဲ႕ကိစၥလို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဒီအယူအဆကို ဆရာ၀န္ အသစ္အေဟာင္း အမ်ားစုက လက္ကိုင္ထားတယ္လို႔ ယံုၾကည္ခ်င္ပါတယ္။
မေကာင္းတာေတြကို ထိုင္ေျပာေနတာထက္ ကိုယ္ႏိုင္သေလာက္ လုပ္ရမယ္ဆိုတာလည္း သိပ္ အေရးႀကီးတဲ႔ အခ်က္ပါ။ ကၽြန္မတုိ႔ ဒီမွာ ေျပာေနၾကတာေတြဟာ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ႔ ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြ ျဖစ္ေနဖို႔ လိုပါတယ္။ Over-generalisation ေတြနဲ႔ အားလံုးကို အဆိုးျမင္တဲ႔ Moan & Groan Forum မျဖစ္သြားေအာင္ သတိထားၾကတာေပါ႔။ အျပင္ကေန အတြင္းကို ေ၀ဖန္ေနတယ္ဆိုတဲ႔ အျမင္မ်ိဳးလည္း မပြါးေစခ်င္ပါဘူး။ ဒါေပမယ္႔ ကိစၥေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ႔ ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေဆြးေႏြးျဖစ္ရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။ မေျပာပဲေနလို႔ ေပ်ာက္ပ်က္သြားမယ္႔ ကိစၥေတြမွ မဟုတ္တာ။ စုေပါင္းစဥ္းစား အေျဖရွာၾကတာေပါ႔။
Post a Comment