မလိုခ်င္တဲ့ ကိုယ္၀န္ Unwanted Pregnancy

ေဆးပညာအရ မေရးခင္ သိဖို႔ လိုတာေလးေတြ ေျပာရဦးမယ္။ ကုိယ္၀န္ ရွိတာကို မလိုခ်င္ဘူး ဆိုတာ ဘယ္သူက မလိုခ်င္တာလဲ။ အေျခအေန၊ ေနရာဌာန ဆိုတာေတြ မတူရင္ ကိုယ္၀န္ကို “မလိုရင္ မယူနဲ႔”လို႔ ေျပာတာမွာ အမွန္-အမွား ရွိႏိုင္တယ္။ ဥပေဒက ခြင့္မေပးတာ ရွိႏိုင္သလို၊ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ ဘာသာတရားက ခြင့္မေပးတာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။

ေဆးပညာပိုင္းကို ေရးပါေတာ့မယ္။ မလိုခ်င္တဲ့ ကိုယ္၀န္ကို ေျဖရွင္းနည္း (၃)နည္း မွတ္ပါ။
(၁)ကိုယ္၀န္ မရွိေအာင္ ေနတာ
(၂)ဖ်က္ပစ္တာနဲ႔
(၃)ဆက္ယူတာ

ဒီမွာေရးမွာက Emergency contraception (EC) ဒါမွမဟုတ္ emergency post-coital contraception အေရးေပၚကိုယ္၀န္တားေဆးလို႔ ေခၚတယ္။ morning after pill သံုးတာလို႔လဲ ေျပာတယ္။ Plan B လို႔လဲ ေခၚပါေသးတယ္။

နာမည္ကို ေသေသခ်ာခ်ာဖတ္ရင္
(၁) သိပ္တိက်တဲ့ အဓိပၸာယ္ မဟုတ္ဘူး။ ညတုန္းက မွားသြားလို႔ မနက္လင္းတာနဲ႕ ေသာက္ရမယ့္ ေဆးသေဘာ ျဖစ္ေနတယ္။ အမွန္က ၅ ရက္အထိ သံုးႏိုင္တာပါ။
(၂) တားဆီးတဲ့ သေဘာ ျဖစ္ေနတာကို သတိထား ေစခ်င္တယ္။ ဖ်က္တာ မဟုတ္ဘူး။

ဒါမ်ိဳးက သိတဲ့ အတိုင္း၊ စိတ္တူသေဘာတူ ျဖစ္ရာကေန မယူခ်င္တဲ့ အခါတို႔၊ စိတ္သေဘာ လံုး၀ မပါဘဲ မယူခ်င္တဲ့ အခါတို႔၊ အတင္းအဓမၼ ျဖစ္သြားတာမ်ိဳး တို႔မွာ သံုးရမယ့္ နည္းပါ။ morning after pill ကို အတူေန မိျပီးေနာက္ ၃ ရက္- ၇၂ နာရီ အတြင္း သာလွ်င္ အားကိုး ႏိုင္တာပါ။ ၇၅% to ၈၉% ထိေရာက္ပါတယ္။ WHO (ကမၻာ့ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔) ကေတာ့ ၅ ရက္ အထိ ၾကာရင္ေတာင္ သံုးႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

Emergency contraception (EC) အေရးေပၚကိုယ္၀န္ တားေဆး ဆိုတာက လစဥ္ လအလယ္မွာ မ်ိဳးဥ တစ္ခု ထြက္ရမွာကို မထြက္ေအာင္လုပ္ေပးတာပါ။ က်ား-မ မ်ိဳးဥေတြ ေတြ႔ဆံုၿပီး ေပါင္းစပ္ မသြားေအာင္လဲ လုပ္ေပးပါတယ္။ ေပါင္းစပ္ျ ပီးရင္လဲ သားအိမ္ အတြင္း နံရံမွာ လာတြယ္ကပ္ မွာကိုလဲ တားေစ ႏိုင္တယ္။ (ေဆးနဲ႔ ကိုယ္၀န္ကို ပ်က္ေအာင္ လုပ္တယ္ဆိုတာက တြယ္ကပ္ျပီးသားကို ကြာက်ေအာင္ လုပ္ရတာပါ။)

ကိုယ္၀န္ မရွိေအာင္ တားနည္းေကာင္း တစ္ခုျဖစ္တဲ့ သားအိမ္ထဲမွာ ပစၥည္းထည့္တာလို႔ အလြယ္ေျပာေလ့ရွိတဲ့ Intrauterine devices (IUDs) ဆိုတာကိုလဲ (၇)ရက္အတြင္း အတြက္ အေရးေပၚနည္း တစ္ခုအျဖစ္ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ၉၉.၉% ထိေရာက္ပါတယ္။ (copper T) လို႔လူသိမ်ားပါတယ္။

