အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါ (၁၂) မိန္းမပီသတာ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ Amenorrhea

ကြ်န္မမွာလဲ ရာသီမမွန္တဲ့ ျပႆနာ ရွိပါတယ္။ ရာသီစလာတဲ့ အရြယ္ ကတည္းက ခုထိမမွန္တာပါ။ အခုအသက္က ၂ဝ ပါ။ အရင္တုန္းက အေတာ္ေလး ပိန္ပါတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ ဝခ်င္လို႕ အစားေတြစား ေလ့က်င့္ခန္းေတြလုပ္နဲ႔ ဝလာတယ္။ ေသြးအားကေတာ့ နည္းပါတယ္။ ပံုမွန္ ၉ဝ-၆ဝ ပဲရွိပါတယ္။ Folic acid ပါတဲ့ Vifron အားေဆးလဲ ေသာက္ပါတယ္။

ရာသီ မမွန္တာကေတာ့ တစ္ခါတေလ ၃ လေလာက္အထိၾကာ တတ္ပါတယ္။ ရန္ကုန္မွာလဲ အာရွေတာ္ဝင္မွာ တစ္ခါ သြားျပပါတယ္။ OG က ဓါတ္မွန္ေတြ ရိုက္ခိုင္းပါတယ္။ ေသြးလဲစစ္ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စစ္ေဆးတာ ေဆြးေႏြးတာ အခ်ိန္ နည္းနည္းပဲ ေပးပါတယ္။ Polycystic Ovarian Syndrome အဲဒါနဲ႕ပါတ္သက္တာ စစ္ရဲ႕လားလဲ မသိပါဘူး။ က်ားေဟာ္မုန္းနဲ႔ ပါတ္သက္တာလဲ စစ္ရဲ႕လား မသိဘူး။ အဲဒါနဲ႕ ေနာက္တခါ ေဆးခန္း မျပျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ ၾကားဖူးတာက လည္ပင္းက သိုင္းရြိဳက္အၾကိတ္ ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တတ္တယ္ဆို ဟုတ္လားဆရာ။ သိုင္းရြိဳက္အၾကိတ္နဲ႕ မိန္းကေလး ရာသီလာတာ ဆက္စပ္မႈ ရွိရင္လဲ ပိုစ့္တစ္ခု တင္ေပးရင္ ဝမ္းသာမွာပါဆရာ။

Polycystic ovary syndrome (PCOS) ဆိုတာ အပ်ိဳေပါက္ကေန ေသြးဆံုးအရြယ္အထိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ ၅-၁ဝ% ရွိႏိုင္တယ္။ ကေလးမရႏိုင္ျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ထိပ္ကျဖစ္တတ္။ အဝလြန္သူ၊ မ်ိဳးဥမထြက္သူ၊ ရာသီ နည္းသူ- မမွန္သူ-မလာသူ။ ေနာက္ျပီး၊ ေယာက္်ားနဲ႔ ဆင္တူတဲ့ လကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့ ဝက္ျခံေပါက္၊ မ်က္ႏွာ အဆီျပန္ဆိုတာေတြက Androgen က်ားေဟာ္မုန္း သတၲိကဲတဲ့ သေကၤတေတြရွိသူ။

မၾကာမၾကာေတြ႔ရတတ္တဲ့ မ်ိဳးဥအိမ္အလံုးေခၚတဲ့ Ovarian cyst ျဖစ္တိုင္းလည္း PCOS မဟုတ္သလို PCOS ရွိတိုင္းလဲ မ်ိဳးဥအိမ္ၾကီးေနတာ ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္ပါတယ္။

ဒါ့ေၾကာင့္ ရာသီနည္းတိုင္း၊ မမွန္တိုင္း၊ အဝမလြန္-အလြန္ မပိန္ရင္၊ ဒီေရာဂါမ်ိဳး မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ ကေလးဖြါးဘူးရင္လဲ ျဖစ္ဘို႔ နည္းတယ္။ မိန္းမပီသသူေတြ စိုးရိမ္စရာမလိုပါ။ မ-လိုလို၊ က်ား-လိုလိုဆိုရင္ လိုတယ္။ စိတ္က “ေယာက္်ားမိန္း” ျဖစ္ေနတာထက္ ရုပ္က ျဖစ္ေနရင္ စစ္ဘို႔လိုတယ္။ ဝက္ျခံထူ၊ အေမႊးၾကမ္း၊ ႏွဳတ္ခမ္းေမႊးေရးေရး ဆိုတာမ်ိဳး ေျပာတာပါ။

