Genetic Diseases (3)

Complex Genetic Disorders

မ်ိဳးရိုးဗီဇေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါ အုပ္စု သံုးခု စလံုးအနက္ Complex Disordersသည္ အျခား ႏွစ္ခုထက္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အျဖစ္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေသာ္လည္း ၈၀%ေက်ာ္ကို လံုး၀ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ Multi-factorial Disorders (သို႔) Complex Disorders ေရာဂါမ်ားကို သုေတသနျပဳခ်က္အရ မိသားစု၀င္မ်ားႏွင့္ ေဆြမ်ိဳး မ်ားတြင္ ျဖစ္ေလ့ရွိသည့္ အေပၚ မူတည္ၿပီး မ်ိဳးရိုး ဗီဇႏွင့္ ဆိုင္သည္ဟု သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း ထိုေရာဂါ အမ်ားစုသည္ Environmental Factors ဟုေခၚေသာ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ လူေနမႈ ပံုစံႏွင့္ မ်ားစြာ သက္ဆိုင္ေနၿပီး အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ မဆင္ျခင္ပါက မိဘ မ်ိဳးရိုးတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား မရွိသူမ်ား အပါအ၀င္ မည္သူမဆို ရရွိႏိုင္သည့္ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဤပို႔စ္တြင္ ဥပမာ အျဖစ္ ေဖၚျပထားသည့္ ေရာဂါမ်ားထဲမွ အားလံုး နီးပါးကို ဤဘေလာ့ဂ္ရွိ Health Education ေခါင္းစဥ္ေအာက္တြင္ ရွာေဖြ ဖတ္ရႈႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ဤပို႔စ္တြင္ ထိုေရာဂါမ်ား အေၾကာင္းကို အေသးစိတ္ ေဖၚျပမည္ မဟုတ္ဘဲ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ေစရန္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ပံုစံႏွင့္ သေဘာ သဘာ၀ကိုသာ အသားေပး တင္ျပ သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။

အျဖစ္မ်ားေသာ Complex Genetic Disorders ေရာဂါ ဥပမာ တခ်ိဳ႕ကို ခႏၶာကိုယ္ အလုပ္လုပ္မႈ စနစ္အလိုက္ ေအာက္ပါ အတိုင္း ေတြ႔ရွိႏိုင္ပါသည္။

အစာေျခ အဂၤါ အဖြဲ႔အစည္း

(၁) အူမႀကီးကင္ဆာ (Colo-Rectal Cancer) - အဆီမ်ားေသာ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အမွ်င္နည္းေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးေသာေၾကာင့္ အဓိက ျဖစ္ရသည္။
(၂) နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ( Type (2) Diabetic Mellitus) - အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ အခ်ိဳဓါတ္ လြန္ကဲစြာ စားသံုးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
(၃) နံပါတ္ (၁) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ( Type (1) Diabetes Mellitus) - ခုခံမႈအား တုံ႔႔ျပန္မႈကို ဗိုင္းရပ္စ္ ေႏွာင့္ယွက္ ခံရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
(၄) အ၀လြန္ျခင္း ေရာဂါ (Obesity) - Body Mass Index (BMI) ၃၀ေက်ာ္ သူမ်ားကို ဆိုလိုၿပီး ထမင္း အပါအ၀င္ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အဆီ ပါေသာ အစားအစာမ်ားကို လိုသည္ထက္ ပို၍ လြန္ကဲစြာ စားသံုးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။

ႏွလံုးေသြးလွည့္ပတ္ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္း

(၁) ႏွလံုးေရာဂါ (Coronary Heart Disease)
(၂) ေသြးတိုးေရာဂါ (Hypertension)
(၃) ေလျဖတ္ျခင္း (Stroke) စသည္တို႔ ျဖစ္ႏိုင္ၿပီး ၎တို႔ အားလံုးသည္ အဆီစား မ်ားျခင္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းျခင္း၊ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း၊ ေကာ္လက္စထေရာလ္ဓါတ္မ်ားျခင္းႏွင့္ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။

အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားအဖြဲ႔အစည္း

(၁) အယ္လ္ဇီးမာ ေရာဂါ (Alzheimer Disease) - အင္ဇိုင္း ခ်ိဳ႕တဲ့မႈမ်ားႏွင့္ ဓါတုေဗဒ ဆိုင္ရာ ဓါတ္ေပါင္းမ်ား မမွ်တျခင္းေၾကာင့္ ဟု ေဆးသုေတသီမ်ား ခန္႔မွန္းသည္။
(၂) စိတ္ေရာဂါမ်ား (Psychiatric Disorders) - အာရံုေၾကာ၌ ဓါတုေဗဒ ဓါတ္ေပါင္း မညီမွ်ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ဟု ပညာရွင္မ်ား ခန္႔မွန္းသည္။
(၃) အရက္စြဲေရာဂါ (Alcoholism) - လူမႈပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈ ပံုစံ မွားယြင္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။

အမ်ိဳးသမီး ရင္သား ကင္ဆာႏွင့္ သားအိမ္ ကင္ဆာမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ားတြင္ ပါ၀င္ၿပီး ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရေသာ္လည္း အဆီစားမ်ားသူႏွင့္ အရက္ေသာက္သည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္သည္ဟု ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။

အထက္ ေဖၚျပပါ ဥပမာ ေပးထားသည့္ ေရာဂါမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုးလိုက္ ေရာဂါမ်ားဟု အမည္ ေပးထား ေသာ္လည္း Type(1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွအပ အျခား ေရာဂါမ်ား အားလံုးတြင္ ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် ရွိၿပီး အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ ဆင္ျခင္ၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုး ရွိသူႏွင့္ မ်ိဳးရိုး မရွိသူ ႏွစ္ဦး ေနထိုင္ စားေသာက္မႈ မဆင္ျခင္ပံုခ်င္း တူညီပါက မ်ိဳးရိုး ရွိသူမ်ားတြင္ ပိုအျဖစ္ မ်ားသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အ၀လြန္သူမ်ား အားလံုးတြင္ နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ မရွိႏိုင္ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုးတြင္ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါရွိသူ အ၀လြန္ပါက မ်ိဳးရိုးတြင္ ေရာဂါ မရွိသူ အ၀လြန္သူထက္ ေရာဂါ ရရန္ ပို ေသခ်ာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သည့္ အခန္းက႑ကိုလည္း လံုး၀ ပစ္ပယ္၍ မရပဲ မ်ိဳးရိုး တစ္ခုတည္းေၾကာင့္ (သို႔) ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ တစ္ခုတည္းေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ ၎တို႔ ႏွစ္ခု စလံုး ေပါင္းစပ္မႈေၾကာင့္ ထိုေရာဂါမ်ားကို အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစသည္ဟု သတ္မွတ္ႏိုင္ပါသည္။

မိသားစု၀င္မ်ားသည္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ (အစားအေသာက္၊ လူေနမႈပံုစံ) ႏွစ္ခု စလံုးတြင္ ထပ္တူနီးပါး တူညီၿပီး ထိုအေလ့အထ အတိုင္း ႀကီးျပင္းသည္ အထိ ဆက္လက္၍ ေနထိုင္ စားေသာက္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါရွိေသာ မိသားစုမွ ဆင္းသက္လာေသာ ေမြးခ်င္း ေမာင္ႏွမမ်ားတြင္ ေရာဂါ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း မ်ားသည္မွာ သဘာ၀ပင္ ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ား အားလံုးသည္ အေမြ ဆက္ခံမႈ သေဘာ သဘာ၀ အရ တစ္ေယာက္ႏွင့္ တစ္ေယာက္ ဗီဇ ၅၀% ထပ္ထူ က်ၿပီးသား ျဖစ္သည္။ Genetic အရ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံမႈသည္ ရုပ္သြင္ လကၡဏာ အေမြ ဆက္ခံမႈႏွင့္ အတူတူ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အျမႊာ ေမာင္ႏွမမ်ားကို ေလ့လာျခင္း ျဖင့္လည္း ေရာဂါ တစ္ခုတြင္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ႏွစ္ခု စလံုး အေရး ပါသည္ကို ပိုမို ရွင္းလင္းစြာ နားလည္ႏိုင္ပါသည္။

အျမႊာ ေမာင္ႏွမမ်ားတြင္ Monozygotic (မ်ိဳးဥ တစ္လံုးတည္း မွ ေမြးလာသူမ်ား)ႏွင့္ Dizygotic (မ်ိဳးဥ ႏွစ္လံုးႏွင့္ Sperm တစ္ေကာင္စီျဖင့္ မ်ိဳးစပ္ၿပီး ေမြးလာသူမ်ား) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ရွိၿပီး Monozygotic မ်ားသည္ ဗီဇ အရ ရာႏႈန္းျပည့္ ထပ္တူက်ေသာေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ (Concordant trait) ျဖစ္ၿပီး ကြဲျပားစရာ ဆိုသည္မွာ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္သာ ရွိပါသည္။ Dizygotic မ်ားမွာမူ အတူတူ ေမြးလာေသာ္လည္း မ်ိဳးဥတစ္လံုးစီ၊ Sperm တစ္ခုစီမွ ေမြးလာေသာေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ (Discordant trait) မဟုတ္ဘဲ ဗီဇအရ အျခား ေမြးခ်င္းမ်ားကဲ့သို႔ ၅၀%သာ တူပါသည္။ အကယ္၍ ဥတစ္လံုးတည္းႏွင့္ ေမြးလာသည့္ (Monozygotic) အျမႊာမ်ား မ်ိဳးရိုး ဗီဇေၾကာင့္သာ ေရာဂါ ရရွိမည္ ဆိုပါက ႏွစ္ဦး စလံုးတြင္ တူတူ ရရွိ ရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႔တြင္ အျမႊာ ေမာင္ႏွမထဲမွ တစ္ေယာက္ေယာက္တြင္ ဆီးခ်ိဳ၊ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး ရွိတိုင္း က်န္တစ္ေယာက္တြင္ လိုက္ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ခဲပါသည္။ ဤသည္မွာ ထိုေရာဂါမ်ားတြင္ Gene က အဓိက မက်ျခင္းကို ေဖၚျပေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

သို႔ရာတြင္ အျခား တစ္ဖက္တြင္မူ ေမြးစား သားသမီးမ်ားကို ေလ့လာသည့္ သုေတသန ျပဳမႈ တစ္ခုတြင္ အထက္ပါ ပံုစံ အတိုင္း မဟုတ္ဘဲ Geneက အေရးပါသည့္ အခန္းက႑တြင္ ပါ၀င္ေနသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေမြးၿပီးကတည္းက ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘမ်ား (Biological parents) ေဆြမ်ိဳး မ်ားႏွင့္ လံုး၀ မတူညီသည့္ လူေနမႈ ဘ၀ပံုစံႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ႀကီးျပင္းေသာ ေမြးစား ကေလးမ်ားကို ေလ့လာေသာအခါ ထို ကေလး တခ်ိဳ႕တြင္ ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘ ေဆြမ်ိဳးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုးတြင္ ျဖစ္ေလ့ ရွိသည့္ ေရာဂါမ်ား အထူးသျဖင့္ စိတ္ၾကြေရာဂါ အပါအ၀င္ အျခား စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ားသည္ကို ေတြ႔ရွိ ရပါသည္။ ဤသည္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ မပါပဲ ဗီဇ တစ္ခုတည္းေၾကာင့္လည္း ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္သည္ကို ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Complex Genetic Disorders တြင္ မ်ိဳးရိုး ဆက္ခံသည့္ ပံုစံသည္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အတိအက် ေျပာ၍ မရႏိုင္ပါ။ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္သည့္ အခ်က္မ်ား တြင္ မိဘမ်ားႏွင့္ ဘိုးဘြားမ်ား၏ ေမြးခ်င္းမ်ားတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား ရရွိသူ အေရအတြက္ မည္မွ်ရွိၿပီး ေရာဂါ ျပင္းထန္မႈ အတိမ္အနက္ (Intensity) မည္မွ် ရွိသည္ကို ၾကည့္ၿပီး မိမိႏွင့္ မိမိ သားသမီးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုး အရ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ (Risk Factors) ကို ခန္႔မွန္း ႏိုင္ပါသည္။ က်န္သည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ႐ွိသည့္ အပိုင္းက မိမိ၏ ဘ၀ လူေနမႈပံုစံႏွင့္သာ အမ်ားဆံုး သက္ဆိုင္ေနပါသည္။

မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ ထိုေရာဂါမ်ား၏ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိသည့္ အခ်က္မ်ား (Risk Factors) မ်ားကို ေလ့လာေသာအခါ ရာခိုင္ႏႈန္း အေနႏွင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇသည္ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု အျဖစ္သာ ပါ၀င္ ေနသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး အဓိက အေၾကာင္းရင္း မဟုတ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ မ်ိဳးရိုး မရွိသူမ်ားတြင္လည္း အေနအထိုင္၊ အစားအေသာက္ မဆင္ျခင္ေသာေၾကာင့္ ထိုေရာဂါမ်ား ျဖစ္ေနသူ မ်ားစြာရွိၿပီး ဘ၀ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ မွန္ကန္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါ မရသူမ်ားလဲ ရွိသည့္အတြက္ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ခုတြင္ ပတ္၀န္းက်င္၊ ဘ၀ ေနထိုင္မႈပံုစံသည္ ပို၍ အဓိကက်သည္ကို ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ အဓိကအားျဖင့္ ယေန႔ ကမာၻေပၚတြင္ အျဖစ္အမ်ားဆံုး စာရင္း၀င္ ေနေသာ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ကင္ဆာ ေရာဂါ အေတာ္ မ်ားမ်ားကို က်န္းမာစြာ ေနထိုင္ စားေသာက္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ျခင္း၊ စိတ္ဖိစီးမႈ ကို ေျပေပ်ာက္ ေစသည့္ တရားမွတ္ျခင္း အပါအ၀င္ နည္းလမ္းမ်ားစြာျဖင့္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည့္ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ တစ္ခုတည္းမွာပင္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ Type (2) ဆီးခ်ိဳသည္ ၈၅% ရွိၿပီး သုေတသီမ်ားက ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္း ရွာမေတြ႔ ေသာ Type (1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွာ ၁၅%သာ ျဖစ္ေနသည္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အျခား ေရာဂါမ်ားတြင္လဲ ကာကြယ္သင့္သည့္ကို မကာကြယ္သျဖင့္ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ခံစားေနရျခင္းမွာ ျငင္း၍ ရႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားတြင္ ဗီဇ အေမြ ဆက္ခံသည့္ ပံုစံကို တြက္ခ်က္ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္ေသာ ဗီဇ တစ္ခုခုတြင္ ပံုမွန္ မဟုုတ္သည့္ (Single Gene disorders) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ အထဲမွ တခ်ိဳ႕မွ လြဲ၍ ကမာၻေပၚတြင္ လက္ရွိ အျဖစ္မ်ား ေနေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား အားလံုးသည္ ဗီဇ တစ္ခုတည္းတြင္ အေျခခံျခင္း မဟုတ္ဘဲ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနမ်ားလည္း ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္ေနေသာေၾကာင့္ အနည္းႏွင့္ အမ်ား ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုကာကြယ္၍ လံုး၀ မရႏိုင္ေသာ Single Genes disorders ေရာဂါမ်ားသည္ အနည္းအက်ဥ္းသာေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားကိုသာ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ေနရသည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္သည္။

ထိုေရာဂါမ်ား၏ သေဘာ သဘာ၀ႏွင့္ ေရာဂါ ရရွိပံုကို သိရွိ ထားပါက ကာကြယ္သင့္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ထိုသို႔ ကာကြယ္သင့္သည္ကို မကာကြယ္ျခင္းသည္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္ေသာ္လည္း လူအမ်ားစုအတြင္း က်န္းမာေရး ဗဟုသုတ ေလ့လာမႈ အားနည္းျခင္းႏွင့္ ပညာရွင္မ်ားမွ က်န္းမာေရး ပညာေပး အားနည္းေနျခင္း ႏွစ္ခု စလံုးေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ မ်ားစြာ သက္သာၿပီး ထိေရာက္ေသာေၾကာင့္ အသက္ရွင္စဥ္ ကာလအတြင္း ဘ၀ကို က်န္းက်န္းမာမာ သက္ေတာင့္သက္သာႏွင့္ ျဖတ္သန္းႏိုင္ၾကေစရန္ ေလ့လာသင့္ေသာ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ဗဟုသုတမ်ားကို ေလ့လာၿပီး ကာကြယ္ ၾကပါရန္ တိုက္တြန္း ဆႏၵျပဳလိုက္ပါသည္။

Genetic Diseases (2)

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါ မ်ား (၂)

Chromosomal Abnormality

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ယခင္ပို႔စ္မွာ Single Genes disorderကို တင္ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္၍ ယခုပို႔စ္တြင္ ၎၏ အဆက္ျဖစ္ေသာ Chromosomal Abnormalityကို တင္ျပသြားမည္ ျဖစ္သည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းသည္ Gene တစ္ခုစီ၌ ျပႆနာ တစ္စံုတစ္ရာ မရွိဘဲ Geneမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုခု၏ အေရအတြက္ (သို႔) ဖြဲ႔စည္းပံု၌ ခၽြတ္ယြင္းမႈ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ လူသား၏ ပံုမွန္ ဆဲလ္တစ္ခုတြင္ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္တြဲတြင္ ၂၃ စံု (သို႔) ၄၆ခုစီသည္ ပံုမွန္ အေျခအေနတြင္ သူ႔အတြဲႏွင့္သူ အေရအတြက္ မွန္ကန္စြာျဖင့္ အစီစဥ္တက် အတြဲလိုက္ (Homologous) ရွိရပါသည္။ ထိုသို႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ခၽြတ္ယြင္းေနျခင္းမွာ မ်ိဳးပြားသည့္ ကာလ၌ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ထံမွ ခြဲထြက္လာေသာ ဆဲလ္ႏွစ္ခုအနက္ တစ္ခုခုတြင္ အပို၊ အလို ပါလာျခင္း(သို႔) ေပါင္းစပ္ရာ၌ သူ႔ေနရာႏွင့္ သူ မတြဲဖက္ျခင္းႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု က်ိဳးျပတ္ၿပီး တစ္ေနရာမွာ တြယ္ကပ္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ တစ္စံုတစ္ရာ ခၽြတ္ယြင္းေနသည့္ အေျခအေနမ်ားတြင္

(၁) Numerical Abnormalities အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း
(၂) Structural Abnormality ဖြဲ႔စည္း တည္ရွိပံု ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိး ရွိသည္ကို တင္ျပလိုက္ပါသည္။

၁။ Numerical abnormalities အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကို Aneuploidyဟု ေခၚ၍ ခရုမုိဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ရွိသင့္သည့္ အေရအတြက္ လိုျခင္း(သို႔) ပိုျခင္းကို ဆိုလိုပါသည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကို ေမြးဖြားသည့္ ဦးေရ ၁၅၀တြင္ တစ္ဦးႏႈန္း ရွိသည္ဟု သိရၿပီး ယင္းသည္ ကိုယ္၀န္ ပ်က္က်ျခင္းႏွင့္ ကေလး၏ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးျခင္း၏ အဓိက အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္ဟုလည္း သိရပါသည္။ ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းကိုလည္း Autosomal Chromosome Aneuploidy, ပထမ ၂၂ စံု အထဲမွ ခရုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမမွန္ျခင္းႏွင့္ Sex Chromosome Aneuploidy, က်ာ၊းမ(လိင္) ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ေတြ႔ရပါသည္။

Autosomal Chromosomes Aneuploidy

ခရုိမိုဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ႏွစ္ခု စံုတြဲ ျဖစ္ရမည့္အစား ၁ ခု (Monosomy)သာ ရွိျခင္း(သို႔) ႏွစ္ခုထက္ ပိုေနျခင္း (Polysomy)တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ Monosomyသည္ မျပည့္စံုျခင္း ျဖစ္၍ Polysomyေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါထက္ ဆိုးက်ိဳး ရလဒ္ ပိုမ်ားသည္။ Polysomyမ်ား၌ Down Syndromeသည္ အျဖစ္မ်ားဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုး ျဖစ္ၿပီး ၂၁ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုန္းတြင္ ႏွစ္ခု ျဖစ္ရမည့္အစား ၃ ခု ျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး အသက္ရွင္သည့္ ကေလး ၈၀၀ ေမြးလွ်င္ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရသည္။ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရေသာ္လည္း သုေတသနအရ အသက္ႀကီးမွ အထူးသျဖင့္ အသက္(၃၀)ေနာက္ပိုင္း ကေလးယူသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ အရက္ စြဲလမ္းစြာ ေသာက္ေသာ အမ်ိဳးသမီမ်ားမွ ေမြးလာေသာ ကေလးမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။

Down Syndromသည္ ေကာ့ေကးရွန္း ကေလးမ်ားတြင္ အျခား ကေလးမ်ားထက္ ပိုအျဖစ္မ်ားၿပီး ျပင္ပ လကၡဏာအရ မ်က္ႏွာ၊ နားရြက္ႏွင့္ ႏွာခါင္း ျပားခ်ပ္ၿပီး တရုတ္ မ်က္ႏွာေပါက္ႏွင့္ ေမြးလာေသာေၾကာင့္ အေနာက္တိုင္းသားမ်ားက ထိုေရာဂါကို ယခင္က Mongolism (မြန္ဂို တရုတ္ေရာဂါ) ဟု ေခၚခဲ့သည္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ၎ေရာဂါ ရရွိေသာ သေႏၶသား ေလးပံု၊ သံုးပံုသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကာလမွာပင္ ပ်က္က်ေလ့ရွိၿပီး အသက္ရွင္လ်က္ ေမြးလာသည့္ ကေလးမ်ားအနက္ ၂၀% ခန္႔မွာ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ (သို႔) အျခား ေရာဂါ တစ္ခုခုႏွင့္ ေမြးလာၿပီး ၁၀ ႏွစ္ကာလ အထိ အသက္ရွင္ႏိုင္သည္။ ထိုထက္ ပို၍ အသက္ရွည္သူမ်ားမွာ အသက္ ၆၀ခန္႔ အထိ (သို႔) ပ်မ္းမွ် သက္တမ္း ၅၅ ႏွစ္ ေနရႏိုင္ပါသည္။ အသက္ ရွိစဥ္ ကာလတြင္ Down Syndrome ၏ အျခား သိသာထင္ရွားသည့္ လကၡဏာမ်ားမွာ အရပ္ ပံုမွန္ထက္ နိမ့္ျခင္း၊ လွ်ာႏွင့္ ၾကြက္သား ေတာင့္တင္းႏုိင္မႈ အားနည္းျခင္း၊ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေရာဂါမ်ား အေပၚ အျခားသူမ်ားထက္ ခံႏိုင္ရည္နည္းျခင္း၊ ေသြးကင္ဆာ ေရာဂါကို ရရွိႏႈန္း ပိုမ်ားျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ Down Syndromeႏွင့္ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ ဆက္စပ္ပံုကို စိုးသီဟ ေရးသည့္ က်ိန္စာ သင့္ေနသူေလးမ်ား ပို႔စ္ ကို (http://health.ngoinmyanmar.org/2007/11/tof-tetralogy-of-fallot-cyanosis-tet.html ) တြင္ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈႏိုင္ပါသည္။

Sex-Chromosome Aneuploidy က်ား၊မ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

