Monday, December 1, 2008

Rhesus Factor

ေမ်ာက္ေသြး

က်န္းမာေရး အေၾကာင္း မေရး ၿဖစ္တာ နည္းနည္း ၾကာသြားပါၿပီ ။ ဒီေန႔ေတာ႔ ေမ်ာက္ေသြး အေၾကာင္း ေရးပါမယ္ ။ ေမ်ာက္ေတြ မွာရွိတ႔ဲ ေမ်ာက္ေသြး အေၾကာင္း ေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး ။ က်ေနာ္တို႔ လူခႏၶာကိုယ္ မွာရွိတ႔ဲ ေမ်ာက္ေသြး အေၾကာင္းေရးမွာပါ ။ က်ေနာ္တို႔ လူေတြမွာ ေမ်ာက္ေသြး ရွိတယ္ ဆိုတာ ကို အခ်ိဳ႕က တေနေနရာက ၾကားဖူး ၾကားမွာပါ ။ တခ်ိဳ႕ကေတာ႔ ဒီ ေမ်ာက္ေသြး မတည္႔တ႔ဲ ၿပႆနာကို ရင္ဆိုင္ဖူး ၾကမွာပါ ။ မိခင္က ေမ်ာက္ေသြး မရွိတ႔ဲ မိခင္က ကိုယ္၀န္ ေဆာင္တ႔ဲအခါ ဖခင္ေလာင္း ဆီက ေမ်ာက္ေသြး ပါတ႔ဲ သေႏၶ သားကိုရတ႔ဲအခါ ေမ်ာက္ေသြး မတည္႔မွဳ ေတြ ၿဖစ္လာတာပါ ။ က်ေနာ္ နည္းနည္း ဆက္ရွင္း ၿပပါမယ္ ။

က်ေနာ္တို႔ရဲ ႕ ေသြး အုပ္စုေတြကို အဓိက ( ၄ ) အုပ္စုရွိတယ္ဆိုတာ သိၿပီးသား ၿဖစ္မွာပါ ။
A , B , AB , O ဆိုတ႔ဲ ေသြး အုပ္စုေတြပါ ။ အဲဒီ ABO ေသြးအုပ္စုအၿပင္ Rh ေသြးအုပ္စု ဆိုတာ ရွိပါ ေသးတယ္ ။ ...
ေသြးနီဥ ေတြရဲ႕ မ်က္ႏွာၿပင္ေပၚမွာ Rh Antigen ပါခဲ႔ လို႔ရွိရင္ Rh Positive ေသြးအုပ္စု ၿဖစ္ၿပီး ၊ Rh Antigen မပါခဲ႕လို႔ရွိရင္ေတာ႕ Rh Negative ေသြးအုပ္စုပါ ။ Rh blood group system ကိုထပ္ၿပီး အုပ္စု အေသးေတြ ခြဲလို႔ ရေသး ေပမယ္႔ က်ေနာ္ Rh (+) န႔ဲ Rh (-) အေၾကာင္းပဲ ေၿပာပါမယ္ ။

Rh ဆိုတာ Rhesus Factor ပါ ။ က်ေနာ္ အေပၚမွာ ေၿပာတ႔ဲ ေမ်ာက္ေသြး ေပါ႕ ။

Rhesus Factor က ဘာၿပႆနာေတြေပးႏိုင္သလဲ ။

ကိုယ္၀န္ ေဆာင္တဲ႔အခါ Rhesus Blood Group မတူညီမူ ၿပႆနာေတြ ေပးႏိုင္ ပါတယ္ ။ ဥပမာ ... မိခင္က Rh (-) ၊ ၀မ္းထဲက လြယ္ထားတ႔ဲ ကေလးေလးက Rh (+) အေဖဆီက Rh (+) ေသြးသာ အေမြ ဆက္ခံခဲ့ မယ္ ဆိုရင္ မိခင္က Rh (-) နဲ႕ ကေလးရဲ႕ Rh (+) အဆင္မေၿပ တာေတြၿဖစ္လာပါတယ္ ။

လူခႏၶာကိုယ္မွာ ဓာတ္မတည္႔တဲ႔ ပစၥည္း တစ္ခု ၀င္လာရင္ ခႏၶာကိုယ္က ၿပန္လည္ တုန္႔ၿပန္ပါတယ္ ။ ၀င္လာတ႔ဲ ပစၥည္းကို Antigen လို႔ေခၚပါတယ္ ။ Antigen ၀င္လာၿပီ ဆိုရင္ ခႏၶာကိုယ္က အဲဒီ Antigen ကိုမွတ္ထားၿပီး သူ႕ကို တိုက္ခိုက္ဖို႔ အတြက္ ပဋိ ပစၥည္းေတြ စတင္ ထုတ္လုပ္ ပါတယ္ ။ Antibody လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ေနာက္တခါ အဲလို Antigen ေတြ ထပ္၀င္လာၿပီဆိုရင္ေတာ႔ ထုတ္လုပ္ထားတ႔ဲ Antibody န႔ဲ ၀င္လာတ႔ဲ Antigen ေတြ ကို တိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီး တတ္ၾကပါတယ္ ။