Amenorrhea ရာသီမလာျခင္းရဲ႕အေၾကာင္းရင္းဟာ (၁) Hypothalamic-pituitary-ovarian axis ဖိုခေနာက္ဆိုင္ အေၾကာင္းသံုးပါး၊ (၂) ေမြးလမ္းေၾကာင္းခႏၶာေဗဒ ပံုမွန္မဟုတ္လို႔နဲ႔ (၃) ဇီဝအလုပ္ မမွန္တာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ရပါတယ္။

Hypothalamic အေၾကာင္းရင္းဆိုတဲ့ထဲမွာ ဦးေႏွာက္ကင္ဆာလဲ ပါတယ္။ Pituitary causes ဆိုတာကေတာ့ ႏို႔ထြက္ေစတဲ့ ေဟာ္မုန္း Prolaction သိပ္မ်ားေနရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ Pituitary ကင္ဆာ၊ အမွန္က ဦးေႏွာက္ကင္ဆာပါဘဲ။ သူ႔ကို ဓါတ္ကင္မိလို႔ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Ovarian မ်ိဳးဥအိမ္ အေၾကာင္းခံထဲမွာ Hyperandrogenemia ေခၚတဲ့ က်ားေဟာ္မုန္းေတြ သိပ္မ်ားေနရင္၊ ဓါတ္ကင္ရရင္၊ ကင္ဆာေဆး ေသာက္ရရင္ ျဖစ္တယ္။

အမ်ိဳးသမီး ေမြးလမ္းေၾကာင္းမွာ ျပႆနာတခုခု ရွိတာရဲ႕ ဥပမာကေတာ့ သားအိမ္အတြင္းမယ္ တြယ္ကပ္မႈေတြ ျဖစ္ေနတာ၊ Imperforate hyman အပ်ိဳေျမွး လံုးဝပိတ္ေနတာနဲ႔ Vaginal septum ေမြးလမ္းေၾကာင္းမွာ အကန္႔ ပါေနတာေတြ ပါတယ္။

အပ်ိဳေျမွး လံုးဝပိတ္ေနတာမ်ိဳးက မိန္ကေလးတေယာက္ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္ လြန္တာေတာင္ ရာသီပန္း မပြင့္ေသးတာမ်ိဳး။ အသက္ ၁၄-၁၅ ႏွစ္အထိ ရာသီမလာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ မသိဘဲ ၾကာသြားလို႔ ဗိုက္ကေလးက ေဖါင္းေဖါင္းလာ၊ မေအက ရာသီအေၾကာင္းေမး၊ မလာေသးဘူးေျပာေတာ့ တမ်ိဳးထင္။ ကံဆိုးရင္ အရိုက္ခံရ။ ႏွိပ္စက္ျပီး ပုလိပ္စစ္စစ္ခံရမယ္။ ေနာက္ဆံုးမွ က်န္းမာေရး အသိရွိသူေတြ ေစာင္မလို႔ ဆရာဝန္လာျပတယ္။ အပ်ိဳေျမွးမွာ ထံုေဆးေလးထိုး၊ ခြဲစိတ္ဒါးနဲ႔ ေဒါင္လိုက္တခ်က္ ကန္႔လန္႔တခ်က္ ခြဲေပးလိုက္တာနဲ႔၊ လားလား ႕႕႕ အမဲ-အညိဳ၊ ေနာက္ နီညိဳညိဳ-အနီ ရာသီေသြး ေဟာင္းေတြ ဒလေဟာ ဆင္းလာတာ၊ ဒီလိုေဝဒနာမ်ိဳး ႏွစ္ခါမက လုပ္ေပးရဘူးတယ္။

ေမြးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေမြးရာပါ အကန္႔ရွိေနတာကို ခပ္ရွားရွား ေတြ႔ဘူးတယ္။ ပါေမာကၡ-မမေတြက ေဆးေက်ာင္းသားမ်ားကို သင္ၾကားဘို႔ ရွားတာမွန္သမွ် စုထားၾကရတယ္ မဟုတ္လား။ “အာစရိရ-ေက်းဇူး”၊ “ဂီလာန-ေက်းဇူး” အထူး မေမ့ပါ။