က်ား၊ မ ခရိုမိုဇုမ္းသည္ ၂၃ စံုေျမာက္ ခရိုမုိဇုမ္း ျဖစ္ၿပီး မိန္းကေလး ျဖစ္ပါက (XX)ႏွင့္ ေယာက်္ားေလး ျဖစ္ပါက (XY) ဟူ၍ ခရိုမိုဇုမ္း တစ္စံုတြင္ ႏွစ္ခုသာ ရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ စံုတြဲ မွန္ကန္လ်က္ (Homologous) မဟုတ္ပဲ လိင္ ခရိုမိုဇုန္း X (သို႔) Y တစ္ခုသာ ျဖစ္ေနျခင္းႏွင့္ တစ္စံုထက္ ပိုမ်ားေနျခင္းကို Sex- Chromosome ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းဟု ေခၚပါသည္။ က်ား၊ မ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းသည္ Autosomes ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္းထက္ ေရာဂါ အေျခအေန သက္ေတာင့္သက္သာ ပိုျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။

X ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ႏွစ္ခုထက္ ပိုပါလာၿပီး ေမြးလာသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား

X ခရိုမိုဇုန္း ႏွစ္ခုထက္ ပိုမ်ားၿပီး ေမြးဖြားႏႈန္းသည္ အေယာက္ ၄၀၀မွာ ၁ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး အျဖစ္ အမ်ားဆံုးႏွင့္ အထင္ရွားဆံုး တစ္ခုမွာ X ႏွစ္ခု ျဖစ္ရမည့္ အစား ၃ ခုျဖင့္ ေမြးလာေသာ မိန္းကေလးမ်ား ျဖစ္သည္။ အေယာက္ ၁၀၀၀ ေမြးလ်င္ ၁ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ၿပီး ၄င္းတို႔ ႀကီးျပင္းသည့္ ကာလတြင္ ကေလး ေမြးႏိုင္မႈ၊ ရာသီေသြး ပံုမွန္လာမႈ စသည္တို႔တြင္ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ျပႆနာ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိႏိုင္ေသာ္လည္း အျခား ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတြင္ ေရာဂါအျဖစ္ သတ္မွတ္ရေလာက္သည့္ ထူးထူးျခားျခား လကၡဏာမ်ားကို မေတြ႔ရပါ။ သို႔ေသာ္လည္း အေရအတြက္ အနည္းငယ္ေသာ တခ်ိုဳ႕ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ X ခရိုမိုဇုမ္း ၄ ခုျဖင့္ ေမြး လာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈ မရွိေသာ္လည္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ၌ ခၽြတ္ယြင္းႏိုင္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ X ခရိုမိုဇုမ္း ၅ ခုႏွင့္ အထက္ျဖင့္ ေမြးလာသူမ်ားတြင္ ပိုမို ဆိုး၀ါးသည့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈ အျပင္ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းမႈမ်ားကိုပါ ေတြ႔ရပါသည္။

Turner Syndrome

X ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုတည္း အျခား မည္သည့္ X (သို႔) Y ႏွင့္မွ မတြဲဖက္ဘဲ ေမြးဖြားလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႔ ေမြးဖြားလာသူမ်ား၏ ဆဲလ္တြင္း၌ ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခု ရွိရမည့္ အစား ၄၅ ခုသာ ရွိပါသည္။ ၎ေရာဂါကို။ ထိုကဲ့သို႔ ေမြးလာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ အျခား အမ်ိဳးသမီး အဂၤါမ်ား ပါရွိေသာ္လည္း မ်ိဳးဥအိမ္ မပါရွိေသာေၾကာင့္ ရာသီေသြး လာျခင္းႏွင့္ ကေလး ရႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ ျပင္ပ လကၡဏာ အရ ၎တို႔သည္ အရပ္ ပံုမွန္ထက္ နိမ့့္္ျခင္း၊ လည္ပင္း အေရျပား တြဲၿပီး ခံုးျခင္း စသည္တို႔ကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ၉၉% ေသာ Turner Syndrome ရွိသည့္ သေႏၶသားမ်ားသည္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ ကာလမွာပင္ ပ်က္က်ႏိုင္ၿပီး အသက္ရွင္သည့္ ကေလးအေယာက္ ၃၀၀၀ေမြးမွ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ခန္႔သာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။

Klineflter Syndrome

Y ခရိုမုိဇုမ္း တစ္ခုႏွင့္ X ခရိုမိုဇုန္း တစ္ခုထက္ ပိုၿပီး ေမြးလာသူမ်ား ျဖစ္သည္။ ၄င္းတို႔တြင္ Y ခရိုမိုဇုမ္း ပါရွိေနေသာေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ ရုပ္သြင္ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားတြင္ ေ၀ွးေစ့ ပံုမွန္ထက္ ေသးျခင္း၊ သုတ္ထုတ္ႏိုင္မႈ အားနည္း၍ ထိုသူမ်ားတြင္ ကေလး ရႏိုင္ျခင္း မရွိပါ။ အရပ္႐ွည္၍ ပိန္ျခင္း၊ အျခား ေယာက္်ားမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ရင္သားႀကီးျခင္းတို႔ကို ထိုေရာဂါ ရွိသူမ်ား၏ ၅၀%တြင္ ေတြ႔ရၿပီး မ်က္ႏွာႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္၌ အေမြးအမွ်င္ နည္းျခင္း စသည္တို႔ကိုလည္း ေတြ႔ႏိုင္ေပသည္။ အသက္ရွင္၍ ေမြးဖြားလာသူ အမ်ိဳးသား ၁၀၀၀မွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္းခန္႔ ေတြ႔ရပါသည္။

Y ခရိုမိုဇုမ္း ႏွစ္ခုျဖင့္ ေမြးလာသူမ်ား ထိုသူမ်ားသည္ ပံုမွန္ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ပ်မ္းမွ် အရပ္ ပိုရွည္ၿပီး ဉာဏ္ရည္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈတြင္ ပ်မ္းမွ် IQထက္ ၁၀-၁၅ အထိ ပိုနိမ့္ပါသည္။ အၾကမ္းဖက္လိုသည့္ အမူအက်င့္ႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ၾကမ္းတမ္းသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားကို က်ဴးလြန္သည့္ ႏႈန္းသည္ ပံုမွန္ ေယာက္်ားမ်ားထက္ ပိုမ်ားသည္ကို သုေတသန ျပဳသူမ်ားစြာမွ ေဖၚျပထားပါသည္။

၂။ Structural Chromosomal abnormality ခရိုမိုဇုမ္း ဖြဲ႔ စည္းပံု ပံုမွန္ မဟုတ္ျခင္း

အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ေသာ ျပႆနာမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ဖြဲ႔စည္းပံု မမွန္ကန္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါသည္ ျပင္းထန္သည့္ အေျခအေန ရွိသလို တစ္ခါတစ္ရံ၌ သာမန္ လူတစ္ေယာက္၏ က်န္းမာေရးကို လံုး၀ မထိခိုက္သည္ကိုလဲ ေတြ႔႔ရပါသည္။ မ်ိဳးပြားသည့္ ကာလ၌ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုမ္းမ်ား ပံုမွန္အတိုင္း မတြဲဖက္ျခင္းႏွင့္ က်ိဳးျပတ္ ပ်က္စီးျခင္း တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ ထင္ရွားသည့္ ေရာဂါမ်ားမွာ Cri-du-chat syndrome, Robertsonian Translocation ႏွင့္ Fragile X တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

Cri-du chat syndrome

၄င္းေရာဂါသည္ နံပါတ္ ၅ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုမ္း၌ ခၽြတ္ယြင္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရၿပီး အင္မတန္ အျဖစ္နည္းပါသည္။ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ ေမြးရာပါ ေၾကာင္ေအာ္သံကဲ့သို႔ ငိုျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ပံုမွန္ထက္ ပိုနည္းျခင္၊ ေခါင္း အဆမတန္ ေသးေနျခင္း၊ ႏွလံုး အားနည္းျခင္း မ်က္ႏွာ လံုး၀န္းျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႔ရပါသည္။ ဖြ႔ံျဖိဳး တိုးတက္မႈ တြင္ ဧရိယာ အားလံုး၌ ေႏွးေကြးပါသည္။

Robertsonian Translocation

မိခင္ႏွင္ ့ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုမ္းမ်ား ေပါင္းစပ္ရာ၌ ခရိုမိုဇုမ္း နံပါတ္ ၁၃၊ ၁၄၊ ၁၅၊ ၂၁ ႏွင္ ့၂၂ တို႔ အနက္ တစ္ခုခု လံုး၀ ဆက္သြားေသာေၾကာင့္ အစံု မျဖစ္ဘဲ တစ္ခုတည္း ျဖစ္သြားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤေရာဂါတြင္လည္း ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခုရွိရမည့္အစား ၄၅ ခုသာ ရွိပါသည္။ ထိုေရာဂါရွိသူ ကိုယ္တိုင္၌ က်န္းမာေရးကို သိသိသာသာ မထိခိုက္ေသာ္လည္း ထိုေရာဂါ ရွိသူ မိခင္မွ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ Down Syndrome ရရွိႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားပါသည္။

Fragile X Syndrome

၎ေရာဂါသည္ ခရိုမိုဇုန္း အစိတ္အပိုင္း တစ္ခု က်ိဳးပဲ့ ပ်က္စီးၿပီး ကြက္လပ္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ၿပီး ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ က်န္းမာေရးကို သိသိသာသာ ထိခိုက္သည္ကို မေတြ႔ရဘဲ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ေႏွးေကြးသည့္ အခ်က္တြင္ Down Syndrome ၿပီးလွ်င္ ဒုတိယ လိုက္ေသာ ေရာဂါ ျဖစ္ပါသည္။ ဘာသာစကား သင္ၾကားရာ၌ တတ္ေျမာက္မႈ ေႏွးေကြးျခင္း အျပင္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ နယ္ပယ္ အသီးသီးတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ေနာက္က်သည္။ လူ အမ်ားစုႏွင့္ ဆက္ဆံမႈကို ေရွာင္ၿပီး လူစုလူေ၀းႏွင့္ ၀ိုင္းဖြ႔ဲ ေနထိုင္ျခင္းထက္ အထီးက်န္ ဆန္ဆန္ ေနလိုသည့္ အေလ့အထ ရွိပါသည္။ ေရာဂါ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို ေဆးသုေတသီမ်ား ေလ့လာေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၎တို႔၏ သက္တမ္းသည္ လူသာမန္ တစ္ေယာက္၏ ပံုမွန္ သက္တမ္း အတိုင္းပင္ ျဖစ္သည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ Chbromosomal abnormalityေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါမ်ား အနက္ ခရိုမိုဇုမ္း အေရအတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါသည္ ဖြဲ႔စည္းပံု ပံုမွန္ မဟုတ္၍ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါမ်ားထက္ က်န္းမာေရး အေျခအေန ပိုဆိုးသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေရာဂါမ်ားကို အတိအက် ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသ၍ မရႏိုင္ဘဲ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ counselling Programmesမ်ားႏွင့္ ေဟာ္မုန္းႏွင့္ ဆိုင္သည့္ အခ်ိဳ႕ ျပႆနာမ်ားကို ေဟာ္မုန္းျဖင့္ ကုသၿပီး အသက္ရွင္စဥ္ ကာလတြင္ သက္သာရာရေအာင္သာ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ထိုေရာဂါမ်ားသည္ အလြန္ အျဖစ္နည္းေသာ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ၿပီး ဗီဇ တစ္ခုခု ခၽြတ္ယြင္း၍ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ားကဲ့သို႔ တိက်သည့္ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံပံု မရွိသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္ႏုိင္သည့္ အေျခအေနမ်ားလည္း ရွိသည္ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။

Complex Genetic Disorders ကို ဆက္လက္ တင္ျပပါမည္။

Dengue Haemorrhagic Fever (DHF)

ေသြးလြန္ တုပ္ေကြး

(ဗိုင္းရပ္စ္)ကို ဆရာ၀န္ေတြထက္ ကြန္ျပဴတာ သံုးသူေတြက ပိုသိၾကမယ္ထင္ပါတယ္။ ဒီနယ္ပယ္ ႏွစ္ခုလံုးမွာ (ဗိုင္းရပ္စ္)က ဗီလိန္ပါ။ အဏုဇီ၀ေဗဒ ဆိုတာ သင္ရတံုးကေတာင္ (ဗိုင္းရပ္စ္)ဟာ ေဆးစာအုပ္ေတြမွာ ေနရာ သိပ္ရေသးတာ မဟုတ္ပါ။ အဲဒီပိုးကို သိပၸံဆရာေတြက သက္ရွိလို႔ေတာင္ သတ္မွတ္ေသးတာ မဟုတ္လို႔ ဇီ၀စာရင္းထဲ မထည့္ခဲ့တာလည္း ျဖစ္မယ္။ ဒါေပမဲ့ အသက္ရွိတဲ့ လူ - တိရစၧာန္ - အပင္ေတြကို ဒုကၡ မလွမပ ေပးေနတာ ေတာ့ အမွန္ပဲ။

(ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့ သက္ရွိ စာရင္းမွာ အတင္း သြင္းလိုက္တယ္။) (ဗိုင္းရပ္စ္) ဆိုတဲ့ သတၲ၀ါေတြ ကေန လူေတြကို ျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါ နာမည္ေတြ ေျပာရင္ တခ်ိဳ႕ မ်က္လံုး နည္းနည္းျပဴး ၾကမယ္ထင္တယ္။ ေျပာၾကည့္ပါမယ္။ (ပိုလီယို)၊ ဒါေလာက္ေတာ့ ဘယ္ဆန္းလဲ ေျပာမယ္။ (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ)၊ သိသားဘဲ။ ေနာက္ တစ္ခုဗ်ာ၊ အသား၀ါ။ သိလြန္းလို႕။ ဆက္ဖတ္ပါ။ ေခြးရူးျပန္။ နည္းနည္း ဆန္းမယ္ေနာ္။ အေအးမိ၊ ေရယံု၊ တုပ္ေကြး၊ ပသိေရာင္၊ ၀က္သက္၊ ၀မ္းေရွာ၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး၊ အမ်ားၾကီးေနာ္။ ကင္ဆာနဲ႕ ၾကြက္ႏို႔ေတာင္ ပါခ်င္ေသးတာ။ ေရာဂါ အေရအတြက္ကလည္း မနည္းသလို၊ အျဖစ္မ်ားလွတဲ့ ေရာဂါေတြ ေတြ႕တယ္ မဟုတ္လား။

အဲဒီ (ဗိုင္းရပ္စ္) အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန ေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျဖစ္ေစၾကေပမဲ့ သူတို႕အားလံုးမွာ တူတာ တစ္ခု ရွိပါတယ္။ ကေန႔ အခ်ိန္ထိ ဒီေကာင္ေတြကို ဘယ္ေဆးနဲ႔မွ သတ္မရေသးတာပါ။ အႏိုင္တိုက္ မရေသးသ၍၊ အေတာ္ အားေကာင္း၊ အေတာ္ ခိုင္မာလွတယ္လို႕ ထင္ရမွာေပါ့။ သမိုင္း ၾကည့္ရင္ အသက္ျပင္းတဲ့ အေကာင္ မွန္သမွ် တစ္ေန႔က် ႏိုင္တာ ေပၚရစျမဲ မဟုတ္ပါလား။ တစ္ခ်ိန္က ဆိုးသြမ္း ေသာင္းက်န္းခဲ့တဲ့ (ဗက္တီးရီးယား)ေတြ (ပနယ္စလင္)ေပၚလာလို႕ အေတာ္ အထိနာ သြားရတယ္။ ေက်ာက္ဆိုရင္ အမ်ိဳး ပါတံုးသြားလို႕ သုေတသန လုပ္ဘို႕ေတာင္ အႏိုင္ႏိုင္ သိမ္းဆည္းထားရတာ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးမ်ား ေသြးလြန္ တုပ္ေကြး ေဘးက ေ၀းေအာင္ လုပ္ေပးမွ ေတာ္မယ္ ထင္ပါတယ္။

တစ္ခုေတာ့ရွိတယ္၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကို ကေလးေရာဂါလို႔ ထင္တာ မမွန္ဘူး။ ဆင္းရဲတဲ့ လူေတြပဲ ျဖစ္တယ္ ထင္ရင္လဲ မွားပါလိမ့္တယ္။ ေရာဂါကို စသိတာ အႏွစ္ ၂၀၀ ေက်ာ္ပါျပီ။ ဘိုလိုဆိုရင္ (ဒင္ေဂး-ဟမိုေရးဂ်စ္-ဖီဗာ)လို႕ေခၚတယ္။ (ဒင္ေဂး)လို႕ အသံထြက္တာ ပိုမွန္သတဲ့။ ဒါေပမဲ့ ဒီစာလံုး ဘယ္ကေန ေပၚခဲ့တယ္ ဆိုတာ တိတိပပ မသိၾကပါ။ ေရွးကတည္းကမို႕ ဆိုး၀ါးျပီး ေရေရရာရာ မသိတိုင္း မေကာင္းဆိုး၀ါးကို ရမယ္ဖြဲ႕ ၾကတာမို႕ အဲလို စကားလံုးကေန ရတာလို႔ ထင္ၾကပါတယ္။

ဒီကာလအတြင္းမွာ “ေရာဂႏၲရကပ္” အထိ ဆိုးေအာင္လည္း ျဖစ္ခဲ့ဘူးတယ္။ (ပင္းဒမစ္)အဆင့္ေပါ့။ ကြက္ျပီး အမ်ားၾကီးျဖစ္တဲ့(အင္းဒမစ္)ကပ္လိုကေတာ့ အခုထိ ျဖစ္ေနဆဲဘဲ။ ကူးစက္ေရာဂါ ဆိုတာေတြက “ကံဆိုးမသြားရာ-မိုးလိုက္ရြာ”ဆိုသလို ဆင္းရဲေလေလ ႏွိပ္စက္ေလေလပဲ။ အာရွ၊ အာဖရိက၊ ေတာင္အေမရိက။ ဒါေပမဲ့ ခ်မ္းသာတယ္ ေျပာရမယ့္ တိုင္၀မ္၊ စကၤာပူ၊ ေဆာဒီအာေရးဗီးယားတို႕လည္း မလြတ္ပါဘူး။ လြန္ခဲတဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြ အတြင္း တိုးတိုးလာလို႕ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ျပန္႕ႏွံ႕ပံုကျဖင့္ ကေန႔ ကမၻာတစ္လႊား ဒုကၡမ်ားမ်ား ေပးေနတဲ့ ငွက္ဖ်ားနဲ႔ နင္လား ငါလားပါဘဲ။

ငွက္ဖ်ားနဲ႔ တူေသးတာက ျခင္ကေန ကူးတာပါ။ ျခင္အမ်ိဳးေတာ့ မတူဘူး။ “ငွက္ဖ်ားျခင္က ေတာသား၊” “ေသြးလြန္ျခင္က ျမိဳ႕သူ။” ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ေသြးလြန္ဟာ ျခင္အမကေနပဲ ကူးတာမို႕။ မ သဘာ၀ တူေသးတာ တစ္ခုက ညမွာ အိမ္တြင္းေအာင္းျပီး၊ ေန႔မွာသာ ထြက္ကိုက္တယ္။ အစာရွာတာေပါ့ဗ်ာ။ အမျဖစ္ေတာ့ အသန္႔ ၾကိဳက္တယ္။ ေရသန္႕မွာ ေနတဲ့ အမ်ိဳး။ ဒါ့ေၾကာင့္ အဲဒီျခင္မ်ိဳး ႏွိမ္နင္းဖို႔ ေမာ္ေတာ္ကား၊ ဆိုင္ကယ္ တာယာေဟာင္း၊ ေပပါခြံ၊ ပုံးခြံ၊ ေညာင္ေရအိုးေတြမွာ က်န္ေန-ေအာင္းေနတဲ့ေရ၊ ေရအိုး၊ စဥ့္အိုးေတြထဲ ၾကာၾကာေလွာင္ထားတဲ့ေရ မွန္သမွ် သြန္ခိုင္းရတယ္။ ေရေတြထဲ ျခင္ပိုးေလာက္လန္းေတြ မေပါက္ေအာင္ လုပ္ရတာပါ။ ျခင္းစား ငါးေမြးတာတို႕၊ ပိုးေလာက္လန္း သတ္ေဆးတို႕လဲ သံုးႏိုင္တယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ တိုင္းျပည္မွာ ေရနံေခ်း ၀ေအာင္ သုတ္ထားတဲ့ အိမ္ထရံေတြ၊ တိုင္ေတြေပၚမွာ ေရးထားတတ္တဲ့ (ဒီတီတီ) ကလည္း ျခင္ကို အေတာ္အသင့္ ႏိုင္ပါတယ္။

ေသြးလြန္တုပ္ေကြးမွာ အထင္နဲ႔ အျမင္ မဆင္တာ တစ္ခု ေျပာရဦးမယ္။ နာမည္က ေသြးလြန္ဆိုတာနဲ႕ ေသြးလြန္ျပီး ေသႏိုင္တယ္လို႔ ထင္တာ မဟုတ္ပါ။ ကိုယ္ထဲက အရည္ေတြေရာ ေသြးေရာ ယိုလို႕ ေနာက္ဆံုး (ေရွာ့ခ္) ရတာေၾကာင့္သာ ေသတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ “ေသြးယုိတုပ္ေကြး”လို႕နာမည္ေပးရင္ေတာ့ မမိုက္ဘူးဗ်။

စျဖစ္ေတာ့ ရိုးရိုးတုပ္ေကြးလို ဖ်ား၊ ေခါင္းကိုက္၊ ဟိုက ဒီကနာ ျဖစ္မယ္။ အရိုးထဲက နာတာ သိသာတယ္။ တခ်ိဳ႕က “အရိုးကြဲဖ်ား” လို႕ေတာင္ ေခၚေသးတယ္။ ခပ္ရဲရဲ အနီျပင္ေတြ ထြက္မယ္။ ျပီးရင္ ေသြးျပႆနာ တက္လာပါမယ္။ ေသြးျခည္ဥေတြ ထြက္၊ ႏွာေခါင္း ေသြးယို၊ သြားဖုံး ေသြးယို၊ ပါးစပ္ကေန ေသြးအန္၊ ဆီးထဲ ေသြးပါမယ္၊ ၀မ္းထဲ ေသြးပါရင္ ၀မ္းအေရာင္မဲတာနဲ႔ သိမယ္။ အရြယ္ေရာက္ အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ လစဥ္ ဆင္းတာက မ်ားမယ္။ နဲနဲၾကာလာရင္ သတိမေကာင္း ျဖစ္ရာကေန သတိ လံုး၀ လစ္မယ္၊ တက္လည္း တက္ႏိုင္တယ္။ တကယ္လို႕ ဗိုက္နာ၊ ဆက္တိုက္အန္၊ ဖ်ားေနတံုး ေခြ်းျပန္တယ္ဆိုရင္ မေကာင္းတဲ့ လကၡဏာဘဲ။ တစ္ကိုယ္လံုးေအးစက္၊ ေပ်ာ့ေခြျပီး၊ ဂနာမၿငိမ္ ျဖစ္ရာကေန သတိလက္လြတ္ ျဖစ္လာရင္ေတာ့ အေရးေပၚ အေျခအေန ျဖစ္သြားပါျပီ။ အသက္လုျပီး ကုရပါေတာ့မယ္။

ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလို႕ေသခ်ာေအာင္ ေသြးစစ္ရတယ္။ ေရာဂါကို ဆန္႕က်င္တဲ့ဓါတ္ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြ႔မယ္။ ေသြးထဲက ေသြးမႈန္ (ပလိတ္လက္)ဆိုတာ နည္းေနပါလိမ့္မယ္။ သူက ျပဒါးတိုင္လိုဘဲ။ အဆိုး-အေကာင္းကို ညႊန္းပါတယ္။ ဆိုးလြန္းလို႔ ကုရင္လဲ ေသြးမႈန္ကို သြင္းေပးရတယ္။ ေသြးဆိုတာ အရည္နဲ႔ အခဲ ေရာေနတာပါ။ အခဲပိုင္းမွာ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ အျပင္ ေသြးမႈန္ဆိုျပီး သံုးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ဒီေကာင္ေတြက အေသးဆံုး၊ ဒါေပမဲ့ သူရွိမွ လူ႔ေသြးဟာ ခဲႏိုင္တယ္။ မခဲရင္ ေသြးယိုမယ္ေလ။ ေသြးဆိုတာ ရဲမွ ခဲမွ ေကာင္းတယ္။

