ANTIEMETICS

ANTIEMETICS အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား

(ဘေလာ့ခ္)ေက်းဇူးလို႔ ေျပာရပါမည္။ ၂ ရက္ ၃ ရက္ေလာက္က သိလိုသူ တစ္ေယာက္က အအန္ေပ်ာက္ေဆး ႏွင့္ ျမန္မာျပည္က ေစ်းကြက္ အေျခအေနကို သိခ်င္သည္ဟု ဆိုလာပါသည္။ ေဆးေစ်းကြက္ ဆိုသည္ ေဆးေရာင္းဘို႔ကို အဓိကထား ဆိုင္တင္၊ ေၾကာ္ျငာသည္မွာ ေနရာတိုင္းမွာပါ။ အန္လို႔ ေဆးေပးပါ ေျပာလွ်င္ ဗီတာမင္ ဘီ ၆ ကိုေပးမွာ ေသခ်ာသေလာက္ပါ။ ကားစီးတာမူးျပီး အန္ခ်င္လို႔ဆိုက ဘီ ၆ နဲ႔ မေပ်ာက္ပါ။ ထိေရာက္တဲ့ အအန္ေပ်ာက္ေဆးေတြ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဂရုစိုက္စရာေတြ တစ္ပံုၾကီး ရွိပါသည္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီစာကို ေရးလိုက္ပါသည္။

ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္သည္မွာ မၾကာမၾကာေတြ႕ရသည့္ လကၡဏာတခုျဖစ္သည္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ကိုယ္၀န္ ရွိစဥ္၊ ခရီးသြားစဥ္၊ ၀မ္းေလ်ာ၀မ္းပ်က္စဥ္ အန္ျခင္းတို႔ အျပင္ အစာဆိပ္သင့္ျခင္း၊ သည္းေျခအိတ္ ေရာဂါမ်ား၊ အစား အလြန္အကြ်ံ စားျခင္း၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဦးေခါင္းအား ထိခိုက္မိျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ထဲ အၾကိတ္ ျဖစ္ျခင္း၊ ေၾကာက္စိတ္ ၀င္ျခင္း၊ အစာအိမ္ ေလနာ၊ မၾကိဳက္သည့္ အနံ႔ဆိုး ရွဴမိျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္ရသည္။ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားအား antihistamine ႏွင့္ anticholinergic ႏွစ္မ်ိဳး ေရာစပ္ထားသည္။