က်ေနာ္တို႔ ေမ်ာက္ေသြး မတည္႔တ႔ဲ ၿပႆနာကို ပုံေလးေတြန႔ဲ ၾကည္႔ၾကပါစို႔ ။


အေဖ႕ဆီကရတ႔ဲ Rh (+) န႔ဲ မိခင္ Rh (-) က ကိုယ္၀န္ေဆာင္ ထားတ႔ဲပုံပါ ။


မိခင္ကိုယ္က ကေလးရဲ႕ Rh (+) ေတြကို မိမိရဲ႕ ေသြးအတြင္းမွာ ရန္သူအၿဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး Antibody ထုတ္လုပ္ ေနတာပါ ။


Antibody ေတြက ကေလးေလးရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ထဲ ၀င္သြားၿပီး Rh (+) ေသြးဆဲလ္ေတြကို တိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီး ပစ္တာပါ ။

ဒီလို ၿပႆနာက ပထမသားဦးမွာ ( ပထမ ကိုယ္၀န္မွာ ) မၿဖစ္ပါဘူး ။ ဒုတိယ အၾကိမ္ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္တ႔ဲအခါ က်မွ မိခင္ ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွာ အရင္ ကိုယ္၀န္ တုန္းက မွတ္ထား ထုတ္လုပ္ ထားတ႔ဲ Antibody ေတြက ဒုတိယ တခါမွာ အစြမ္းၿပ ေတာ႔တာပါ ။

ဒါေပမယ္႕ အရင္က ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ဖူးတာ ၊ ေသြးသြင္းဖူးတာ အစရွိတ႔ဲ Rh (+) န႔ဲ Rh (-) ေသြး ထိေတြဖူး ေစတာ ေတြ ရွိခဲ႔ရင္ မိခင္ေသြးမွာ Antibody ရွိေနၿပီး ပထမဦးဆုံး ကေလးမွာ ကို ၿပႆနာ ၿဖစ္တတ္ ပါတယ္ ။

မိခင္ရဲ႕ Antibody ေတြက ကေလးေလးရဲ႕ ေသြးနီဥ မ်က္ႏွာၿပင္က Rhesus Antigen ေတြကိုတိုက္ခိုက္ပါတယ္ ။ ဒီေတာ႔ ေသြးနီဥ ေလးေတြ ေပါက္ၿပီး ပ်က္ဆီး သြားပါတယ္ ။ ေမြးခင္းစ ကေလးေလး ေတြမွာ အသား၀ါ ပါတယ္ ။ သာမန္ အသား ၀ါတာမ်ိဳးန႔ဲ မတူပဲ ဆိုး၀ါး ၿပင္းထန္ ပါတယ္ ။ အလင္းေရာင္ ေပးတာ ( Phototherapy) အၿပင္ ထိထိ ေရာက္ေရာက္ ၾကပ္မတ္ ကုသဖို႔လဲ လိုအပ္ ပါတယ္ ။ လိုအပ္ရင္ ကေလးေလး ကိုယ္ထဲက ေသြးေတြကို လဲလည္ၿပီး (Exchange Blood Transfusion ) ကုသဖို႔ လိုအပ္ ပါတယ္ ။ ဒါမွသာ တသက္လုံး ဉာဏ္ရည္ မမွီတာေတြ စတ႔ဲ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳး ေတြကို ကာကြယ္ တားဆီး ႏိုင္မွာ ၿဖစ္ပါတယ္ ။

အခု တိုးတက္ လာတ႔ဲ ေခတ္ မွာေတာ႔ Rh ၿပသနာမ်ိဳးကို ၾကိဳတင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါၿပီ ။ မိခင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ ေတြကို ကိုယ္၀န္ေဆာင္ ေနခ်ိန္ အတြင္းမွာန႔ဲ ေမြးဖြားခါနီးမွာ RhoGAM လို႔ ေခၞတ႔ဲ Rho(D) immune globulin ထိုးၿပီး ကာကြယ္ႏိုင္ပါၿပီ ။

Rh Incompatibility အေၾကာင္း အက်ဥ္းခ်ဳံးၿပီး ေရးလိုက္ပါတယ္ ။ ၿပည္႔ၿပည္႔စုံစုံ မဟုတ္ေပမယ္႕ ေမ်ာက္ေသြး ဆိုတ႔ဲ အေၾကာင္း တေစ႔တေစာင္း စာဖတ္သူေတြ သိသြား တာေပါ႕ ။

က်န္းမာေရး ဗဟုသုတ တိုးပြား ႏိုင္ၾကပါေစ ။

Dr Zero


Related Posts :



8 comments:

Nge Naing said...