တျခား တျခားေသာ (ဗိုင္းရပ္စ္) ေရာဂါေတြလိုပဲ၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကို တိတိက်က် ကုသနည္း မရွိပါ။ ကံေကာင္းသူမ်ားက ၁ ပါတ္ ၾကာရင္ ေပ်ာက္မွာပါ။ ေရနဲ႔ အရည္ မ်ားမ်ား ေသာက္ခိုင္း။ အနားယူခိုင္း၊ ျခင္ေထာင္နဲ႔ အိပ္ရင္ သူမ်ားကုိ မကူးေစဘူးေပါ့။ အန္ေနရင္ေတာ့ ေသြးေၾကာ ထဲကေန သြင္းေပးရမွာပါ။ အဖ်ား-အကိုက္အခဲ သက္သာေအာင္ (ပါရာစီတေမာ)ကလြဲရင္ မေပးရ။ အခုေနာက္ပိုင္း ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေဆးသစ္ေတြ စေပၚေနပါျပီ။ ကာကြယ္ေဆးေတာ့ မေပၚေသးပါ။

ေဆးပညာရွင္မ်ားက လူပါးေတြဗ်။ သူတို႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ကုေပးႏိုင္တဲ့ ေရာဂါ မဟုတ္ရင္ ကာကြယ္ပါ၊ မျဖစ္ေအာင္ ဒီလို လုပ္ပါ၊ ဟိုလို လုပ္ပါဆိုျပီး၊ အေတာ္ ေျပာသဗ်။ (အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ - ေအအိုင္ဒီအက္စ္)တို႕၊ အသား၀ါေရာဂါတို႕စသျဖင့္။ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြးလဲ ပါတယ္။

အားလံုး ေသြးလြန္ တုပ္ေကြး ေရာဂါ မွ ကင္းေ၀းပါ ေစ။

တင့္ေဆြ

Neonatal Tetanus Prevention

ေမြးကင္းစ ကေလး ေမးခိုင္ေရာဂါ

ေဆးခန္းမွာ ေၾကာ္ျငာ ကပ္ထားရသလို၊ ဆရာမေတြကိုလည္း သင္ထားတယ္။ ေမြးလူနာမ်ား “ဗိုက္ ဆက္တိုက္ နာလွ်င္၊ အရည္ ဆင္းလွ်င္၊ ေသြး ဆင္းလွ်င္ ဖုန္းဆက္ပါ” လို႔။
“ေမြးလူနာ ရွိတယ္ ဆရာ၊ ဗိုက္နာေနလို႕”။

“သားဦးလား၊ အရင္ ေမြးဖူးလား။ ဘယ္တံုးက စနာတာတဲ့လဲ”။ (လူနာ အမ်ားစုက ဗမာ မဟုတ္လို႔ တခ်ိဳ႕က သားဦး ဆိုရင္ သိပ္ နားမလည္ဘူး။) ဖုန္းဆက္တဲ့ လူကို ေမးခြန္း ႏွစ္ခုေမးျပီး၊ အေျဖရတာနဲ႕ လုပ္ေနတဲ့ အလုပ္ကို ျဖတ္ျပီး၊ လူနာကို အခုလာ ခိုင္းရမလား၊ နည္းနည္း ေစာင့္လို႔ ရေသးလား ဆိုတဲ့ အဆံုးအျဖတ္ကို ခ်ရပါတယ္။

ေမြးလူနာရဲ႕ မွတ္တမ္း စာအုပ္ေလးကို ဆရာမ တစ္ေယာက္က အဆင္သင့္ ရွာထား ေပးတယ္။ ေမြးလူနာ မွန္သမွ် AnteNatal Care (ေအ-အင္န္-စီ) ေခၚတဲ့ မေမြးမီ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း လာတုန္းက မွတ္ထား ရတာေတြကို တစ္သမတ္တည္း သင္ေပးထားတာမို႕ ဆရာမ အားလံုး တတ္ေနၾကပါျပီ။ LMP (First Day of Last menstrual Period) (ေနာက္ဆံုး ရာသီလာတဲ့ရက္)၊ EDD (Expected Date of Delivery) (ခန္႔မွန္း ေမြးမည့္ရက္)၊ G (Gravida) (ကိုယ္၀န္ေဆာင္တဲ့ အၾကိမ္ေပါင္း)၊ P (Parity) (အရွင္ေမြး ကေလးေပါင္း) ဆိုတာေတြကို သူတို႔ လက္ေရးေလးေတြနဲ႕ စာအုပ္ အဖံုးမွာ ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ဆံုး ရာသီလာတဲ့ ရက္ထဲ ၉ လနဲ႕ ခုနစ္ရက္ ေပါင္းထည့္ရင္ ေမြးမဲ့ရက္ ရေရာ။ ဒါက သိပ္ေခါင္းသံုးဖို႔ မလိုေသး။ သူတို႔ မ်က္ေမွာင္ ကုပ္ၾကတာကေတာ့ “မႏႈတ္ေလာက္ တစ္လေခ်း” လုပ္ရျပီ ဆိုရင္ေတာ့ တခ်ိဳ႕ သခ်ၤာ အားနည္းရင္ ဂဏန္း သင္သလို သင္ေပး ရတယ္။ သူတို႔တစ္ေတြ ေခါင္းအစား ဆံုးကေတာ့ လူနာမွာ (အာလ္ထြာ-ေဆာင္း) ရိုက္ထားတာ ပါလာျပီ ဆိုရင္ ျပႆနာ တက္ၾကျပီ။

Ultrasound (အာလ္ထြာ-ေဆာင္း) က ရိုက္တဲ့ေန႔မွာ ရွိတဲ့ သေႏၶသားရဲ႕ အသက္ကို ဘယ္ႏွစ္ပါတ္ နဲ႔ ဘယ္ႏွစ္ရက္ ရွိျပီလို႕ ေရးေပးလိုက္တာကိုး။ ဆိုပါေတာ့ ၅ လ ကိုယ္၀န္ ဆိုရင္ 20 weeks and 3 days လို႔ တိတိက်က် ေရးတာ။ ေဆးခန္းမွာ သင္ထားတာက (ရက္၊ လ၊ ႏွစ္၊) မို႔ ရက္ ရက္ခ်င္း၊ လ လခ်င္း၊ ႏွစ္ ႏွစ္ခ်င္း ဆိုတာပဲ ေပါင္းရ - ႏႈတ္ရမွာ ဆိုေတာ့ ရက္သတၲပါတ္ ဆိုတာၾကီးနဲ႕ ေခါင္း႐ႈပ္္ၾကေရာ။ (အာလ္ထြာ-ေဆာင္း) မွာ ေရးတဲ့ ရက္သတၲပါတ္ကို တစ္လ ၄ပါတ္ ထားျပီး လဖြဲ႔ဖို႔ ၄ နဲ႕စား၊ က်န္တာကို ရက္ဖြဲ႔ဖို႔ ၇ နဲ႕ေျမွာက္။ ရက္ ရက္ခ်င္း၊ လ လခ်င္း၊ ႏွစ္ ႏွစ္ခ်င္း ႏႈတ္လိုက္ရင္ ရေရာ မဟုတ္လား။ ဘာလို႕ ႏႈတ္ရလဲ ဆိုေတာ့ (အာလ္ထြာ-ေဆာင္း) မရိုက္ခင္ အဲဒီရက္ကစျပီး ကေလး ရွိတာမို႔ေပါ့။ အရင္က ျဖစ္ခဲ့တာမို႔ ႏႈတ္ရတာေလ။

ျပီးေတာ့ (အာလ္ထြာ-ေဆာင္း) မွာ ေမြးမဲ႔ရက္ တြက္ေပး မထားရင္ ၉လ နဲ႔ ၇ ရက္ ထည့္ေပါင္း။ လူနာ ေျပာတဲ့ရက္ကို တြက္ရတာနဲ႕ နည္းနည္း ကြာႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္လဲ Expected Date of Delivery (အီး-ဒီ-ဒီ) ဆိုတဲ့ ေမြးရက္ဟာ အနည္းဆံုး ေရွ႕တစ္ပါတ္၊ ေနာက္တစ္ပါတ္ လြဲႏိုင္တယ္လို႕ ေျပာထားတယ္ မဟုတ္လား။ “ကိုးလလြန္-ဆယ္လဖြား”ဆိုတာ တိတိက်က် ေျပာရင္ ရက္ေပါင္း ၂၈၀၊ ၄၂ ပါတ္၊ ၃၇ပါတ္က စျပီးလဲ အေကာင္း ေမြးႏိုင္တယ္။

ကဲ - ေမြးလူနာ လာရင္ ဘာေတြ လုပ္မလဲ။ အတန္း ပညာ အေျခခံ ရွိျပီး၊ ခ်က္ခ်က္ခ်ာခ်ာ ဆရာမ ဆိုရင္ ေျဖမယ္။ လူနာ ရာဇ၀င္ History (ဟစ္စထြီ) ေမးမယ္။ ဘယ္တံုးက စနာတာလဲ။ အရည္ ဆင္းသလား။ ေသြးဆင္းသလား။

ထပ္ေမး ရဦးမယ္ေလ ႕႕႕ ေမြးဖူးတယ္ ဆိုရင္ အရင္ ကေလးတံုးက ေမြးရတာ လြယ္လား။ အိမ္မွာပဲ ေမြးတာလား၊ ေဆးခန္း-ေဆးရံု မွာလား။ ေမြးလမ္းခ်ဲ႕ ရသလား။ ညွပ္ဆြဲ ရလား။ ေဆးသြင္း ရေသးလား။

လုပ္ပါဦး၊ ဒို႔ဆီ ေရာက္လာေတာ့ ဘာလုပ္ ေပးၾကမလဲ။
(ဘီ-ပီ) Blood Pressure (ေသြးဖိအား) တိုင္းမယ္။ ေသြးခုန္ႏႈန္း (ပတ္လ္စ္) စမ္းမယ္။ ဆီး မစစ္ရ ေသးရင္ စစ္မယ္။ ေနာက္ ဗိုက္ စမ္းမယ္။ ျပီးရင္ Vaginal Examination (ဗြီ-အီး) လုပ္မယ္၊ (ေမြးလမ္းေၾကာင္းစမ္းမယ္)။ က်န္ေသးတယ္၊ ဘာလုပ္ ေပးသင့္သလဲ။ လိုအပ္ရင္ ၀မ္းခ်ဴ ေပးရမယ္။
၀မ္းခ်ဴ ေပးရတာ ဘာအက်ိဳးေတြ ရမလဲ၊ ႏွစ္မ်ိဳး ရွိတယ္ေနာ္၊ ေျပာစမ္းအံုး။ ေမ့ေနရင္ ျပန္ေျပာမယ္။
(၁)ကေလး ေမြးေနတုန္း သန္႕ရွင္းမယ္။ ေနာက္ျပီး (၂) ျမန္ျမန္လည္း ေမြးေစႏိုင္တယ္။ စဥ္းစား ၾကည့္ေနာ္ ဒါက ကေလးေခါင္း၊ ေခါင္းခြံရွိလို႕ မာမာၾကီး။ သူ႔ေရွ႕မွာ (လူနာ အိပ္ေနရင္ အေပၚမွာေပါ့)၊ ဆီးစပ္ရိုးနဲ႔ ဆီးအိမ္ ရွိတယ္။ ေနာက္က (အိပ္ေနရင္ ေအာက္ကေပါ့) အစားေဟာင္း အိမ္နဲ႕ မီးေညွာင့္ရိုး ရွိတယ္။ အဲေတာ့ ဆီးအိမ္မွာ ဆီးမရွိ၊ အစာေဟာင္းအိမ္မွာ ၀မ္းမရွိမွ ကေလးက ေကာင္းေကာင္း ထြက္လာမွာေပါ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ လူနာကို ဆီးသြားခိုင္း၊ လမ္းအေလွ်ာက္ မခိုင္းေတာ့ရင္ ဆီးခ်ဴေပး။ မေမြးခင္ ၀မ္းခ်ဴ ေပးရတာေပါ့။

လမ္းကို ဘယ္ေတာ့ အေလွ်ာက္ မခိုင္း မလဲ။ လူနာက သိပ္နာ ေနျပီဆိုရင္၊ ေနာက္ျပီး ေရျမႊာ ေပါက္သြားရင္၊ ေသြးဆင္း ေနရင္ လမ္း ေလွ်ာက္ မခိုင္းနဲ႕ေတာ့။

Anti Tetanus Toxoid (ေအတီတီ) ဘယ္ႏွစ္ခါ ထိုးျပီးလဲ ေမးပါအံုး၊ ကာကြယ္ေဆး ေျပာတာ။ ဟုတ္ျပီ ကာကြယ္ေဆး ဆိုတာ ဘာေျပာတာလဲ။ ေမးခိုင္ ကာကြယ္ေဆး။ ဘယ္ႏွစ္ခါ ထိုးရလဲ။ မေမြးခင္ ႏွစ္ခါ၊ တစ္ခါနဲ႔ တစ္ခါ တစ္လျခား။

ကဲ ေမြးလူနာက ေစာင့္ရဦးမယ္။ ေျပာပါအံုး ဘာလို႕ (ေအတီတီ) ထိုးရတာလဲ။ ၾကားဘူးတယ္ေနာ္ ေမးခိုင္ ေရာဂါဆိုတာ။ Tetanus (တက္တဲနပ္စ္) အေတာ္ဆိုးတဲ့ ေရာဂါ။ ျဖစ္ရင္ တစ္ကမၻာလံုး စာရင္း အရေတာ့ သံုးေယာက္ တစ္ေယာက္ ေသတယ္တဲ့။ ဆရာ ့အေတြ႕အၾကံဳ အရ ဗမာျပည္မွာ ေတာေတြမွာေပါ့ လူၾကီး ျဖစ္ရင္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ေမြးစကေလး ျဖစ္ရင္ ရာႏႈန္းျပည့္ နည္းပါး ေသတာပဲ။ ေမြးမဲ့ကေလးကို အခုလို မေအကို (ေအတီတီ) ႏွစ္ခါ ထိုးထားရင္ ေမးခိုင္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ မျဖစ္ေတာ့ဘူး ဆိုျပီး ေပါ့ေတာ့ မေပါ့နဲ႔။

ကေလး ခ်က္ၾကိဳး ျဖတ္ခ်ိန္မွာ ဘာပိုးမွ မ၀င္ႏိုင္ေအာင္ ဆရာ - ဆရာမေတြက လက္ေဆးထား၊ လက္အိတ္ စြပ္ထား၊ ႏွာေခါင္းစည္း စည္း ထားရမယ္။ ခ်က္ၾကိဳးကို ညွပ္မဲ့ Sponge Forceps (စပြန္႕ခ်္-ေဖါ့ဆက္) ျဖစ္ျဖစ္၊ ေသြးေၾကာညွပ္ Artery Forceps (အာထရီ-ေဖါ့ဆက္) ျဖစ္ျဖစ္၊ ေနာက္ ျဖတ္မဲ့ ကပ္ေၾကးေတြကို ေရေႏြး ျပဳတ္ရတာ အဲဒါေၾကာင့္။ အခုေခတ္မွာ ခ်က္ၾကိဳးကို ညွပ္ဘို႕ (ကလစ္ပ္) က တစ္ခါသံုးမို႕ အဆင္ေျပတယ္။ ေတာထဲမွာ ျဖစ္ျဖစ္၊ (ကလစ္) မရွိတဲ့ ေနရာမွာ ဆိုရင္ အပ္ခ်ည္ၾကိဳးကိုဘဲ ခပ္တုတ္တုတ္ က်စ္ျပီး ပိုးေသေအာင္ ေရေႏြးျပဳတ္၊ အရက္ျပန္ စိမ္ျပီး သံုးရတယ္။

ေမးခိုင္ ျဖစ္တာကို ဘယ္လိုလုပ္သိမလဲဆရာ။

ဒီလိုကြ၊ ေမးခိုင္ဆိုတာ ေမးခိုင္တာဘဲ။ ေမးမွာ စားဖို႔၊ ၀ါးဖို႔၊ ကေလးဆိုရင္ ႏို႔စို႔ဖို႔ဘို႕၊ ၾကြက္သားေတြ ရွိတယ္။ ေမးခိုင္ပိုး ဆိုတာက ၾကြက္သားေတြကို ထိခိုက္တာကိုး။ ေမးက ၾကြက္သားတင္ မကဘူး၊ ရွိရွိသမွ် ၾကြက္သားေတြ လိုက္ ဒုကၡ ေပးတာ။ အမွန္က ၾကြက္သားကို အလုပ္လုပ္ ေပးတဲ့ အာရံုေၾကာကို ထိတာပါ။ ဗိုက္မွာ Belly (ဗယ္လီ) ဆိုတဲ့ ၾကြက္သား ရွိတယ္။ ေဟာဒီလို အထက္ေအာက္ တန္းျပီး ေနတာ၊ Weight Lifting (Body Building) (၀ိတ္) မျပီး၊ ေယာက္်ား - မိန္းမ သန္ေအာင္ လုပ္ၾကရတာ အဲဒီ ၾကြက္သားေပါ့။ ဗိုက္ ၾကြက္သားေတြ ျပတ္ထြက္ေအာင္ အထိ ဆိုးတာ၊ ေသတဲ့လူကို ခြဲၾကည့္ေတာ့ ေတြ႕တာမ်ိဳး။

တကယ္ ေမးခိုင္ေၾကာင့္ ေသရတာက အသက္ရွဴ တဲ့အခါ သံုးရတဲ့ ၾကြက္သားေတြကို ထိရင္၊ နံရိုးေတြ ၾကားက ၾကြက္သားေတြ၊ လည္ပင္း ၾကြက္သားေတြ၊ ေနာက္ ဗိုက္နဲ႔ ရင္ေခါင္းပိုင္းကို ပိုင္းထား - ျခားထားတဲ့ Diaphragm (ဒိုင္ယာဖရမ္) ေခၚတဲ့ ကန္႔လန္႔ကာ ၾကြက္သား။ အဲဒါေတြ တင္း - ေတာင့္ျပီး အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ရင္ အသက္ရွဴ ခက္ျပီး လူနာ ဆံုးရေတာ့တယ္။

ေမးခိုင္ပိုးက အေတာ္ အသက္ျပင္း တယ္။ ပိုးဆိုတဲ့ အေကာင္ေတြကလည္း လူေတြ လိုပဲ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာမွာ ေနခ်င္ၾကတာ။ ေမးခိုင္ပိုးက သူ မၾကိဳက္တဲ့ အေျခအေန ဆိုရင္ ေခါင္းျမီးျခံဳသလို၊ လိပ္ေခါင္း အထဲ ၀င္သလို၊ ဒါ့ထက္ေတာင္ စြမ္းေသးတယ္။ တစ္ကုိယ္လံုး ကို အခြံလိုမ်ိဳးနဲ႔ ဖံုးထားျပီး ရွင္ေနႏိုင္တယ္။ Spore (စပိုး) လို႔ ေခၚတယ္။ ဟို အရင္တံုးက ေက်ာက္ ေရာဂါ ဆိုတာ ရွိတယ္။ Small pox (စေမာ္လ္-ေပါက္စ္) ဆိုတာေလ။ အခုေခတ္ ေပ်ာက္သြားျပီ။ ကာကြယ္ေဆး တန္ခိုးေပါ့။ ဒီေမးခိုင္ ေရာဂါ က်ေတာ့ အဲလို ေပ်ာက္ကြယ္ သြားေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ဘူး။

သင္ထားတယ္ မဟုတ္လား။ ဒို႔ အနာကို သန္႕ရွင္းေအာင္ ျဖစ္ျဖစ္၊ ခြဲစိတ္မယ့္အခါ ျဖစ္ျဖစ္ သန္႔ေအာင္ လုပ္ဖို႔ သံုးရတာ Solution One, Two, Three (၀မ္း - တူး - သရီး) ဆိုတာ ေျပာပါအံုး။

One (၀မ္း) က ဆပ္ျပာနဲ႔ ေရ၊ ေရခ်ိဳး-လက္ေဆး-ေျခေဆးေပါ့၊ (ဆက္ဗလြန္) (ဒက္ေတာ) တို႔လဲ သံုးႏိုင္တယ္။

ေနာက္ Two (တူး) က အရက္ျပန္၊ အလြယ္က Spirit (စပစ္ရစ္) လို႔ေခၚတာက အရက္၊ ေသာက္လို႔ ရတဲ့ အရက္၊ ဒို႔ေဆးခန္း - ေဆးရံု သံုးတာက် တစ္မ်ိဳး။ (မီသိုင္း) ဆိုတာ ထည့္ထားမွ၊ ဒါ့ေၾကာင့္ Methylated Spirit (မီသိုင္လိတ္တက္ - စပစ္ရစ္) လို႔ ေခၚတယ္။ ဆရာ မံုရြာ ေဆးရံုမွာ တာ၀န္က်တံုးက ေဆးရံု ၀န္ထမ္း တစ္ေယာက္ရွိတယ္။ သူ႔ကို သနားလို႕ ပိုက္ဆံ နည္းနည္းပါးပါး ေပးတာထက္ အရက္ျပန္ ေပးရင္ သိပ္ သေဘာက်တယ္။ အရက္ျပန္ကို ဆားခပ္ ေသာက္တယ္။ မၾကာပါဘူး အရက္ေၾကာင့္ ဆံုးသြားတယ္။

ေနာက္ Three (သရီး) ဆိုတာ ဘာလဲ။ ဒီမွာေတာ့ (ဘီတာဒင္း) (ပိုင္ဗိုဒင္း)စသျဖင့္ နာမည္ေတြနဲ႕ အညိဳေရာင္ ေဆးရည္။ အမွန္က Iodine (အိုင္အိုဒင္း) ေပါ့။ (အိုင္အိုဒင္း) ကမွ အခု ေျပာေနတဲ့ ေမးခိုင္ပိုးကို ႏိုင္တယ္။ ဒို႔ေက်ာင္းမွာတုန္းက ဆရာ တစ္ေယာက္က သင္ေပးတယ္။ (အိုင္အိုးဒင္း) မရွိရင္ အနာကို မခြဲေလနဲ႔ တဲ့။ ကိုယ့္ေၾကာင့္ ဒုကၡ ေရာက္ႏိုင္တယ္။ ေမးခိုင္ကို ေျပာတာ။ ကေလး ခ်က္ကို သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ညွပ္ - ျဖတ္ ျပီးရင္၊ (အိုင္အိုဒင္း) ထည့္ေပး ရမယ္။ ခ်က္ၾကိဳးထိပ္၊ ခ်က္ၾကိဳး၊ ကေလး ဗိုက္က ခ်က္ၾကိဳး ထြက္တဲ့ ေနရာ အားလံုးကုိ သုတ္ေပး။ ေဆးခန္းက ဆင္းသြားရင္လဲ အိမ္မွာ တစ္ေန႔ ႏွစ္ခါ ဂြမ္းသန္႔သန္႔ေလးနဲ႔ လက္ေဆးျပီး ေဆး ထည့္ခိုင္းဖို႕ (အိုင္အိုဒင္း)ကို ပုလင္းကေလးနဲ႕ထည့္ေပးလိုက္ ရမယ္။

ကေလးမွာ ေမးခိုင္ ျဖစ္ျပီ ဆိုရင္ ႏို႔မစို႔တာက စ သိမယ္။ ပါးစပ္ကို ေစ့ထားလို႔ ဟေပးလို႔ေတာင္ မရဘူး။ ခြ်ဲေလးေတြ ပါးစပ္က ထြက္လာမယ္။ ခြ်ဲၾကပ္ တာေပါ့။ အသက္ရွဴတာ ခက္ေနတာကို အသားေတြ ျပာတာတာ ျဖစ္ေနတာနဲ႔ သိႏိုင္တယ္။ ေနာက္ျပီး ကေလးဟာ ေတာင့္တင္း ေနမယ္။ ခါးကေလး ေကာ့ေနမယ္။ နည္းနည္း ဖ်ားမယ္။ ၾကာရင္ တက္လာမယ္။ သနားစရာ သိပ္ေကာင္းတယ္။ ၃ ရက္ ေနာက္ပိုင္းမို႕ သေႏၶဘ၀က ေသြးေတြ ပ်က္စီးျပီး၊ ေသြး အသစ္လဲ ေနတာမို႕၊ ေသြးနီဥ အပ်က္ေတြေၾကာင့္ အသားေတြကလည္း ၀ါ ေနမယ္။ အမွန္က တစ္ကိုယ္လံုး ၀ါေနတာေနာ္။

ႏို႔မစို႔ႏိုင္ရင္ ႏွာေခါင္းကေန ပိုက္ေသးေသးေလးနဲ႔ ႏို႔ရည္နဲ႔ ေရသြင္း ေပးရမယ္။ အတက္ သက္သာမယ့္ေဆး၊ အဖ်ား သက္သာမယ့္ ေဆး စတာေတြ ေပးရမယ္။ ေမးခိုင္ ကုတဲ့ ေဆး ဆိုတာလည္း ရွိတယ္။ ထိုးေပး ရမယ္။ ရွင္ဖို႔ အခြင္အလမ္း နည္းေပမဲ့ ၾကိဳးစား ကုရမွာေပါ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကို္ယ္၀န္ ရွိတုန္း (ေအတီတီ) ႏွစ္ခါ ထိုးရတာနဲ႔ ကေလး ခ်က္ၾကိဳး ဂရုစိုက္ ရတာဟာ ဘယ့္ေလာက္ အေရးၾကီးလဲ ဆိုေတာ့ ကေလး အသက္ ကယ္ဖို႔ပဲ။

သိတဲ့ လူေတြ၊ လက္လွမ္း မီတဲ့ လူက ATT (ေအတီတီ) ထိုးႏိုင္ၾကေပမဲ့ တစ္ကမၻာလံုး စာရင္း အရ ၃၀ရာႏႈန္းက မထိုးရဘူးတဲ့။ ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေပါ့၊ ဆင္းရဲတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ ထဲမွာလဲ ဆင္းရဲတဲ့ ေနရာ ေဒသေတြမွာ မထိုးႏိုင္ၾကဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလး တစ္ရာ ေမြးရင္ ၆ ေယာက္ မက ေမးခိုင္ ျဖစ္ေနရတယ္။ တစ္ကမၻာလံုး စာရင္း ေျပာတာ။ အခုႏွစ္ ကုန္ရင္ ေမြးစ ကေလး ေမးခိုင္ မျဖစ္ေစေရး ဆိုတာ လုပ္ဖို႔ လိုေန ေသးတဲ့ တိုင္းျပည္ ၄၆ ထဲမွာ ဒို႔ႏိုင္ငံလည္း ပါပါတယ္။

တင့္ေဆြ

Contraception Choices !