Anti-Emetics အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား
· Antihistamines (Cyclizine, Cinnarizine, Meclozine Hydrochloride, Promethazine) အင္တီဟစ္တမင္း ေခၚ အာလာဂ်ီျဖစ္ျခင္း (ဓာတ္မတဲ့ျခင္း၊ အင္ျပင္ထျခင္း စသည္)အတြက္ အသံုးမ်ားသည့္ ေဆးမ်ား၊
· Phenothiazines (Prochlorperazine, Trifluoperazine, Levomepromazine) စိတ္ျငိမ္ေဆး၊ အလြန္ အန္ျခင္း၊ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းတို႔ အတြက္ ေဆးမ်ား၊ အန္ျခင္းအား သက္သာေစသည္သာမက Compazine (Prochlorperazine) ကို IV ထိုးပါက မိုင္ဂရင္း အမူး-အကိုက္ ေရာဂါကို တားဆီးႏိုင္သည္။ ပါးစပ္က သာမက စအိုကလည္း ေပးႏိုင္သည္။
· Metoclopramide အစာအိမ္ထဲက အစာကို ျမန္ျမန္ေအာက္သို႔ ပို႔ေပးသည့္ အတြက္ အစာတင္းေန၍ အန္ခ်င္သည္ကို သက္သာေစသည္။ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ စအိုက ေပးႏိုင္သည္။
· Meclizine သည္ ေစ်းကြက္တြင္ Antivert (12.5 mg – 25 mg – 50 mg), Bonine, D-Vert, Dramamine II, Medivert, Driminate II, Meclicot, Ru-Vert-M, Meni-D, Bonine, Bonamine, Antivert, Postafen, Dramamine အမည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ရွိေနသည္။ Dramamine, Gravol, Gravamin, and Vertirosan တို႔အစား meclizine ကို ေပးႏိုင္သည္။ ထိေရာက္မႈ တူၿပီး ဆုိးက်ိဳး နည္းသည္။ Emesafene = meclizine 1/3 + pyridoxine 2/3.
· Domperidone အစာစားျပီး အန္ခ်င္သည့္ေရာဂါအတြက္ ေပးသည္။ အခ်ိဳ႕က မိခင္ႏို႔ထြက္ မ်ားေစရန္ သံုးေသာ္လည္း မသံုးရန္ အၾကံျပဳ ထားသည္။
· Serotonin antagonists (5HT3) (Dolasteron, Granisetron, Ondansetron) စားေဆး၊ ကပ္ေဆး၊ ထိုးေဆး၊ ကင္ဆာအတြက္ ေပးရသည့္ ေဆးမ်ားေၾကာင့္ အန္ခ်င္စိတ္ကို သက္သာေစသည္။
· Dexamethasone စတီရြိဳက္ေဆး၊ ေရာင္ျခင္း-နီျမန္းျခင္း၊ အလာဂ်ီ ျဖစ္ျခင္း၊ ပန္းနာ၊ ကင္ဆာတို႔အတြက္ သံုးသည့္ေဆး။
· Hyoscine hydrobromide (Scopolamine hydrobromide) အသက္ရွဴ လမ္းေၾကာင္းမွ ထြက္သည့္ စစ္ထုတ္ရည္အား တားဆီးသည့္ ထိုးေဆး၊ ေမ့ေဆးေပး၍ ခြဲစိတ္အျပီး အန္ျခင္းကို ကာကြယ္ရန္ ေပးသည္။ ခြဲစိတ္ျခင္း မျပဳမီ ေပးရသည္။
· Nabilone ကင္ဆာအတြက္ေပးသည့္ ေဆးေၾကာင့္ အန္ျခင္း၊ တစ္ေန႔ ၂-၃ၾကိမ္၊ အစာႏွင့္ နီးသည္ ျဖစ္ေစ ေ၀းသည္ ျဖစ္ေစ ေပးႏိုင္သည္။
· Aprepitant ကင္ဆာ အတြက္ ေပးသည့္ ေဆးေၾကာင့္ အန္ျခင္းအတြက္ ၁ နာရီ ၾကိဳေပးရသည္။
· Tigan (Trimethobenzamide) စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ စအိုက ေပးႏိုင္သည့္ေဆး၊ မိုင္ဂရင္းအတြက္လည္း ေပးသည္။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္အန္ျခင္း
ကိုယ္၀န္ေဆာင္သူ ၇၀-၈၅ ရာႏွဳန္းမွာ ျဖစ္တတ္သည့္ ကိုယ္၀န္ရွိစ အန္ျခင္း Morning sickness အတြက္ တစ္ခါတစ္ရံ ေဆးေတြ အသံုးမက် ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မျဖစ္မေန ေပးရသည့္ေဆးတခ်ိဳ႕မွာ လူနာ စိတ္သက္သာ ရေစသည့္ ေဆးအျဖစ္ ေခၚသည္။ B-Natal TheraPops ႏွင့္ B-Natal Lozenges တို႔သည္ ဗီတာမင္ ဘီ-၆ ပါသည့္ ေဆးမ်ား ျဖစ္ျပီး၊ Psi Bands Acupressure ကို လက္ေကာက္၀တ္မွာ ပတ္ထားႏိုင္သည္။ Bands Organic Morning Wellness Tea ႏွင့္ Organic Heartburn Relieving Tea QueaseEASE ႏွင့္ Essential Oil Therapy တို႔မွာလည္း ေခတ္သံုးေဆးမ်ား ျဖစ္သည္။