ကၽြန္မက Haematology ကို စိတ္မ၀င္စားတဲ့အတြက္ အလုပ္ျဖစ္ရံုပဲ ေလ့လာခဲ့လို႔ ပထမကိုယ္၀န္က ကေလးမွာလည္း ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုတာ မသိလိုက္ဘူး၊ အခုမွ သိရတာ ေက်းဇူးပဲ။ ကၽြန္မတို႔ သင္ၾကားခဲ့ရတာက ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိိန္ကာလ တေလွ်ာက္လံုးမွာ မိခင္ေသြးနဲ႔ ကေလးရဲ့ ေသြးကမေရာတဲ့အတြက္ ကေလးမွာ ဖခင္ဆီက ပါလာတဲ့ Rh မတူတဲ့ ေသြးျဖစ္ေပမယ့္ Antibody ထုတ္လုပ္ၿပီး တိုက္ခိုက္ဖို႔ မလိုအပ္ဘူး။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္မို႔ ပထမကိုယ္၀န္မွာ မိခင္ေရာ ကေလးအတြက္ပါ ဘာမွ ျပႆနာမရွိဘူး။ ဒုတိယ ကိုယ္၀န္မွာမွ ပထမကိုယ္၀န္က ကေလးကို ေမြးဖြားတဲ့အခ်ိန္မွာ Rh မတူတဲ့ ေသြးက အစအန က်န္ခဲ့ၿပီး ေနာက္ကိုယ္၀န္က ကေလးက အရင္ကေလးနဲ႔ Rh မတူမွ ျပႆနာ ရွိတယ္ တူေနရင္ေတာ့ ဘာမွ ျပႆနာမရွိေသးဘူး ဆိုၿပီး နားလည္ထားတာ မွားေနႏိုင္လို႔ ေက်းဇူးျပဳၿပီး ဟုတ္မဟုတ္ဆိုတာ Dr Zero ကို တခ်က္ျပန္ေဆြးေႏြးေပးေစခ်င္ပါတယ္။

Anonymous said...

ဆရာမေၿပာသလိုပါပဲ ။ ပထမကိုယ္၀န္ကေသြးအစအနကို ေမြးဖြားတ႔ဲအခ်ိန္မွာ ထိမိၿပီး မိခင္ကိုယ္မွာ Antibody ထုတ္လုပ္ၿပီး ဒုတိယကိုယ္၀န္ေတြမွာ Rh မတူညီမွဴျပႆနာေတြၿဖစ္လာတာပါ ။

ဒုတိယကိုယ္၀န္ေဆာင္တ႔ဲအခ်ိန္မွာ မိခင္ရဲ႕ကိုယ္မွာ Rh Antibody ေတြရွိေနပါၿပီ ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဒုတိယကေလးေလးက ပထမကေလးလိုပဲ ဖခင္ရဲ႕ Rh (+) ေသြးကိုသယ္ေဆာင္ခဲ႔မယ္ဆိုရင္ Antigen - antibody reaction န႔ဲ Rh incompatibility ျပႆနာၿဖစ္ႏိုင္တာပါ ။
ဒုတိယကေလးေလးက မိခင္ဆီက Rh (-) သာဆက္ခံခဲ႔မယ္ဆိုရင္ေတာ႕ ျပႆနာမရွိပါဘူး ။

Dr Zero

Nge Naing said...

ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ Dr Zero ဒါဆိုရင္ ကၽြန္မသိထားတာ မွန္ပါတယ္ေနာ့္။ ဆရာေရးထားတာ Antibody ကို ခ်က္ခ်င္းထုတ္ၿပီး တိုက္သလို နားလည္သြားလို႔ပါ။

Anonymous said...

abortion ရယ္ ၊ ectopic pregnancy ရယ္ ၊ ရယ္ အဲဒီ ၂ ခုက မိခင္မွာ Antibody ထြက္ေစၿပီး ေနာက္တခါ (ဒုတိယ) ကိုယ္၀န္ေဆာင္တ႔ဲအခ်ိန္မွာ rh (+)ကေလးလြယ္ခဲ႕မယ္ဆိုရင္ တိုက္ခိုက္တာပါ ။

history of rh (+) blood transfution ရွိခဲ႕မယ္ဆိုရင္ Antibody က နဂိုတည္းကၿဖစ္ေပၚေနၿပီး rh (+) ပထမဦးဆုံး ကိုယ္၀န္ေဆာင္တာန႔ဲ တိုက္ခိုက္ပါတယ္ ။

လက္ရွိကိုယ္၀န္ (ပထမကိုယ္၀န္)မွာပဲ Antibody ထုတ္ၿပီး ခ်က္ၿခင္းတိုက္ခိုက္တာမ်ိဳးလဲ ၿဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္ ။ အဲဒါကေတာ႕ Amniocentesis လုပ္ရင္း ကေလးရဲ႕Rh (+) ကို မိခင္ေသြးက recognize လုပ္မိသြားႏိုင္လို႕ပါ ။

Anonymous said...