ကိုယ္ဝန္ တားဆီးျခင္း နည္းလမ္းမ်ား

“ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ထားမႈ မျပည့္စံု ပါဘဲလ်က္ ပရမ္းပတာ လက္လြတ္ စပယ္ ဖိတ္ေခၚမႈသည္ ဧည့္သည္မ်ား အတြက္ အညွာ အတာမဲ႔စြာ ရက္စက္မႈ တစ္ခုပင္တည္း။”

ပဋိသေႏၶ တားဆီးျခင္း နည္းလမ္းမ်ား ကို အမ်ိဳးသား အမ်ိဳးသမီးမ်ား အားလံုး သိထားသင့္ ေပသည္။ တကယ္ေတာ့ လိင္ဆႏၵ ျပည့္ဝမႈ အတြက္ အားထုတ္ရင္း၊ မလိုခ်င္ဘဲ ကေလးေမြးျခင္း သည္ အျပစ္မဲ့သည့္ ကေလးငယ္မ်ားကို မညွာမတာ ဒုကၡ ခံခိုင္းဖို႔ လူ႔ေလာကထဲ ေခၚယူခဲ့ျခင္း သာ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ က်န္းမာေရး၊ အိ္မ္ေထာင္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး အေျခအေနမ်ား ေျပလည္ ေကာင္းမြန္ျခင္း မရွိေသးခင္မွာ မလိုလားေသာ ကိုယ္ဝန္ (Unwanted Pregnancy) မရွိေစရန္ အခ်ိန္မီ တားဆီး သင့္ေပသည္။

ကိုယ္ဝန္ မေဆာင္သင့္သူမ်ား

၁။ အသက္(၁၈)ႏွစ္ေအာက္ ငယ္ရြယ္သူမ်ားတြင္ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း။

၂။ အသက္(၃၅)ႏွစ္အထက္ ႀကီးရင့္သူမ်ားတြင္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျခင္း။

၃။ သားသမီးဦးေရ(၄)ဦးထက္ ပိုမိုေမြးဖြားျခင္း။

ပဋိသေႏၶတားဆီးျခင္းနည္းလမ္းမ်ား

၁။ အမ်ိဳးသားမ်ား လိင္တန္ဆာစြပ္ သားေရဖံုး သံုးျခင္း။

၂။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ထိုးေဆးအသံုးျပဳျခင္း။

၃။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား စားေဆးကတ္ စားသံုးျခင္း။

၄။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သားအိမ္တြင္း ပစၥည္းထည့္ျခင္း။

၅။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ရာသီေသြးေပၚေသာ ဓမၼတာစက္ဝန္းအရ ရက္ေရွာင္ျခင္း။

၆။ အမ်ိဳးသား၏ သုက္ရည္ကို အမ်ိဳသမီးျဖစ္သူ၏ မိန္းမကိုယ္ျပင္ပ၌သာ စြန္႔ပစ္ရန္အတြက္ လိ္င္ဆက္ဆံမႈကို သတိျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း။

၁။ အမ်ိဳးသားမ်ား လိင္တန္ဆာစြပ္ သားေရဖံုး (Condom) သံုးျခင္း။

လိင္ ဆက္ဆံရာတြင္ သုက္ပိုးရည္ မ်ား မိန္းမကိုယ္တြင္း မဝင္ေရာက္ ေစရန္ ကာကြယ္ ေပးသည္။ သားသမီး ရယူလိုျခင္း မရွိသည့္ ကာလ တစ္ေလွ်ာက္လံုး လိင္ ဆက္ဆံတိုင္း ကြန္ဒံုး(ေခၚ)သားေရစြပ္ကို သံုးစြဲရန္ လိုသည္။ လိင္ဆက္ဆံျခင္းျဖင့္ ကူးစက္ႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား ကိုလည္း ကြန္ဒံုး သံုးစြဲျခင္း ျဖင့္ ကာကြယ္ ႏိုင္သည္။

ကြန္ဒံုးသည္

- သံုးစြဲရလြယ္ကူသည္။

- ဝယ္ယူရလြယ္ကူသည္။

- စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ျခင္းျဖင့္ သားဆက္ျခားျခင္း အဆင္မေျပသူမ်ား၊ (ဥပမာ - ေသြးတိုး ေရာဂါ၊ ႏွလံုး ေရာဂါ၊ ပန္းနာ ရင္က်ပ္ စသည့္ ေရာဂါ ရွိသူမ်ား) ၏ ခင္ပြန္းသည္မ်ား သံုးႏိုင္သည္။

သားသမီးယူလိုယူလိုသည့္အခါတြင္ ကြန္ဒံုးအသံုးျပဳျခင္းကို ရပ္ဆိုင္းလိုက္ျခင္းျဖင့္ သားသမီးျပန္လည္ ရယူႏိုင္ပါသည္။

ကြန္ဒံုးအသံုးမျပဳမီ သတိထားရမည့္ အခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

(၁) ကြန္ဒံုးကို ေနပူထဲမထားရပါ။

(၂) ကြန္ဒံုးတစ္ခုကို တစ္ႀကိမ္သာ အသံုးျပဳရမည္။

(၃) အျခားအဆီမ်ားႏွင့္ သံုးစြဲျခင္း မျပဳသင့္ပါ။

(၄) ရက္လြန္ (Expired Date) ျဖစ္မျဖစ္ကို ေသခ်ာစြာဖတ္႐ႈၿပီး ရက္မလြန္ေသးေသာ ကြန္ဒံုးကိုသာ ေ႐ြးခ်ယ္သံုးစြဲသင့္သည္။

(၅) ကြန္ဒံုးကို မ်ားေသာအားျဖင့္ ရာဘာသားေရ (Rubber) ျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည့္အတြက္ သားေရကဲ့သို႔ ဆြဲမရေသာ ကြန္ဒံုးမ်ားကို မသံုးသင့္ပါ။

(၆) ကြန္ဒံုးကို သံုးစြဲခါနီးတြင္ အေပါက္အၿပဲ ပါ၊မပါ ေသခ်ာစြာစစ္ေဆးၿပီး အေပါက္ေသးေလးပင္ျဖစ္ေစ ပါလာလွ်င္ လံုးဝမသံုးပါႏွင့္။

ကြန္ဒံုး (ေခၚ) သားေရစြပ္ ႏွင့္ စိမ္း ေနသူမ်ား အတြက္ ၄င္း အသံုးျပဳနည္း ကို ရွင္းျပပါမည္။ ကြန္ဒံုး ကို ေဆးဆိုင္မ်ား၊ ကြမ္းယာ ဆုိင္မ်ားႏွင့္ လမ္းေဘး ဆိုင္မ်ားတြင္ အလြယ္တကူ ဝယ္ယူ ရရွိ ႏိုင္သည္။ ကြန္ဒံုး မၿပဲေစရန္ ကြန္ဒံုး အထုပ္ကေလးကို သတိႏွင့္ ေသခ်ာစြာ ေဖာက္ရ၏။ အသံုးမျပဳမီ သားေရစြပ္၏ ထိပ္တြင္ ေလ မဝင္ေစရန္ ဂ႐ုျပဳဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။ ကြန္ဒံုး ထိပ္ဖ်ားကို လက္ညိွဳး လက္မတို႔ျဖင့္ ဖိ၍ ကိုင္ၿပီး ေယာက်္ား တန္ဆာထိပ္တြင္ ညင္သာစြာ စြပ္ပါ။ ထို႔ေနာက္ အျခား လက္တစ္ဖက္ျဖင့္ ကြန္ဒံုးကို ေျဖခ်ပါ။ လက္မ၊ လက္ညိွဳး တို႔ျဖင့္ဖိ၍ ကိုင္ထားေသာ ကြန္ဒံုး ထိ္ပ္ဖ်ားသည္ သုက္ရည္ အတြက္ ေနရာ ခ်န္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ကြန္ဒံုးကို အမ်ိဳးသား၏ တန္ဆာရင္း ထိ ေရာက္ေအာင္ ေျဖခ် ရမည္။ လိင္ဆက္ဆံ ၿပီး၍ အမ်ိဳးသား သုက္ရည္ ထြက္သြားၿပီးေနာက္ ကြန္ဒံုးကို အရင္းမွ စကၠဴပါးျဖင့္ ကိုင္ၿပီး သတိျဖင့္ ေလွ်ာ၍ ျဖည္းျဖည္း ညင္သာ ခၽြတ္ယူပါ။ ၾကြပ္ၾကြပ္အိတ္ျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ ေသခ်ာစြာ ထုပ္ပိုး၍ အမႈိက္ပံုး အတြင္းသို႔ စနစ္တက် စြန္႔ပစ္သင့္သည္။

ေယာက်္ားျဖစ္သူ ကြန္ဒံုး သံုးစြဲျခင္းျဖင့္ မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ ရသြားႏိုင္သည့္ ႏႈန္းမွာ အမ်ိဳးသမီး ဦးေရႏွင့္ အေရအတြက္ ေျမွာက္လဒ္ တစ္ရာလွ်င္ ေျခာက္ေယာက္မွ တစ္ဆယ့္ ရွစ္ေယာက္ အတြင္းရွိသည္။ ပဋိသေႏၶ တားဆီးျခင္း နည္းလမ္္းမ်ား အားလံုးသည္ ရာႏႈန္းျပည့္ စိတ္ခ်ရသည္ ဟု လက္လြတ္စပယ္ မေျပာလိုပါ။ မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ ရသြားႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း အလြန္ နည္းပါးလွ်င္ ၄င္း နည္းလမ္း ေကာင္းမြန္ လံုျခံဳသည္ (Safe) ျဖစ္သည္ ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။

အမ်ိဳးသားသံုး ကြန္ဒံုး အသံုးျပဳနည္း



အမ်ိဳးသမီးသံုး ကြန္ဒံုး အသံုးျပဳနည္း


How To Use Female Condom - Click here for more amazing videos

၂။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ထိုးေဆးအသံုးျပဳျခင္း။

ထိုးေဆးကို (၃) လ တစ္ႀကိမ္ တင္ပါးမွာ ထိုးေပး ရသည္။ ရာသီ ေပၚသည့္ေန႔မွ (၅) ရက္ အတြင္း ထိုးသင့္သည္။ ရာသီ ေပၚၿပီး ၅-ရက္မွ ၉-ရက္ အတြင္း ထိုးမိပါက (၁၀) ရက္ အတြင္း လိင္ဆက္ဆံမႈကို ေရွာင္ၾကဥ္ သင့္သည္။ သို႔မဟုတ္ ပါက (Condom) သံုး၍ ဆက္ဆံ ႏိုင္သည္။

ကိုယ္ဝန္ တားေဆး ထိုးေတာ့မည္ဆိုလွ်င္ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ား ႏွင့္ အရင္ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြး သင့္သည္။ ကိုယ္ဝန္ မရွိမွ ထိုးရပါမည္။ မီးဖြားၿပီး ၄၅-ရက္ (သို႔မဟုတ္) တစ္လခြဲ အၾကာတြင္ ထိုးေဆး စတင္ အသံုးျပဳ ႏိုင္သည္။ ထိုးေဆးသံုးၿပီး ၃-လၾကာလွ်င္ ေနာက္ထပ္ (၁)လံုး ထပ္ထိုး ရမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုးေဆး ထိုးသည့္ ရက္စြဲကို ေသခ်ာစြာ မွတ္ထား သင့္သည္။ ေဆးထိုး ရာတြင္ ေဆးထိုးအပ္မွ အျခား ကူးစက္ ေရာဂါမ်ား မျပန္႔ပြားေစရန္ ေသခ်ာစြာ ပိုးသတ္ ထားေသာ ေဆးထိုးျပြန္ႏွင့္ အပ္မ်ား၊ တစ္ခါသံုး ေဆးထိုးျပြန္ႏွင့္ တစ္ခါသံုး ေဆးထိုး အပ္မ်ားကို သံုးသင့္သည္။ ထိုးေဆး သံုးျခင္းေၾကာင့္ ေအာက္ပါ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား ရရွိႏိုင္ပါသည္။

(၁) ကေလးေဝးျခင္း။

(၂) မိခင္ ႏို႔ထြက္မႈကို မထိခိုက္ ႏိုင္သျဖင့္ ႏို႔တိုက္ မိခင္မ်ား အတြက္ သင့္ေလ်ာ္ျခင္း။

(၃) ေဆးထိုးရပ္လိုက္ပါက ေဆးအာနိသင္ ကုန္သည့္အခါတြင္ ကေလး ျပန္ရႏိုင္ျခင္း။

(၄) ၃-လလွ်င္ တစ္ႀကိမ္သာ ထိုးရသျဖင့္ သက္သာျခင္း

စသည္တို႔ ျဖစ္သည္။

ဤေဆးထိုးလွ်င္ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးမ်ား ရာသီမေပၚဘဲ ေတာက္ေလွ်ာက္တိမ္ျခင္း၊ အခ်ိဳ႕ရာသီေသြး တစ္စက္တစ္စက္ ေပၚေနျခင္း၊ ေသြးဆင္းမ်ားျခင္း၊ တခ်ိဳ႕ပံုပ်က္ပန္းပ်က္ဝလာျခင္း စသည့္အက်ိဳးဆက္မ်ား လည္း ေတြ႔ရတတ္သည္။ ထိုသို႔ ေတြ႔ႀကံဳလာရသည့္အခါ ထိတ္လန္႔ေနစရာမလိုဘဲ တတ္ကၽြမ္းသူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္သင့္သည္။

အလြန္အမင္း ဝၿဖိဳးသူမ်ား၊ အသည္းေရာင္ အသားဝါ ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ရင္သား ကင္ဆာႏွင့္ အျခား ကင္ဆာ ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳႏွင့္ ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါရွိသူမ်ားမွာ ဤ နည္းလမ္းမ်ိဳး မသံုးသင့္ပါ။ စားေဆးႏွင့္ မတည့္သည့္ စားေဆး မစား လိုသူမ်ားႏွင့္ ေဆးေသာက္ရန္ ေမ့ေလ်ာ့ တတ္သူမ်ား သည္ ထိုးေဆးကို အသံုးျပဳ တတ္ၾကသည္။ ထိုးေဆး သံုးသူမ်ားတြင္ မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ ရသြားႏိုင္သည့္ႏႈန္း အလြန္ နည္းပါးေသာ္ လည္း အဆမတန္ ဝၿဖိဳး လာတတ္ျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္အလွ ထိန္းသိမ္း လိုသူမ်ား မသံုးလိုၾကေပ။

၃။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား စားေဆးကဒ္ စားသံုးျခင္း။

စားေဆး ကဒ္မ်ားသည္ ေဆးဆိုင္မ်ားတြင္လည္း အလြယ္တကူ ဝယ္ယူ ရရွိႏိုင္ေသာ အဖိုးႏႈန္း အလြန္ခ်ိဳသာသည့္ ပဋိသေႏၶ တားေဆး ကတ္ ျဖစ္သည္။

၄င္းေဆးကတ္မွ ပထမဆံုး အလံုးကို အမ်ိဳးသမီးမ်ား ရာသီေသြး စေပၚသည့္ေန႔မွ တတိယေျမာက္ေန႔ တြင္ စတင္ ေသာက္ရပါသည္။ ညႊန္ျပ ထားသည့္ ျမားအတိုင္း တစ္ေန႔တစ္လံုး အခ်ိ္န္မွန္မွန္ ေသာက္သင့္သည္။ ေသာက္ရန္ ေမ့သြားပါက ထိုေဆးလံုးကို သတိရရခ်င္း ၁၂-နာရီအတြင္း ေသာက္ၿပီး ၄င္းေန႔အတြက္ ေဆးလံုးကိုေတာ့ ပံုမွန္အခ်ိန္တြင္ ဆက္ေသာက္ ႏိုင္သည္။ ေဆးကတ္ ကုန္သြားလွ်င္ ရက္မျခားပဲ အသစ္ ေဆးကဒ္၏ ပထမဆံုး အလံုးကို ေနာက္တစ္ေန႔ ဆက္ေသာက္ ရမည္ျဖစ္သည္။ ေန႔စဥ္ မွန္မွန္ ေဆးေသာက္ရန္ မေမ့သင့္ပါ။ ေဆးေသာက္ရန္ ေမ့သြားေသာ ေန႔သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဓမၼတာပန္းပြင့္ရာ စက္ဝန္းတြင္ မ်ိဳးဥေၾကြၿပီး ကိုယ္ဝန္ရႏိုင္ေသာ ေန႔တစ္ေန႔ျဖစ္ေနၿပီး အမ်ိဳးသားႏွင့္လည္း လိင္ဆက္ဆံ ျဖစ္သည္ဆိုပါက ကိုယ္ဝန္ ရသြားသည့္ သာဓက ရွိပါသျဖင့္ ေဆးလံုးမ်ားကို ဂ႐ုတစိုက္ ေန႔စဥ္မွန္မွန္ ေသာက္သင့္ ေပသည္။

ရင္သားတြင္ အဖုအက်ိတ္ ရွိသူမ်ား၊ ေသြးေၾကာ ထံုးေရာဂါရွိသူမ်ား၊ မိန္းမကိုယ္မွ အေၾကာင္းရင္း မရွိဘဲ ေသြးဆင္း ေနသူမ်ား၊ ေလျဖတ္ ဖူးသူ၊ ေလျဖတ္ေနသူမ်ား၊ သားအိမ္ေခါင္း၊ သားဥစသည့္ မ်ိဳးပြား အဂၤါမ်ားတြင္ ကင္ဆာ ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ႏို႔တိုက္မိခင္ (ကေလး ၆-လ အရြယ္အထိ) တို႔မွာ စားေဆး စားရန္ မသင့္ပါ။ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ ေဆးလိပ္ အလြန္အကၽြံ ေသာက္သူမ်ား၊ ေသြးတိုး ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ကိုယ္ဝန္ဆိပ္တက္ ေရာဂါ ရွိသူမ်ား၊ ဝက္႐ူးျပန္ ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါရွိသူမ်ား၊ အသည္းေရာင္ အသားဝါ ေရာဂါ ရွိသူမ်ား၊ ႏွလံုး ေရာဂါ ရွိသူမ်ား၊ စိတ္က် ေရာဂါ ျဖစ္ဖူးသူမ်ား၊ ႏို႔တိုက္မိခင္ (ကေလး ၆-လအထက္)မ်ားသည္ ကၽြမ္းက်င္ နားလည္သူမ်ား ႏွင့္ တိုင္ပင္ ဆံုးျဖတ္ၿပီးမွ ေဆးစား သင့္ပါသည္။

တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီးမ်ား ေဆးစား ခါစတြင္ ေအာက္ပါ ေဝဒနာမ်ားကို ခံစားရ တတ္ပါသည္။

၁။ မူးေဝျခင္း၊ ႏံုးေခြျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ (ညစာစားၿပီးခ်ိန္ (သို႔မဟုတ္) အိပ္ရာဝင္ခ်ိန္ ေသာက္သင့္သည္။ ၂-လ၊ ၃-လၾကာလွ်င္ ေပ်ာက္သြား ႏိုင္ပါသည္။)

၂။ ပ်ိဳ႕ျခင္း၊ အစားပ်က္ျခင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ (အက်င့္ ရလာလွ်င္ ေပ်ာက္သြား တတ္ပါသည္။)

၃။ ရင္သား တင္းျခင္း၊ ရင္သား နာလားျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ (မၾကာခင္ ေပ်ာက္သြားႏိုင္သည္။ အဆီ၊ အဆိမ့္၊ အခ်ိဳ ေလွ်ာ့စားကာ ကိုယ္လက္ လႈပ္႐ွားမႈျပဳလုပ္ သင့္ပါသည္။)

အကယ္၍ အထက္ပါ လကၡဏာမ်ားအနက္မွ တစ္ခုခုကို ၾကာရွည္စြာ ခံစားရပါက ကၽြမ္းက်င္ နားလည္သူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြး၍ အႀကံဉာဏ္ ေတာင္းရန္ လိုအပ္သည္။

စားေဆး ကဒ္မ်ားကို ႏွစ္ႏွစ္ထက္ပို၍ ဆက္တိုက္ မစားသင့္ဟု တခ်ိဳ႕ ေဆးပညာ စာအုပ္မ်ားတြင္ ေရးသား ထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ တခ်ိဳ႕ေဆးပညာ ေဆာင္းပါး မ်ားကေတာ့ စားေဆးကဒ္မ်ားကို ၃-ႏွစ္မွ ၅-ႏွစ္အထိ ဆက္တိုက္ စားသံုးႏိုင္သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီး မ်ားမွာ ကိုယ္ဝန္တားေဆး ကတ္မ်ားကို ၈-ႏွစ္မွ ၁၀-ႏွစ္အထိ စားသံုးေသာ္လည္း ဘာမွ မျဖစ္သည္လည္း ရွိပါသည္။

