Asthma

ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာဂါ

ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါဟာ အဆုတ္ တြင္း႐ွိ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း ကို ထိခိုက္ ေစေသာ နာတာ႐ွည္ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္ .. အေမရိကတြင္ လူဦးေရ ၁၇ သန္းေက်ာ္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါ ခံစားေနရျပီး သံုးပံု တစ္ပံုမွာ ကေလးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္.. ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ တြင္ ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါေၾကာင့္ ေဆး႐ံု တက္ရ သူေပါင္း ၄၇၈,၀၀၀ ဦး ႐ွိျပီး ၄,၆၅၇ ဦး ေသဆံုးခဲ့ ပါတယ္...

အဆုတ္ရဲ႕ လုပ္ငန္း တာ၀န္ အေၾကာင္း ပထမဆံုး ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္.. ႐ွဴသြင္းလိုက္တဲ့ ေလထဲမွ ေအာက္ဆီဂ်င္ နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ ထဲမွ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ တို႔ ဖလွယ္ျခင္း သည္ အဆုတ္၏ အဓိက လုပ္ငန္း တာ၀န္ ျဖစ္ပါတယ္... ေအာက္ဆီဂ်င္ ၾကြယ္၀ ေသာ ႐ွဴသြင္း လိုက္တဲ့ ေလဟာ ေလမ်ဳိ (Larynx)၊ ေလျပြန္မၾကီး (Trachea)၊ ေလျပြန္ (Bronchus)၊ ေလျပြန္ငယ္ (Bronchiole) တို႔ကို အဆင့္ဆင့္ ျဖတ္သန္းျပီး ေလအိတ္ (Alveoli) မ်ား သို႔ ေရာက္႐ွိ တဲ့အခါ အဆုတ္ ေသြးလႊတ္ေၾကာ ငယ္ (Pulmonary arteriole) မ်ားထဲမွ ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ နဲ႔ ဖလွယ္ ၾက ပါတယ္ (Gas Exchange) ... အဲဒီမွ တစ္ဆင့္ အဆုတ္ ေသြးျပန္ေၾကာ (Pulmonary veins) မ်ားမွ ႏွလံုး သို႔ ပို႔ေဆာင္ျပီး ႏွလံုးမွ ခႏၶာကိုယ္ တစ္ခုလံုး သို႔ ျဖန္႔ေ၀ ပို႔လႊတ္ပါတယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ ေအာက္ဆီဂ်င္ ကို ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔အျပား မွ တစ္႐ွဴးမ်ား၊ ဆဲလ္ မ်ား အသက္ ႐ွင္သန္ ေရးအတြက္ အသံုး ျပဳႏိုင္ ၾကပါတယ္..

ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ ခံစား ရျပီ ဆိုလွ်င္ အဆုတ္ဟာ အဓိက တုန္႔ျပန္မႈ (၃) ရပ္ ျဖစ္ေပၚ ပါတယ္...

1. အဆုတ္ ေလျပြန္ငယ္ မ်ား (Bronchioles) က်ဥ္းေျမာင္း လာျခင္း (Bronchoconstriction)
   
   
   
   • ေလျပြန္ငယ္ မ်ား႐ွိ ၾကြက္သား မ်ား က်ဳံ႕ျခင္း ေၾကာင့္ ေလျပြန္ငယ္ မ်ား က်ဥ္း လာပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ အသက္ ႐ွဴထုတ္ တဲ့ အခါ ၀ီစီ ကဲ့သို႔ အသံ ျမည္ျပီး ေမာလာ တတ္ပါတယ္..


2. အဆုတ္ ေလ၀င္ ရာ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ ေယာင္ရမ္းျပီး အခၽြဲမ်ား (mucus) ထြက္လာျခင္း (Bronchial Inflammation)
   
   
   
   • ဓါတ္မတည့္ ပစၥည္း တစ္မ်ဳိး ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း ၀င္ေရာက္ လာပါက ေလျပြန္ငယ္ နံရံ တစ္ေလွ်ာက္ မွ ေယာင္ရမ္း ျခင္းကို ျဖစ္ေစေသာ ဓာတု ပစၥည္း မ်ား (Histamine, Leukotrienes) ထြက္လာျပီး ေလျပြန္ ငယ္ မ်ားက္ို ေယာင္ရမ္း ေစျပီး ခၽြဲျပစ္ေသာ အရည္မ်ား (mucus) ထြက္လာပါတယ္.. ေလျပြန္ငယ္ ေယာင္ရမ္း မႈ၊ ခၽြဲထြက္ လာမႈ ေၾကာင့္ ေလျပြန္ငယ္ က်ဥ္းျခင္း ပိုဆိုး လာေစ ပါတယ္...