တျခား အေၾကာင္းရင္းေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ “မီးယပ္ပိန္ မီးယပ္ေျခာက္”လို႔ အေခၚခံရသူမ်ိဳး။ ေမာ္ဒယ္ (ငါးေဖါင္ရိုးေျခာက္) သင္တန္းသူမ်ား။ နာတာရွည္ေရာဂါသည္၊ စိတ္ဖိစီးမႈခံစားေနရသူ၊ မူးယစ္ေဆးစြဲသူ၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ မ်ားလြန္းသူ၊ ပဋိသေႏၶတားေဆးနဲ႔ အဆင္မေျပသူ ဆိုတာေတြ ျဖစ္တယ္။ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့သူေတြလဲ ပါတယ္။ (အီသီယိုးပီးယာ) နဲ႔ ျမန္မာဟာ အေၾကာင္းခံမွာ တမ်ိဳးစီေပမဲ့ အက်ိဳးေပးတူၾကတယ္။ ဂုဏ္မယူစရာေပါ့ဗ်ာ။

(သိုင္းရြိဳက္) ေရာဂါ
ရာသီမမွန္တာနဲ႔ လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ သိပ္ေတာ့ မဆိုင္ပါလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းဓါတ္ လြန္ကဲေနသူမ်ိဳးမွာ ျပႆနာ ရွိပါတယ္။ လည္ပင္းက ျမင္သာေအာင္ ၾကီးခ်င္မွ ၾကီးေနလိမ့္မယ္။ ရင္တံုမယ္၊ ႏွလံုးခုန္ ျမန္မယ္။ အိမ္ေထာင္သည္ဆိုရင္ သူ႔ခင္ပြန္းကအရင္ ဇနီးသည္ မူေျပာင္းလာတာကို သတိေကာင္းေကာင္း ထားမိလာမယ္။ စိတ္တို-စိတ္ဆိုးတာ မ်ားျပီး၊ ဘာလုပ္လုပ္ ေဟာေဟာဒိုင္းဒိုင္း။ တက္ၾကြသလား မေမးနဲ႔၊ သူကခ်ည္း ေရွ႕က။ “ကြိဳင္”မွာက ညအိပ္ရင္ သူကသာ ပန္ကာ-ျပဴတင္း ဖြင့္အိပ္ခ်င္လိမ့္မယ္။ ပို အိုက္တတ္တာကိုး။

ဒီလိုျဖစ္လာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ Thyroid essay စစ္ေဆးလိမ့္မယ္။ မ်ားေနရင္ ေဆးေပးမယ္။ အရင္က စားေဆးသာရွိေပမဲ့ ခုေခတ္မွာ အဏုျမဴေဆးေၾကြးတာ ထိေရာက္ပါတယ္။ မေပ်ာက္ခင္ ရာသီေရာ ကုိယ္ဝန္ကိစၥေတြပါ မမွန္တာျဖစ္ေစတယ္။ တေလာက မိတ္ေဆြတဦးရဲ႕ ဇနီးကို ျမင္တာနဲ႔ သံသယရွိလို႔ ေဆးစစ္ခိုင္းရတယ္။ ဒိအရင္ ကိုယ္ဝန္က ဗိုက္ထဲမွာတင္ ကေလးအေသ Intra-uterine death (IUD) ျဖစ္လို႔ ကုေပးရေသးတယ္။ အခု အဏုျမဴေဆးပါတ္လည္လို႔ အေကာင္းပကတိ ျဖစ္ေနျပီ။ အသိေစာလို႔သာေပါ့။ မ်က္လံုးပါ လကၡဏာျပေနျပီ။ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါဟာ ၾကာရင္ မ်က္လံုးျပဴးလာတယ္။

မွန္ၾကည့္ရင္ ကိုယ့္မ်က္လံုးကိုယ္ သတိထားၾကည့္ပါ။ “သမင္မ မ်က္လံုး” ထက္ ထူးျပီး၊ “ဇီးကြက္ မ်က္ျပဴး” ျဖစ္ေနသလား။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၃-၄-၂ဝ၁ဝ

Related Posts :