Hyperemesis Gravidarum ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ အလြန္အကၽြံ အန္ျခင္းမွာ ဆိုးရြားသည္။ ၾကာလ်င္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့၊ အာဟာရနည္း၊ ဓါတ္ဆား အခ်ိဳးအဆ ေျပာင္းလဲျခင္းတို႔ ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ကိုယ္၀န္ ၈-၁၂ ပတ္ ရွိခ်ိန္ အျဖစ္ မ်ားသည္။ ၂၀ ပတ္ဆိုလ်င္ ၁၀% က လြဲလ်င္ ေပ်ာက္ကင္း သက္သာ သြားတတ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ သက္သာရျခင္း အေၾကာင္းအရင္းကို တိတိပပ မသိပါ။ ကိုယ္၀န္ ၂၀၀ လ်င္ ၁ ေယာက္မွ ၄ ေယာက္ထိ ျဖစ္တတ္သည္။ promethazine, prochlorperazine and metoclopramide တို႔ကို ေပးႏိုင္သည္။ အနားယူ ခိုင္းပါ။ အစာကို နည္းနည္းႏွင့္ အၾကိမ္ခြဲစားေစပါ။ ပရိုတင္း မ်ားမ်ား ေကၽြးသင့္ျပီး အဆီႏွင့္အစပ္ ေလ်ာ့သင့္သည္။ Normal saline or Lactated Ringer solution သြင္းေပးဖို႔ လိုႏိုင္သည္။ ဂလူးကို႔စ္၊ ဗီတာမင္ဘီ ၁၊ ဘီ ၆၊ မဂၢနီဆီယမ္ ေပးရမည္။ အအန္ သက္သာရန္ Pyridoxine ဗီတာမင္ ဘီ ၆၊ doxylamine 10 mg ႏွင့္ pyridoxine (B6) 10 mg ေရာေပးသင့္သည္။ promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီျခား၄င္း၊ prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမွ ၁၂ နာရီျခား၄င္း ေပးႏိုင္သည္။ Meclizine, dimenhydrinate, Metoclopramide တို႔ကိုလည္း ေပးႏိုင္သည္။ Corticosteroids (methylprednisolone 16 mg စားေဆး or intravenously every 8 hours) ကို ေနာက္ဆံုး အျဖစ္ ေပးႏိုင္သည္။ ၃ ရက္ႏွင့္ သက္သာပါက ၂ ပတ္ အထိ ဆက္ေပးပါ။ မသက္သာက ရပ္ပါ။ ကိုယ္၀န္ႏုစဥ္ Corticosteroids မေပးတာ ေကာင္းသည္။ ဂ်င္း(ခ်င္း) Ginger capsules of 250 mg taken 4 times a day သည္လည္း ေကာင္းသည္။ တရုပ္အပ္စိုက္နည္းတြင္ acupuncture point P6 ေနရာတြင္ စိုက္ေပးရသည္။

ခြဲစိတ္ကုရာတြင္ ေမ့ေဆးေၾကာင့္ ပ်ိဳ႕-အန္ျခင္း၊ A Serotonin antagonist ႏွင့္ phenothiazine or dexamethasone ေရာထားသည့္ ေဆးသည္ 90% ေကာင္းသည္။ phenothiazines, metoclopramide, 5HT3 antagonists, antihistamines and dexamethasone) တို႔ကို ကာကြယ္ရန္ေပးသည္။

Motion sickness ခရီးသြားစဥ္ ပ်ိဳ႕-အန္ျခင္း၊ ခရီးသြားစဥ္ မူးေ၀ ေအာ့အန္ျခင္း ျဖစ္ရသည္မွာ မ်က္စိက ျမင္သိ၍ ဦးေႏွာက္ဆီ ပို႔လႊတ္သည့္ အာရံုေၾကာ စနစ္၏ ေပးပို႔ခ်က္ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာ အတတ္-အဆင္း၊ ဘယ္ေကြ႔-ညာေကြ႕ ျဖစ္သည္အား နားအတြင္းထဲရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းက ပို႔လႊတ္သည့္ ေပးပို႔ခ်က္တို႔ သဟဇတ မျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ မူးေ၀ ေအာ့အန္ ျဖစ္ေစျခင္း ျဖစ္သည္။ Hyoscine, Cyclizine, cinnarizine, promethazine တို႔ကို ေပးႏိုင္သည္။ နားအတြင္းက လာမည့္ ေပးပို႔ခ်က္အား ဦးေႏွာက္၏ အန္ျခင္းကို ျဖစ္ေစသည္႔ ေနရာသို႔ မေရာက္ေစရန္ တားဆီးမည့္ ေဆးကို ေပးရျခင္း ျဖစ္သည္။