3. အဆုတ္ လမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္မွ တုန္႔ျပန္မႈ လြန္ကဲျခင္း (Hyperreactivity)
   
   
   
   • ဓာတ္မတည့္ မႈေၾကာင့္ ၾကာ႐ွည္စြာ ေလျပြန္ငယ္ ေယာင္ရမ္း ျခင္း ၊ ေလျပြန္ငယ္ က်ဥ္းေျမာင္္း ျခင္း ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ဓာတ္မတည့္ မႈ ပစၥည္း မ်ား ကို ပို၍ တုန္႔ျပန္မႈ မ်ား လာပါတယ္...(Hypersensitivity)

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ားမွာ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ကြဲျပား နိုင္ပါတယ္... အဓိက အျဖစ္မ်ား ဆံုး လကၡဏာ (၄)မ်ဳိး မွာ

1. အသက္ ႐ွဴခက္ လာျခင္း (Shortness of Breath)


2. အသက္ ႐ွဴထုတ္ ရာတြင္ ၀ီစီသံ ကဲ့သို႔ အသံ ျမည္ လာျခင္း (Wheezing)


3. ရင္က်ပ္လာျခင္း (Tightness of chest)


4. ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း (Coughing)

တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. ရင္က်ပ္ မႈ ျပင္းထန္ပါက ေလအိတ္မွ ကာဗြန္ ဒိုင္ေအာက္ ဆိုဒ္ နဲ႔ ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ဖလွယ္ ျခင္း လုပ္ငန္း ထိခိုက္ လာ၍ ေသြးတြင္း ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ေလ်ာ့က်ျပီး ကာဗြန္ ဒိုင္ ေအာက္ဆိုဒ္ မ်ားလာ ပါတယ္... ေအာက္ဆီ ဂ်င္ နည္းလာ၍ ေျခသည္း လက္သည္း ႏွင့္ ႏႈတ္ခမ္း မ်ား ျပာလာျခင္း (cyanosis)၊ နံ႐ိုး ၾကား ၾကြက္သား မ်ား အသံုးျပဳ ၍ ျပင္းထန္စြာ အသက္႐ွဴ ရျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ ပါတယ္...

ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္း ဟာ ကိုယ့္ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန (Environmental factors) ေၾကာင့္လား? မ်ဳိး႐ိုး ဗီဇ (Genetic factors) ေၾကာင့္လား? ဆိုတာကို တိတိက်က် မသိရ ေသးေသာ္လည္း အဓိက အားျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး ႏွစ္စား ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. ျပင္ပ မွ ဓါတ္မတည့္ မႈ (allergies or extrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ႏွင့္ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း အေျခ အေန (nonallergies or intrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ဆိုျပီး ေတြ႔ရ ပါတယ္.. ဓါတ္မတည့္ မႈ (allergies or extrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာဟာ အေတြ႔ မ်ားျပီး လူနာ အားလံုး၏ ၉၀ % ႐ွိျပီး က်န္ ၁၀ % ကသာ ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း အေျခ အေန (nonallergies or intrinsic) ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ပန္းနာ ျဖစ္ပါတယ္.. ဓါတ္မတည့္ ျဖစ္ေစေသာ ပစၥည္း မ်ားမွာ

• ေနအိမ္ ပတ္၀န္းက်င္ ႐ွိ ေန႔စဥ္ ထိေတြ႔ ေနက် အရာမ်ား
  
  
  
  • တိရစၧာန္ အညစ္အေၾကးမ်ား ႏွင့္ အေမႊးအမွ်င္မ်ား၊ ဖုန္ႏွင့္ အမိႈက္သ႐ိုက္မ်ား (Dust)၊ ပိုးဟပ္ အညစ္အေၾကးမ်ား (cockroach )၊ အေဆာက္အဦး၊ နံရံေဟာင္း မ်ား ႐ွိေရညွိ ပင္မ်ား (mold)၊ ပန္း၀တ္မႈန္မ်ား (Pollen)


• ေနအိမ္ သံုး ပစၥည္းမ်ား ၏ အနံ႔အသက္ မ်ား
  
  
  
  • ေရေမႊး ႏွင့္ အေမႊး နံ႔သာမ်ား၊ ဆပ္ျပာ ဆပ္ျပာရည္ ေခါင္းေလွ်ာ္ရည္ မ်ား၊ hair spray, hair gel, sun screen, cosmetics, facial cream, deodorant, shaving cream ကဲ့သို႔ အသံုး အေဆာင္ ပစၥည္း မ်ား၊


• အစား အစာမ်ား
  
  
  
  • ႏြားႏို႔ (Cow's Milk)၊ ေျမပဲ (Peanut)၊ ပဲပုတ္ (Soy)၊ ငါး (Fish)၊ တိရိစၧာန္ ဥမ်ား (Eggs)၊ ပုဇြန္ ႏွင့္ အခြံမာ ပင္လယ္စာမ်ား (Shrimp & other shellfish)၊ ၾကာ႐ွည္ အထားခံ ေသာ အစားအစာ မ်ား (Preservative Foods)


• သံုးစြဲ ေနေသာ ေဆးမ်ား
  
  
  
  • အက္စ္ပရင္ (aspirin)၊ beta-blockers (propranolol, atenolol)၊ ပင္နစလင္မ်ား၊


• စက္႐ံု ႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ မွ အေငြ႔မ်ား
  
  
  
  • ဆာလဖိုက္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား၊ ကလိုရာမင္း ဓာတ္ေငြ႔မ်ား၊ စက္ပစၥည္း မ်ားမွ အိပ္ေဇာ ေငြ႔မ်ား၊ ေဆးလိပ္ေငြ႔၊ ျခင္ေဆးေခြ ေငြ႔မ်ား၊ အစ ႐ွိသျဖင့္...


• အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးမ်ား
  
  
  
  • အဓိက အားျဖင့္ အသက္႐ွဴ လမ္းေၾကာင္း အထက္ပိုင္း ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ၀င္ေရာက္မႈ (Upper respiratory tract infection) ေၾကာင့္ ပန္းနာ ရင္က်ပ္ ျဖစ္ျခင္းသည္ လူၾကီး အားလံုး၏ ၈၀% ႏွင့္ ကေလးအားလံုး ၏ ၆၀% ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္...

ဓာတ္မတည့္ ျခင္းျဖစ္စဥ္ တြင္ တစ္ဦးႏွင့္ တစ္ဦး ဓာတ္မတည့္ ပစၥည္း ခ်င္း၊ ဓာတ္မတည့္ ႏိုင္ခ်င္း တူညီ ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ..

ပန္းနာရင္က်ပ္ ေရာဂါ ကုထံုးမ်ား
အဓိက အားျဖင့္ အာနိသင္ (၂) မ်ဳိး လိုအပ္ ၍ သာ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ ႐ွဴေဆး အေနျဖင့္ ထုတ္လုပ္ ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္... ပထမ အာနိသင္ မွာ ေလျပြန္ ကို က်ယ္ေစျခင္း ျဖစ္ျပီး ဒုတိယ အာနိသင္ မွာ ေလျပြန္ ေယာင္ရမ္း မႈကို က်ေစ ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ေလျပြန္ ကို က်ယ္ေစ တဲ့ ေဆးမ်ား မွာ beta 2 agonist (salbutamol, terbutaline, ...), anticholinergic drugs (ipratropium bromide), methyxanthine (Theophylline, Aminophylline, ..); ေလျပြန္ ေယာင္ရမ္း မႈကို က်ေစေသာ ေဆးမ်ား မွာ corticosteroids (Prednisolone, Beclomethasone, Triamcinolone, Budesonide, ...), Leukotriene modifiers (montelukast, zafirlukast, pranlukast, and zileuton), Cromoglycate (Cromolyn sodium) တို႔ ျဖစ္ၾက ပါတယ္.. ႐ွဴေဆးမ်ား (Inhalers) မွာ ေလျပြန္ ကို တိုက္႐ိုက္ သက္ေရာက္မႈ ႐ွိ၍ ေရာဂါ လကၡဏာ ကို ျမန္ဆန္စြာ သက္သာ ေစျပီး ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မွာလည္း ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး ထက္ စာလွ်င္ နည္းပါး ပါတယ္... ထို႔ေၾကာင့္ ေရာဂါ ျပင္းထန္ မႈေပၚ မူတည္၍ ႐ွဴေဆး၊ ေသာက္ေဆး မ်ားကို ေ႐ြးခ်ယ္ ေပးျခင္း ျဖင့္၎၊ ေဆး တစ္မ်ဳိး ႏွင့္ မလံု ေလာက္ပါက ႏွစ္မ်ဳိး သံုးမ်ဳိး တြဲေပး ျခင္း ျဖင့္၎ ကုသ ႏိုင္ပါ တယ္... လုိအပ္ ပါက ေအာက္ဆီ ဂ်င္ ေပး၍၎၊ ေဆးမ်ားကို စက္ျဖင့္ မႈတ္သြင္းနည္း (Nebulizer) ျဖင့္၎ လူနာ အေျခ အေန ေပၚ မူတည္၍ ကုသ ေပးရ ပါမယ္...

ေရာဂါ ကာကြယ္ ေရး အေနျဖင့္ မိမိႏွင့္ မတည့္ေသာ ဓာတ္ပစၥည္း မ်ား၊ အစား အေသာက္ မ်ား၊ အသံုး အေဆာင္မ်ား ဂ႐ုစိုက္ ေ႐ွာင္႐ွား ဖုိ႔လုိ ပါမယ္.. လူဦးေရ ထူထပ္ ေသာ ေနရာ ေလထု ညစ္ညမ္း ေသာ ေနရာ မ်ား ကို ေ႐ွာင္႐ွား ရပါမယ္.. ေဆးလိပ္ ေသာက္သူ ျဖစ္ပါက ေဆလိပ္ လံုး၀ ျဖတ္ရ ပါမယ္... ဒါ့ေၾကာင့္ မိမိ ရင္က်ပ္ တတ္ေသာ အေျခ အေန၊ ေနရာ ေဒသ၊ အသံုး အေဆာင္၊ အျပဳ အမူ မ်ားကို ဂ႐ု စိုက္ ေ႐ွာင္႐ွား ရင္း က်န္းမာ စြာ ေနထိုင္ ႏိုင္ေရး ကို အေလး ထား သင့္ ေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရပါတယ္.. ေဘးဘယာ ေရာဂါ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ႏိုင္ပါေစ..

References;
Wikipedia
Medicinenet

Related Posts :