Emergency contraception (EC) အေရးေပၚကိုယ္၀န္တားေဆးထဲမွာ estrogens နဲ႔ progestins ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြ ခပ္မ်ားမ်ား ပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ တားေဆး စားေဆး-combined oral contraceptive pills ေတြမွာ ပါတာေတြပါပဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ တစ္ရက္ ၁ ျပား စားရတဲ့ တားေဆးကို ၄-၅ ျပား တစ္ခါတည္း ေသာက္ပစ္တာမ်ိဳးလဲ တခ်ိဳ႕က စမ္းပါတယ္။ Mifepristone ကေတာ့ ေဟာ္မုန္း မပါတဲ့ ေဆးပါ။

ECPs အမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့
Progestin (levonorgestrel) 1.5 mg တစ္လံုး တစ္ၾကိမ္တည္း သို႔မဟုတ္ 750 μg (၁၂ နာရီျခား) ႏွစ္ခါခြဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ၈၉% ထိေရာက္တယ္။ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ့ ပ်ိဳ႔ျခင္း၊ အန္ျခင္း၊ ရင္သား တင္းျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးကုမၸဏီေတြ ကေန ၁ျပား၊ ၂ ျပား၊ ၄ ျပား၊ ၅ ျပား၊ ၆ ျပားပါတဲ့ ေဆးကဒ္ေလးေတြ ထုတ္လုပ္တယ္။ ဘယ္ဟာျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ခါ ၁၂ နာရီျခား ေသာက္ရမွာေတြပါ။

The combined = Yuzpe regimen (estrogen and progestin) ၁၂ နာရီျခား ၂ ခါေသာက္ရပါတယ္။
mifepristone 200- or 600-mg

တကယ္လို႔ ေနာက္က်သြားရင္ နည္း ၃ နည္းကို လက္ေတြ႕သံုးေလ့ရွိပါတယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ ဖ်က္ပစ္တဲ့ နည္းပါ။ ကုိယ္၀န္ကို ရက္သတၱပါတ္နဲ႔ ေျပာေလ့ရွိပါတယ္။ (၁) ၁၂ ပါတ္ (၃ လ)ေအာက္ဆိုရင္ vacuum aspiration ေခၚ ေလဟာနယ္ စုတ္ပစ္နည္း သံုးတယ္။ (၂) ေနာက္တစ္နည္းက အမ်ားဆံုး သိၾကတဲ့ dilation and curettage (D & C) ေခၚ သားအိမ္ အ၀ ခ်ဲ႕ေပးျပီး ျခစ္ထုတ္နည္းပါ။ (၃) dilation and evacuation (D & E) နည္းကို ၁၂-၁၄ ပါတ္ ကိုယ္၀န္မ်ိဳးမွာ သံုးေလ့ ရွိပါတယ္။

ကိုယ္၀န္ဖ်က္ေဆး “abortion pill” ေတြကေတာ့ RU486 (Mifepristone), mifestone နဲ႔ Mifeprex ျဖစ္ပါတယ္။ RU486 (Mifepristone) ဟာ ၅၀-၆၀ ရက္အထိ ကိုယ္၀န္ကို ဖ်က္ႏိုင္ပါတယ္။ Mifeprex (200 mg) tablets ၃ ျပား (600 mg) တခါတည္း ေသာက္ခိုင္းတယ္။ တတိယေန႔မွာ ပ်က္မက်ရင္ Misoprostol 200 μg ႏွစ္ျပား (400 μg) ေသာက္ခိုင္းပါလိမ့္မယ္။ Mifepristone ကို gemeprost နဲ႔ေရာျပီး ၁၃-၂၄ ပါတ္ ကိုယ္၀န္ကို ဖ်က္ရာမွာ သံုးတယ္။

အေရးေပၚကိုယ္၀န္ တားေဆးကို အေမရိကန္လို တိုင္းျပည္မွာေတာ့ University and women's health centers, health departments, Planned Parenthood centers and hospital emergency departments ဆိုတဲ့ ေနရာဌာနေတြမွာ ရႏိုင္ေၾကာင္း ေၾကာ္ျငာထားတယ္။ က်း-မ မေရြး အသက္ ၁၇ ႏွစ္ဆိုရင္ ေဆးလက္မွတ္ မလိုဘူးတဲ့။ ေဒၚလာ ၂၀-၅၀ ပါရင္ ျပီးေရာ။

ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဆီမွာေတာ့ ဒီလို အက်ိဳးအေၾကာင္းေလးေတြ သိဖို႔ ဆိုတာေတာင္ ပညာတြင္းက နက္လွ ပါေသးတယ္။ ဒီစာဖတ္ရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ပါ။ အၾကံေပးခ်င္ ေသးတာကေတာ့ ဒုကၡ ၾကံဳရင္ တိုင္ပင္ဖက္လို အားထားထိုက္တဲ့ ဆရာသမားထံ ခ်ဥ္းကပ္ပါေလ။

Dr. တင့္ေဆြ