ျဖစ္သင့္သည္မွာ ပဋိသေႏၶ တားေဆးကဒ္ မ်ားကို ၾကာရွည္ ဆက္တိုက္ စားသံုး ေနသူမ်ားသည္ ကာလ အပိုင္းအျခားအလိုက္ သားအိမ္ေခါင္း အသားစ စစ္ေဆးျခင္း (Periodic Cervical Cytology)၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ စစ္ေဆးျခင္း (Checking Blood Pressure)၊ ဆီးထဲ အခ်ိဳဓာတ္ စစ္ေဆးျခင္း (Testing for Glycosuria) မ်ား မၾကာခဏ ျပဳလုပ္ သင့္သည္။

သားသမီး ရယူလိုသည့္အခါ စားေဆးကတ္ စားသံုးေနျခင္းကို ခ်က္ခ်င္း ရပ္ဆိုင္းလိုက္ပါက ထိုအမ်ိဳးသမီးမွာ ပံုမွန္ မ်ိဳးဥ ေၾကြျခင္း (Regular Ovulation)သည္ သံုးလ အတြင္း ျပန္ေပၚ လာမည္ ျဖစ္သည္။

စားေဆး ကတ္သံုးျခင္းကို ႐ုတ္တရက္ ရပ္ဆိုင္း လိုက္လွ်င္ ႏွစ္ရက္၊ သံုးရက္မွ် ေသြးဆင္းလာ တတ္သည္။ မၾကာမီ ေသြးဆင္း ရပ္သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ၾကာရွည္ ေသြးဆင္း ေနလွ်င္ေတာ့ တတ္ကၽြမ္း နားလည္သူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြး သင့္ပါသည္။

ေဆးစား ေနစဥ္ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ ဝမ္းေလွ်ာ ဝမ္းပ်က္ျခင္း ျဖစ္ေနသူမ်ားႏွင့္ ပထမဆံုး ေဆးကတ္စားသူမ်ား အတြက္ ကိုယ္ဝန္တားဆီးမႈ ရာႏႈန္းျပည့္ စိတ္ခ်ရသည္ဟု မဆိုႏိုင္ေပ။

၄။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ျခင္း။

ကမၻာေပၚရွိ အမ်ိဳးသမီး ဦးေရ သန္း(၆၀)ခန္႔ ဤနည္းကို အသံုးျပဳ ေနၾကသည္။ တတ္ကၽြမ္းနားလည္ သူမ်ားႏွင့္ ပစၥည္းထည့္ၿပီးလွ်င္ သားအိမ္ အတြင္းတြင္ ၅ ႏွစ္ခန္႔ ေကာင္းမြန္ စိတ္ခ်စြာ ထားႏိုင္ပါသည္။

သားအိမ္ အတြင္းသို႔ ထည့္ႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ားမွာ ပံုသ႑ာန္ႏွင့္ အမ်ိဳးအစား အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾကသည္။ အဂၤလိပ္ စာလံုးႀကီး တီပံု (T) အဂၤလိပ္ နံပါတ္ ခုနစ္ (7)၊ ကြင္းႀကိဳးပံု၊ ကြင္းပံု၊ ေလးကိုင္းပံု၊ အရစ္အေခြ စပရင္ပံု စသည့္ျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည္။ ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ၊ နစ္ကယ္လ္၊ သတၱဳမ်ားေရာစပ္၍လည္း အရြယ္အစားအမ်ိဳးမ်ိဳး ျပဳလုပ္ထားၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ ပလပ္စတစ္ျဖင့္ ျပဳလုပ္ ထားသည္လည္း ရွိ၏။ သားအိမ္အတြင္း ပစၥည္း ထည့္မည့္ အမ်ိဳးသမီးသည္ ကိုယ္ဝန္ ဘယ္ႏွစ္ႀကိမ္ ေဆာင္ဖူးသည္၊ ကေလး ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ ေမြးဖြား ဖူးသည္၊ ထို အမ်ိဳးသမီး၏ က်န္းမာေရး အေျခအေန၊ သားအိမ္ အရြယ္အစား အထူအပါး ဘယ္သို႔ရွိသည္ စသည္ျဖင့္ စဥ္းစား ခ်င့္ခ်ိန္၍ သင့္ေတာ္မည့္ ပစၥည္းကို ထည့္ေပးရန္ လိုအပ္ ေသာေၾကာင့္ တတ္ကၽြမ္း နားလည္သူမ်ား ႏွင့္သာ ထည့္သြင္း သင့္သည္။



ရာသီေသြးေပၚေနခ်ိန္ (သို႔မဟုတ္) ေပၚၿပီးစ အခ်ိန္၊ မီးဖြားၿပီး ေနာက္တြင္ (သို႔မဟုတ္) ေျခာက္လပတ္ ေက်ာ္လြန္ ၿပီးသည့္ အခ်ိန္၊ သားေလွ်ာ္ၿပီး ေနာက္ တစ္ပတ္တြင္း (သို႔မဟုတ္) ေျခာက္ပတ္ လြန္ေျမာက္ သည့္ အခ်ိန္တြင္ သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ျခင္းကို ခံယူ ႏိုင္ပါသည္။

မီးယပ္ ဆိုင္ရာ ဓမၼတာ မမွန္သူ၊ အဆင္း မ်ားလြန္းသူ၊ သားအိမ္ အေနအထား ပံုမွန္ မဟုတ္သူမ်ား၊ သားအိမ္ (သို႔မဟုတ္) သားအိမ္ျပြန္ ေရာင္ရမ္းေသာ ေဝဒနာခံစားေနသူမ်ား၊ သားအိမ္မွအပ အျခားေသာ ေနရာ (ဥပမာ-သားအိမ္ျပြန္) တြင္ သေႏၶတည္ဖူးသူမ်ား၊ ဆီးပူ ေညာင္းက် ေရာဂါျဖစ္ေနသူႏွင့္ သားအိမ္လည္တံ တြင္ ေရာဂါရွိေနသူမ်ားမွာ သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ျခင္းနည္းကို မသံုးသင့္ေပ။

သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ရန္ သင့္ေတာ္သူ မ်ားမွာ အနည္းဆံုး တစ္ႀကိမ္ ႐ိုး႐ိုး မီးဖြားၿပီး သူမ်ား၊ ႏို႔တိုက္မိခင္မ်ား၊ သားသမီး ဦးေရ ျပည့္စံုၿပီး သားေၾကာ မျဖတ္လို ေသးသူမ်ားပင္ ျဖစ္၏။ သားအိမ္ တြင္းထည့္ ပစၥည္းမ်ားမွာ ႏိုင္လြန္ႀကိဳး အၿမီးတန္း (Nylon Thread Tail) ေလးမ်ား ပါရွိတတ္ၿပီး ယင္းႀကိဳးေလးသည္ သားအိမ္ လည္တံမွ တဆင့္ မိန္းမ အဂၤါဇာတ္ (Vagina) ထဲတြင္ ရွိေန တတ္သျဖင့္ ၎ အၿမီးတန္း ေလးကို မၾကာခဏ စမ္းသပ္ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ သားအိမ္တြင္း၌ ထိုပစၥည္း ေနသားတက် ရွိ၊မရွိ သိသာ ႏိုင္သည္။ သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ထားေသာ အမ်ိဳးသမီး မ်ားသည္ အခါအားေလွ်ာ္စြာ ျပန္လည္ စမ္းသပ္ စစ္ေဆးမႈ ခံယူရန္ လိုအပ္ပါသည္။

သားအိမ္တြင္း ပစၥည္းထည့့္ျခင္း နည္းလမ္းကို အသံုးျပဳျခင္းေၾကာင့္-

(က) ေငြ အကုန္အက် သက္သာျခင္း

(ခ) ကိုယ္ဝန္ မရွိေစရန္ စိတ္ခ်ရျခင္း

(ဂ) ေန႔စဥ္ ေဆးေသာက္ရသည့္ ဒုကၡမွ ကင္းေဝးျခင္း

(ဃ) ႏွစ္ရွည္ အာနိသင္ရွိျခင္း

(င) သားသမီး ျပန္ရယူလိုလွ်င္ လြယ္ကူျခင္း

(စ) ႏို႔တိုက္မိခင္ မ်ား အတြက္ မိခင္ႏို႔ ထြက္ျခင္း

(ဆ) လိင္ ဆက္ဆံရာတြင္ အေႏွာင့္အယွက္ မရွိျခင္း

(ဇ) ေဆးခန္းသို႔ မၾကာခဏ လာရန္မလိုျခင္း

စသည့္ အက်ိဳး ေက်းဇူးမ်ား ရရွိေစပါသည္။

သားအိမ္တြင္း ပစၥည္းထည့္သည့္အခါ ႐ုတ္တရက္ မူးေမ့သြားျခင္း (Fainting or Collapse) ျဖစ္တတ္သည့္ သာဓက လည္းရွိသျဖင့္ ပစၥည္း ထည့္မည့္ အမ်ိဳးသမီးအား ေသခ်ာ ရွင္းလင္း ေျပာျပ ထားရပါသည္။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးသမီး မ်ားမွာ သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ၿပီး ေနာက္ ဓမၼတာ ေသြးဆင္း မ်ားလာျခင္း၊ ရာသီေသြး ေပၚၿပီးေသာ္လည္း ေသြးနည္းနည္းခ်င္း မၾကာမၾကာ ဆင္းေနျခင္း၊ ရာသီ လာသည့္ အခါ ဗိုက္နာ ဗိုက္ေအာင့္ ေဝဒနာ ခံစား လာရျခင္းမ်ား ေတြ႔ၾကံဳရတတ္သည္။ တခ်ိဳ႕မွာမူ သားအိမ္ႏွင့္ သားအိမ္ျပြန္ ေရာင္ရမ္း ျခင္း၊ သားအိမ္ လည္တံ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ သားအိမ္တြင္း ထည့္ထားေသာ ပစၥည္းေလး ေနရာ လြဲမွား ေရာက္ရွိျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္ ေသာ္လည္း ေတြ႔ရခဲေသာ ျပႆနာ မ်ားသာ ျဖစ္သည္။

သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ထားေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အတြက္ ပစၥည္း စတင္ထည့္ေသာ ပထမႏွစ္ အတြင္း မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ ရသြားႏိုင္ေသာ ႏႈန္းမွာ အမ်ိဳးသမီး ဦးေရႏွင့္ ႏွစ္အေရအတြက္ ေျမာက္လဒ္ တစ္ရာလွ်င္ ႏွစ္ေယာက္ သံုးေယာက္မွ် ရွိေသာ္လည္း ပစၥည္း ထည့္ထားေသာႏွစ္ ၾကာေလေလ၊ ထိုပစၥည္းေၾကာင့္ အလိုအေလ်ာက္ သားေလွ်ာ သြားႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း မ်ားပါသည္။

၅။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ရာသီေသြး ေပၚေသာ ဓမၼတာ စက္ဝန္းအရ ရက္ေရွာင္ျခင္း။

ပဋိသေႏၶ တားဆီးရန္ အတြက္ ထိုးေဆး အသံုးျပဳျခင္း၊ တားေဆး ကတ္ စားသံုးျခင္း၊ သားအိမ္တြင္း ပစၥည္း ထည့္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသားမ်ား သားေရစြပ္ သံုးျခင္း နည္းလမ္းမ်ား ကို အဆင္မေျပ၊ မႏွစ္သက္၍ မသံုးလို ပါက ရက္ေရွာင္ျခင္း နည္း (Safe Period-Rhythm Method) ကို သံုးၾကသည္။

ရက္ေရွာင္ျခင္း နည္းလမ္းမွာ ကိုယ္ဝန္ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း အလြန္ နည္းပါးေသာ ရက္မ်ား တြင္သာ လိင္ဆက္ဆံျခင္း ျပဳၿပီး က်န္ ရက္မ်ားတြင္ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ကိုယ္ဝန္ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း အလြန္ နည္းပါးေသာ ရက္မ်ား (Safe Period) သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ၏ ဓမၼတာ စက္ဝန္းလည္ပတ္ သည့္ ရက္ကာလ မတူညီ သည့္အတြက္ အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး မတူညီ ႏိုင္ေခ်။ ဥပမာ အားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ၏ ဓမၼတာ စက္ဝန္း (Menstrual Cycle) သည္ လစဥ္ ၂၈ ရက္စက္ဝန္း (28 days Cycle) ျဖစ္ပါက လိင္ ဆက္ဆံျခင္း ျပဳလိုပါက ျပဳႏိုင္ေသာ (Safe Period) မွာ ရာသီလာ ေနစဥ္ရက္မ်ား (The days of Menstrual Flow) ႏွင့္ ရာသီ လာၿပီးေနာက္ ၃-ရက္၊ ရာသီ မလာခင္ ၉-ရက္တို႔ျဖစ္သည္။



အကယ္၍ အမ်ိဳးသမီး၏ ဓမၼတာ စက္ဝန္းကာလသည္ ၂၈-ရက္ထက္ ပိုတို ေနပါက ၎ ပိုတိုေတာင္းေသာ ရက္ကို ရာသီလာၿပီး ေနာက္ ၃-ရက္မွ ထပ္မံ ႏႈတ္ရမည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ ယင္းအမ်ိဳးသမီး၏ ဓမၼတာစက္ဝန္းသည္ ၂၆-ရက္သာ ရွိသည္ဆိုပါက ယင္းအမ်ိဳးသမီးသည္ ရာသီလာေနစဥ္ရက္မ်ား၊ ရာသီလာၿပီးေနာက္ ၁-ရက္ႏွင့္ ရာသီမလာခင္ ၉-ရက္အလိုတို႔တြင္ လိင္ဆက္ဆံျခင္းျပဳႏိုင္ပါသည္။

အမ်ိဳးသမီး၏ ဓမၼတာစက္ဝန္းသည္ ၂၈-ရက္ထက္ ပိုၾကာရွည္ပါက ထို ပိုလာေသာရက္ကို ရာသီ လာၿပီးေနာက္ ၃-ရက္တြင္ ေပါင္းထည့္ ရပါသည္။ ဥပမာ- ထိုအမ်ိဳးသမီး သည္ ၃၀-ရက္စက္ဝန္း (30 days Cycle) ရွိပါက ထိုအမ်ိဳးသမီးအတြက္ (Safe Period)မွာ ရာသီ လာေနစဥ္ ရက္မ်ား(the days of Menstrual Flow) ႏွင့္ ရာသီ လာၿပီး ေနာက္ ၅-ရက္ (5 days Postmenstrually)၊ ရာသီ မလာမီရက္ (9 days Premenstrually) တို႔ ျဖစ္သည္။ အၾကမ္းဖ်င္း အားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အားလံုး အတြက္ ရာသီ မလာမီ ၇-ရက္သည္ လိင္ဆက္ဆံျခင္း ျပဳေသာ္လည္း ကိုယ္ဝန္ရရန္ အခြင့္အလမ္း အလြန္ ရွားပါး၍ လံုျခံဳ စိတ္ခ်ရဆံုး အခ်ိန္မ်ား ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ဤနည္းလမ္းကို ဓမၼတာ မွန္မွန္ လာေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ကသာ သံုးသင့္ၿပီး ဤနည္းလမ္း သည္ မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ရရွိ သြားႏိုင္သည့္ ႏႈန္း ျမင့္သျဖင့္ စိတ္မခ်ရေပ။

၆။ အမ်ိဳးသား၏ သုက္ရည္ကို အမ်ိဳးသမီး ျဖစ္သူ၏ မိန္းမကိုယ္ ျပင္ပ၌သာ စြန္႔ပစ္ရန္ အတြက္ လိ္င္ဆက္ဆံမႈကို သတိျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း။

ဤနည္းကို (Incomplete Coitus) ဟုေခၚသည္။ သံုးမ်ိဳး ထိန္းခ်ဳပ္ၾကသည္။ ဤနည္းမ်ား သည္ ေဆးဝါး ပစၥည္းကိရိယာ တစ္စံုတစ္ရာ မလိုအပ္၍ ေငြေၾကး အထူးတလည္ကုန္က်ရန္ မလိုအပ္ေသာ္လည္း မေတာ္တဆ ကိုယ္ဝန္ရသြားႏိုင္သည့္ႏႈန္းမွာ အမ်ိဳးသမီး ဦးေရႏွင့္ ႏွစ္အေရအတြက္ ေျမွာက္လဒ္တစ္ရာလွ်င္ ၁၂ ေယာက္မွ ၃၆ ေယာက္ထိရွိသျဖင့္ ႏႈန္းအလြန္ျမင့္မားသည္။ စိတ္ခ် လံုျခံဳမႈ အလြန္နည္း သည္ ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။

ကိုးကား။ ။ ယဥ္မင္းဦး (ေဆးတကၠသိုလ္) ၏ သေႏၶကာတာ မွ

Tuberculosis (TB)

တီဘီ အဆုပ္နာ ကူးစက္ ေရာဂါ

(ဘေလာ့ခ္) ေတြမွာ စာ၀င္ေရးမိတာ မၾကာေသးဘူး။ သူမ်ားေတြေတာ့ (ဘေလာ့ခ္)ကို ဘယ္လိုသေဘာထားေလသလဲတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။ ကုိယ့္ဖါသာ ထင္တာေလးေျပာရရင္ ကူးစက္ေရာဂါဘဲဗ်။ ေနာက္ျပီး ေဆးစြဲသလိုလဲ စြဲတတ္ေသးတယ္။ အဟုတ္ပါ၊ ဆရာ၀န္ဆိုတာ လူျမင္ရင္ လူနာ ထင္ေနတတ္လို႕ ေျပာတာ မဟုတ္ဘူးေနာ္။

ကြ်န္ေတာ္ အခုေလာကထဲ ေရာက္လာခ်ိန္မွာ ကြန္ျပဴတာ ဆိုတာ ေပၚမလို႕ ရွိေသးတယ္။ စျပီး ကိုင္ဖူးခ်ိန္မွာ (ေမာ္နီတာ) ေတြက အျဖဴ-အမဲ။ ၂၈၆-၃၈၆ ဆိုတဲ့ေခတ္။ သင္ျပန္ေတာ့ (ေဒါ့စ္) ကေန စရတာ။ (၀င္းဒိုး)က မေပၚေသးဘူးေလ။ ေနာက္လူေတြ သိမွာ မဟုတ္ဖူး။ အဲလိုေရးတာ ၾကြားခ်င္လို႕ “ေနာက္လူေတြ ငါတို႕ေလာက္သိရွာမွာ မဟုတ္ဖူး”လို႕ ဆိုခ်င္တာ မဟုတ္ပါေၾကာင္း အလ်င္စလို ေတာင္းပန္ ပါရေစ။ လူေဟာင္းေတြက ပညာတြင္း နက္ခဲ့သဗ်။ ေနာက္လူေတြက ခူးျပီး-ခတ္ျပီး အသင့္ စားသံုး ႏိုင္ လာၾကတာ ဓမၼတာပါ။ အခု လူေတြကလည္း ေနာက္လူ ေတြကို အဲလို ျပန္ေျပာၾက ဦးမွာေနာ။

ကြ်န္ေတာ့္ လုပ္ေဖၚကုိင္ဖက္ တေယာက္ရွိတယ္။ သူက နယ္စပ္မွာ အၾကာၾကီး ေနခဲ့ျပီးမွ ျမိဳ႕တက္လာတာ။ ကြန္ျပဴတာလို ပစၥည္းကိုလည္း ေတာ္ေတာ္နဲ႕မထိဘူး။ ထိမဲ့ ထိေတာ့လည္း အခု သူက(ဘေလာ့ခ္) ဆရာ ျဖစ္ေနျပီ။ ကို္ယ့္ဖါသာလည္း ဖြင့္ထား၊ သူမ်ား ကိုလည္း လိုက္သင္ေပး ေနရျပီ။ စြဲသလား မေမးနဲ႕။ ေန႕- ည (ဘေလာ့ခ္)ဖတ္-ေရး၊ ေမွးခ်ိန္၊ ေတြးခ်ိန္၊ စားခ်ိန္၊ အဲ ႕႕႕ ေသာက္ခ်ိန္ ေလာက္ပဲ ဘဲနား ပံုရတယ္။ သူစြဲျပီး သိပ္မၾကာပါဘူး၊ ကြ်န္ေတာ့္ကို ကူးပါ ေလေရာဗ်ိဳ႕။



ဘာနဲ႕တူလဲ သိလား၊ (တီဘီ) လိုဘဲ အနားက ေျခာက္ေပ အတြင္း ရွိသူမွန္သမွ် လူၾကီး - ကေလး အခမဲ့ ေ၀ေပး ေနတာမ်ိဳး။ ကြ်န္ေတာ့္ အနီးအနား မွာ ေနာက္တေယာက္ ၾကေတာ့ သူ႕ဖါသူ တတ္ေနျပီး၊ သူမ်ားကို ေျပာျပ - သင္ေပးေလ့ မရွိဘူး။ တီဘီ မွာလည္း အဲလို အမ်ိဳးအစား လည္း ရွိတာကိုး။ သူမ်ားကို ကူးတတ္တာနဲ႕ သူ႕ဖါသာသူ ေရာဂါ ခံေနရတာ ႏွစ္မ်ိဳး။ သလိပ္စစ္လို႕ ပိုးေတြ႕သူနဲ႕ ပိုးမေတြ႕သူ ဆိုတဲ့ ႏွစ္မ်ိဳးေပါ့။ Positive and Negative ေခၚသလို Open Case and Close Case လို႕လဲ ေခၚၾကပါတယ္။

အဲဒီ ေရာဂါက ဆိုးလို႕ တကမၻာလံုး ႏွိမ္နင္းေရးေတြ လုပ္ေနၾကတာ ၾကာပါျပီ။ ဆိုးတယ္ ေျပာတာက ကူးလို႕၊ အျဖစ္မ်ားလို႕၊ ေသေစ လို႕ပါ။ ပိုဆိုးတယ္ လို႕ေျပာႏိုင္ျပန္ျပီဗ်။ အခုထိ ေခါင္းေထာင္ဆဲ၊ ဘာလို႕လဲ ဆိုေတာ့ ျဖစ္ဆဲ၊ ကူးဆဲ၊ သတ္ဆဲ ျဖစ္ေန လို႕ပါ။ ေခါင္းမာဆဲ လည္း ျဖစ္ေသးတယ္။ ကုေနၾကေဆးကို မမႈေတာ့၊ မျဖံဳေတာ့လို႕ပါ။ ကြ်န္ေတာ္ေနတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ေရာက္ေနၾကတဲ့ ဒုကၡသည္ ေတြထဲမွာ အဲလို ေဆးေတြ ျပီးတဲ့ ေရာဂါသည္ေတြ ရွိေနတယ္။

ကြ်န္ေတာ့္ ေဆးခန္းေလးကို လာျပ သူေတြ ထဲမွာလဲ (တီဘီ) ေရာဂါသည္ အေရအတြက္ တိုးတိုး လာတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆို မၾကာခင္ကမွ တိုင္းျပည္ကေန ေျပးလာရျပီး (တီဘီ) ေဆးပါတ္ မေစ့ေသးသူ ကေလး - လူၾကီးေတြ ပါတယ္။ တခ်ိန္ကဆိုရင္ လူတေယာက္ ပိန္ေျခာက္ေျခာက္ ျဖစ္ေန၊ ေခ်ာင္းေလး ဆိုးေနရင္ (တီဘီ) ကို သံသယ ရွိခဲ့တယ္။ တကယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ လူေကာင္ၾကီးၾကီး၊ ေဆးလိပ္ မေသာက္သူေတြ အေၾကာင္း တခုခုေၾကာင့္ ေဆးစစ္လိုက္မွ အဆုပ္ထဲ ေရ၀င္ေနတာ ေတြ႕ႏိုင္တယ္။ ေပါင္ျခံတို႕ လည္ပင္းတို႕ အၾကိတ္ေပၚတာ သြားစမ္းမွ (တီဘီ) မွန္း သိရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မေပါ့ဘို႕ အထူး လိုပါတယ္။