အသံုးအမ်ားဆံုး ေဆး Dramamine ကို အသက္ ၂ ႏွစ္ အထက္ေပးႏိုင္သည္။ ကိုယ္တိုင္ ကားေမာင္သူအား မေပးရ။ အရက္ႏွင့္ မတြဲရ။ အျခား အိပ္ခ်င္ေစသည့္ ေဆးမ်ား (အေအးမိ သက္သာေဆး၊ ဘိန္းပါသည့္ေဆး၊ အိပ္ေဆး၊ စိတ္ျငိမ္ေဆး၊ အတက္သက္သာေဆး၊) မ်ားႏွင့္ တြဲမေပးသင့္ပါ။

ခရီးသြားစဥ္ မူးေ၀ ေအာ့အန္ျခင္း အတြက္ ခရီးမထြက္မီ နာရီ၀က္၊ ၁ နာရီ ၾကိဳတင္ ေသာက္ရမည္။ အခ်ိဳ႕ေဆးက ၄ နာရီခံျပီး အခ်ိဳ႕က ၂၄ နာရီခံသည္။ ေဆးကို ေရ တစ္ဖန္ခြက္ အျပည့္ျဖင့္ ေသာက္ပါ။ နားေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည့္ ေခါင္းမူးေရာဂါ အတြက္ ေဆးကို တစ္ေန႕လ်င္ ၄-၆ ၾကိမ္ ေသာက္ရသည္။

သတိထားရမည္မွာ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို ညႊန္ၾကားသည္ထက္ ပို၍ မသံုးသင့္။ ပန္းနာ၊ အသက္ရွဴေရာဂါ၊ ေရတိမ္၊ ေယာက္်ား ဆီးကိ်တ္ၾကီး ေရာဂါရွိသူမ်ားႏွင့္ ေဆးမတည့္သူမ်ား မသံုးရ။ အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေအာက္ မေပးသင့္။
ေဆး၏ မေကာင္းက်ိဳးမ်ားမွာ မ်က္စိအျမင္ ၀ါးျခင္း၊ အာေခါင္ ေျခာက္ျခင္း၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ မူးေ၀ျခင္း၊ အိပ္ခ်င္ျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။ အန္ေနသူအား စားေဆး-ေသာက္ေဆး တိုက္လွ်င္ အက်ိဳး မမ်ားႏိုင္ပါ။ ၀ယ္လို႔ လြယ္သည့္ ေဆးကို အားကိုးရတတ္ ပါသည္။ အန္လြန္းေနသူ တစ္ေယာက္ကို အလြယ္ရွာ ရႏိုင္ေသာ Chloropromazine စားေဆး-ထိုးေဆး (စိတ္ေရာဂါ ႏွင့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း တို႔အတြက္ သံုးသည့္ ေဆးလည္း ျဖစ္သည္။)ကို အခ်ိန္အဆႏွင့္ ေပးႏိုင္ပါသည္။ Dramamine ေဆးကို ကားဆိပ္၊ ေရဆိပ္၊ ေလဆိပ္မ်ားမွာ အလြယ္ ၀ယ္ယူ ရေစရန္ စီစဥ္ျခင္းက ေကာင္းပါသည္။ Chloropromazine, Promathazine တို႔ကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္ျဖင့္ တိတိက်က် ေပးရပါမည္။

အန္ျပီးလ်င္ ၀မ္းေလ်ာသူမ်ားလို ဆားဓါတ္ နည္းသြားမည္။ အစာအိမ္ထဲက အက္စစ္ဓါတ္မ်ား နည္းသြားပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဓါတ္ဆားေရ တိုက္ရပါမည္။ လိုအပ္လ်င္ ေသြးျပန္ေၾကာထဲ သြင္းေပးရပါမည္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၇-၇-၀၉

Related Posts :