ကေလး အသားဝါတာကုိ ေနလွန္းရင္ လံုေလာက္ပါသလား။ မီးေခ်ာင္းနဲ႔ အလင္းေရာင္ေပးတာ ကေလး ဥာဏ္ရည္ ပ်က္စီးသြားတဲ့အေၾကာင္း ဖတ္ဖူးပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲ။ ေနလွန္းရင္ေရာ အခန္႔မသင့္ရင္ ဥာဏ္ရည္ ပ်က္စီးႏုိင္ပါသလား

Anonymous said...

ေနၿပရင္ လုံေလာက္ပါသလား ဆိုတ႔ဲေမးခြန္းအတြက္ကေတာ႕ ကေလးရဲ႕ အသား၀ါရတ႔ဲအေၾကာင္းအရင္း ၊ ကေလးကိုယ္တြင္းမွာရွိတ႔ဲ အသား၀ါေစတ႔ဲ ဘီလီရူဘင္ဓာတ္ (Bilirubin )အနည္းအမ်ားေပၚမူတည္ပါတယ္ ။

မီးေခ်ာင္းန႔ဲအလင္းေရာင္ေပးရင္ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ ( မ်က္လုံးထိခိုက္တာ ၊ အသားေလာင္ႏိုင္တာ ၊ ေရဓာတ္ခန္းေၿခာက္တာ )ရွိႏိုင္ေပမယ္႕ စနစ္တက် မီးအလင္းေရာင္န႔ဲကုသမွဳခံယူရင္ေတာ႕ ေမြးကင္းစကေလး အသား၀ါတာအတြက္ ထိေရာက္တ႔ဲ ကုထုံးတစ္ခုပါ ။

အလင္းေရာင္ေပးတာေၾကာင္႕ ကေလး ဥာဏ္ရည္ ပ်က္စီးသြားတာမဟုတ္ပဲန႔ဲ အသား၀ါတဲ႕ ဘီလီရူဘင္ဓာတ္ မ်ားလြန္းတာေၾကာင္႔ ၿဖစ္ပါလိမ္႕မယ္ လို႕ယူဆမိပါတယ္ ။

Unknown said...

ီDr Zero ရွင့္
က်မက RH(-) ေသြးအမ်ိဳးအစားပါ က်မ ပထမကေလးေမြးဖြားျပီး ၇၂ နာရီအတြင္း RH Anti-D ကို ထုိးခဲ့ပါတယ္။ ပထမကေလးက RH(+) ပါ။ ဒါေပမဲ့ ဒုတိယသားေလးက ေမြးျပီး ၄ ရက္ေျမာက္ေန႔မွာ ဆရာ၀န္ေတြေျပာၾကားခ်က္အရ ကေလးက ေမြးရာပါနွလံုးေရာဂါ (ျပာတဲ့အမ်ိဳးအစား)နဲ႔ ဆံုးသြားပါတယ္။ ကေလးက ၄ ရက္လံုးလံုး ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးထားရပါတယ္။ ေအာက္ဆီဂ်င္ျဖဳတ္ရင္ အသားခ်က္ခ်င္းျပာတတ္လာပါတယ္။ ဒုတိယကေလးေသြးကလည္း RH(+) ပါ။ ဒုတိယသားေလးေမြးျပီးျပီးခ်င္းလည္း RH Anti-D ကို ထုိးခဲ့ပါတယ္။
က်မ သိခ်င္တာက ဒီဒုတိယေျမာက္ကေလးေလးဟာ က်မနဲ႔ ေသြးမတည့္တဲ့ RH diseases ေၾကာင့္ ဆံုးပါးသြားတာလား လို႔သိခ်င္ပါတယ္ေဒါက္တာရွင့္။
က်မ ကိုယ္၀န္ထပ္ေဆာင္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ေကာ ဒီလိုအျဖစ္အပ်က္မ်ိဳး ထပ္ျပီး ျဖစ္လာနိုင္မလားဆိုတာ သိခ်င္ပါတယ္

Unknown said...

ကၽြန္ေတာေသြးက B- ပါ တကယ္လို႔ အဲဒီ့ အတြက္ ကၽြန္ေတာ့္ မွာ ဘာျပသာနာေတြၾကံဳရႏိုင္လဲ ဘာေတြကိုေရွာင္ၾကဉ္ရမလဲ