ကေလးေတြ ဖြါးျပီးတာနဲ႕ ဘယ္ဘက္ လက္ေမာင္း အေပၚေနရာမွာ ထိုးေပးတာ (တီဘီ) ကာကြယ္ေဆးေပါ့။ (ဘီစီဂ်ီ) လို႕ ေခၚတာ။ ၾသကာသ ေလာကၾကီးထဲ မေရာက္ခင္၊ လူေတြနဲ႕မထိမေတြ႕ခင္ ဦးေအာင္ လုပ္ေပးရတာပါ။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ လူေတာထဲမွာ ပိုးေတြ ရွိေနလို႕၊ ပိုးနဲ႕မေတြခင္ ေရာဂါျပီး ေစမဲ့ သတၲိေတြ ကေလး ကုိယ္မွာ ျဖစ္လာႏွင့္ေအာင္ ကာကြယ္ေဆးကို ထိုးေပး ရတာပါဘဲ။ အၾကံ မေကာင္း ပါလား။ အရင္ကေတာ့ ကေလးေတြ ကေလးမ်ိဳးစံုနဲ႕ကစားရ - အတူေနရ ေတာ့မွာမို႕ ေက်ာင္းမထားခင္ တခါ ထပ္ထိုး ရတယ္။ အခု မလိုေတာ့ဘူး။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ ေက်ာင္းမထားခင္ ကတည္းက ကေလးေတြဟာ ပိုးရွိသူေတြနဲ႕အတူ ေနခဲ့ျပီး ျဖစ္တာမို႕ မထူးေတာ့ တာပါ။

အခုဆိုရင္ (တီဘီ) ေရာဂါျပီး တယ္ဆိုတာကို သံသယ ရွိစရာေတာင္ ျဖစ္လာျပီ။ ေစာေစာက ေရးသလို ျဖစ္ဆဲ၊ ကူးဆဲ၊ သတ္ဆဲ ျဖစ္ေနလို႕ပါ။ ကာကြယ္ေဆး ရဲ႕ သေဘာက ေရာဂါပိုး ၀င္လာရင္ ကို္ယ္ထဲမွာ ဒီပိုးကိုတိုက္ဖ်က္ႏိုင္စြမ္းေတြ အလိုလို ထြက္ေစတာမို႕ ေနာက္ထပ္ ၀င္လာတဲ့ပိုးကိုျပန္ခ်ဘို႕ ကိုယ့္မွာ ခံႏိုင္ရည္ ရွိေနေအာင္ လုပ္ေပး ရတာပါ။ ပိုးတမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေရာဂါ အထိ မျဖစ္ေစဘဲ သူ႕ ပိုးအစြမ္း သတၲိ ကေလးသာ က်န္ေနေအာင္ အဲဒီပိုးကို ႏွိပ္ကြပ္ျပီး၊ ေသးသိမ္ေအာင္ လုပ္ထားတာ ေလးကို ကာကြယ္ေဆး အျဖစ္ ေပးရ တာပါ။ BCG ထိုးလိုက္တဲ့ ေနရာေလးမွာ အနာ လာျဖစ္တယ္ မဟုတ္လား၊ အဲဒါ အဲဒီ ေနရာေလးမွာ ကြက္ျပီး (တီဘီ) ျဖစ္ေနတာဗ်။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးက နည္းနည္း ကုိယ္ပူ လာတာေပါ့။ အဲလို ျဖစ္ေနတံုး ကေလး ကိုယ္ထဲမွာ ဒီပိုးကို ျပန္ခ်မဲ့ သတၲိေတြက သူ႕ဖါသာ ထြက္လာ ေစေတာ့ တယ္။ အဲ ႕႕႕ ေနာက္တခါ (တီဘီ) ပိုး၀င္လာ လို႕ကေတာ့ ဒီသတၲိက ျပန္ခ် ႏိုင္ေအာင္ စီမံ ထားလိုက္တာ ပါဘဲဗ်ာ။ (အင္တီေဘာ္ဒီ) လို႕မွတ္ရတာ ေအာက္တယ္၊ (အတြင္းအား) လို႕မွတ္ဗ်ာ။

အတြင္းအား ေတြနဲ႕အစြမ္း ေကာင္းလွတဲ့ ဇာတ္လိုက္ေတြ ၾကာေတာ့ ရိုးလာ သလိုဘဲ ပိုးဆိုတဲ့ အေကာင္ ေသးမႊားမႊားေလးေတြက ကုိယ္ထက္ ငယ္ေတာ့ ကိုယ့္ထက္လည္တယ္ ဆိုတာမ်ိဳးလို အခု (တီဘီ) ေခါင္းေထာင္ ေနဆဲပါ။ ေလကေန သယ္ပို႕တဲ့ နည္းျဖစ္လို႕ ေလထု ပတ္၀န္းက်င္ သိပ္မေကာင္းတဲ့ ေနရာမ်ိဳးမွာ ကူးစက္တာပါ။ ရုပ္ပတ္၀န္းက်င္ မေကာင္းတာ မ်ိဳးကလည္း ဆင္းရဲတာနဲ႕တိုက္ရိုက္ အခ်ိဳးက်တယ္။ ဆင္းရဲေတာ့ စီမံကိန္း လုပ္တာေတြက အညံ့စား - အေပါစားေတြျဖစ္တတ္တယ္။ စာရင္း ဇယားကို ေအာင္ျမင္ ေန ပါတယ္၊ တိုးတက္ ေနပါတယ္ဆိုျပီး လိမ္ျပတာ ၾကိဳက္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္မ်ိဳးပါ ရွိေနျပန္ရင္ သြားျပီေပါ့။ (တီဘီ) ပိုးက သခ်ၤာ မတတ္လဲကူး၊ သခ်ၤာေမဂ်ာ လဲ ကူးတာကိုး။

ကြ်န္ေတာ္တို႕ အဲလို ပညာမ်ိဳး သင္ရခ်ိန္မွာ အဲလို ေခတ္မို႕ “ကူးစက္ ေရာဂါေတြ သည္ လူမႈ စီးပြါးေရး မေကာင္းပါသျဖင့္ ပို၍ ျဖစ္ရသည္” ဆိုတဲ့ ေကာက္ခ်က္ကို မခ်ရ ဘူးတဲ့။ မခက္ဘူးလား။ ႏွိမ္နင္းေရးေတြ ေအာင္ျမင္ ေနပါတယ္ လို႕ အစီရင္ခံစာ မွာ ျပရေတာ့ (တီဘီ) က ရီတာေပါ့။ အဲဒါ က်န္းမာေရး ရာဇ၀တ္မႈဘဲ။ ဘာလို႕လဲဆိုေတာ့ အခုထိလူေတြကို ျဖစ္ဆဲ၊ ကူးဆဲ၊ သတ္ဆဲျဖစ္ေနလို႕ပါ။ အေျခအျမစ္ကို မသတ္ ႏိုင္သေရြ႕ ေရာဂါဆိုတာ မေပ်ာက္ပါ။

တင့္ေဆြ

Soft Drinks for Caution !!!

သတိထားသင့္သည့္ အခ်ဳိရည္

ေႏြေနပူမွာ အပူဒဏ္ကုိ သက္သာေစျပီး၊ ရင္ကုိ လန္းဆန္း အေမာေျပ သြားေစ ႏုိင္တာ ကေတာ့ အခ်ဳိရည္ ေအးေအးေလး တစ္ခြက္ ပါဘဲ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ အားလုံး soft drinks လုိ႔ ေခၚတဲ့ အခ်ဳိရည္ အမ်ဳိးမ်ဳိး ေသာက္ဖူး ၾကတယ္။ Pepsi, Coke, Sprite, Fantasy, Lemon Soda စသည္ျဖင့္ Brand အမ်ဳိးမ်ဳိး အရသာ အဖုံုဖုံနဲ႔ လူေတြရဲ႕ အၾကိဳက္ကုိ ဆဲြေဆာင္္ ခဲ့ၾက၊ ဆဲြေဆာင္ ေနၾကဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ၾကိဳက္တဲ့ အခ်ုုဳိရည္ ေတြက က်န္းမာေရး နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ျပႆနာ ေတြကုိ ျဖစ္ေစ ႏုိင္တယ္ ဆုိတာ ကုိေတာ့ သတိ မျပဳမိတဲ့ သူေတြ ရွိႏုိင္မယ္ လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ ထင္လုိ႔ ဒီပုိ႔စ္နဲ႔ ဗဟုသုတ ျဖန္႔ေ၀ လုိက္ရ ပါတယ္။



ၾကည္႔ရတာ ေတာ့ ေသာက္ခ်င္စရာ ၾကီးပါဘဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီအခ်ဳိရည္ ေတြထဲမွာ ပါတဲ့ အက္စစ္ဓာတ္ ပမာဏကုိ ျပတဲ့ pH value ေတြကုိ ၾကည့္ၾကည့္ ရေအာင္ ... pH နည္းေလ အက္စစ္ဓာတ္ ျပင္းေလ ျဖစ္ပါတယ္။


ဘက္ထရီေတြထဲမွာ ထည့္တဲ့ အက္စစ္ကုိ သိၾကမယ္ လုိ႔ ထင္ပါတယ္။ pH တန္ဘုိး ၁ ရွိတဲ့ အက္စစ္ျပင္း မုိ႔ မေတာ္တဆ အ၀တ္မွာ စင္သြားရင္ ခဏ ေနတာနဲ႔ စားသြား ေပါက္သြားတာ ၾကဳံဖူးတဲ့ သူေတြ ရွိမွာပါ။ အခု ျပထားတဲ့ ဇယားအရ တခ်ဳိ႕အခ်ဳိရည္ ေတြဟာ ဘက္ထရီ အက္စစ္ နီးပါး ျပင္းတာ သတိထားမိ ပါလိမ့္မယ္။ ကဲ ... အခ်ဳိရည္ ေတြကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔က အေၾကာေဆး သြင္းသလုိ ပုိက္နဲ႔ မသြင္းၾက ပါဘူး။ ေသာက္ၾက ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခံတြင္းထဲမွာ ဘာျဖစ္ႏုိင္လဲ ၾကည့္ၾက ရေအာင္။

သြားေတြရဲ႕အေပၚဆုံး အလႊာမွာ Enamel လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေၾကြလႊာနဲ႔ ကာထားျပီး၊ ကယ္လ္စီယမ္ နဲ႔ ေဖာ့စ္ဖိတ္ တုိ႔ ေပါင္းထားတဲ့ Hydroxyapatite လုိ႔ ေခၚတဲ့ ဓာတ္ေပါင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ေၾကြလႊာဟာ မာေၾကာ လွေပမယ့္ အက္စစ္ ဓာတ္ကုိ မခံႏုိင္ ပါဘူး။ ဘက္တီးရီးယား ပုိးေတြက စားၾကြင္း စားက်န္ ေတြကုိ ေဖာက္လုိက္လုိ႔ ထြက္လာတဲ့ အက္စစ္ ဓာတ္ေၾကာင့္ ပုိးစားေပါက္ေတြ ျဖစ္ရ တယ္။ ဒါကုိ dental caries- သြားပုိးစား ေရာဂါ လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ သြားရဲ႕ ေၾကြလႊာ ကုိ အရည္ ေဖ်ာ္ပစ္ႏုိင္တဲ့ အက္စစ္ ျပင္းအား critical pH က ၅.၅ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီထက္ ပုိျပီး အက္စစ္ ဓာတ္ျပင္းတဲ့ (pH ၅.၅ ေအာက္ ေလ်ာ့တဲ့) အရည္နဲ႔ ၾကာရွည္ ထိေတြ႕မယ္ ဆုိရင္ သြားေၾကြလႊာဟာ ၊ အ၀တ္ကုိ အက္စစ္ စားသလုိ စားခံရျပီး ျပဳန္းတီး ရပါတယ္။ ပုိးစားတာ မဟုတ္ဘဲ ျပင္ပက အက္စစ္ ဓာတ္ေၾကာင့္ သြားေၾကြလႊာ စားသြားျပီး အေပါက္ေတြ ျဖစ္တာကုိ erosion - အက္စစ္ေၾကာင့္ တုိက္စားျခင္း လုိ႔ ေခၚပါတယ္။

ေဆးခန္းမွာ ဒီလုိ သြားေပါက္ ေတြနဲ႔ လာျပၾကတဲ့ သူေတြ မနည္းလွ ပါဘူး။ တခ်ဳိ႕လည္း အပူ အေအး၊ အခ်ိဳ အခ်ဥ္ ထိရင္ က်ဥ္လာမွ သိလုိ႔ လာျပၾက ပါတယ္။ မွန္ထဲမွာ ၾကည့္ၾကည့္ရင္ ပုိးစားသလုိ မဲမေနဘဲ၊ ေၾကြသြားလႊာက ေျပာင္ေခ်ာေခ်ာနဲ႔ ခ်ဳိင့္၀င္ ေနတာ ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ သိပ္ဆုိး လာရင္ ေၾကြလႊာေအာက္က dentine လုိ႔ ေခၚတဲ့ ဆင္စြယ္ ႏွစ္လႊာ အညိဳေရာင္ေပၚျပီး သြားတုိက္တ ံနဲ႔ ျခစ္ၾကည့္ရင္ က်ဥ္တာကုိ ခံစားရ ပါလိမ့္မယ္။


အခ်ဳိရည္ကုိ ပုလင္းလုိက္ ေသာက္တာ၊ ခြက္နဲ႔ တမွ်င္းမွ်င္း ေမာ့ေသာက္တာ ေတြက သြားေတြနဲ႔ အခ်ဳိရည္ ၾကာရွည္ ထိေတြ႕ေစလုိ႔ ပုိျပီး ဆုိး ပါတယ္။ Straw - ပုိက္နဲ႔ စုပ္ေသာက္ျပီး ျမန္ျမန္ မ်ဳိခ် ရင္ သြားမွာ ထိခုိက္တာ နဲနဲ သက္သာပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ အခ်ဳိရည္လုိ႔ soft drink ေတြကုိ ဦးစားေပး ေျပာထား ေပမယ့္၊ ဒိန္ခ်ဥ္တုိ႔၊ သံပရာ ရည္တုိ႔၊ grapes fruits ေဖ်ာ္ရည္ တုိ႔ စသည္ျဖင့္ ေဖ်ာ္ရည္ ေတြဟာ လည္း pH တန္ဘုိး နိမ့္တဲ့ ထဲမွာ ပါပါတယ္။

ေဖ်ာ္ရည္ မဟုတ္တဲ့ ကုိကာကုိလာ တုိ႔လုိ ဘူးသြပ္ အခ်ဳိရည္ ေတြရဲ႕ ေနာက္ထပ္ ဆုိးက်ဳိး ကေတာ့၊ သူတုိ႔မွာပါတဲ့ phosphoric acid - ေဖာ့စ္ဖုိရစ္ အက္စစ္နဲ႔ carbon dioxide - ကာဘြန္ဒုိင္ ေအာက္ဆုိဒ္ ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဓာတ္ေတြက အစာအိမ္ထဲ ေရာက္တဲ့အခါ အစာေျခရည္ ရဲ႕ hydrochloric acid - ဟုိက္ျဒဳိ ကလုိရစ္ အက္စစ္ အစာေျခတာ ကုိ ဟန္႔တား တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစာ မေၾကတာ၊ ဗုိက္ထဲမွာ ေလေတြ ျပည့္ျပီး ရင္ျပည့္ရင္ကယ္တာ ျဖစ္လာပါတယ္။ အစာေျခ လမ္းေၾကာင္းရဲ႕ အက္စစ္ဓာတ္ကုိ ပုိမ်ား ေစတဲ့အတြက္ အစာအိမ္၊ အူသိမ္ ေရာဂါ ရွိတဲ့ သူေတြ ပုိေရွာင္ သင့္ပါတယ္။

phosphoric acid က အရုိးေတြမွာ ရွိတဲ့ ထုံးဓာတ္ - ကယ္လ္စီယမ္ ကုိလည္း ေဖ်ာ္ထုတ္ ပါတယ္။ ၾကာရင္ အရုိးပါး အရုိးေပ်ာ့ ျဖစ္ေစျပီး၊ ေဖ်ာ္ထုတ္ လုိက္တဲ့ ကယ္လ္စီယမ္ ေတြက ေက်ာက္ကပ္မွာ စုလုိ႔ ေက်ာက္ကပ္ ေက်ာက္တည္ ေစပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အခ်ဳိရည္ ေတြကုိ ေလွ်ာ့ ေသာက္သင့္ပါတယ္။

ဗုိက္တာမင္ စီ ဓာတ္ ရတဲ့ အခ်ဥ္ သစ္သီး ေဖ်ာ္ရည္ ေတြကေတာ့ က်န္းမာေရး အတြက္ ေကာင္းလုိ႔ ေသာက္သင့္ ပါတယ္။ ေသာက္တဲ့ အခါ ပုိက္နဲ႔ ျမန္ျမန္စုပ္ ေသာက္သင့္ ပါတယ္။ ေသာက္ျပီးတာနဲ႔ ေရနဲ႔ ပလုတ္က်င္း ေပးသင့္ ပါတယ္။ ဂ်ပန္ မွာေတာ့ Ocha လုိ႔ေခၚတဲ့ green tea လဘက္ရည္ ေတြကုိ ဘူးသြပ္၊ ပုလင္းသြပ္ျပီး ေရာင္းတယ္။ ေနရာတကာမွာ ၀ယ္လုိ႔ ရတယ္။ ေရငတ္လည္း ေျပ၊ အိပ္ခ်င္လည္း ေျပ၊ ဥပါဒ္လည္း မျဖစ္ဘူး။ က်န္းမာေရး အတြက္ အေထာက္အကူ ေပးတဲ့ ဓာတ္ေတြပါတဲ့ green tea အေၾကာင္း အလ်ဥ္းသင့္ရင္ ေရးပါဦးမယ္။

က်န္းမာသုခ ျပည့္၀ၾကပါေစ။

ဖတ္သင့္တဲ့စာညႊန္းမ်ား..
Phosphoric acid in sodas nearly as damaging to teeth as battery acid
Diet soft drinks linked to health risks: study
Relationship between dental erosion, soft drink consumption, and gastroesophageal reflux among Icelanders

Genetic Diseases and Inheritance Patterns (1)

မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားႏွင့္ အေမြဆက္ခံပံု (၁)

မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ား ကို ဗီဇ (သို႔) ခရိုမိုဇုမ္း တခုခု ခၽြတ္ယြင္းမႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ား ( Single gene or Chromosomal abnormality) ႏွင့္ Complex Genetic Disease ဟုေခၚေသာ ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ဘ၀ လူေနမႈပံုစံ ေပါင္းစပ္မႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ား အျဖစ္ ၃ မ်ိဳးေတြ႔ ႏိုင္ပါသည္။ ဤပို႔စ္တြင္ ဗီဇတခုခု ခၽြတ္ယြင္းမႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါမ်ား အေၾကာင္းကို ပိုမို အေသးစိတ္ က်သည့္ အေမြဆက္ခံပံု ဥပမာ မ်ားျဖင့္ တင္ျပ မည္ျဖစ္ၿပီး Chromosomal disorder ႏွင့္ Complex Genetic Diseases ကိုမူ ဒုတိယ ပိုင္းႏွင့္ တတိယ ပိုင္းတြင္ ဆက္လက္ တင္ျပ သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။ မ်ိးရိုး ဗီဇ ေ၀ါဟာရ မ်ားႏွင့္ အေျခခံ သေဘာ တရား မ်ားကို ပိုမို ရွင္းလင္း လြယ္ကူစြာ နားလည္ ေစရန္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ မိတ္ဆက္ ပို႔စ္ကို ဖတ္ၿပီးမွ ဤပို႔စ္ကို ဖတ္ရန္ အၾကံျပဳပါသည္။

Single gene disorder ဗီဇ တခုခုတြင္ ခၽြတ္ယြင္းမႈ ျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါ

ဗီဇ တခုစီသည္ ခရိုမိုဇုမ္း ထဲတြင္ တိက်ေသာ ေနရာ၊ ပံုသ႑န္ (Locus) ရွိၿပီး ၎တို႔သည္ သူ႔ ေနရာႏွင့္သူ မဟုတ္ပဲ တစံုတရာ ခ်ိဳ႔ယြင္း ေနျခင္း ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ အပင္ တိရိစာၦန္ လူသား စသည့္ သက္ရွိ တိုင္းတြင္ အမ်ိဳးအစား ကြဲျပားသည့္ အေလ်ာက္ ခရိုမိုဇုမ္း အေရ အတြက္ႏွင့္ ဗီဇ အစီစဥ္ (Sequence) လည္း ကြဲျပား ပါသည္ ။ လူသား ဆဲလ္ တခုတြင္ ခရိုမိုဇုမ္း ၄၆ ခု (သို႔) ၂၃ စံု ပါရွိၿပီး ထိုအထဲ၌ ၁-၂၂ စံု ေျမွာက္ထိ ခရိုမိုဇုမ္း မ်ား အားလံုးကို Autosomes (သို႔) Autosomal chromosomes မ်ား ဟု ေခၚၿပီး ေနာက္ဆံုး အစံု ျဖစ္သည့္ ၂၃ စံုေျမာက္ ခရိုမိုဇုမ္း ကို က်ား/မ (သို႔) လိင္ခရုိမိုဇုမ္း (Sex chromosome) ဟု ေခၚပါသည္။ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ လကၡဏာ မ်ားကို ထို ခရိုမိုဇုန္း မ်ား အေပၚ မူတည္ၿပီး လက္ဆက္ ကမ္းပံု ျခားနား ပါသည္။ ဗီဇ တခုခု၏ ပံုမွန္ မဟုတ္ေသာ အေမြ ဆက္ခံပံု ကို ပံု သ႑န္ ၄ မ်ိဳးျဖင့္ ေတြ႔ရ ပါသည္။

(၁) Autosomal dominant disorder

၁-၂၂ စံုေျမွာက္ ခရိုမိုဇုန္း မ်ား၏ ပံုမွန္ မဟုတ္ေသာ ဗီဇမွ ပံုမွန္ ျဖစ္ေသာ ဗီဇကို စိုးမိုး ေသာအခါ ရရွိၿပီး ေရာဂါ ရေသာ မိဘ တဦးဦး ဆီမွ သားသမီး မ်ားသို႔ တိုက္ရိုက္ ကူးစက္ ေသာေၾကာင့္ ကူးစက္ ခံရေသာ သားသမီး တိုင္း၏ မိဘ တဦးဦးတြင္ ေရာဂါ ရွိရမည္။ ေရာဂါ ရသူႏွင့္ ေရာဂါ မရွိသူ လက္ထပ္ ေသာအခါ သား သမီး မ်ား၏ အေရအတြက္ တ၀က္ ခန္႔တြင္ ေရာဂါ ရႏိုင္ျခင္း၊ ေရာဂါမ်ားသည္ သား သမီး မ်ားတြင္ က်ားမ သီးသန္႔ ေရြးမျဖစ္ပဲ ႏွစ္မ်ိဳး စလံုးတြင္ တူညီစြာ ကူးစက္ ႏုိင္ပါသည္။ ေရာဂါသည္ မ်ိဳးဆက္ မျခားပဲ မ်ိဳးဆက္ တိုင္းတြင္ ျဖစ္ေလ့ ရွိပါသည္။ Huntington Disease ႏွင့္ Neurofibromatiosis သည္ ထင္ရွား သည့္ Autosomal Dominant Disease မ်ား ျဖစ္ပါသည္။

မ်ိဳးရိုးဗီဇ လက္ဆက္ ကမ္းသည့္ ပံုစံ၌ ပံုမွန္ အေျခအေနတြင္ Hh (Heterozygous) သေကၤတ သည္ ေရာဂါ ရွိသူ၏ ဗီဇ မဟုတ္ပဲ သယ္ေဆာင္ သူ သာ ျဖစ္ ေသာ္လည္း ဤေနရာ၌ Autosomal Dominant အရ ပံုမွန္ မဟုတ္ေသာ ဗီဇ၀က္ h သည္ စိုးမိုး ဗီဇ ျဖစ္ ေနေသာ ေၾကာင့္ Hh သည္ ေရာဂါ ရွိသည့္ ဗီဇ ျဖစ္ပါသည္။ ေရာဂါ ရွိေသာ ဗီဇပိုင္ရွင္ Hh ႏွင့္ က်န္းမာ သည့္ ဗီဇပိုင္ရွင္ HH တို႔ႏွစ္ဦး လက္ထပ္ပါက သား သမီး တ၀က္စီကို က်န္းမာသူ ႏွင့္ ေရာဂါရသူ အခ်ိဳး က်စြာ ရရွိပံုကို ေအာက္ပါ အတိုင္း တြက္ၾကည့္ ႏိုင္ပါသည္။

Autosomal Dominant ဗီဇ လက္ဆက္ ကမ္းပံုကို တြက္ခ်က္ျခင္း



(၂) Autosomal Recessive

၁-၂၂ စံုေျမွာက္ ခရိုမိုဇုန္း မ်ား၏ လက္ခံဗီဇ ေခၚ ငုတ္ဗီဇကို သယ္ေဆာင္ထားသူ Heterozygous Carriers မ်ား မွ တဆင့္ ကူးစက္ျခင္း ျဖစ္သည္ ေရာဂါရ ေနသည့္ မိဘဆီမွ တိုက္ရိုက္ ကူးစက္ျခင္း မဟုတ္ပါ။ Systic Fibrosis သည္ ထင္ရွား ေသာ Autosomal Recessive Disease တခု ျဖစ္သည္။ Autosomal Recessive ၏ လကၡဏာမ်ားမွာ ေရာဂါကို မိဘတြင္ မေတြ႔ရွိ ႏိုင္ပဲ အဖိုး အဖြား တဦးဦး ႏွင့္ ေမြးခ်င္း မ်ား၊ တ၀မ္းကြဲ ေမာင္ႏွမ မ်ား တြင္သာ ေတြ႔ႏိုင္ျခင္း ၿပီး Autosomal dominant ကဲ့သို႔ပင္ က်ားမ မေရြး တူညီစြာ ျဖစ္ႏိုင္ ေသာ္လည္း ေရာဂါသည္ မ်ိဳးဆက္ တိုင္းတြင္ မျဖစ္ႏုိင္ပဲ မ်ိဳးဆက္ ျခား၍ ျဖစ္ေလ့ရွိပါသည္။ ေရာဂါ ကူးစက္ ခံရေသာ ကေလး၏ မိဘ ႏွစ္ပါး စလံုး သည္ ေရာဂါသည္ မ်ား မဟုတ္ပဲ ေရာဂါ သယ္ေဆာင္သူ မ်ားသာ ျဖစ္ၿပီး ေရာဂါ သယ္ေဆာင္သူ ႏွစ္ဦး လက္ထပ္ျခင္း (Hh x Hh) ျဖင့္ သားသမီး မ်ား၏ ၂၅% ကို ေရာဂါ ကူးစက္ ေစပါသည္။ ေအာက္ပါ ဇယားကုိ ေလ့လာ ႏိုင္ပါသည္။

Autosomal recessive ဗီဇ လက္ဆက္ ကမ္းပံုကို တြက္ခ်က္ျခင္း



Autosomal Recessive ေရာဂါ (သို႔) ဗီဇ တခုသည္ လက္ဆက္ ကမ္းမႈသည္ ၾကား ကာလတြင္ လံုး၀ လကၡဏာ မေပၚပဲ မ်ိဳးဆက္ သံုးေလးခုၾကာ မွျပန္ေပၚလာသည္မ်ားလည္း ရွိႏိုင္ပါသည္။ ျမန္မာျပည္တြင္ အဂၤလိပ္၀င္စားသည္ဟု ယံုၾကည္ရသည့္ အသားမျဖဴမညို ဗမာမိဘႏွစ္ဦးမွ ေမြးဖြားေလာေသာ Phenotype (အသြင္သဏၭန္) အရ ေရြ၀ါေရာင္ ဆံပင္၊ မ်က္လံုး ညိဳျပာ၊ အသား ျဖဴစပ္စပ္ ေကာ့ေကးရွန္း ပံု ဗမာမ်ား ကို ေတြ႔ဖူး ပါလိမ့္မည္။ ထိုသူမ်ားသည္ ဘာသာေရး အရ လူ၀င္စားျခင္း ျဖစ္ႏိုင္ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုး ဗီဇအရ တကယ္ စင္စစ္တြင္ ဘိုးဘြား၊ ဘီဘင္ လက္ထက္က အေမြ ေပးခဲ့သည့္ ငုပ္ဗီဇ မရွိပဲႏွင့္ Asian စစ္စစ္ ကေန ေကာ့ေကးရွန္း စစ္စစ္ လူသား ကို ေမြးဖို႔ မည္သို႔မွ မျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ကို မ်ိဳးရိုး ဗီဇ ဘာသာရပ္ ကို ေလ့လာျခင္း ျဖင့္ သိႏိုင္ ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထို သူမ်ား၏ ဘိုး၊ ဘြားဘီဘင္ ထဲမွ တဦးဦး သည္ အဂၤလိပ္ လက္ထက္က အဂၤလိပ္ တစ္ဦးဦး ႏွင့္ အေၾကာင္းပါ ေသြးေႏွာဖူးၿပီး ယခင္ မ်ိဳးဆက္ မ်ားတြင္ ေကာ့ေကးရွန္း ဗီဇ ငုပ္ေန ၍ မေပၚပဲ မ်ိဳးဆက္ သံုးေလးခု ၾကာမွ စိုးမိုး ဗီဇအျဖစ္ ျပန္ေပၚ လာျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။

(၃) Sex linked dominant and Sex linked recessive

လူသား ဆဲလ္၏ ေနာက္ဆံုး (သို႔) ၂၃ စံုေျမွာက္ ခရိုမိုဇုန္း သည္ က်ား မ လကၡဏာ ကို ေဖၚေဆာင္သည့္ ခရိုမိုဇုန္း ျဖစ္သည္က ို သိရွိၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ က်ား ၊မ ခရိုမိုဇုန္း တြင္ အမ်ိဳးသား မ်ားသည္ X ႏွင့္ Y ဟူ၍ အမည္ ေပးထားေသာ လိင္ ခရိုမိုဇုမ္း ႏွစ္မ်ိဳး စလံုး ပိုင္ဆိုင္ ေသာ္လည္း အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ X ခရိုမိုဇုမ္း သာ ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဖိုႏွင့္မ ေပါင္းစပ္ၿပီး မ်ိဳးပြား ရာ၌ ပထမ ဦးဆံုး သက္ရွိဆဲလ္ Gamete ကိုဖြဲ႔စည္းရာမွာ အမ်ိဳးသမီး သည္ X ခရိုမိုဇုန္းကိုသာ ထုတ္ေပး ႏိုင္ၿပီး ထို X ခရိုမိုဇုန္းႏွင့္ ေပါင္းရန္ အမ်ိဳးသားဆီမွ X ခရိုမုိဇုန္း ရပါက (XX) သမီး မိန္းကေလး ကို ရရွိမည္ျဖစ္ၿပီး Y ခရိုမိုဇုန္း ကို ရရွိပါက (XY) သား ေယာက္်ားေလး ကို ရရွိမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ( မွတ္ခ်က္ - မိမိ၏ ဇနီးမယားမ်ားအား သား ေယာက်္ားေလး မေမြးေပး၍ အျပစ္တင္ေလ့ရွိေသာ အမ်ိဳးသားမ်ား ဤအခ်က္ကို အေလးေပး မွတ္သား သင့္ပါသည္။)

က်ား၊မဆိုင္ရာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါ (Sex linked genetic disease) သည္ Y ခရိုမိုဇုန္း မွ တဆင့္ ကူးစက္ျခင္းမရွိပဲ X ခရိုမိုဇုန္း မွ တဆင့္ သာ ကူးစက္ ေလ့ ရွိပါသည္။ Sex Linked Dominant လက္ဆက္ ကမ္းမႈသည္ မရွိ သေလာက္ ရွားၿပီး Sex Linked recessive သာ က်ား၊မ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ၏ ပံုမွန္ လက္ဆက္ ကမ္းမႈ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရာဂါရ ေနေသာ မိဘမွ တိုက္ရိုက္ ကူးစက္မႈ နည္းပါး ပါသည္။ က်ားမ ဗီဇ အေမြ ဆက္ခံမႈအရ အမ်ိဳးသမီး မ်ားသည္ ေရာဂါ သယ္ေဆာင္သူ မ်ားသာ ျဖစ္မ်ားၿပီး လကၡဏာ သည္ အမ်ိဳးသား မ်ား တြင္သာ ပို၍ ေပၚပါသည္။ X ဗီဇ သည္သာ ေရာဂါကို လက္ဆက္ ကမ္းၿပီး Y ဗီဇသည္ ေရာဂါကို မသယ္ေဆာင္ ေသာေၾကာင့္ ဖခင္ဆီမွ X ဗီဇ ရရန္အေၾကာင္း မရွိ ေသာေၾကာင့္ အေဖမွ သားမ်ား ဆီသို႔ လကၡဏာ ကူးစက္ရန္ လံုး၀ ျဖစ္ႏိုင္ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ေရာဂါ ရွိေသာ ဗီဇကို သမီး အားလံုးမွာ သယ္ေဆာင္သူ အျဖစ္ ရရွိ ပါသည္။ ေရာဂါ သယ္ေဆာင္ ထားေသာ မိခင္ဆီမွ ၅၀% ေသာ သားမ်ားသို႔ ကူးစက္ ႏုိင္ပါသည္။ Colour blindness, Duchenne muscular dystrophy, clotting factor abnormality ႏွင့္ Haemophilia စသည္ တို႔သည္ ထင္ရွား ေသာ Sex Linked Disease မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အကယ္၍ က်န္းမာ သည့္ ဗီဇ H ႏွင့္ ေရာဂါ လကၡဏာ h အျဖစ္ သတ္မွတ္ပါက Sex Linked ႏွင့္ ဆက္စပ္ သည့္ Genotype (ရွိရင္းဗီဇ) ႏွင့္ Phenotype (ရုပ္သြင္လကၡဏာ) ကို ေအာက္ပါ အတိုင္း ေတြ႔ရမည္။



ေရာဂါရွိေသာ အေဖ XhY ႏွင့္ က်န္းမာေသာအေမ XHXH ေပါင္းဖက္ျခင္း (XhY x XHXH)




သမီးအားလံုးတြင္ ဖခင္ဆီမွ ေရာဂါရွိေသာ X ဗီဇမ်ားကို ရရွိၿပီး သားအားလံုးက်န္းမာေနသည္ကို ေတြြ႔ရေပမည္။

ေရာဂါသယ္ေဆာင္ေသာအေမ XHXh ႏွင့္ က်န္းမာေသာအေဖ XHY ေပါင္းဖက္ျခင္း (XHXh x XHY)



သမီး မ်ားသည္ မိခင္ဆီမွ ေရာဂါ ရရွိေသာ ခရိုမိုဇုန္းကို ရေသာ္လည္း က်န္းမာေသာ တျခား X ခရိုမိုဇုန္း ကို ဖခင္ မ်ားဆီမွ ရထား ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါ တေယာက္မွ မရႏိုင္ သည္ကို ေတြ႔ရၿပီး သား ႏွစ္ေယာက္ အနက္ တေယာက္တြင္ ေရာဂါ ရေနသည္ကို ေတြ႔ရ သည္။ အထက္ပါ သေကၤတ မ်ားတြင္ ေရာဂါသယ္ေဆာင္ေသာ အမ်ိဳးသားကို မေတြ႔ရပဲ ေရာဂါရွိေသာ အမ်ိဳးသား ကိုသာ ေတြ႔ရ ပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ အမ်ိဳးသား မ်ားသည္ X ခရိုမိုဇုန္းအား မိခင္မ်ား ဆီကသာ ရရွိျခင္းႏွင့္ ေရာဂါရွိေသာ X ဗီဇကို သမီးမ်ားဆီသာ လက္ဆက္ကမ္း ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသား မ်ားသည္ ေရာဂါကို မိခင္ဆီမွသာ လက္ခံရရွိၿပီး သမီးမ်ားဆီသို႔သာ လက္ဆက္ ကမ္းႏိုင္ ပါသည္။

ဆံပင္၏ သိပ္သည္းျခင္း သည္ Sex Linked လကၡဏာ တခုျဖစ္ၿပီး အကယ္ ၍ အမ်ိဳးသား တဦးသည္ အသက္ အသက္ ၃၀ ေက်ာ္ အသက္ အရြယ္၌ ႏွဖူး ေျပာင္ပါက ထိုဗီဇ ကို ဖခင္ ဆီမွ ရသည္မဟုတ္ပဲ မိခင္ဘက္မွ ေတာ္စပ္သည့္ အဖိုး ဆီမွ ရရွိျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထို အမ်ိဳးသား သည္ ထိုဗီဇအား ၎၏သား သည္ ထိုဗီဇကို ရရွိမည္ မဟုတ္ပဲ သမီးမွ ေမြးဖြား လာသည့္ ေျမးေယာက္်ား တ၀က္ခန္႔တြင္ ထိုလကၡဏာ ေတြ႔ရွိ ႏုိင္ပါသည္။

အခ်ဳပ္ အားျဖင့္ ေရာဂါ သို႔မဟုတ္ ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ လကၡဏာ တခုသည္ မ်ားေသာ အားျဖင့္ စိုးမိုး ဗီဇအျဖစ္ Phenotype (ရုပ္သြင္ လကၡဏာ) တြင္ ေပၚမွသာ ရႏိုင္ၿပီး ၎ တို႔သည္ စိုးမို းေနရာကို ရရန္ ခဲယဥ္း ေသာေၾကာင့္ အေမြ ဆက္ခံ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း အင္မတန္ နည္းပါသည္။ ေရာဂါ ရွိေသာ မ်ိဳးဆက္ ထဲမွ တ၀မ္းကြဲ၊ ႏွစ္၀မ္းကြဲ (သို႔) ေဆြမ်ိဳး အခ်င္းခ်င္း ျပန္ လက္ထပ္မွသာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ မ်ားပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိဘ တြင္ ရွိေသာ ေရာဂါသည္ သားသမီး မ်ားတြင္ မလြဲမေသြ ျဖစ္ႏိုင္သည္ ဟု မွတ္ယူ၍ မရႏိုင္ပါ။ Chromosomal Abnormality ႏွင့္ Complex Genetic disease ကို ဆက္လက္ တင္ျပပါမည္။

Introduction to Genetic Inheritance

မ်ိဳး႐ိုး ဗီဇ ဆက္ခံျခင္း မိတ္ဆက္

အေဖ အေမတူ မိဘႏွစ္ပါးမွ ေမြးဖြား ဆင္းသက္ လာေသာ ေမြးခ်င္း ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမ မ်ား၏ ရုပ္သြင္၊ အျပဳအမူႏွင့္ အက်င့္ စရိုက္ မ်ားသည္ အေမ ႏွင့္ တူသူမ်ား ရွိသလို အေဖ ႏွင့္ တူသူ မ်ား ကိုလည္း ေတြ႔ရ သည္။ သို႔ေသာ္ တခ်ိဳ႔မွာ ႏွစ္ေယာက္ စလံုး ႏွင့္ မတူပဲ အဖိုး အဖြား (သို႔) တ၀မ္းကြဲ ေမာင္ ႏွမမ်ား ႏွင့္ တူသည္ ကို ေတြ႔ရ ႏိုင္သည္။ ထိုနည္း အတူ မိဘ တဦးဦးတြင္ ေရာဂါ (သို႔) ခႏၶာကိုယ္၌ ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ လကၡဏာ တစ္ခု ရွိ၍ သား သမီးမ်ားထဲမွ အကုန္လံုး သို႔ မကူးစက္ပဲ အခ်ိဳ႔ ကိုသာ ကူးစက္ျခင္း၊ က်ားမ ကူးစက္ပံု ျခားနား ျခင္း (သို႔) သားသမီး မ်ားသို႔ လံုး၀ မကူးစက္ပဲ ေျမး၊ ျမစ္ မ်ား လက္ထက္မွ သြားေရာက္ ကူးစက္ျခင္း စသည္တို႔ကို ေတြ႔ဖူး ၾက ပါလိမ့္မည္။

အဘယ္ေၾကာင့္ ဤသို႔ ျဖစ္ရသနည္း။

ဤပို႔စ္သည္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား အေၾကာင္းကို တင္ျပျခင္းမဟုတ္ပဲ ၎ (Genetic Diseases) ၏ မိတ္ဆက္ျဖင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ အေမြ ဆက္ခံပံု (Genetic inheritance) ကိုသာ တင္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤပို႔စ္ပါ အေၾကာင္း အရာမ်ားသည္ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား၊ ေဆး ပညာ နားလည္သူမ်ားသာ သိႏုိင္သည့္ အေၾကာင္းအရာ မ်ား မဟုတ္ပဲ ပညာေရး အဆင့္မီေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အထက္တန္း အဆင့္ ဇီ၀ေဗဒဘာသာ (Biology) ကို သင္ၾကားဖူးသူ မည္သူမဆို သိႏိုင္သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား ျဖစ္သျဖင့္ သိၿပီးသူ မ်ားစြာ ရွိႏိုင္ ပါသည္။ သို႔ေသာ္ လည္း ျမန္မာျပည္ တြင္ တကၠသိုလ္၌ Molecular Bioscience ႏွင့္ ဆိုင္သည့္ ဘာသာ တခုခုကို သင္ၾကား ဖူးျခင္း မရွိပဲ ထို အေၾကာင္းအရာ မ်ားကို သိႏိုင္မည္ မဟုတ္ ေသာေၾကာင့္ တခ်ိန္က ကၽြန္မ ကိုယ္တိုင္ သိလိုၿပီး ေ၀ခြဲ၍ မရ ခဲ့ေသာ အထက္ပါ ေမးခြန္း မ်ား၏ အေျဖမ်ားကို တျခား စိတ္၀င္စားသူ အားလံုး သိရွိေစရန္ မွ်ေ၀ ေပးလိုက္ ပါသည္။ ကၽြန္မ၏ ျမန္မာလို ဘာသာ ျပန္ရာ၌ ေ၀ါဟာရ အေရြး မွားေနသည္မ်ား ရွိႏိုင္သျဖင့္ သိၿပီးသူမ်ားထဲမွ ျပင္ဆင္ ေပးႏိုင္သူမ်ား ရွိပါက ၀မ္းသာစြာ လက္ခံ ႀကိဳဆိုပါသည္။

Chromosome and Genes ခရိုမိုဇုမ္း ႏွင့္ ဗီဇ

သက္ရွိ အားလံုး၏ ဆဲလ္ ကလပ္စည္း တိုင္းရွိ ျႏဴကလိယ ထဲတြင္ ရွည္လ်ားၿပီး ခ်ည္မွ်င္ ကဲ့သို႔ ဖြဲ႔စည္းပံု ရွိပါသည့္ ခရိုမိုဇုမ္း တတြဲစီ ပါရွိ ပါသည္။ ထို ခရိုမိုဇုမ္း ထဲတြင္ ဆဲလ္၏ လုပ္ငန္း အတြက္ လိုအပ္ေသာ အခ်က္အလက္ ပစၥည္း အားလံုး ပါ၀င္သည့္ အျပင္ ေနာက္ မ်ိဳးဆက္ မ်ားသို႔ လက္ဆင့္ ကမ္းေပး သည့္ မ်ိဳရိုးဗီဇ အမွတ္အသား Genetic Code) (သို႔) genes (သို႔) Genome ဟုေခၚေသာ ဗီဇကို သိုေလွာင္ ထား ပါသည္။ ေနာက္ မ်ိဳးဆက္ သို႔ ေရာဂါ၊ ရုပ္သြင္ လကၡဏာ၊ အမူအရာ၊ အက်င့္ စရိုက္ စသည္ တို႔ကို လက္ဆင့္ ကမ္း အေမြ ေပးမႈ ကြဲျပားျခင္း သည္ ထို ခရိုမိုဇုမ္း တစ္ခုစီရွိ ဗီဇမ်ား၏ အျပစ္ အနာအဆာမ်ား ႏွင့္ အားသာခ်က္ မ်ား ေပၚတြင္ မူတည္ပါသည္။

ဗီဇစတင္ျခင္း၊ Genotype (ရွိရင္းဗီဇ) ႏွင့္ Phenotype (အသြင္သ႑န္) အေမြဆက္ခံျခင္း

ဗီဇသည္ မ်ိဳးဆက္ တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုၾကား အေမြ ဆက္ခံႏိုင္သည့္ အေသးငယ္ ဆံုးေသာ အေျခခံ အဂၤါ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္သည္။ ခရိုမိုဇုမ္း ထဲတြင္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇေပါင္း ၅၀ ၀၀၀ - ၁ ၀၀၀ ၀၀၀ အထိ ပါရွိ ပါသည္။ သက္ရွိ တို႔၏ ဗီဇ တစ္ခုစီ ကို မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ တဦးစီမွ ရရွိေသာ alleles ဟု ေခၚသည့္ ဗီဇ ၀က္ တခုစီျဖင့္ ေပါင္းစပ္ ဖြဲ႔စည္း ထားပါသည္။ ဖိုႏွင့္မ ေပါင္းစပ္ၿပီး မ်ိဳးပြားျခင္း (Fertilisation) ကို ေအာင္ျမင္ စြာ ၿပီးစီး သြားေသာအခါ လူသားတြင္ ဖခင္၏ သုတ္ရည္ (sperm) မွ ရရွိေသာ allele (ဗီဇ၀က္) ႏွင့္ မိခင္၏ မ်ိဳးဥမွ ရရွိေသာ ဗီဇ၀က္တို႔ ေပါင္းစပ္ ၍ ဆဲလ္အသစ္ (gamete) ဟုေခၚေသာ ပထမ ဦးဆံုး သက္ရွိ ဆဲလ္တခုကို လိင္ရွိ ဆဲလ္ပြားျခင္း (Meiosis) နည္းျဖင့္ ရရွိ ပါသည္။ ထို သက္ရွိ ဆဲလ္ တစ္ခုမွ တဆင့္ ပံုစံတူ ဆဲလ္မ်ားကို လိင္မဲ့ ဆဲလ္ပြားျခင္း (Mitosis) ျဖင့္ လူသား (သို႔) သတၱ၀ါ ေလာင္းလ်ာ ေလး မွတဆင့္ ေနာက္ဆံုး တြင္ ျပီးျပည့္စံု သည့္ သတၱ၀ါ တခုကို ျဖစ္လာ ေစပါသည္။ ထို အသစ္ ျဖစ္လာေသာ သတၱ၀ါတြင္ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ ႏွစ္ဦး စလံုးဆီမွ အရိုက္အရာ မ်ားကို ေတြ႔ျမင္ ႏိုင္သည္မ်ား ရွိသလို မေတြ႔ျမင္ ႏိုင္သည္ မ်ားလည္း ရွိပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ထိုလူသား၏ အမွန္တကယ္ ေသြးထဲတြင္ ရွိေနသည့္ ဗီဇကို Genotype (ရွိရင္းဗီဇ) ဟုေခၚ၍ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည့္ ေရာဂါ (သို႔) ခၽြတ္ယြင္းမႈ၊ ရုပ္သြင္၊ အေရာင္၊ အက်င့္စရိုက္၊ အမူအရာ စသည့္ အားလံုးပါ၀င္သည့္ ျပင္ပလကၡဏာမ်ား အားလံုးကို Phenotype (အသြင္သ႑န္) ဟုေခၚပါသည္။

စိုးမိုးဗီဇ (Dominant alllele) ႏွင့္ လက္ခံဗီဇ (သို႔) ငုပ္ဗီဇ (Recessive alllele)

မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ဆီမွ ရရွိေသာ ဗီဇ၀က္ႏွစ္ခု ေပါင္းစပ္ထားေသာ ဗီဇတြင္ လကၡဏာေပၚသည့္ ဗီဇသည္ စိုးမိုးဗီဇ (Dominant Gene) ျဖစ္ၿပီး လကၡဏာ မေပၚသည့္ ဗီဇသည္ လက္ခံဗီဇ (သို႔) ငုပ္ဗီဇ (Recessive Gene) ျဖစ္သည္။ ဥပမာ အသားျဖဴသည့္ အေဖႏွင့္ အသားညိဳ သည့္ အေမမွ ေမြးလာေသာ ကေလးသည္ အသားျဖဴ ပါက အေရာင္ ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဗီဇ၌ အေဖ၏ ေသြးက စိုးမိုးၿပီး အသားညိဳ ပါက အေမ၏ ေသြး မွ စိုးမိုးသည္။ အရပ္ ရွည္သူႏွင့္ အရပ္နိမ့္ သူ ႏွစ္ဦးမွ ေမြးလာေသာ ကေလး သည္လည္း စိုးမိုးသည့္ ဗီဇအေပၚ မူတည္ၿပီး အရပ္ရွည္ျခင္း ပုျခင္း ကို အေမြ ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုပုဂၢိဳလ္ မ်ား၏ ေသြးထဲတြင္ ရွိၿပီး အသြင္ သ႑န္တြင္ မေဖၚျပ သည့္ အသား အေရာင္ႏွင့္ အရပ္ အနိမ့္ အျမင့္သည္ ၎တို႔၏ သား သမီးမ်ားသို႔ အေမြ ေပးရန္ သယ္ေဆာင္ သြားမည္ ျဖစ္သည္။ ငုပ္ ဗီဇသည္ က်န္းမာေရး ႏွင့္ မသက္ဆိုင္သည့္ အေျခအေနတြင္ အနည္းစု (သို႔) လူဦးေရ အမ်ားစု အတြက္ ပံုမွန္ မဟုတ္ သည့္ အေျခ အေနကို ေဖၚေဆာင္ၿပီး ဇီ၀၊ ဓါတုႏွင့္ ေဆး ပညာရပ္ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ အေျခအေနတြင္မူ ေရာဂါ တခုခုကို ေဖၚညႊန္း ပါသည္။

ဗီဇ အမ်ိဳးအစားမ်ား

လူ ပုဂိၢဳလ္တဦး၏ ဗီဇ တြင္ မိခင္ ႏွင့္ ဖခင္ဆီမွ စိုးမိုး ဗီဇျဖစ္ေစ၊ လက္ခံ ဗီဇ ျဖစ္ေစ မ်ိဳးတူ ေသာ ဗီဇ ႏွစ္ခု ေပါင္းစပ္ ထားပါက မ်ိဳးတူဗီဇ (Homozygote) ဟု ေခၚ၍ စိုးမိုး ဗီဇႏွင့္ လက္ခံ ဗီဇ ေပါင္းစပ္ ထားပါက မ်ိဳးမတူ ဗီဇ (Heterozygote) ဟု ေခၚပါသည္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ Homozygous dominant သည္ က်န္းမာ သူသာျဖစ္ၿပီး Homozygous recessive သည္ ေရာဂါသည္ ျဖစ္သည္။ အမ်ိဳး မတူ သည့္ ဗီဇ ၀က္ႏွစ္ခု ေပါင္းစပ္ ထားပါက Heterozygote ဟု ေခၚၿပီး ၎တြင္ က်န္းမာ သည့္ စိုးမိုး ဗီဇတခု ပါ၀င္ ေနေသာေၾကာင့္ ၎ ကိုယ္တိုင္ ေရာဂါ အေမြရန္ ခဲယဥ္းၿပီး ေနာက္ မ်ိဳးဆက္သို႔ ေရာဂါ သယ္ေဆာင္သူ (Carrier) သာ ျဖစ္သည္။

ဆိုလိုသည္မွာ ေရာဂါသည္ တစ္ဦးႏွင့္ က်န္းမာသူ တဦးမွ ေမြး လာေသာ ကေလးသည္ က်န္းမာ သည့္ ဗီဇက စိုးမိုးဗီဇျဖစ္ပါက သူကိုယ္တိုင္ ေရာဂါသည္ မျဖစ္ႏိုင္ ေသာ္လည္း ေနာက္ မ်ိဳးဆက္ျဖစ္သည့္ ၎၏ သားသမီးမ်ားအား အေမြေပးရန္ ေရာဂါ သယ္ေဆာင္သူ ျဖစ္သည္။ ဤသည္ပင္ မိဘ၏ ေရာဂါ (သို႔) အသြင္ လကၡဏာ သားသမီးတြင္ မေပၚပဲ ေျမး ျမစ္တြင္မွ သြားေပၚသည့္ အေၾကာင္း အရင္း ျဖစ္သည္။ က်န္းမာ သည့္ မ်ိဳးတူ စိုးမိုးဗီဇ (Homozygous dominant alleles) ႏွစ္ခု စလံုး ရထား သူသည္ ေရာဂါ မရွိႏိုင္ သလို သယ္ေဆာင္သူ လည္း မဟုတ္ပါ။ မ်ိဳးတူသည့္ လက္ခံဗီဇ (Homozygous recessive alleles) ႏွစ္ခုစလံုး ရထား သူသည္ ေရာဂါ ရွိသူ ျဖစ္သလို သယ္ေဆာင္ သူ (Career) လည္း ျဖစ္သည္။

စိုးမိုး ဗီဇႏွင့္ လက္ခံ ဗီဇတို႔၏ အေမြ ဆက္ခံပံု ကို ေအာက္ပါ ဇယားကို ေလ့လာျခင္း ျဖင့္ ရွင္းလင္းစြာ ေတြ႔ႏိုင္ ပါသည္။ အကယ္၍ က်န္းမာ သည့္ ဗီဇကို စိုးမိုး ဗီဇ (D) ဟု သတ္မွတ္ၿပီး မက်န္းမာ သည့္ ဗီဇကို လက္ခံဗီဇ (d) အျဖစ္ သတ္မွတ္ပါက ရွိရင္းဗီဇႏွင့္ လက္ခံဗီဇ ကို ေအာက္ပါ အတိုင္း ေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။


Heterozygous Inheritance (အမ်ိဳးမတူဗီဇ အခ်င္းခ်င္း ေပါင္းစပ္ျခင္း အေမြဆက္ခံပံု)

အမ်ိဳး မတူသည့္ ဗီဇႏွစ္ခုကို ရရွိထားသည့္ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ အမ်ိဳးသား တစ္ဦး လက္ထပ္ ပါက ၎တို႔၏ သားသမီးမ်ားတြင္ အေမြ ရႏိုင္သည့္ အသြင္ သ႑န္ကို သိရွိ ႏိုင္ရန္ မိဘ တဦးစီမွာ ရွိသည့္ ရွိရင္းဗီဇ မ်ား အခ်င္းခ်င္း ေျမွာက္ျခင္း (Dd X Dd) ျဖင့္ ရႏိုင္သည့္ အေျဖကို ေအာက္ပါ ဇယားတြင္ ေလ့လာသိရွိႏိုင္ပါသည္။



အထက္ပါ ဇယား၏ အေျဖအရ သားသမီးအားလံုး၏ ၇၅% ( Homozygous 25% ႏွင့္ Heterozygote 50%) သည္ က်န္းမာ သူမ်ား ျဖစ္ၿပီး ၂၅% မွာ ေရာဂါ ရွိသူ (dd) မ်ား ျဖစ္သည္။ က်န္းမာသူ မ်ား အနက္ ၅၀%မွာ ေရာဂါသယ္ေဆာင္သူ (Dd) မ်ားႏွင့္ လံုး၀ က်န္းမာသူ (DD) မွာ လည္း ၂၅% ျဖစ္သည္ ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။

Incomplete Dominant (မျပည့္မ၀ စိုးမိုးျခင္း)

အထက္တြင္ ေဖၚျပခဲ့သည့္အတိုင္း မိခင္ (သို႔) ဖခင္၏ လကၡဏာကို အျပည့္အ၀ မျပပဲ မိခင္ႏွင့္ ဖခင္ ႏွစ္ဦး စလံုးဆီမွ ရရွိေသာ ဗီဇ မ်ားသည္ တခုအေပၚတခု အျပည့္အ၀ မစိုးမိုး ႏိုင္ျခင္းကို မျပည့္မ၀ စိုးမိုးျခင္း ဟု ေခၚပါသည္။ ဥပမာ အရပ္ ရွည္သူႏွင့္ အရပ္ ပုသူ မိဘ ႏွစ္ပါးမွ ေမြးလာေသာ သား သမီးသည္ အရပ္ မတိုမရွည္ ျဖစ္ေနျခင္း၊ အသား ျဖဴသူႏွင့္ အသား ညိဳသူ မိဘ ႏွစ္ပါးမွ ေမြးလာေသာ သား သမီးမ်ားသည္ အသား မျဖဴမညိဳ ျဖစ္ေနျခင္း စသည္တုိ႔သည္ မျပည့္မ၀ စိုးမိုးျခင္း ( Incomplete Dominant) ၏ လကၡဏာ မ်ား ျဖစ္သည္။

Co-dominant (အတူတကြစိုးမိုးျခင္း)

အတူတကြ စိုးမိုးျခင္းကို ေသြးအုပ္စု မ်ားတြင္ ေတြ႔ႏိုင္ပါသည္။ ေသြးနီဥ၏ မ်က္ႏွာျပင္ Antigens မ်ား ရွိေသာ ေသြးကို A ႏွင့္ B ႏွစ္ခု ခြဲျခား သတ္မွတ္ထားၿပီး Antigen မရွိေသာ ေသြး အမ်ိဳးအစားကို O အျဖစ္ သတ္မွတ္ ထားပါသည္။ မိဘေသြးတြင္ ရွိေသာ Antigens မ်ားသည္ သားသမီးသို႔ အျပည့္အ၀ လက္ဆင့္ ကမ္းေသာေၾကာင့္ A ေသြးပိုင္ရွင္ႏွင့္ B ေသြး ပိုင္ရွင္ လက္ထပ္ ပါက ေမြးလာေသာ သား သမီးသည္ မိဘႏွစ္ပါးစလံုးမွ Antigen ႏွစ္ခု စလံုးကို လက္ခံရၿပီး AB ေသြးပိုင္ရွင္ ျဖစ္လာ ပါသည္။ O ေသြး ပိုင္ရွင္ အခ်င္းခ်င္း လက္ထပ္ ပါက ေမြးလာေသာ သားသမီး တြင္လည္း Antigens ေပၚစရာ အေၾကာင္း မရွိေသာ ေၾကာင့္ O ေသြးသာ ျဖစ္ႏိုင္ ေသာ္လည္း တျခား ေသြးအုပ္စု ပိုင္ရွင္ႏွင့္ လက္ထပ္ပါက လက္ထပ္သည့္သူ၏ ေသြး အမ်ိဳးအစား အတိုင္း သားသမီးမွာ လက္ခံ ရရွိၿပီး သား သမီးတြင္ အိုေသြး အေမြ ရရန္ မျဖစ္ ႏိုင္ပါ။

ေသြး အုပ္စုႏွင့္ တခ်ိဳ႔ အနည္းငယ္ေသာ ေရာဂါမ်ား အေမြဆက္ခံျခင္းမမွလြဲ၍ မိဘတြင္ ရွိေနေသာ ေရာဂါ (သို႔) ပံုမွန္မဟုတ္သည့္ လကၡဏာ တခုခုသည္ သားသမီး တေယာက္စီ တြင္လည္း ရွိရမည္ဟု ပံုေသ တြက္၍ မရႏိုင္ပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ေရာဂါ အေတာ္ မ်ားမ်ားမွာ ဗီဇ ဟုေခၚေသာ Genes (Genome) တခု တည္းတြင္ မူတည္ ေနသည္ မဟုတ္ပဲ တဦးခ်င္းစီ၏ ဘ၀ ပတ္၀န္းက်င္ တြင္ က်င္လည္ က်က္စားပံု၊ ေနထိုင္ စားေသာက္မႈ အေလ့အထ ႏွင့္လည္း မ်ားစြာ သက္ဆိုင္ ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို အေၾကာင္း မ်ားႏွင့္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ အေမြ ဆက္ခံသည့္ပံုစံ (Genetic Inheritance Patterns)၊ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ ေရာဂါမ်ား (Genetic Diseases) မ်ား အေၾကာင္းကို ေနာက္ တင္မည့္ ပို႔စ္မ်ား တြင္ ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္။

HIV / AIDS (3)

ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ားမွာ -

ဒီအိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ ပိုး ကူးစက္ ျခင္းရဲ႕ အေစာပိုင္း ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြက ကူးစက္သူ အမ်ားစုမွာေတာ႔ ခံစားရလိမ္႔ မရွိတတ္ ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕တေလ မွာေတာ႔ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ ပိုး ကူးစက္ ခံရျပီး ၃ ပါတ္ကေန ၆ ပါတ္ အတြင္းမွာ တုပ္ေကြး ေရာဂါနဲ႔ ပံုစံတူတဲ႔ ေရာဂါ လကၡဏာ ေတြ ခံစားရ တတ္ ပါတယ္။ အဲဒါကိုေတာ႔ Acute HIV Syndrome လို႕ေခၚပါတယ္။ သူရဲ႕လကၡဏာ ေတြကေတာ႔

- ကိုယ္ပူျခင္း
- ေခါင္းကိုက္ျခင္း
- လူႏံုးေနတတ္ျခင္း
- ပ်ိဳ႕အန္ ျခင္း
- ၀မ္းေလ်ာျခင္း
- လည္းပင္ ၊ ခ်ိဳင္း ၊ေပါင္ျခံ တို႕တြင္ အက်ိတ္မ်ား ႀကီးျခင္း

စသည္တို႔ ျဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္။

ဒီလကၡဏာေတြ ဟာအျခား Virus ေတြ႔ေႀကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ လကၡဏာ ေတြနဲ႔ ဆင္တူ ပါတယ္။ ဒါေႀကာင္႔ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ ပိုးေႀကာင့္ ဟုတ္ မဟုတ္ ဆိုတာကိုေတာ႔ HIV test စစ္မွပဲ သိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ (ပိုးကူးစက္ ခံရသူ အမ်ားစု ကေတာ႔ ေဖၚျပပါ လကၡဏာေတြ ခံစားရျခင္း မရွိပါဘူး) ေဖၚျပပါ လကၡဏာေတြ ဟာ တစ္ပါတ္ ကေန တစ္လ အတြင္းမွာ ေပ်ာက္ ကင္း သြားေလ႔ ရွိပါတယ္။ ဒီလိုခံ စားေနရတဲ႔ ကာလ အတြင္းမွာ ခႏၶာ ကိုယ္ထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုး အေရအတြက္ ပမာဏ ျမင္႔မား ေနျပီး အျခားသူေတြ ကို ပိုမိုကူး စက္ႏုိင္ပါတယ္။

၎ ေနာက္ ခႏၶာကိုယ္ ရဲ႕ကိုယ္ခံ စြမ္းအားစနစ္ က ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးေတြကို စတင္ တိုက္ခို္က္ တဲ႔အတြက္ ေႀကာင္႔ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးပမာဏ ေလ်ာ႔နည္း လာပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ ပုိးဟာ ေသြးျဖဴဥ ေတြကို ျဖည္းျဖည္း ျခင္း ဖ်က္ဆီး ျပစ္ပါတယ္။ တျဖည္ျဖည္း နဲ႔ ေသြးျဖဴဥ အေရအတြက္ အလြန္ က်ဆင္း လာတဲ႔ အခါမွာ ကူးဆက္ေရာ ဂါေတြ နဲ႔ အျခားေသာ ေရာဂါေတြ ခံစားရျပီး ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျဖစ္သြား ပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး ပိုမိုဆိုးရြား ျပင္းထန္တဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ကေတာ႔ လူႀကီးေတြမွာ ေရာဂါပိုး ကူးဆက္ခံ ရတဲ႔အခ်ိန္မွ စျပီး ႏွစ္ အေတာ္ ႀကာေအာင္ (တစ္ခ်ိဳ႕တြင္ ၁၀ ႏွစ္ (သို႔) ထိုထက္ပိုႀကာ၍) ေပၚလာျခင္း မရွိ တတ္ ပါဘူး။ ဒါေပမယ္႔ မိမိကိုယ္ထဲ ကိုပိုးေရာက္ ျပီး တဲ႔ အခ်ိန္ ကစလို႔ ကာလ တစ္ေလ်ာက္လံုး ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုး ေတြ ဟာ ပြား ေနျပီး ခႏၶာ ကိုယ္ရဲ႕ ကိုယ္ခံ စြမ္း အား စနစ္ ကို ဖ်က္ဆီး ေနပါ ေတာ႔တယ္။ ပံုမွန္ က်န္းမာတဲ႔ လူ တစ္ေယာက္ပံုု ေပါက္ေန ေပမယ္႕ မိမိဆီ ကေနတဆင္႔ အျခား သူေတြ ဆီကို ကူးစက္ ႏုိင္ပါတယ္။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ ပိုး ကူးစက္ခံထားရျပီး သူ ၆၀% ကေန ၈၀% ဟာ ၅ ႏွစ္ ကေန ၁၀ ႏွစ္ အတြင္းမွာ ဆိုးရြား ျပင္းထန္တဲ႔ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေရာဂါ ျဖစ္ျပီး အသက္ ေသဆံုး ရေလ့ ရွိ ပါတယ္။

ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေရာဂါရဲ႕ အဓိက လကၡဏာ မ်ားမွာ -

- မိမိရွိရင္း ကိုယ္အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၁၀% ထက္ပိုျပီး ေလ်ာ႔က်သြားျခင္း (ဥပမာ။ ။ အစက ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေပါင္ ၁၀၀ ရွိတဲ႔သူက အခု ေပါင္ ၉၀ ေအာက္ကို ေလ်ာ႔နည္း သြား ျခင္း)
- တစ္လထက္ ပိုျပီး ဆက္တိုက္ ၀မ္းေလွ်ာျခင္း
- တစ္လထက္ပိုျပီး အဖ်ားဆက္တိုက္တက္ျခင္း (ကိုယ္ပူေနျခင္း)

တို႕ျဖစ္ပါတယ္။

ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ရဲ႕ သာမညလကၡဏာေတြ ကေတာ႔ -

- တစ္လထက္ပို ျပီးေခ်ာင္းဆိုးေနျခင္း
- ခႏၶာကိုယ္အႏွံ႔ ေရယုန္မ်ား (ဆင္ေရယံုမ်ား) ေပါက္ေနျခင္း ၊
- အကိ်တ္မ်ား တစ္ကိုယ္လံုး အႏွံ႔မျပား ထြက္ေနျခင္း
- လွ်ာ ၊ ပါးစပ္ လည္ေခ်ာင္း ထဲတြင္ မွကၡရု မ်ား ထြက္ေနျခင္း
- တစ္ကိုယ္လံုး အေရျပား ယားယံ ေယာင္ယား ျခင္း
- အေရျပား ေပၚႏွင္႔ အေရျပား ေအာက္ ၊ပါးစပ္ ႏွာေခါင္း အတြင္း တို႔တြင္ အနီေရာင္ ၊အညိဳေရာင္ ၊ပန္းေရာင္ ၊ ခရမ္းေရာင္ စတဲ႔ အစက္ မ်ား ေပၚေနျခင္း
- မွတ္ဥာဏ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းအားနည္း လာျခင္း ၊ စိတ္ဓာတ္ က်ဆင္းျခင္း နွင္႔ အျခားေသာ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရံုေႀကာ ဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ား ခံစားရျခင္း

စသည္တို႔ တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါအျပင္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ေရာဂါ ျဖစ္ပြားေနတဲ႔ သူေတြမွာ ခုခံစြမ္းအား က် ဆင္း လာတဲ႔ အတြက္ ( HIV / AIDS 1 မွာ ေျပာထားျပီး ျဖစ္တဲ႔) ကုိယ္ခံစြမ္း အားနိမ္႔ က်ေနမွ သာ ကူးႏိုင္တဲ႔ ကူးစက္ေရာဂါ (Opportunistic Infections) ေတြ ရရွိ ခံစား ရပါ ေတာ႔တယ္။

Opportunistic infections ေတြဟာ ေရာဂါပိုးမႊား မ်ိဳးစံု ( bacteria ,virus ,fungi ,parasites) ေႀကာင္႔ ျဖစ္ေတာ႔ တာပါပဲ။ ဥပမာ အေနနဲ႔ ေျပာရရင္ ဒီ opportunistic infections ေတြ ထဲမွာ bacteria ေႀကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ တီဘီ ေရာဂါဟာ အဓိက က်န္းမာေရး ျပႆနာ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕မွာ ျဖစ္တဲ႔ တီဘီ ေရာဂါ ကလည္း သာမန္ ထက္ ပိုျပီး ျပင္းထန္ ပါတယ္။ virus ေႀကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ ေရယံုေတြ ၊ အသည္း ေရာင္တာေတြ ၊ fungi မႈိ ေႀကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ ဦးေႏွာက္ အေျမွးပါးေရာင္တာ ၊ မွကၡရု စတာေတြ ၊ parasites ကပ္ပါး ပိုးေတြ ေႀကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ နမိုးနီးယား (အဆုပ္ အေျမွးပါး ေရာင္ျခင္း) ေရာဂါ အစရွိတဲ႔ ေရာဂါေတြ ရရွိ ခံစား ရပါတယ္။

Kaposi's sarcoma and lymphoma စတဲ႔ ကင္ဆာ ေရာဂါေတြ ဟာလည္း အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ ပိုး ကူးဆက္ခံထားရတဲ႔ သူေတြမွာ ပံုမွန္ ထက္ ပို ျပီး ျဖစ္ဖို႔ အခြင္႔အလမ္း ရွိပါတယ္။ မိခင္ဆီ ကေနတဆင္႕ ေရာဂါပိုး ကူးဆက္ျပီး ေမြးဖြားလာရတဲ႔ ကေလးေတြမွာေတာ႔ ၂ ႏွစ္ အတြင္းမွာ ျပင္းထန္တဲ႔ လကၡဏာ ေတြ ခံစား ရႏိုင္ပါတယ္။

ကေလးမ်ား တြင္ ေတြ႔ရေသာ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ား မွာ အမ်ားအား ျဖင္႔ ကေလးအသက္ ၈ လခန္႔မွာ ေရာဂါလကၡဏာ မ်ား စတင္ ေပၚလာ တတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလလဲ ေမြးစ အခ်ိန္က တိုင္ စေပၚ ႏိုင္ပါတယ္။
လကၡဏာ မ်ားမွာ -

- ကေလးႀကီးထြား မႈမရွိျခင္း ၊ ႀကီးထြားမႈေႏွးေကြးျခင္း
- အသည္း ၊ ေဘလံုး ၊အက်ိတ္မ်ား ႀကီးထြားေနတတ္ျခင္း
- မႀကာခဏဖ်ား ျခင္း၊ ကူးစက္ ေရာဂါမ်ား ခံစားရျခင္းစတဲ႔ လကၡဏာ ေတြ

ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။

(ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္)

ေဒါက္တာ စိုင္းေဝေအာင္